FOTOGRAFIA CZARNO-BIAŁA
Kiedy spytamy przygodnie napotkaną na ulicy osobę, z czym kojarzy się jej fotografia czarno-biała, to z dużym
prawdopodobieństwem usłyszymy, że z ciemnią, powiększalnikiem, kuwetami i chemią. Jednak w ostatnim
okresie wiele się zmieniło w fotografii  czarno-białe zdjęcia można tworzyć bez wchodzenia do ciemni. Rolę po-
większalnika przejmuje komputer wyposażony w odpowiednie oprogramowanie, a kuwety z chemią zastępują
drukarki atramentowe lub printery cyfrowe.
Zdjęcie zeskanowane z ne-
gatywu Ilford FP4 Plus for-
matu 6 x 9 cm w skanerze
Nikon Super Coolscan
9000ED w trybie RGB 48
bitów. Z tego pliku wyko-
nano wszystkie obrazy do
porównania.
Technologia cyfrowa tylko pozornie uproS
ciła fotografowa- przeze mnie do publicznej prezentacji, skanuję i archiwizuję
nie. Nadal do tworzenia pięknych zdjęć potrzebny jest talent, na płytach CD. Mogłem zatem sięgnąć do swojej  spiżarni
 dobre oko , dużo wolnego czasu i niemałe umiejętnoS
ci i posłużyć się jednym z opisanych niżej sposobów wykonania
w wykorzystaniu komputera. Tak naprawdę, wcale nie jest ła- zdjęć na wystawę.
twiej, jest tylko inaczej. Twórczy miłoS
nik fotografii powinien
opanować w stopniu bardzo dobrym obie techniki  tradycyj- Wydruk atramentowy
ną i cyfrową.
f
o
t
o
W poprzednim artykule z tego cyklu (foto 4/2005) przed- Drukowanie fotografii przy użyciu drukarek atramentowych
stawiłem możliwoS
ci tkwiące w różnych metodach rejestracji i ploterów zdobywa coraz większą popularnoS
ć. Podstawową
obrazu  tradycyjnej na błonie S
wiatłoczułej i cyfrowej na pół- zaletą jest szybkoS
ć otrzymania gotowego obrazu. Dostępne
przewodnikowej matrycy. Wspomniałem również o tym, że obecnie na rynku drukarki atramentowe są w stanie drukować
mimo wszystko nadal pozostaję wierny obróbce ciemniowej, z rozdzielczoS
cią ponad 5000 dpi, co zapewnia wierne odda-
traktując komputer jedynie jako szkicownik. nie najdrobniejszych szczegółów i łagodnych przejS
ć tonal-
Niedawno jednak otrzymałem propozycję publicznej pre- nych. W praktyce wystarcza zupełnie rozdzielczoS
ć 1440 dpi.
zentacji moich zdjęć w prestiżowej galerii. Postawiono mi tyl- Pewne problemy pojawiają się jednak przy wykonywaniu fo-
ko jeden warunek   trzeba przygotować czterdzieS
ci zdjęć, tografii czarno-białych. Otóż drukowanie tylko przy użyciu atra-
mogą być to prace już wystawiane, otwarcie wystawy odbę- mentu czarnego sprawia, że w efekcie możemy otrzymać ob-
dzie się za dwa dni . Stanąłem przed problemem. Czas po- raz zbyt ciemny w cieniach, z wyżartymi S
wiatłami, na którym
trzebny na własnoręczne przygotowanie takiej liczby zdjęć tra- półtony tworzone są jedynie poprzez różne rozmieszczenie na
dycyjną metodą, na papierach srebrowych, był zdecydowanie obrazie czarnych punktów. Efekt daleko odbiega od wyglądu
za krótki, a nie wypadało odmówić organizatorowi. Musiałem tradycyjnej odbitki sporządzonej na papierze srebrowym.
zdecydować się na technologię cyfrową, czyli zlecenie wyko- Drukowanie czarno-białego obrazu przy użyciu kolorowych
nania powiększeń z plików. Mam taki zwyczaj, że każde nowe atramentów sprawia, że mogą (choć nie muszą) pojawić się
zdjęcie (odbitkę lub negatyw), które zostało zakwalifikowane na nim niekorzystne dominanty barwne. Rozwiązaniem tego
foto 126
z pliku
 ale jak?
problemu jest zastosowanie specjalnych atramentów do foto-
grafii czarno-białej produkowanych przez firmy Lyson, Perma-
Jet, HP, a ostatnio także przez Epsona. Największym uzna-
niem wS
ród miłoS
ników fotografii czarno-białej cieszą się pro-
dukty dwóch pierwszych firm. Do druku używany jest zestaw
czterech (lub szeS
ciu, zależnie od modelu drukarki) atramen-
tów  jeden czarny i pozostałe szare, zapewniający doskonałe
odwzorowanie pełnej skali półtonów.
Powiększenia wykonane na papierze barytowanym Ilford Multigrade IV FB.
Zdjęcie górne sporządzono metodą tradycyjną, kopiując optycznie obraz
z negatywu pod powiększalnikiem. Zdjęcie dolne powstało następująco:
zeskanowano negatyw, wprowadzono korekcję krzywych, po czym na-
S
wietlono ponownie plik na negatyw i skopiowano obraz optycznie pod po-
większalnikiem.
Metoda kopiowania
 negatyw  skanowanie  plik  powiększalnik
Metodę tę wykorzystujemy w przypadku, gdy obraz zmodyfikowany
cyfrowo chcemy przenieS
ć na papier barytowy.
Często zdarza się, że podczas wykonywania zdjęć aparatem analogo-
wym w wyniku błędnego pomiaru ekspozycji otrzymamy niedoS
wie-
tlony negatyw. Może on zawierać czytelne szczegóły w cieniach ob-
razu, jednak posiada zbyt małą gęstoS
ć, aby można było otrzymać
z niego powiększenie o zadowalającej jakoS
ci. W tym przypadku taki
negatyw skanujemy i wykorzystując modyfikację krzywych w progra-
mie graficznym rozjaS
niamy w ten sposób partie cieni.
Podczas wykonywania prezentowanego w tekS
cie zdjęcia przy-
mknięcie przysłony o jedną działkę więcej spowodowałoby,
że ponad połowa szczegółów  utonęłaby w czerniach.
Wydruki atramentowe wykonane przy użyciu atramentów do zdjęć czarno-białych Lyson Quad Black Neutral na różnych rodzajach papierów. Producent atra-
mentów nie zaleca drukowania na papierach błyszczących. W przypadku papieru błyszczącego widoczne jest fioletowe zabarwienie obrazu, choć użyto atra-
mentów szarych i czarnego. Wykorzystano następujące papiery (od lewej): Fomei Gloss, Hahnemulle Matt, Lyson Matt i MH1481 Matt.
NaS
wietlanie papierów S
wiatłoczułych W minilabach optycznych starej generacji kopiowanie ne-
przy użyciu maszyn cyfrowych gatywów czarno-białych sprawiało poważne problemy (kali-
bracja). W maszynach cyfrowych można wykonać odbitki
Ten sposób znany jest wszystkim, którzy zamawiają od- z negatywów czarno-białych, kolorowych jak również diapo-
bitki w minilabach, choć większoS
ć klientów nie zdaje sobie zytywów.
sprawy z jego istoty i przebiegu. W pierwszej kolejnoS
ci W zastosowaniach głównie profesjonalnych do naS
wie-
skanowany jest negatyw, a następnie obraz jest naS
wietla- tlania z cyfrowych plików na S
wiatłoczuły papier służą spe-
ny z pliku cyfrowego na papier S
wiatłoczuły w printerze. cjalistyczne urządzenia, takie jak wielkoformatowa naS
wie-
Przy sporządzaniu odbitek ze zdjęć zapisanych przez aparat tlarka Durst Lambda L130, czy cyfrowy powiększalnik De
cyfrowy na kartę pamięci, lub zarchiwizowanych na płytach Vere 504 DS.
CD, stosowany jest oczywiS
cie tylko drugi etap procesu.
Obraz jest naS
wietlany przez specjalne głowice. y
ródłem Porównanie czarno-białych obrazów
S
wiatła w takich głowicach są być diody LED lub lasery emi- z drukarki i naS
wietlarki
tujące S
wiatło w barwach RGB.
Przed podjęciem decyzji, jakiej technologii cyfrowej użyję
przy przygotowaniu zdjęć na wystawę, zwróciłem się do la-
boratoriów dysponujących odpowiednimi urządzeniami
z proS
bą o wykonanie z wybranego przeze mnie z archiwum
cyfrowego pliku dwóch czarno-białych obrazów  wydru-
ków lub zdjęć na papierze. Plikiem wyjS
ciowym było zeska-
NaS
wietlarka Durst Lambda L130
nowane w trybie RGB zdjęcie pochodzące z negatywu
Ilford FP4 Plus. Obraz po zeskanowaniu posiadał delikatny
Durst Lambda L130 to
fioletowo-czerwony odcień (efekt podobny do odbitki czar-
urządzenie naS
wietlają-
ce obrazy na noS
niki no-białej tonowanej w tonerze selenowym). Jeden obraz
S
wiatłoczułe refleksyj-
miał być wykonany z zachowaniem istniejącej dominanty
ne  tradycyjne papiery
barwnej, natomiast drugi  po korekcji do skali szaroS
ci. Nie
czarno-białe lub barw-
wprowadzano żadnej korekcji kontrastu. Uzyskane rezultaty
ne, jak i transparentne,
widać na prezentowanych zdjęciach.
konfekcjonowane w ro-
lach o szerokoS
ci od 20
Punktem odniesienia do oceny zdjęć w skali szaroS
ci by-
do 50 cali. Obraz na-
ła odbitka wykonana tradycyjną metodą ciemniową na pa-
S
wietlany jest przy uży-
pierze barytowanym przy użyciu profesjonalnego powięk-
ciu głowicy laserowej RGB w rozdzielczoS
ci 200 i 400 dpi (ekwiwa-
szalnika Durst. Chciałem się przekonać, w jakim stopniu od-
lent wydruku o rozdzielczoS
ci 4000 dpi) z 36-bitową głębią barw. Na-
S
wietlane obrazy mogą być stworzone przy użyciu programów ta- bitki wykonane alternatywnymi metodami będą odbiegać
kich jak Quark XPress, Adobe PageMaker, Adobe Photoshop, Illu-
swoim wyglądem od przyjętego wzorca. Oceniałem repro-
strator, Macromedia Freehand itp. Obsługiwane formaty plików to
dukcję szczegółów w S
wiatłach i cieniach, jak również od-
TIFF (RGB i skala szaroS
ci), PPM i JPEG, a także Post Script Level 3.
wzorowanie skali tonalnej.
NaS
wietlarka Durst Lambda L130 sterowana jest przy użyciu kom-
Wynik testu jest kwestią subiektywnego odbioru, jednak
putera Compaq XP 1000 Workstation. Oprogramowanie umożliwia
wprowadzanie korekcji naS
wietlanych obrazów.
obrazy z pliku uzyskane cyfrowymi metodami wyszły zaska-
kująco pozytywnie. Dodam jeszcze, że ewentualne drobne
foto 128
 wady (najwięcej problemów sprawiała reprodukcja szcze- szoS
ć laboratoriów fotograficznych jest w stanie wykonać od-
gółów w  S
wiatłach ) cyfrowych obrazów mogły zostać powiednio skalibrowane w skali szaroS
ci odbitki na papierach
usunięte poprzez wprowadzenie nieznacznej korekcji krzy- S
wiatłoczułych. Wreszcie, gdy zaistnieje potrzeba wykonania
wych lub kontrastu. W takich przypadkach niezbędna jest powiększenia na papierze barytowanym do celów kolekcjo-
bezpoS
rednia współpraca zamawiającego z laborantem wy- nerskich, mogą to zrobić wyspecjalizowane laboratoria foto-
konującym usługę. graficzne (zamówienia realizowane są również za poS
rednic-
twem poczty). Przedstawiona oferta jest dostępna zarówno
Kilka słów na zakończenie dla posiadaczy tradycyjnych aparatów na błony, jak również
dla właS
cicieli cyfrówek.
MiłoS
nicy fotografii czarno-białej mają wiele powodów do Ja nadal wykonuję czarno-białe odbitki samodzielnie na pa-
radoS
ci. Nie są już  skazani wyłącznie na pracę w ciemni, pierze barytowanym. Należę do tego gatunku ludzi, którzy
w szkodliwych oparach chemii. Zależnie od potrzeb mogą wy- uważają, że sami zrobią to najlepiej. Poza tym przyzwyczaje-
korzystywać rozmaite S
rodki. Posiadacze drukarek w warun- nie jest drugą naturą człowieka. Jednak zdjęcia na wystawę,
kach domowych łatwo wykonają samodzielnie wydruki for- głównie z powodu ograniczonego czasu na ich przygotowa-
matu A4 lub nawet A3. Gdy zechcą przygotować wystawę nie, dostarczyłem w postaci wydruków atramentowych.
złożoną z wielkoformatowych fotografii, skorzystają z oferty I wszystkim się podobały.
R
o
b
e
r
t
U
r
b
a
ń
s
k
i
licznych studiów DTP posiadających plotery drukujące. Więk- Robert Urbański
Wydruki atramentowe przy użyciu atramentów barwnych. U góry wydruki wykonane na ploterze wielkoformatowym Epson Stylus Photo 7600 z wykorzy-
staniem atramentów kolorowych Epson Ultrachrome, w rozdzielczoS
ci 1440 dpi, na papierze Ilford Smooth Glossy (z lewej bez korekcji, z prawej z korek-
cją do skali szaroS
ci). U dołu wydruki wykonane na drukarce Epson Stylus Photo R-300 z wykorzystaniem atramentów kolorowych Van Son  Art Color
(Holandia), w rozdzielczoS
ci 1440 dpi, na papierze Lyson Matt (z lewej bez korekcji, z prawej z korekcją do skali szaroS
ci).
System stałego zasilania w atrament w drukarkach Epsona
Technologia druku atramentowego piezo zastosowana w drukarkach Epsona
umożliwia zainstalowanie systemów stałego zasilania w atrament. Zamiast kosztow-
nych i mało wydajnych zasobników  fabrycznych proste urządzenie złożone z ela-
stycznych rurek dostarcza atrament z zewnętrznych zbiorników bezpoS
rednio do gło-
wicy drukującej. Pozwala to na znaczne  około dwudziestokrotne  zmniejszenie
kosztów używanego atramentu. Wyklucza również sytuację, gdy z powodu zużycia
jednego tylko koloru konieczna jest wymiana całego zasobnika trzy- lub pięciokoloro-
wego. Uzupełnia się tylko zużyty atrament. Informacje na temat drukarek i rodzajów
atramentów stosowanych w systemach stałego zasilania dostępne są na stronie in-
ternetowej firmy Gelex (www.gelex.pl).
QUAD BLACK
Zastosowanie standardowych kolorowych atramentów do wydruków czarno-bi-
ałych nie pozwala na uzyskanie wiernego odwzorowania wszystkich tonów w skali
szaroS
ci. Umożliwia to proces Quad Black, w którym w miejsce normalnych kolorów
CMYK (cyan, magenta, żółty, czarny) stosuje się cztery (lub szeS
ć, zależnie od rodza-
ju drukarki) odcieni czerni o różnej intensywnoS
ci. Dostrajając krzywą koloru przy po-
mocy oprogramowania graficznego (Photoshop) można otrzymać wydruki przypominające rozpiętoS
cią tonalną tradycyjne odbitki wykonane na fotogra-
ficznych papierach srebrowych. Atramenty Quad Black dostepne są w trzech rodzajach, umożliwiających wybór tonacji obrazu: Warm Tone (Ciepły), Neu-
tral Tone (Neutralny), Cool Tone (Zimny). Wszystkie atramenty Quad Black charakteryzują się dużą trwałoS
cią kolorów w warunkach ekspozycji wewnętrz-
nej. Testy niezależne prowadzone przez firmę Wilhelm Imaging Research Inc. wskazują, że stosując odpowiednie kombinacje mediów można uzyskać
przewidywalną trwałoS
ć wydruków w warunkach ekspozycji wewnętrznej przekraczającą siedemdziesiąt lat.
SMALL GAMUT
To zestaw atramentów umożliwiający uzyskanie archiwalnych wydruków monochromatycznych na standardowej drukarce biurowej przy użyciu jed-
nego zestawu atramentów. Daje możliwoS
ć uzyskiwania praktycznie nieograniczonej skali tonacji jednobarwnych, wolnych od niepożądanych defektów
kolorystycznych, psujących wydruki otrzymywane przy pomocy tradycyjnych zasobników kolorowych. Przy pomocy oprogramowania graficznego
(Photoshop) można tak dostosować skalę koloru, aby uzyskać rozliczne efekty tonalne. Przeprowadzone testy wykazały przewidywalną odpornoS
ć na
blaknięcie  bez dostrzegalnej różnicy  przez okres ponad stu lat.
foto 130
Zdjęcia wykonane metodą naS
wietlania cyfrowego obrazu z pliku na papier
S
wiatłoczuły. U góry zdjęcia naS
wietlone w maszynie Durst Lambda L130
na profesjonalnych papierach barwnych (z lewej bez korekcji, z prawej z ko-
rekcją do skali szaroS
ci). U dołu zdjęcia naS
wietlone w printerze cyfrowym
Powiększalnik cyfrowy De Vere 504 DS
na profesjonalnych papierach barwnych Kodak Supra E (z lewej bez korek-
cji, z prawej z korekcją do skali szaroS
ci).
De Vere 504 DS to powiększalnik cyfrowy, który został zbudowany
na bazie analogowego De Vere 504  zmieniona została tylko kolumna,
która jest obecnie dłuższa, co pozwala na wykonywanie większych od-
bitek. W pierwszych modelach x
ródłem S
wiatła była żarówka halogeno-
wa wykorzystywana w printerach lub minilabach, obecnie powiększal-
niki są oferowane z głowicą z diodami LED. Zaletą takiego rozwiązania
jest większa stabilnoS
ć emitowanego S
wiatła i  co również ważne 
brak koniecznoS
ci częstej wymiany x
ródła S
wiatła.
Panel naS
wietlający ma rozdzielczoS
ć prawie 8 milionów pikseli,
co pozwala na wykonywanie powiększeń do formatu 50 x 75 cm.
Minimalnym formatem jest popularna pocztówka. W powiększalni-
ku został zastosowany opatentowany system połączenia panelu na-
S
wietlającego z obiektywem firmy Rodenstock 60 mm. Wymiana
Dziękuję następującym firmom za współpracę:
D
z
i
ę
k
u
j
ę
n
a
s
t
ę
p
u
j
ą
c
y
m
f
i
r
m
o
m
z
a
w
s
p
ó
ł
p
r
a
c
ę
:
obiektywu w powiększalniku jest bardzo prosta, można więc wyko-
rzystać obiektywy z wersji analogowych.
Powiększalnik De Vere 504 DS wyposażony jest w komputer z za-
" Laboratorium Fotografii Profesjonalnej  Powiększenie
"
L
a
b
o
r
a
t
o
r
i
u
m
F
o
t
o
g
r
a
f
i
i
P
r
o
f
e
s
j
o
n
a
l
n
e
j

P
o
w
i
ę
k
s
z
e
n
i
e

instalowanym programem wewnętrznym DS oraz Photoshop
z Łodzi, ul. Tuwima 20 za wykonanie odbitek na papierze
z
Ł
o
d
z
i
,
u
l
.
T
u
w
i
m
a
2
0
z
a
w
y
k
o
n
a
n
i
e
o
d
b
i
t
e
k
n
a
p
a
p
i
e
r
z
e
w wersji 7.0 lub CS. Do naS
wietlania można wykorzystać pliki typy
barytowanym,
b
a
r
y
t
o
w
a
n
y
m
,
JPEG, TIFF lub BMP. Ist-
" Laboratorium Fotografii Profesjonalnej  Profilab z Warsza- nieje możliwoS
ć podłą-
"
L
a
b
o
r
a
t
o
r
i
u
m
F
o
t
o
g
r
a
f
i
i
P
r
o
f
e
s
j
o
n
a
l
n
e
j

P
r
o
f
i
l
a
b

z
W
a
r
s
z
a
-
czenia rolkaset i progra-
wy, ul. Dzika 4, za wykonanie odbitek na naS
wietlarce Durst
w
y
,
u
l
.
D
z
i
k
a
4
,
z
a
w
y
k
o
n
a
n
i
e
o
d
b
i
t
e
k
n
a
n
a
S

w
i
e
t
l
a
r
c
e
D
u
r
s
t
mowania iloS
ci odbitek
Lambda L130,
L
a
m
b
d
a
L
1
3
0
,
oraz liczby kopii z każde-
" Laboratorium  Foto-Łękawski z Pszowa, ul. Pszowska 565,
"
L
a
b
o
r
a
t
o
r
i
u
m

F
o
t
o
-
Ł
ę
k
a
w
s
k
i
z
P
s
z
o
w
a
,
u
l
.
P
s
z
o
w
s
k
a
5
6
5
,
go pliku, co zapewnia
za wykonanie odbitek przy użyciu powiększalnika cyfrowe- zwiększenie wydajnoS
ci
z
a
w
y
k
o
n
a
n
i
e
o
d
b
i
t
e
k
p
r
z
y
u
ż
y
c
i
u
p
o
w
i
ę
k
s
z
a
l
n
i
k
a
c
y
f
r
o
w
e
-
procesu. Czas naS
wie-
go De Vere 504 DS,
g
o
D
e
V
e
r
e
5
0
4
D
S
,
tlania odbitki formatu 50
" firmie Digital Eye z Warszawy, ul. Solec 81B, C.H. ARKADA
"
f
i
r
m
i
e
D
i
g
i
t
a
l
E
y
e
z
W
a
r
s
z
a
w
y
,
u
l
.
S
o
l
e
c
8
1
B
,
C
.
H
.
A
R
K
A
D
A
x 75 cm wynosi 40 se-
paw. A25, za wykonanie wydruków na ploterze Epson Sty-
p
a
w
.
A
2
5
,
z
a
w
y
k
o
n
a
n
i
e
w
y
d
r
u
k
ó
w
n
a
p
l
o
t
e
r
z
e
E
p
s
o
n
S
t
y
-
kund. NaS
wietlać można
lus Photo 7600,
l
u
s
P
h
o
t
o
7
6
0
0
,
na każdym rodzaju pa-
" firmie Gelex z Warszawy, ul. Budrysów 18, za wykonanie pieru S
wiatłoczułego 
"
f
i
r
m
i
e
G
e
l
e
x
z
W
a
r
s
z
a
w
y
,
u
l
.
B
u
d
r
y
s
ó
w
1
8
,
z
a
w
y
k
o
n
a
n
i
e
barwnym i tradycyjnym
wydruków przy użyciu atramentów VanSon i Lyson Quad
w
y
d
r
u
k
ó
w
p
r
z
y
u
ż
y
c
i
u
a
t
r
a
m
e
n
t
ó
w
V
a
n
S
o
n
i
L
y
s
o
n
Q
u
a
d
srebrowym.
Black.
B
l
a
c
k
.
foto 131