NARODOWY BANK
POLSKI
Podstawy prawne działania NBP
Narodowy Bank Polski (NBP) jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej
Polskiej.
Narodowy Bank Polski działa na podstawie ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2005 r. Nr 1,
poz. 2 z póz
n. zm.)
NBP posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem
państwowym.
NBP nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych.
Działalność NBP jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Siedzibą NBP jest Warszawa.
1
Polityka banku centralnego
Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza
(art. 227 ust. 1 Konstytucji RP).
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego
poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej
rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP (art. 3 ustawy
o Narodowym Banku Polskim z 29.VIII. 1997 roku).
NBP opiera politykę pieniężną na strategii bezpośredniego celu
inflacyjnego. Rada Polityki Pieniężnej przyjęła ciągły cel inflacyjny na
poziomie 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości +/-
1 punkt procentowy.
Zadania Narodowego Banku Polskiego
Do zadań NBP także:
1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;
2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;
4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;
5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;
6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;
7) działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego,
8) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz
międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;
9) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
2
NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych
Rzeczypospolitej Polskiej.
NBP może:
1)być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i
bankowych;
2) pokrywać ze środków własnych wydatki związane z członkostwem w
wyżej wymienionych instytucjach
NBP pokrywa ze środków własnych wydatki związane z członkostwem
Rzeczypospolitej Polskiej w Międzynarodowym Funduszu
Walutowym.
Organizacja NBP
Organami NBP są:
1) Prezes NBP;
2) Rada Polityki Pieniężnej;
3) Zarząd NBP.
3
Organy NBP - Prezes
Prezes NBP jest powoływany i odwoływany przez Sejm
na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie
może być Prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje.
Kadencja Prezesa NBP wygasa:
1) po upływie okresu sześcioletniego;
2) w razie śmierci;
3) w razie złożenia rezygnacji;
4) w razie odwołania.
Organy NBP - Prezes
Odwołanie Prezesa NBP może nastąpić, gdy:
1) nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby;
2) został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo;
3) złożył on niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone
prawomocnym orzeczeniem sądu;
4) Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych
stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w
organach państwowych.
Prezesa NBP w czasie jego nieobecności zastępuje wiceprezes NBP
pierwszy zastępca Prezesa NBP.
Wiceprezesi NBP kierują wyznaczonymi przez Prezesa NBP działami pracy
NBP.
4
Organy NBP - Prezes
Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP oraz
reprezentuje NBP na zewnątrz.
Prezes NBP reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w
międzynarodowych instytucjach bankowych oraz w międzynarodowych
instytucjach finansowych.
Organy NBP  Rada Polityki Pieniężnej
Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6
Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem
NBP.
Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i
przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez
Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej.
Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki
pieniężnej w
ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.
5
Organy NBP  Rada Polityki Pieniężnej
Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:
1) ustala wysokość stóp procentowych NBP;
2) ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania;
3) określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP
pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i
finansowych;
4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP;
5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP;
6) ustala zasady operacji otwartego rynku.
Organy NBP  Rada Polityki Pieniężnej
W skład Rady wchodzą:
1) Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP;
2) 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej, Sejm i Senat, spośród specjalistów z zakresu finansów.
Kadencja członka Rady wynosi 6 lat. Funkcję członka Rady można pełnić tylko jedną
kadencję. Powołanie nowych członków Rady powinno nastąpić najpóz
niej do dnia
wygaśnięcia kadencji poprzednich.
W posiedzeniach Rady uczestniczą wiceprezesi NBP bez prawa udziału w głosowaniu.
Posiedzenia Rady zwołuje Przewodniczący co najmniej raz w miesiącu.
Ustalenia Rady podejmowane są w formie uchwał większością głosów przy
obecności co najmniej 5 członków, w tym Przewodniczącego Rady. W przypadku
równej liczby głosów rozstrzyga głos Przewodniczącego Rady.
6
Organy NBP  Rada Polityki Pieniężnej
Skład Rady Polityki Pieniężnej:
Przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej - Prezes NBP  Marek Belka
Członkowie Rady Polityki Pieniężnej
Andrzej Bratkowski
Elżbieta Chojna-Duch
Zyta Gilowska
Adam Glapiński
Jerzy Hausner
Andrzej Kaz
mierczak
Andrzej Rzońca
Jan Winiecki
Anna Zielińska-Głębocka
Organy NBP  Rada Polityki Pieniężnej
W okresie kadencji członek Rady nie może zajmować żadnych innych
stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza
pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską, a za zgodą Rady
wyrażoną w drodze uchwały (bez udziału zainteresowanego) - dopuszczalna
jest działalność w organizacjach międzynarodowych.
Członek Rady będący członkiem partii politycznej lub związku zawodowego
obowiązany jest na okres kadencji w Radzie zawiesić działalność w tej
partii lub w tym związku, pod rygorem odwołania z Rady.
Członkom Rady przysługuje wynagrodzenie w wysokości równej
wynagrodzeniu wiceprezesów NBP. Wynagrodzenie to przysługuje również w
ciągu 3 miesięcy od daty wygaśnięcia kadencji, z wyjątkiem, gdy powodem
odwołania jest skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie
przestępstwa.
7
Organy NBP  Zarząd NBP
Działalnością Narodowego Banku Polskiego kieruje Zarząd.
W skład zarządu wchodzą:
" Prezes NBP, jako przewodniczący,
" od 6 do 8 członków Zarządu, w tym dwóch wiceprezesów NBP.
Zarząd NBP realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz podejmuje
uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej
kompetencji innych organów NBP.
Organy NBP  Zarząd NBP
Do zakresu działania Zarządu NBP należą w szczególności:
" podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień
do wykonywania czynności obrotu dewizowego,
" realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,
" okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu
dewizowego,
" nadzorowanie operacji otwartego rynku,
" ocena funkcjonowania systemu bankowego,
" uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP,
8
Organy NBP  Zarząd NBP
Do zakresu działania Zarządu NBP należą w szczególności (c.d.):
" uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz
ustalanie ich wysokości,
" określanie zasad gospodarowania funduszami NBP,
" określanie zasad organizacji i podziału zadań NBP,
" określanie zasad polityki kadrowej i płacowej NBP,
" uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP,
" sporządzanie bilansu NBP oraz rachunku zysków i strat,
" opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą,
" przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów
kierowanych do Rady Polityki Pieniężnej.
Organy NBP  Zarząd NBP
Skład Zarządu Narodowego Banku Polskiego
Marek Belka, Prezes NBP
Piotr Wiesiołek, Wiceprezes NBP  Pierwszy Zastępca Prezesa NBP
Witold Koziński, Wiceprezes NBP
Jacek Bartkiewicz
Eugeniusz Gatnar
Andrzej Raczko
Jakub Skiba
Katarzyna Zajdel-Kurowska
Małgorzata Zaleska
9
Funkcje banku
centralnego
Funkcje Banku Centralnego
Funkcje BANKU CENTRALNEGO:
" Funkcja emisyjna
" Funkcja banku banków
" Funkcja banku państwa
10
Funkcja emisyjna banku centralnego
FUNKCJA EMISYJNA  oznacza, że bank centralny ma jako jedyny
przywilej emitowania pieniądza gotówkowego. Monopol tej związany
jest z:
" z emisją znaków pieniężnych (wprowadzanie i wycofywanie z obiegu
pieniądza papierowego, monet i bilonu; ustalanie wzorów i nominałów
pieniędzy),
" organizowaniem obiegu pieniężnego,
" regulowaniem podaży pieniądza.
Funkcja banku banku
FUNKCJA BANKU BANKÓW  oznacza to, że na rachunku w BC
utrzymują rezerwy pieniężne inne banki oraz, że jest on dla nich
z
ródłem rezerwy kredytowej, a więc wpływa na wielkość akcji
kredytowej banków handlowych oraz na rozmiary kreowania pieniądza
bezgotówkowego:
" realizacja polityki podstawowej stopy procentowej,
" jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo systemu
bankowego,
" sprawuje kontrolę nad działalnością banków.
11
Funkcja banku państwa
FUNKCJA BANKU PAC
STWA  jest on odpowiedzialny za stabilizację
pieniądza:
" obowiązek opiniowania projektu ustawy budżetowej, projektów aktów
normatywnych z zakresu polityki gospodarczej banków i mających znaczenie
dla systemu bankowego,
" sporządzanie założeń polityki pieniężnej, sprawozdań z jej realizacji,
" reprezentowanie interesów Polski w międzynarodowych instytucjach
bankowych i finansowych,
" realizacja polityki walutowej,
" realizuje funkcje agenta finansowego rządu w zakresie umów kredytowych i
zadłużenia zagranicznego,
" prowadzenie obsługi pożyczki państwowej.
INSTRUMENTY
POLITYKI PIENI
ŻNEJ
12
Instrumenty polityki pieniężnej
Instrumenty polityki pieniężnej:
" Stopy procentowe,
" Operacje otwartego rynku,
" Rezerwa obowiązkowa,
" Operacje depozytowo-kredytowe,
" Swapy walutowe,
" Interwencje walutowe.
Stopy procentowe
Stopy procentowe:
" Stopa referencyjna  określa minimalna rentowność 7-dniowych bonów
pieniężnych czyli krótkoterminowych papierów wartościowych emitowanych
przez Bank Centralny. Stopa ta wynosi 3,25%.
" Stopa redyskontowa - określa oprocentowanie kredytów, które BC może
udzielić bankom komercyjnym pod zastaw weksli handlowych. Stopa ta wynosi
3,50%.
" Stopa lombardowa - określa oprocentowanie kredytów, które BC może udzielić
bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Stopa ta wynosi
(najwyższa stopa procentowa) 4,75%.
" Stopa depozytowa  jest to stopa, po której bank centralny przyjmuje depozyty
od banków komercyjnych. Wynosi ona 1,75%.
Stopa depozytowa + stopa lombardowa / 2 = stopa referencyjna
Powyższe wysokości stóp procentowych obowiązują od 7 marca 2013 r.
13
Operacje otwartego rynku
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU  pozwalają na
utrzymywanie krótkoterminowych stóp procentowych na
poziomie spójnym z realizacją ustalonego przez RPP celu
inflacyjnego. Jest to jeden z najważniejszych instrumentów
BC. Polega na zakupie, sprzedaży lub emisji przez BC
papierów wartościowych.
Operacji tych dokonuje się na:
" obligacjach Narodowego Banku Polskiego,
" bonach pieniężnych,
" bonach skarbowych,
" inne papiery wartościowe.
Operacje otwartego rynku
Istnieją dwa rodzaje klasyfikacji operacji otwartego rynku:
I podział:
a)operacje odwracalne (warunkowe)  zakładają one wystąpienie transakcji
odwrotnej. Rozróżniamy dwa rodzaje operacji odwracalnych:
" operacje typu repo (repurchase agreements)  polegają na zakupie przez
bank centralny papierów wartościowych z określoną datą i ceną odsprzedaży.
" operacje typu reverse-repo (reverse repurchase agreements)  polegają
na sprzedaży papierów na określony termin, w którym następuje ich odkupienie
przez bank centralny po z góry ustalonej cenie.
b) operacje bezwarunkowe (OUTRIGHT)  Bank Centralny sprzedaje lub
kupuje papiery wartościowe (bez obowiązku odkupu lub odsprzedaży).
Są to w istocie transakcje pożyczkowe, zawierane między władzą monetarną, a
bankami komercyjnymi.
14
Operacje otwartego rynku
II podział  klasyfikacja związana z celem operacji:
" operacje podstawowe  w postaci emisji bonów pieniężnych NBP
oraz przeprowadzaniu operacji repo. Operacje podstawowe
przeprowadzane są raz w tygodniu, z terminem zapadalności
wynoszącym 7 dni (w uzasadnionych przypadkach mogą być
przeprowadzane z inną częstotliwością lub z innym terminem
zapadalności). Przeprowadzane są w trybie przetargowym rentowność
tych operacji jest równa obowiązującej stopie referencyjnej NBP, ustalonej
przez RPP.
Stopy zmienne na rynku międzybankowym:
" WIBOR  WARSAW INTERBANK OFFER RATE  stopa, po której
pożyczane są środki pieniężne jednym bankom przez inne banki; powstają
przez uśrednienie stopy pożyczek, które miały miejsce przez ostatnie 365 dni.
" WIBID  WARSAW INTERBANK BID RATE  stopa, po której banki mogą
deponować nadwyżkę środków pieniężnych w innym banku; są to uśrednione
stopy depozytów z ostatnich 365 dni.
Operacje otwartego rynku
II podział  klasyfikacja związana z celem operacji (c.d.):
" operacje dostrajające  mogą obejmować operacje absorbujące i zasilające (emisję
bonów pieniężnych NBP, operacje repo i reverse-repo oraz przedterminowy wykup
bonów pieniężnych NBP).
" operacje strukturalne  polegają na emisji obligacji NBP, przedterminowym wykupie
obligacji NBP, zakupie i sprzedaży papierów wartościowych na rynku wtórnym.
Czas przeprowadzania i termin zapadalności operacji dostrajających oraz
strukturalnych uzależniony jest od występującej sytuacji płynnościowej w
sektorze bankowym. Mogą być przeprowadzane w trybie przetargowym, a w
uzasadnionych przypadkach także na podstawie umów pomiędzy NBP a
bankami. Ich rentowność wyznaczana jest na przetargach lub określana w
umowach pomiędzy NBP a bankami i może być inna, niż obowiązująca stopa
referencyjna NBP, ustalona przez RPP.
15
Rezerwa obowiązkowa
REZERWA OBOWI
ZKOWA  podstawową funkcją rezerwy obowiązkowej
jest ograniczenie wahań stóp procentowych poprzez łagodzenie wpływu
zmian płynności w sektorze bankowym. Obniżenie stopy rezerw i
wprowadzenie dalszych zmian w systemie rezerwy będzie uzależnione od
kształtowania się warunków płynnościowych na rynku międzybankowym.
Stopy rezerwy obowiązkowej:
" od wkładów złotówkowych:
- płatnych na żądnie  3,5%
- terminowych  3,5%
" od wkładów walutowych:
- płatnych na żądanie  3,5%
- terminowych  3,5%
Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej wynosi 3,15% (=
0,9 stopy redyskonta weksli - obowiązuje od 07.03.2013 r.)
Operacje depozytowo-kredytowe
OPERACJE DEPOZYTOWO-KREDYTOWE  mają na celu stabilizowanie poziomu
płynności na rynku międzybankowym i skali wahań stóp overnight. Operacje te
przeprowadzane są z inicjatywy banków komercyjnych:
" depozyt na koniec dnia  umożliwia bankom komercyjnym lokowanie nadwyżek
na rachunku lokat terminowych w banku centralnym.
" kredyt lombardowy  umożliwia bankom zaciągnięcie kredytu na termin
overnight. Kredyt ten jest zabezpieczony papierami wartościowymi, a jego
oprocentowanie określa koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym.
" ważnym elementem systemu rozliczeniowego są oferowane przez NBP
nieoprocentowane kredyty w złotych i w euro, stanowiące z
ródło pozyskania
środków w ciągu dnia operacyjnego. Kredyty te są zabezpieczane papierami
wartościowymi akceptowanymi przez bank centralny.
" Kredyt wekslowy przeznaczony jest na finansowanie nowych kredytów
udzielanych przez banki podmiotom gospodarczym. W ramach tego instrumentu
NBP przyjmuje do dyskonta weksle własne wystawione przez podmioty
gospodarcze na banki.
16