PODSTAWOWY SPRZ
T
LABORATORYJNY
Opracowanie:
dr Natalia Pietrzak
PRZEDMIOT: Laboratorium badań chemicznych
TEMAT: Podstawowy sprzęt laboratoryjny
OBOWI
ZUJACE ZAGADNIENIA:
- znajomość sprzętu laboratoryjnego
- zastosowanie sprzętu laboratoryjnego
- umiejętność samodzielnego zbudowania zestawu chemicznego
LITERATURA:
- G. Schroeder, B. A
ęska, B. Gierczyk: Materiały do ćwiczeń laboratoryjnych z chemii
ogólnej i analitycznej, Poznań 2002.
- Encyklopedia Techniki; Chemia, WNT, Warszawa 1993.
- oferta handlowa firmy Labart
- oferta handlowa firmy Simax
- Wolna Encyklopedia Wikipedia
CEL ĆWICZENIA:
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowym sprzętem laboratoryjnym,
umiejętność samodzielnego przygotowania się do przeprowadzenia analiz chemicznych oraz
umiejętność bezpiecznego posługiwania się sprzętem laboratoryjnym.
CZ
ŚĆ TEORETYCZNA:
Probówka
A B C
Probówka (A) to szklane naczynie, w którym przeprowadzamy reakcje, ogrzewamy
niewielkie ilości cieczy lub ciał stałych. W pracy z nią należy uważać, aby jej ujścia nie
kierować w kierunku osób nam towarzyszących na pracowni, gdyż może się zdarzyć, że
ogrzewana w probówce ciecz może zacząć wypryskiwać lub też, że zacznie się w niej
2
niespodziewana reakcja. Probówki nie należy także przegrzewać w płomieniu palnika, gdyż
może ona pęknąć. Probówek wirówkowych (B) nie należy w ogóle ogrzewać w płomieniu
palnika. Stojak (C) służy do przechowywania probówek, może być on drewniany, bądz

plastikowy.
Butelki
A B C
Butelki (A, B, C) służą głównie do przechowywania cieczy. Butelki z kołpakiem (A)
wykorzystywane sÄ… do przechowywania Å‚atwo lotnych cieczy (np.: brom); butelki z tubusem
(B) służą do przechowywania wody destylowanej (coraz częściej wypierane są przez
pojemniki wykonane z tworzyw sztucznych). Butelki z pipetÄ… (C) sÄ… bardzo wygodnymi
pojemnikami posiadającymi zamiast korka mniej lub bardziej dopasowaną wkładkę
składającą się z pipety, korka szklanego, gumowego lub wykonanego z tworzywa sztucznego
z wywierconym otworkiem na pipetÄ™.
Kolba okrągłodenna
Naczynie to przeznaczone jest do ogrzewania cieczy lub mieszaniny
reakcyjnej. Współczesne kolby okrągłodenne posiadają wyjście doszlifowane,
służące szczelnemu łączeniu ich z innymi elementami aparatury szklanej
(chłodnice, nasadki destylacyjne, reduktory). Kolby są na ogół wykonywane ze
szkła borokrzemianowego, które charakteryzuje się stosunkowo niską temperaturą topnienia,
obojętnym pH powierzchni, oraz dużą, jak na szkło, odpornością mechaniczną, zwłaszcza
przy nagłych zmianach temperatury.
Kolba Erlenmeyera - stożkowa
Służy do ogrzewania cieczy, miareczkowania, suszenia roztworów
niewodnych.
3
Kolby dwu- i trójszyjne
Kiedy zachodzi potrzeba wkraplania lub mieszania
mieszaniny reakcyjnej stosujemy kolby wieloszyjne. Kolby
dwuszyjne stosujemy także wtedy, kiedy zachodzi potrzeba
destylacji próżniowej i należy wprowadzić kapilarę. Kolby
destylacyjne przymocowywane są do statywów za pomocą
łapy, która ma za zadanie utrzymanie jej przy łączeniu z chłodnicą.
Kolba płaskodenna
Służy do ogrzewania i przechowywania cieczy w stałej temperaturze.
Kolba te nie wytrzymuje zbyt dużych różnic temperatury ani ciśnienia, ze
względu na naprężenia, jakie powstają w płaskim dnie. Jest ona zwykle
wykonywana z gorszej jakości szkła niż kolba reakcyjna, gdyż nie jest ona
przeznaczona do znoszenia ostrych warunków. Niektóre rodzaje są
zaopatrywane w szyjki ze szlifem, które zamyka się korkiem szklanym, inne z kolei mają
szyjki gwintowane i zamyka się je odpowiednią nakrętką lub automatycznym dozownikiem.
Kolba próżniowa (ssawkowa)
Jest to kolba płaskodenna, ale wykonana z bardzo grubego
i wytrzymałego szkła. Posiada ona zwykle kształt stożkowy - zbliżony do
kształtu kolby Erlenmeyera, ale dodatkowo posiada oliwkę, zwykle
umieszczaną w bocznej ściance na 2/3 wysokości od dna. Kolba ta służy do
współpracy z pompką wodną lub pompą próżniową w trakcie filtracji
próżniowej, lub jako dodatkowe zabezpieczenie w trakcie destylacji i innych procesów
prowadzonych pod zmniejszonym ciśnieniem.
Kolba miarowa
Kolby miarowe służą do odmierzania ściśle określonych ilości cieczy.
Możemy wyróżnić kolby miarowe o pojemności od 1 do 1000 ml. Skalę kolby
miarowej określa trwałe zarysowanie kalibracyjne kolby, umiejscowione na jej
długiej szyjce. W dokładnie zamkniętych (korkiem szklanym lub z tworzywa)
kolbach można przechowywać roztwory mianowane.
4
Cylinder miarowy
Cylindry miarowe (menzurki) sÄ… wykorzystywane do odmierzania
określonych ilości cieczy w szerokim zakresie objętości, określonym skalą
wyznaczoną na zewnętrznej ściance cylindra. Objętość ta jest jednak odmierzana
z mniejszą dokładnością niż w kolbach miarowych. Tradycyjna menzurka jest
zwykle wąska i wysoka (po to, aby zwiększyć precyzję pomiaru objętości)
i posiada plastikową albo szklaną nóżkę oraz "dzióbek" ułatwiający wylewanie
z niej odmierzonej cieczy. Niektóre rodzaje menzurek posiadają na otwartym końcu szlif
zamiast "dzióbka" po to, aby można je zamykać korkiem lub bezpośrednio łączyć z innymi
elementami aparatury.
Zlewka
Naczynie to służy do ogrzewania, odparowywania cieczy, prowadzenia
reakcji. Wykorzystujemy zlewkę także jako łaz
nie grzewczÄ… dla medium
o różnych temperaturach wrzenia (łaz
nia wodna, olejowa). Większość
zlewek posiada też "dzióbek" ułatwiający przelewanie płynów, oraz
niezbyt precyzyjną, orientacyjną skalę objętości.
Krystalizator
Krystalizator można porównać do spłaszczonej szerokiej zlewki, ale
jak sama nazwa wskazuje, naczynie to służy do prowadzenia procesów
krystalizacji (dlatego jest szersze od zlewki). Krystalizator może służyć
również do odparowywania rozpuszczalnika z krystalizującej
mieszaniny, a także jako naczynie do łaz
ni grzejnych.
Szkiełko zegarkowe
Szkiełko zegarkowe służy do prowadzenia reakcji
kroplowych, jako podstawka do innego rodzaju
eksperymentów, np. do obserwacji rozpuszczalności lub
krystalizacji oraz do przykrywania naczyń (zlewek, krystalizatorów  pod warunkiem, że jest
odpowiednio dopasowane). Na szkiełku zegarkowym można również dokonywać odważanie
ciał stałych.
5
Szalka Petry ego
Docelowo jest to szkło dla zastosowań hodowlanych
wykorzystywane przez biologów, biochemików
i biotechnologów dla rozmnażania kultur bakteryjnych;
chemicy zrobili jednak z tego szkła pożytek i znalazło ono zastosowanie jako podstawka do
odważania substancji, krystalizacji z niewielkich ilości roztworów, czy przykrycie dla zlewek.
Dwie szalki, o odrobinę różnej średnicy, połączone razem tworzą razem rodzaj zamkniętego
naczynia, które można wykorzystywać do przechowywania i transportowania rozmaitych
próbek.
Lejek
A B C
Lejek służy do sączenia i wlewania cieczy do naczyń o wąskich szyjkach. Stosowane są
lejki analityczne (A), lejki zwykłe (B), lejki z dnem porowatym, które stanowi porowata masa
szklana o dokładnie dobranej wielkości porów (C). Lejki analityczne posiadają wąski długi
wylot, który służy zassaniu cieczy sączonej i przyspieszeniu sączenia. Lejki zwykłe
charakteryzują się szerszym wylotem i służą podręcznym pracom laboratoryjnym (sączeniu
i przelewaniu). Aby wykorzystać taki lejek do sączenia, potrzebne są odpowiednio złożone
sączki. Lejki z dnem porowatym nie wymagają w swojej obsłudze sączków, a ich zadanie
spełnia szklana porowata masa wtopiona w światło przewodu sączenia. Spieki szklane mają
różne wielkości porów oznaczane literami "G" i numerem (G0 ma największe rozmiary
porów, G5 najmniejsze). Dolne ścięcie nóżki powoduje, że ciecz leci cienkim strumieniem
i nie zatrzymujÄ… siÄ™ na nim krople przelewanej cieczy.
Eksykator
A B
6
Eksykatory służą do zapewnienia bezwodnych warunków substancjom, które
przechowujemy, studzimy lub właśnie osuszamy. Wypełnienie eksykatora powinno
zapewniać możliwie najmniejsze ciśnienie cząstkowe pary wodnej wewnątrz. W dolnej części
eksykatora umieszcza się zwykle środek suszący, który pochłania szybko wilgoć, która
dostaje się z powietrza do wnętrza eksykatora w momencie jego otwarcia (np. silikażel,
bezwodny chlorek wapnia, bezwodny siarczan magnezu). W górnej części umieszcza się
natomiast chronione przed wilgocią próbki. Istnieją także eksykatory próżniowe (B), które
mają dodatkowo tubus wtopiony z boku lub w pokrywę. Do kranika podłącza się za pomocą
węża pompę próżniową i następnie powoli zmniejsza się ciśnienie wewnątrz eksykatora. Po
uzyskaniu potrzebnego podciśnienia przekręca się kranik i odcina wąż do pompy. W dobrej
jakości eksykatorze tak uzyskane podciśnienie może utrzymywać się przez kilka miesięcy.
Zapewniają one wtedy obniżenie ciśnienia wewnątrz, a co za tym idzie zwiększają
intensywność odparowania wody, która z kolej zostaje pochłonięta przez środek suszący.
PÅ‚uczka
Płuczka służy do wymywania z gazów składników oznaczanych lub
przeszkadzających oraz do nasycania gazów określonymi składnikami. W płuczce
absorbuje się także gazy dla potrzeb reakcyjnych. Jeśli szklana rurka jest
zakończona odcinkiem z wywierconymi otworami którymi wydostają się
pęcherzyki powietrza, mówimy wtedy o bełkotce. Stosowana jest ona do mieszania
gazów z cieczami, bądz
samych cieczy lub zawiesin za pomocÄ… wprowadzonego gazu
obojętnego, lub do bezprzeponowego ogrzewania cieczy parą.
Pompka wodna
Jest to pompa strumieniowa o niewielkich rozmiarach, w której płynem
roboczym jest woda wodociągowa, a płynem zasysanym para lub gaz. Zależnie
od temperatury i ciśnienia wody można uzyskać obniżenie ciśnienia aż do kilku
mm Hg. Szklany analog pompki wodnej jest stabilniejszy w działaniu i nie ulega
odkształceniom pod wpływem ciśnienia wody, jest jednak o wiele bardziej
delikatna niż jej metalowy odpowiednik, ze względu na tworzywo, z jakiego
została wykonana.
7
Rozdzielacz
Rozdzielacze służą do rozdzielania dwóch nie mieszających się cieczy np.:
przy prowadzeniu ekstrakcji w układzie ciecz  ciecz. Dolną ciecz spuszcza się
przez dolny spust odkręcając korek, a górną frakcję odlewa przez górny wylot
korka. Należy uważać, by podczas wytrząsania cieczy odpowietrzać układ od
czasu do czasu, otwierając kran, po uprzednim obróceniu rozdzielacza nóżką do
góry, lub przekręcając korek w położenie pokrycia się otworu wykonanego w korku i otworu
lub szczeliny wykonanej w otworze wylotowym  górnym rozdzielacza (w szczególności
należy zwrócić uwagę na regularne odpowietrzanie kiedy pracujemy z łatwo lotnymi
rozpuszczalnikami takimi jak eter dietylowy, chlorek metylenu).
Wkraplacz
Wkraplacz, w odróżnieniu od rozdzielacza, przystosowany jest do połączenia
z kolbą dwu- lub trójszyjną, albo naczyniem reakcyjnym, za pomocą połączenia
doszlifowanego. Jeśli zachodzi konieczność prowadzenia reakcji odizolowanej od
zewnętrznej atmosfery stosuje się wtedy wkraplacz z rurką boczną w celu do
wyrównywania ciśnienia.
Pipety
Pipety służą do szybkiego odmierzania niewielkich ilości cieczy. Wyróżniamy
przy tym pipety wielomiarowe (z podziałka na ściance) oraz jednomiarowe
(z zarysowaniem kalibracyjnym wyznaczającym przypisaną pipecie objętość). Pipety
wielomiarowe posiadają skalę zaczynającą się u wylotu pipety a kończącą się
(posiadającą maksymalną wartość) na górnej jej części  w odróżnieniu od biurety.
Biurety
Biurety służą do miareczkowania określonymi objętościami cieczy. Biuretę
umieszcza się na statywie i nalewa ciecz, po czym spuszcza aż do kreski, od której
chcemy zacząć miareczkowanie. Biurety miewają różną objętość i wysokość. Tzw.
mikrobiurety - mają poj. rzędu kilku ml., natomiast biurety przemysłowe mogą
mieć nawet do 10 l. pojemności. Najczęściej spotykane biurety mają jednak
zwykle pojemność od 50 do 150 ml. Biurety takie miewają od 50 do 150 cm
wysokości. Tradycyjnie biurety posiadają tzw. odwrotną skalę. Na szczycie skali
8
jest pozycja "0", zaś na samym dole jej najwyższa wartość. Dzięki temu w każdej chwili
widać, jaką objętość roztworu się już wkropliło Istnieją jeszcze biurety automatyczne
zintegrowane z naczyniem  zasobnikiem cieczy, którą miareczkujemy. Obsługa takich biuret
jest o tyle prostsza, gdyż napełnienie i miareczkowanie odbywa się w jednym cyklu i nie
wymaga dodatkowych lejków i naczyń do uzupełniania cieczy.
Tryskawka szklana
Służy do podawania małych lub średnich ilości płynu metodą natryśnięcia
strumieniem, ale bez precyzyjnego odmierzania ilości. Zbudowana jest z kolby
płaskodennej zatkanej hermetycznie korkiem, przez którego otwory
przechodzą dwie rurki. Jedna z tych rurek kończy się wewnątrz naczynia tuż
pod korkiem i służy do wdmuchiwania przez nią powietrza do wnętrza
naczynia, ponad zwierciadło płynu znajdującego się w tym naczyniu. Druga rurka schodzi
prawie do dna naczynia, a jej drugi wolny koniec, znajdujÄ…cy siÄ™ ponad naczyniem, jest
końcem wylotowym płynu i posiada zwężenie. Rurka wlotowa jest pochylona do góry, aby
łatwo było w nią dmuchać, natomiast rurka wylotowa jest pochylona w dół, zgodnie
z kierunkiem opadania strumienia cieczy. Obecnie często stosuje się tryskawki wykonane
z polietylenu.
Naczynko wagowe
Pomimo wielu zastępczych środków wykorzystywanych do
odważania substancji, szkłem docelowo przeznaczonym to tej
operacji, jest naczynko wagowe. W naczynku tym odważa się
zwykle substancje higroskopijne lub rozkładające się pod wpływem
wilgoci lub w kontakcie z powietrzem.
Piknometr
Piknometr jest naczyniem szklanym służącym wyznaczaniu gęstość
cieczy i ciał stałych. Piknometrem realizujemy pomiar wagowo w ściśle
określonej temperaturze. Najpierw napełniamy go cieczą odniesienia, której
gęstość znamy w określonych warunkach i ważymy. Następnie wykonujemy
taki sam pomiar dla cieczy badanej, od obydwu pomiarów odejmujemy masę
pustego piknometru i wykonujemy obliczenia.
9
Nasadki destylacyjne
Są to szklane elementy służące do połączenia naczynia destylacyjnego, jakim jest kolba
destylacyjna okrągłodenna z chłodnicą lub termometrem. Mają one różne kształty
w zależności od zastosowań  proste wyloty dla destylacji z otworem dla termometru lub dwa
otwory dla termometru i kapilary (w przypadku destylacji próżniowej) albo też wkraplacza
(dla syntezy połączonej z oddestylowaniem rozpuszczalnika lub produktu). Dla niektórych
cieczy stosuje siÄ™ nasadki z Å‚apaczem kropel (rysunek ostatni). PosiadajÄ… one dodatkowe
ramię, wygięte w łuk, które zapobiega niekontrolowanemu przelewaniu się destylowanej
cieczy, w sytuacji, gdy zaczyna się ona pienić lub zbyt gwałtownie wrze.
Odbieralnik
Zakończeniem chłodnicy jest odbieralnik, który łączy się z chłodnicą.
Połączenia te mają różne kształty  proste odprowadzenia (mające zapewnić
aparaturze sztywność i szczelność - nie zapominając, że układ do destylacji
atmosferycznej musi być układem otwartym, zabezpieczonym przed wilgocią
jedynie suszką), lub bardziej wymyślne np.: z bocznym odprowadzeniem dla par
wydzielających się podczas destylacji lub też podłączenia pompy próżniowej. W prostej
destylacji odbieralnikiem może być zwykła kolba Erlenmeyera lub zlewka, w destylacji
w której musimy zadbać o brak dostępu wilgoci, czy dwutlenku węgla stosujemy układy
otwarte zabezpieczone suszką z odpowiednim wypełnieniem (środki suszące, takie jak:
chlorek wapnia, wodorotlenek sodu, chloran magnezu, sita molekularne). W destylacji
próżniowej odbieralniki łączy się z chłodnicą poprzez tzw.  krówkę , która zapewnia zmianę
odbieralnika dla poszczególnych frakcji podczas destylacji, bez konieczności odizolowywania
układu i wyłączania próżni.
10
A
Ä…cznik destylacyjny
W aparaturze destylacyjnej lub służącej do syntez, stosuje się
różnego rodzaju i kształtu łączniki, które mają zapewnić właściwe
funkcjonowanie aparatury w zależności od zastosowań. Skroplona ciecz
spływa z chłodnicy do łącznika, a następnie jest odprowadzana przez
wewnętrzną rurkę do odbieralnika. Skręcony kształt łącznika ułatwia
montowanie całej aparatury. Oliwka w bocznej ściance, w trakcie destylacji atmosferycznej
służy jako odpowietrzenie całego układu destylacyjnego. W trakcie destylacji w atmosferze
gazu obojętnego podłącza się do niej wąż połączony z systemem dostarczania tego gazu.
W trakcie destylacji próżniowej do oliwki przyłącza się wąż od pompy próżniowej.
Chłodnice
Elementami wyposażenia aparatury szklanej mającymi za
zadanie odprowadzanie nadmiaru ciepła są chłodnice o różnej
konstrukcji i przeznaczeniu. Na przykład do ogrzewania pod
chłodnicą zwrotną potrzeba chłodnic mających kanał chłodzący
o kształcie zapewniającym możliwie największą powierzchnię
wymiany ciepła; kanałem tym może być wężownica szklana
zapewniająca zwiększenie długości kanału. Do destylacji
wymaga się, aby kanał był prosty i aby nie zalegała w nim oddestylowywana ciecz. Jeżeli
zachodzi potrzeba odizolowania destylatu od wilgoci atmosferycznej lub dwutlenku węgla,
stosuje się suszki z odpowiednim wypełnieniem.
Wyparka próżniowa
Jeżeli chcemy odparować tylko rozpuszczalnik, to nie
stosujemy destylacyjnego zestawu, ale wyparkę próżniową,
która pozwala nam proces ten przeprowadzić szybko
i odzyskać rozpuszczalnik. Proces odparowywania prowadzi
się pod zmniejszonym ciśnieniem.
Wyparka składa się z łaz
ni grzejnej (B) (zazwyczaj
wodnej, ale czasami też olejowej), termostatowanej
i ogrzewanej elektrycznie. W Å‚az
ni tej umieszcza się skośnie
kolbę okrągłodenną (A), którą podłącza się poprzez połączenie szlifowe z długą, zamocowaną
na stałe rurą. Rura ta jest poprzez zestaw łożysk i zębatek (C) wprawiana w ruch obrotowy
11
przez silnik ukryty w korpusie wyparki. Ruch ten wymusza też stałe obracanie się kolby
z odparowywaną cieczą, co gwarantuje intensywne i równomierne ogrzewanie jej przez
Å‚az
niÄ™, oraz mieszanie cieczy, co bardzo przyspiesza jej odparowywanie. Z drugiej strony rura
wchodzi do wnętrza szklanego naczynia łącznikowego. Naczynie to łączy się od góry
z chłodnicą zwrotną (F), od dołu z kolbką-odbieralnikiem (G), w którym zbiera się
odparowywana i następnie skraplana w chłodnicy ciecz. Wreszcie z boku naczynia
łącznikowego jest kran z oliwką (H), do którego przyłącza się wąż prowadzący dalej do
pompy próżniowej lub wodnej. Statyw (D) i łapa (E) umożliwiają podnoszenie i opuszczanie
całej konstrukcji szklanej, co umożliwia stosowanie większych i mniejszych kolb
z odparowywanÄ… cieczÄ….
Aparat do ekstrakcji Soxletha
Do wydzielenia substancji z fazy stałej służy aparat Soxletha. Do komory
tego aparatu wkłada się tubkę wykonaną z sączka wypełnioną substancją
ekstrahowaną, od dołu podłącza się kolbę z rozpuszczalnikiem wymywającym
(eluentem), a od góry chłodnicę zapewniającą zawracanie rozpuszczalnika.
W czasie procesu eluent zapełnia komorę ekstrakcyjną (ustala się równowaga
ekstrakcyjna). Po zapełnieniu następuje przelanie i znów napełnianie; w ten
sposób substancja ekstrahowana zostaje przemieszczona do kolby z eluentem,
a ten z kolei zostaje odparowany i zawraca do komory ekstrakcyjnej.
Palnik Bunsena
Palnik służy do ogrzewania i spalania substancji. Palnik Bunsena jest
w swojej konstrukcji najmniejszym i najprymitywniej skonstruowanym
palnikiem, jednak stosowany jest w laboratoriach na szeroką skalę. Składa się
z kominka, od dołu zasilanego przez dyszę gazem, a dopływ powietrza
regulowany jest cylindrowatym kołnierzem nałożonym na kominek. Dopływ
gazu ograniczony jest kurkiem.
12
Siatka azbestowa
Szklanych naczyń nigdy nie należy podgrzewać bezpośrednio palnikiem,
ponieważ szkło mające niską wartość współczynnika rozszerzalności cieplnej,
ogrzewane płomieniem, pęka. Jako medium rozpraszające w miarę
równomiernie ciepło po podstawach naczyń szklanych stosuje się siatki oraz
płytki metalowe. Zaletą płytek azbestowych jest niewątpliwie lepszy
i równomierniejszy rozkład ciepła na jej powierzchni; płytki metalowe mają tę wadę, że
podczas długotrwałego stosowania wyginają się i stanowią niestabilne podłoże dla
ogrzewanych substancji.
Trójnóg
Trójnóg stosowany jest jako podstawa pod naczynia laboratoryjne podczas
ich ogrzewania lub prażenia.
Stojaki, łapy, kółka i łączniki
Stojaki stanowią sprzęt służący zamocowaniu całych zestawów
laboratoryjnych. Składają się z drutu (Ć10  12) przymocowanego do
podstawy stalowej, na tyle ciężkiej aby zapewnić stabilność zmontowanych
zestawów.
A
apy służą mocowaniu kolb, chłodnic, kółka natomiast utrzymują na
odpowiedniej wysokości lejki czy rozdzielacze. Ramiona łap są zwykle
wyścielone od wewnątrz korkiem, filcem albo tworzywami sztucznymi, po to aby uniknąć
bezpośredniego kontaktu szkła z metalem, co mogłoby grozić pękaniem szkła.
A
apy czy kółka należy przymocować do statywów za pomocą łączników, zapewniających
sztywność i bezpieczeństwo połączenia.
Czasza grzejna
Jest jednym z najczęściej wykorzystywanych urządzeń
elektrycznych na pracowni chemicznej. Element grzejny jest
zazwyczaj umieszczany wewnÄ…trz metalowej lub wykonanej
z tworzywa sztucznego obudowy. TemperaturÄ™ generowanÄ… za pomocÄ… tego elementu
reguluje się przy pomocy autotrasformatora. Można przy ich pomocy ogrzewać kolby aż do
13
temperatury topnienia szkła, z którego są wykonane kolby. Wadą czasz jest brak możliwości
precyzyjnego kontrolowania ich temperatury, a faktyczna uzyskiwana temperatura zależy
silnie od pojemności cieplnej zawartości kolby. Inną wadą czasz jest konieczność posiadania
w laboratorium całego ich zestawu o różnej średnicy elementów grzejnych, aby móc je
dopasowywać do kolb o różnej objętości.
Szczypce
Szczypce laboratoryjne służą przenoszeniu elementów aparatury (tygli,
parownic), których nie możemy przenieść przez wzgląd na ich zbyt wysoką
temperaturÄ™ lub ich np.: zanieczyszczenie.
Podnośniki
Podnośniki służą umieszczaniu sprzętu grzewczego lub
odbieralników na zakładanej przez nas wysokości, gdy trzeba
"podłożyć" łaz
nię pod zamontowaną na stałe kolbę, gdy trzeba połączyć
kolbę z zamontowaną na stałe chłodnicą zwrotną, lub aparaturą do
destylacji, a także w przypadku, gdy chce się mieć możliwość
szybkiego, awaryjnego opuszczania lub podnoszenia Å‚az
ni w trakcie reakcji albo destylacji.
Zasada działania podnośnika opiera się na użyciu śruby o dwóch gwintach (lewym i prawym),
która umieszczona w gwintach zamocowanych na odpowiedniej konstrukcji platformach
powoduje ich przemieszczanie.
Mieszadło magnetyczne
Urządzenie to składa się z rotora magnetycznego, który w czasie
obracania się wywołuje wirowanie elementu magnetycznego
umieszczanego w naczyniu reakcyjnym. Do kolby wrzuca siÄ™ tzw. "dipol"
zwany też "mieszadełkiem", który ma zwykle kształt krótkiej belki
wykonanej z żelaza, zatopionej w polietylenie lub częściej w teflonie.
"Dipol" reaguje na zmiany orientacji pola podążając za nim, czego efektem jest jego rotacja
i mieszanie cieczy zawartej w naczyniu.
14
Mieszadło mechaniczne
Sskłada się zazwyczaj z silnika elektrycznego, napędzającego szklany lub
metalowy pręt zakończony łopatkami, które zanurza się w mieszanym
płynie. Połączenie między wrzecionem a mieszadłem może być realizowane
na dwa sposoby: bezpośrednie połączenie "na sztywno" lub poprzez
elastyczne przewód. Kształt łopatek mieszadła - zarówno szklanych, jak
i teflonowych bywa bardzo różny. W praktyce jednak najlepiej sprawdzają
się łopatki o prostych, prostokątnych lub trójkątnych kształtach.
Lejek sitowy (Büchnera)
Jest przeznaczony do sączenia pod próżnią dużych ilości osadu. Posiada
przestrzeń zakończoną dnem dziurkowanym. Na dnie umieszcza się
dokładnie dopasowany sączek i dopiero wtedy umiejscawiany jest na kolbie
ssawkowej irozpoczyna siÄ™ sÄ…czenie.
A
opatki
Ten sprzęt porcelanowy służy do nabierania substancji ze słoików oraz
przenoszenia ich do naczyń docelowych.
Moz
dzierz z tłuczkiem
Najczęściej jest wykonany (zarówno naczynie, jak i tłuczek)
z porcelany, kamienia (zazwyczaj agatu) lub metalu. Służy do
rozdrabniania niewielkich ilości substancji, ale za to do precyzyjnego
rozdrobnienia ich na miałki proszek (część robocza tłuczka jest
wyraz
nie zaokrąglona). Ponadto, oprócz rozdrabniania substancji
twardych, w preparatyce laboratoryjnej, moz
dzierz taki może służyć również do miażdżenia
miękkich związków stałych.
15
Tygiel
Tygiel służy do długotrwałej obróbki termicznej substancji w piecach,
w których temperatura może dochodzić do 20000C (w zależności od
materiału, z jakiego wykonany jest tygiel). Przy wkładaniu i wyjmowaniu
tygla z pieca należy używać szczypiec.
Parownica
Służy ona do odparowywania i wyprażania substancji stałych,
a czasami także do ich stapiania. Parownica jest zazwyczaj
wykonywana jest z materiałów ceramicznych lub z metali
szlachetnych (najczęściej z platyny), choć czasami spotyka się także parownice wykonane ze
specjalnego szkła hartowanego.
Trójkąt do tygli
Prażenie niewielkich ilości substancji w stosunkowo krótkim czasie,
można dokonać korzystając z palnika laboratoryjnego. Na trójnóg
kładziemy wówczas trójkąt do osadzania tygli. Po prażeniu należy
odczekać, aż trójkąt wystygnie i nie należy go zdejmować chwytając za
metalowy drut, gdyż jest on nagrzany (metale dobrze przewodzą ciepło).
CZ
ŚĆ DOŚWIADCZALNA:
Należy rozpoznać poszczególne składowe zestawu laboratoryjnego, a także umieć
posługiwać się aparaturą chemiczną.
16