które zrealizowaliście w praktyce nadsyłajcie
tej rubryce prezentujemy schematy stąd podtytuł co by było gdyby... Redakcja EdW
wraz z modelami do Forum Czytelników i do
W
W
W
W
nadesłane przez Czytelników. Są to nie gwarantuje, że schematy są bezbłędne i działu E-2000.
zarówno własne (genialne) rozwiązania należy je traktować przede wszystkim jako
układowe, jak i ciekawsze schematy z literatury, z
ródło inspiracji przy tworzeniu własnych Osoby, które nadeślą najciekawsze schematy
godne Waszym zdaniem publicznej prezentacji układów. oprócz satysfakcji z ujrzenia swego nazwiska na
bÄ…dz
przypomnienia. Są to tylko schematy ide- Przysyłajcie do tej rubryki schematy, które
Å‚amach EdW otrzymajÄ… drobne upominki.
owe, niekoniecznie sprawdzone w praktyce, powstały jedynie na papierze, natomiast układy,
A
ADOWANIE AKUMULATORÓW (1)
A
ADOWANIE AKUMULATORÓW (1)
Rys. 1
R
y
s
.
1
Ryszard Ślemp z Jawora przysłał schemat spraw-
R
y
s
z
a
r
d
Åš
l
e
m
p
dzonego układu regulacji prądu ładowania akumulatora.
Układ powstał po uszkodzeniu oryginalnego przełączni-
ka służącego do regulacji prądu. Rysunki 1...3 pokazują:
schemat części sterującej, sposób dołączenia do pros-
townika, oraz płytkę drukowaną. W roli transformatora
impulsowego Tr1 wykorzystany został transformator
Td-48, powszechnie stosowany przed laty w starych
tranzystorowych odbiornikach radiowych. W przypadku
braku takiego transformatora można spróbować wyko-
nać go samodzielnie. W tym celu można wykorzystać
praktycznie dowolny rdzeń ferrytowy (o dowolnych
wymiarach, np. rdzeń kubkowy lub typu EE czy EI), na
którym należy nawinąć dwa oddzielne uzwojenia po
50...200 zwojów drutu każde.
Zamiast tranzystorów BC107/177 można zas-
tosować dowolne tranzystory krzemowe NPN i PNP. W
przypadku dużego prądu ładowania (kilka amperów lub
więcej), diody D1...D4 oraz tyrystor Ty muszą być
wyposażone w radiatory (przy prądach do 5A wystarczy
kawałek blachy aluminiowej lub mosiężnej), by tempe-
ratura struktury nie przekroczyÅ‚a +150°C. Wielkość radi-
atorów trzeba dobrać eksperymentalnie.
Rys. 2
R
y
s
.
2
Rys. 3
R
y
s
.
3
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99 45
A
ADOWANIE AKUMULATORÓW (2)
A
ADOWANIE AKUMULATORÓW (2)
Inny układ do ładowania akumulatorów, pokazany na
Rys. 3
R
y
s
.
3
C
e
z
a
r
y
D
e
r
l
i
k
o
w
s
k
i
rysunku 4 przysłał Cezary Derlikowski z Ostrowca Św. Jest to
Å‚adowarka automatyczna, opisana pierwotnie w jakimÅ› cza-
sopiśmie zagranicznym, a potem w krajowym  Zrób sam . Na
poczÄ…tku Å‚adowania, gdy akumulator jest pusty, tyrystor V1 nie
przewodzi, a tym samym tyrystor V4 jest otwierany w każdym
dodatnim półokresie. Gdy napięcie akumulatora podczas
ładowania wzrośnie, przez diodę Zenera V2 popłynie prąd,
który otworzy tyrystor V1 i tym samym wyłączy tyrystor V4.
Według opisu, równolegle do tyrystora V4 można dołączyć
połączone szeregowo diodę LED i rezystor (np. 1k&!). Idea jest
prosta i ciekawa. Jednak układ nie był sprawdzony w naszej
Redakcji. Osoby, chcące go wypróbować, mogą zamiast przes-
tarzałych tyrystorów BT10/25 zastosować dowolne tyrystory o
prądzie pracy odpowiednim do wydajności transformatora.
Tyrystor V4 trzeba wyposażyć w radiator o wielkości dobranej
eksperymentalnie (może być gorący). Zastosowany
potencjometr (R4) w zasadzie powinien mieć moc co najmniej
0,25W  w praktyce okaże się, że taki potencjometr jest nie do
zdobycia i należy do zastąpić potencjometrem 470&! i
włączonym  od dołu rezystorem 220...330&!.
Pokazany schemat jest bardzo prosty (może się okazać, że
zbyt prosty) i należy go potraktować raczej jako punkt wyjścia
do budowy własnej wersji urządzenia. Modyfikacja może pole-
gać na dodaniu prostownika mostkowego (jak na rysunku 2),
by wykorzystać obie połówki sinusoidy. Tyrystor V1 można
próbować zastąpić tranzystorem NPN (np. BD135, BD139) lub
lepiej układem Darlingtona, co pozwoli zwiększyć rezystancje
R4 i R5 do pojedynczych kiloomów.
SYGNALIZATOR
SYGNALIZATOR
kontaktronu. Przepalenie żarówki
Prosty układ z rysunku 5a, nadesłany samochodowej. Gdy żarówka jest spraw-
spowoduje zgaśnięcie kontrolnej diody
B
a
r
t
Å‚
o
m
i
e
j
a
G
r
o
s
s
a
przez Bartłomieja Grossa z Malborka, jest na, prąd płynący przez uzwojenie
LED. Liczbę zwojów i grubość drutu
sygnalizatorem przepalenia żarówki przekaz
nika powoduje zwarcie styków
uzwojenia należy dobrać eksperymental-
nie. Przy zastosowaniu małego kontak-
Rys. 5
R
y
s
.
5
tronu i prądach żarówki powyżej 1A
potrzebna liczba zwojów będzie niewiel-
ka, rzędu kilkunastu.
Uwaga! W przypadku równoległego
połączenia dwóch lub więcej żarówek,
przepalenie jednej z nich najpraw-
dopodobniej nie spowoduje rozwarcia
styków przekaz
nika. I nic tu nie pomoże
staranne dobranie ilości zwojów, potrzeb-
nych do zwarcia styku. Powodem jest
znaczna histereza występująca we
wszystkich przekaz
nikach, także w kon-
taktronach.
W praktyce zamiast gaśnięcia diody
kontrolnej, należy raczej zastosować
zaświecanie migającej czerwonej diody
LED. Stosowny układ pokazany jest na
rysunku 5b. W przypadku zastosowania
diody migajÄ…cej, nie jest potrzebny rezys-
tor szeregowy ograniczajÄ…cy prÄ…d.
Koledzy, którzy nadesłali przedstawione układy otrzymują drobne upominki.
46 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99
Rys. 5
R
y
s
.
5
Andrzej Lisowski z Odrowążka proponuje budowę generatora
według schematu z rysunku 6. Układ nie być jednak wykorzystany
jako generator, tylko jako tester wzmacniaczy operacyjnych (uA741,
uA748, LM301, LM308, TL061, TL071, TL081, ICL7611, itd... Idea
jest jak najbardziej słuszna. Warto jednak zbudować uniwersalny
przyrządzik, pozwalający sprawdzać nie tylko wzmacniacze poje-
dyncze, ale także podwójne (np. LM358, TL082, NE5532, LM833,
itd...) i poczwórne (np. LM324, TL084, itd...). Ponieważ mają one
ustalony rozkład wyprowadzeń, można wykorzystać do tego celu
trzy podstawki (dwie 8-nóżkowe i jedną 14-nóżkową oraz cztery jed-
nakowe układy. Rysunek 7 pokazuje rozmieszczenie wyprowadzeń,
sposób podłączenia oraz uproszczony układ elektroniczny. W tej
prostszej wersji dany wzmacniacz operacyjny jest zasilany poje-
dynczym napięciem około12V, a kontrolką jest jedna dioda LED.
Zastosowanie kondensatora i rezystorów o stosunkowo dużych
wartościach pozwoli uzyskać częstotliwość przebiegu wyjściowego
rzędu kilku herców. Dioda LED będzie migać z tą częstotliwością,
wskazując, że wzmacniacz jest sprawny. W układzie celowo zas-
tosowano rezystory o wartości 1MW (można zwiększyć do
2,3...5,1MW), by generator nie zadziałał w przypadku, gdyby badany
wzmacniacz miałby nadmierny prąd polaryzacji wejść.
Punkty oznaczone jednakowo należy ze sobą połączyć jak
pokazano na rysunku 7b  w ten sposób elementy zewnętrzne gen-
eratora będą dołączone do kilku podstawek, niejako  równolegle .
Potem wystarczy włożyć badany układ scalony do jednej z pod-
stawek. Dzięki takiej budowie z pomocą jedynie dwudziestu rezys-
torów, pięciu kondensatorów, czterech diod LED i trzech pod-
stawek można zbudować przyrząd, który przyda się w pracowni
każdego elektronika i pozwoli sprawdzić dowolny wzmacniacz oper-
Rys. 5
R
y
s
.
5
acyjny.
Rys. 5
R
y
s
.
5
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99 47