N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7 Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7 Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7
Monety
Rewers: Umowny labirynt po"ączeł
nawiązujący do dzia"ania Monety
maszyny szyfrującej Enigma. W Ęrodku napis: ENIGMA. Pod nim napis:
1932 odwrócony o 180 stopni. W otoku napis: 75. ROCZNICA
Z�AMANIA SZYFRU ENIGMY.
Na boku: napis MARIAN REJEWSKI, HENRYK ZYGALSKI, JERZY
75. rocznica
75. rocznica
RÓ�YCKI, rozdzielony gwiazdkami.
z"amania szyfru Enigmy
z"amania szyfru Enigmy
nomina" 100 z"
metal 900/1000Au
stempel lustrzany
Ęrednica 21,00 mm
masa 8,00 g
wielko� emisji (nak"ad) 8.000 szt.
Awers: Centralnie, wizerunek or"a ustalony dla god"a
nomina" 2 z"
Rzeczypospolitej Polskiej. W tle tabele literowe oraz konturowo
metal stop CuAl5Zn5Sn1
zaznaczony ideowy schemat dzia"ania maszyny szyfrującej
stempel zwyk"y
Enigma. W otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, oznaczenie
Ęrednica 27,00 mm
roku emisji: 2007 oraz napis: 100 Z�. Pod lewą "apą or"a znak
m
mennicy:   wkomponowany w tabele literowe. masa 8,15 g
w
wielko� emisji (nak"ad) 900.000 szt.
Rewers: Z lewej i z prawej strony stylizowane Żarówki z maszyny
szyfrującej Enigma. Wokó" nich dwa zbiory okr�gów
odzwierciedlających promienie Ęwiat"a. U góry w trzech
Awers: Wizerunek or"a ustalony dla god"a Rzeczypospolitej
rz�dach litery alfabetu po"ączone liniami z dwoma rz�dami
Polskiej, po bokach or"a oznaczenie roku emisji: 20-07, pod
liter znajdującymi si� poniŻej. Pod Żarówkami napis:
or"em napis: Z� 2 Z�, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA,
75. ROCZNICA Z�AMANIA/ SZYFRU ENIGMY.
poprzedzony oraz zakoł
czony szeĘcioma pere"kami. Pod lewą
m
"apą or"a znak mennicy:   .
w
Rewers: Stylizowane ko"o wirnika szyfrującego Enigmy. Na
obwodzie w kó"kach napis: REJEWSKI RÓ�YCKI ZYGALSKI. Wokó"
Ęrodka napis: 75. ROCZNICA Z�AMANIA SZYFRU ENIGMY.
Na boku: OĘmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi
odwrócony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.
Projektant monet: Ewa Tyc-Karpił
ska
nomina" 10 z"
metal 925/1000 Ag
stempel lustrzany
Ęrednica 32,00 mm
masa 14,14 g
wielko� emisji (nak"ad) 52.000 szt.
Informacje o sposobie nabycia monet na stronie:
www.nbp.pl
w
w
w
.
n
b
p
.
p
l
Awers: Wizerunek or"a ustalony dla god"a Rzeczypospolitej
Polskiej, nad or"em napis: RZECZPOSPOLITA/ POLSKA. W tle
stylizowany schemat dzia"ania maszyny szyfrującej Enigma oraz Monety zosta"y wyprodukowane w Mennicy Polskiej SA
M
o
n
e
t
y
z
o
s
t
a
"
y
w
y
p
r
o
d
u
k
o
w
a
n
e
w
M
e
n
n
i
c
y
P
o
l
s
k
i
e
j
S
A
w
W
a
r
s
z
a
w
i
e
.
wy"aniający si� z kompozycji linii stylizowany napis: ENIGMA. w Warszawie.
Pod schematem z lewej strony oznaczenie roku emisji: 2007.
m
U do"u napis: 10 Z�. Pod lewą "apą or"a znak mennicy:  .
Sk"ad i druk: Drukarnia NBP
w
Projekt:
DECORUM
Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7 Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7 Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7
Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7 Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7 Mo n e t y e mi s j i 2 0 0 7
W dniu 21 marca 2007 r. Narodowy Bank Polski wprowadza szyfrów. W latach 30. ubieg"ego wieku opracowali oni o planach operacyjnych marsza"ka Rommla i o stanie jego
do obiegu monety upami�tniające 75. rocznic� z"amania matematyczne podstawy Enigmy oraz aparatur� do okreĘlania armii. Po inwazji we Francji w sierpniu 1944 r., dowódcy
szyfru Enigmy, o nomina"ach: aktualnego nastawienia rotorów i wtyczek tej maszyny. alianccy dowiedzieli si� z wyprzedzeniem o rozkazie Hitlera
dotyczącym odci�cia wojsk amerykał
skich, atakujących
" 100 z"  wykonaną stemplem lustrzanym w z"ocie, W lipcu 1939 r. polskie Biuro Szyfrów, wiedząc o zbliŻającej si� w kierunku po"udniowym. W rezultacie ofensywa niemiecka
" 10 z"  wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze, agresji Niemiec, poinformowa"o o swych osiągni�ciach zosta"a powstrzymana, co doprowadzi"o do kl�ski wojsk
" 2 z"  wykonaną stemplem zwyk"ym w stopie Nordic Gold. wywiady angielski i francuski. Dostarczono im równieŻ hitlerowskich w  kotle Falaise i zmusi"o je do opuszczenia
polskie repliki Enigmy oraz opis aparatury do poszukiwania terenu Francji.
Historia walki Polaków podczas II wojny Ęwiatowej jest aktualnego nastawienia Enigmy  tzw.  bomby , czyli
ogólnie znana. Stosunkowo ma"o wiadomo jednak o udziale zestawu 6 podzespo"ów Enigmy, które by"y poruszane Istnienie tego programu i rola polskich matematyków
Polaków w  bitwie o tajemnice , czyli w odtworzeniu silnikiem aŻ do odnalezienia w"aĘciwego klucza. Wtedy w stworzeniu maszyny deszyfrującej nie by"y przez wiele lat
konstrukcji niemieckiej maszyny szyfrującej  Enigma oraz  komputer zatrzymywa" si�. znane opinii publicznej. Alianci utajnili wk"ad Polaków
stworzeniu aparatury, która wyszukiwa"a codziennie w rozwiązanie zagadki Enigmy. Niemcy do koł
ca wojny nie
zmieniany przez Niemców szyfr. Replika maszyny by"a Okaza"o si�, Że polski zespó" znacznie wyprzedzi" wywiady wiedzieli, Że Enigma sta"a si� bezwartoĘciowa jako metoda
zbudowana z walców obrotowych z literami A-Z na obwodzie angielski i francuski, które przy rozpracowaniu Enigmy utkn�"y szyfrowania korespondencji.
i po"ączeł
wtyczkowych, dających nieskoł
czenie wielką liczb� w martwym punkcie. Polskie rozwiązania prze"ama"y impas.
moŻliwych rozwiązał
. Bez tej aparatury poszukiwanie Anglicy utworzyli w niewielkiej miejscowoĘci Bletchley Park, Dopiero w 1973 r. gen. Gustave Bertrand opublikowa" swe
aktualnego klucza, na podstawie niewielkiej liczby depesz, oko"o 70 km od Londynu, oĘrodek rozpracowujący Enigm�, wspomnienia, w których obiektywnie przedstawi" rol� polskiego
by"oby niemoŻliwe. Co wi�cej, poszczególne niemieckie który przechwytywa" niemieckie depesze i rozszyfrowywa" je. zespo"u, bez którego program  Ultra , s"uŻący do deszyfrowania
formacje armii lądowej, floty i lotnictwa pos"ugiwa"y si� Polskie badania kontynuowano w programie  Ultra Secret , niemieckich depesz, zapewne nigdy by nie powsta".
odr�bnymi szyframi. do którego obs"ugi pod koniec wojny by"o zatrudnionych
w Bletchley Park oko"o 10 000 osób. W 1978 r. Ronald Lewin opublikowa" szczegó"ową relacj�
Maszyna szyfrująca Enigma z wyglądu przypomina"a nieco o tym, jak z"amano kody Enigmy ( Ultra Goes to War. The
bardziej z"oŻoną maszyn� do pisania. Przy naciĘni�ciu Szcz�Ęliwym trafem szyfry Luftwaffe by"y stosunkowo proste Secret Story ). Nie zapomnia" w niej o trzech Polakach, bez
klawisza literowego impuls elektryczny po przejĘciu i juŻ w lecie 1940 r. odczytywano je bez trudnoĘci. Mia"o to wiedzy i pomys"owoĘci których wojna mog"aby si� potoczy�
skomplikowanej drogi wewnątrz przyrządu (zmieniającej si� decydujące znaczenie w czasie Bitwy o Angli�  inaczej. Nowsze monografie zachodnie juŻ nie pomijają
po kaŻdym naciĘni�ciu klawisza), powodowa" podĘwietlenie g"ównodowodzący lotnictwa angielskiego RAF, Sir Hugh polskiego wk"adu w rozwiązanie tajemnicy Enigmy.
innej litery na równoleg"ej tabulaturze. Kilkakrotne Dowding, zna" dok"adnie codzienne plany operacyjne W literaturze krajowej ukaza"a si� monografia W"adys"awa
naciĘni�cie tego samego klawisza powodowa"o za kaŻdym Luftwaffe oraz terminy i cele ataków; dzi�ki temu skutecznie Kozaczuka  W kr�gu Enigmy (Warszawa 1986), zawierająca
razem odczyt innej litery (p �' a, pp �' z, ppp �' j), poniewaŻ wykorzysta" niewielką liczb� myĘliwców RAF. wspomnienia i dokumentacj� Mariana Rejewskiego (zm. 1980).
rotory z literami obraca"y si� kaŻdorazowo jak w liczniku  W Bletchley Park ods"oni�to tablic� poĘwi�coną polskim
pe"ny obrót pierwszego rotora powodowa" zmian� po"oŻenia RównieŻ w póęniejszych zwyci�skich kampaniach aliantów szyfrologom.
drugiego rotora o jedną liter� itd. program  Ultra , w po"ączeniu z dobrze zorganizowaną siecią
"ącznoĘci (Special Liaison Units), odgrywa" waŻną rol�. Wed"ug Jana Nowaka-Jeziorał
skiego z"amanie kodów Enigmy
Enigma by"a nastawiana  codziennie inaczej  wed"ug klucza: Stosunkowo najtrudniej by"o opanowa� z"oŻony system jest najwi�kszym polskim wk"adem w zwyci�stwo w II wojnie
I VIII DMR EY JL AK NV FZ CT HP MX BQ GS szyfrowania niemieckich "odzi podwodnych. Pomocne okaza"o Ęwiatowej. RównieŻ prezydenci USA, George Bush i Bill Clinton
si� zdobycie 2 maja 1941 r. "odzi podwodnej U-110, w czasie wizyt w Polsce wymieniali z"amanie szyfru Enigmy jako
Co oznacza"o, Że z pi�ciu rotorów o róŻnych po"ączeniach dowodzonej przez kpt. Juliusa Lempa (który storpedowa" jedną z g"ównych zas"ug Polski w pokonaniu III Rzeszy.
wewn�trznych naleŻa"o ustawi� kolejno rotory nr I (w pozycji na początku wojny statek pasaŻerski  Athenia ). Przez
D), nr V (w pozycji M) i numer III (w pozycji R) oraz po"ączy� niedopatrzenie umoŻliwi" on Anglikom zdobycie Enigmy wraz Edward Soczewił
ski
kabelkami gniazdka E z Y, J z L itd. Impuls elektryczny z dziennymi kluczami potrzebnymi na d"uŻszy rejs U-boota. Polskie Towarzystwo Numizmatyczne
przechodzi" przez rotory dwukrotnie. Odbiorca depeszy UmoŻliwi"o to odczytanie korespondencji U-bootów z ich
wystukiwa" na swojej Enigmie, identycznie nastawionej, centralą operacyjną oraz zrozumienie strategii i taktyki
zaszyfrowany tekst i na podĘwietlonej tabulaturze odczytywa" ataków. Dzi�ki temu szybko wyeliminowano niemiecką flot�
odszyfrowany pierwotny tekst (zasada przedstawiona powyŻej kontrolującą wczeĘniej Atlantyk. Kl�ska marsza"ka Erwina
dzia"a"a odwrotnie, czyli np. a �' p, z �' pp, j �' ppp). Rommla w Pó"nocnej Afryce by"a spowodowana m. in. tym, Że
alianci, znając trasy niemieckich i w"oskich statków
Polski kontrwywiad zaangaŻowa" do prac nad Enigmą trzech zaopatrzeniowych, zatapiali tylko te, które wioz"y paliwo
m"odych matematyków, absolwentów Uniwersytetu i amunicj�.  Ultra przyczyni"a si� równieŻ do wygrania wielu
Poznał
skiego  Mariana Rejewskiego, Jerzego RóŻyckiego bitew lądowych. Na przyk"ad gen. Bernard Montgomery Wszystkie monety emitowane przez NBP są prawnym
i Henryka Zygalskiego, którzy specjalizowali si� w teorii w czasie bitwy pod El Alamein by" bieŻąco informowany Ęrodkiem p"atniczym w Polsce.