Charakterystyka płazów




Charakterystyka płazów / [Drukuj prace]Charakterystyka płazów:
- organizmy dwuÅ›rodowiskowe – Amphibia

Budowa morfologiczna:
- w ciele płazów można wyróżnić kilka odcinków (głowę, tułów i ogon, którego brak u bezogonowych)
- brak szyi
- posiadają parzyste kończyny (za wyjątkiem beznogich), z silniej rozwiniętymi odnóżami tylnymi (szczególnie u bezogonowych)
- kończyny dzielą się na:
RamiÄ™ Udo
PrzedramiÄ™ Podudzie
Nadgarstek Stęp
Śródręcze Śródstopie
Palce dłoni Palce stopy

Pokrycie ciała:
- skóra pokryta cienkim naskórkiem o niewielkim stopniu zrogowacenia
- skóra silnie ukrwiona
- występują w niej liczne wielokomórkowe gruczoły pęcherzykowate
- ciało pokryte śluzowatą wydzieliną chroniącą przed wysychaniem i umożliwiającą intensywną wymianę gazową
- część gruczołów wydziela jad (np. ropuchy produkują bufoninę i bufotalinę)
- w skórze właściwej znajdują się liczne komórki barwnikowe

Szkielet:
Osiowy składający się z:
- Czaszki (tzw. ażurowej, połączonej ruchomo z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych)
- Kręgosłupa podzielonego na odcinek szyjny, tułowiowy, krzyżowy i ogonowy

Układ mięśniowy:
- mięśnie płazów (szczególnie ogoniastych) wykazują jeszcze wiele cech pierwotnych
- w odcinku tułowiowym zachowuje się wyraźna segmentacja mięśni
- do postępowych możemy zaliczyć rozwinięcie silnej muskulatury kończyn dolnych u bezogonowych, co ma związek ze sposobem lokomocji

Układ oddechowy:
- płazy są zasadniczo zwierzętami płucodysznymi
- płuca płazów są parzystymi, cienkościennymi workami, tylko u bezogonowych powierzchnia zwiększa się dzięki sfałdowaniu przegród pierwotnych
- u beznogich funkcjonuje tylko jedno płuco (drugie jest szczątkowe)
- powierzchnia czynna w takich płucach jest niewielka i dość słabo pokrywa zapotrzebowanie tlenowe ustroju
- uwolniona od łuskowego, a wcześniej kostnego pancerza skóra przejęła część funkcji oddechowych
- larwy płazów są skrzelodyszne
- u niektórych (np. reliktowy i endemiczny gatunek odmieńca jaskiniowego) skrzela zachowują się przez całe życie
- płuca płazów są stale narażone na wysychanie
- silnie ukrwiona pow. ciała nie pozwala płazom na życie w środowiskach hipertonicznych
- wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej
- brak klatki piersiowej uniemożliwia aktywną zmianę objętości płuc

Układ krążenia:
- u larw i form trwałoskrzelnych przypomina układ krążenie ryb (zawiązuje się 6 łuków skrzelowych aorty)
- u pÅ‚ucodysznych dwa Å‚uki aorty zanikajÄ… i zostajÄ… pary 3 – 6
- oddychanie płucne spowodowało wyodrębnienie małego obiegu
- nastąpił podział przedsionka na lewy i prawy
- serce składa się z cienkościennej zatoki żylnej, dwóch gładkościennych przedsionków, pojedynczej mięsistej komory (zawierającej blaszki i beleczki utrudniające mieszanie się krwi) oraz krótkiego stożka tętniczego, przechodzącego w pień płucny
- krążenie:
pÅ‚uca (natlenienie krwi)  II żyÅ‚y pÅ‚ucne (po jednej z każdego pÅ‚uca)  Å‚Ä…czÄ… siÄ™ w żyÅ‚Ä™ pÅ‚ucnÄ…  lewy przedsionek  wlanie krwi przez otwór przedsionkowo – komorowy do lewej części gÄ…bczastej komory  stożek tÄ™tniczy  aorta  rozprowadzenie krwi po dużym obiegu  powrót żyÅ‚ami głównymi ( przednimi i tylnymi)  żyÅ‚a wÄ…trobowa  zatoka żylna  prawy przedsionek  prawa część komory  stożek tÄ™tniczy  pieÅ„ pÅ‚ucny  II tÄ™tnice pÅ‚ucne  pÅ‚uca
- obieg skórny: od każdej tętnicy płucnej odchodzą odgałęzienia tętnicze do skóry (część krwi zostaje natlenionej w naczyniach włosowatych ciała), krew wraca żyłami skórnymi, które uchodzą do żył głównych, tuż przed zatoką żylną
- wydajność systemu krążenia zależy ściśle od temperatury
- posiadają duże, owalne i jądrzaste erytrocyty
- proces krwinkotwórczy zachodzi w grasicy, obwodowych częściach wątroby i słabo w szpiku kostnym

Układ wydalniczy i rozrodczy:
- posiadają dość szerokie, taśmowate i jednolite parzyste nerki
- wzdłuż nich na brzegach znajduje się moczowód pierwotny
- silnie rozcieńczony mocz uchodzi do steku, którego uchyłek tworzy pęcherz moczowy (resorbujący wodę)
- nerkę dorosłych płazów tworzy pranercze, rozwijające się ze środkowej części mezodermy nerkotwórczej
- płazy wydalają mocznik (skrzelodyszne larwy amoniak)

- u wiÄ™kszoÅ›ci pÅ‚azów zapÅ‚odnienie jest zewnÄ™trzne (u części pÅ‚azów beznogich jest wewnÄ™trzne – jajorodność)
- duże komórki jajowe, otoczone galaretowatą osłonką, średnio zasobne w żółtko
- w rozwoju pojawia siÄ™ larwa – kijanka - posiadajÄ…ca skrzela zewnÄ™trzne, szczeliny skrzelowe i czÄ™sto również przyssawki pozwalajÄ…ce przyczepienie siÄ™ do podwodnych rodÅ‚ug; odżywia siÄ™ planktonem; wyksztaÅ‚ca ogon; wystÄ™puje bardzo żƒÅ‚ie poskrÄ™cane jelito; tylne koÅ„czyny powstajÄ… szybko, przednie zaÅ› dopiero jednoczeÅ›nie z zanikiem skrzeli i ogona oraz ze zmianami w skórze (gruczoÅ‚y wielokomórkowe) podczas metamorfozy
- dość słabo zaznaczony dymorfizm płciowy

Układ pokarmowy:
- chwytani pokarmu i połykanie w całości
- zęby stożkowate lub haczykowate przyrośnięte do kości (niektóre bezzębne)
- otwór gÄ™bowy  jama gÄ™bowo–gardzielowa (do której uchodzÄ… nozdrza wewnÄ™trzne, trÄ…bka Eustachiusza oraz przewody wyprowadzajÄ…ce gruczołów Å›luzowych)  przeÅ‚yk  żoÅ‚Ä…dek  dwunastnica  jelito cienkie (zakoÅ„czone specjalnym faÅ‚dem oddzielajÄ…cym je od jelita prostego, które uchodzi do steku)
- brak podniebienia wtórnego (sklepienie jamy gębowej tworzy podstawa czaszki pierwotnej
- gałki oczne przylegają do od góry do błony śluzowej i podczas przełykania pokarmu wciągane są przez specjalny mięsień i popychają kęs
- język na dnie jamy gębowej (u bezogonowych długi, przyrasta prawą krawędzią do spojenia żuchwy)

Układ nerwowy:
- silniejszy niż u ryb rozwój kresomózgowia
- części mózgowia ułożone jedno za drugą
- 10 par nerwów czaszkowych
- dobrze rozwinięte czucie bodźców zewnętrznych
- wÄ™ch – nabÅ‚onek wyÅ›cielajÄ…cy parzystÄ… jamÄ™ wÄ™chowÄ… (poÅ‚Ä…czonÄ… nozdrzami wewnÄ™trznymi z jamÄ… gÄ™bowÄ…)
- każda jama posiada uchyłek wysłany nabłonkiem węchowym (narząd Jacobsona)
- nabłonek węchowy jamy nosowej spełnia również funkcję narządu czucia chemicznego
- wzrok – oczy (tylko u niektórych gat., np. odmieniec jaskiniowy szczÄ…tkowe i ukryte pod skórÄ…), soczewka mniejsza niż u ryb i bardziej spÅ‚aszczona, bardziej odsuniÄ™ta od siatkówki (wydÅ‚użenie ogniskowej – dalekowzroczność)
- powstają ruchome powieki i gruczoły łzowe
- narzÄ…dy czucia skórnego – rozsiane receptory dotyku, zimna, gorÄ…ca i bólu
- narzÄ…d smaku – tzw. pÄ…czki smakowe rozmieszczone w jamie gÄ™bowej lub brodawkach smakowych na jÄ™zyku
- narzÄ…d równoważno – sÅ‚uchowy -z pierwszej szczeliny skrzelowej tworzy siÄ™ jama ucha Å›rodkowego zachowujÄ…ca poÅ‚Ä…czenie z odcinkiem gardzielowym przez trÄ…bkÄ™ Eustachiusza; ucho Å›rodkowe odgradza od zewnÄ™trznego bÅ‚ona bÄ™benkowa (w uchu Å›rodkowym wystÄ™puje kostka sÅ‚uchowa – strzemiÄ…czko powstaÅ‚e z drugiego Å‚uku skrzelowego – przenosi i wzmacnia ono drgania bÅ‚ony bÄ™benkowej); ucho wewnÄ™trzne – trzy kanaÅ‚y półkoliste, bÅ‚Ä™dnik posiada kostnÄ… oprawÄ™, brodawka sÅ‚uchowa podstawowa, która jest homologiczna ze Å›limakiem w uchu owodniowców

Występowanie i znaczenie:
- ok. 2480 gat.
- W Polsce występuje 16 gat., np.: salamandra plamista, traszka grzebieniasta, traszka górska, kumak nizinny, kumak górski, huczek ziemny, ropucha szara, ropucha paskówka, rzekotka drzewna, żaba zielona, żaba jeziorkowa, żaba śmieszka

Podsumowanie:
- czworonożność – dwie pary koÅ„czyn wolnych, typu lÄ…dowego, rozstawionych szeroko na boki (wyjÄ…tek beznogie)
- płucodyszność, formy larwalne posiadają skrzela
- naga skóra pokryta cienkim nabłonkiem rogowaciejącym i śluzem (wydzielina gruczołów wielokomórkowych skóry)
- dwa obiegi krwi
- serce składające się z zatoki żylnej, dwóch przedsionków, komory i stożka tętniczego
- ruchome zestawienie czaszki z kręgosłupem (dwa kłykcie potyliczne)
- dziesięć par nerwów czaszkowych
- zmiennocieplność
- rozwijanie się embrionów nie osłoniętych błonami płodowymi (bezowodniowce)