plik


ÿþW ar szawa 2005 Opracowano na podstawie materia"ów NBP. f a b r y k a w y o b r a ê n i Projekt graficzny: fabryka wyobraêni Sk"ad i druk: Drukarnia NBP Wyda": Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo"ecznej 00-919 Warszawa, ulica Âwi´tokrzyska 11/21 Telefon (022) 653 29 91 Fax (022) 653 29 80 www.nbp.pl w w w . n b p . p l © Copyright by Narodowy Bank Polski, 2005 SPIS TREÂCI ROZDZIA¸ 1. Dzia"alnoÊç Narodowego Banku Polskiego 5 ROZDZIA¸ 2. Organy Narodowego Banku Polskiego 6 ROZDZIA¸ 3. Funkcje banku centralnego 7 ROZDZIA¸ 4. Polityka pieni´Ýna 8 ROZDZIA¸ 5. Dzia"alnoÊç emisyjna 11 ROZDZIA¸ 6. Emisja monet kolekcjonerskich 12 ROZDZIA¸ 7. Dzia"ania na rzecz stabilnoÊci systemu finansowego 13 ROZDZIA¸ 8. Nadzór bankowy 14 ROZDZIA¸ 9. Dzia"ania na rzecz systemu p"atniczego 15 ROZDZIA¸ 10. Zarzàdzanie rezerwami dewizowymi 16 ROZDZIA¸ 11. Dzia"alnoÊç edukacyjna i informacyjna 17 ROZDZIA¸ 12. Obs"uga Skarbu Pa’stwa 19 ROZDZIA¸ 13. Wspó"praca z mi´dzynarodowymi instytucjami finansowymi 20 ROZDZIA¸ 14. Dzia"alnoÊç statystyczna 21 ROZDZIA¸ 15. Dzia"alnoÊç analityczna i badawcza 22 ROZDZIA¸ 16. Historia bankowoÊci centralnej w Polsce 23 Struktura organizacyjna Narodowego Banku Polskiego 26 Wydawnictwa Narodowego Banku Polskiego 27 Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jego za- Dzia"alnoÊç dania sà okreÊlone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i usta- wie Prawo bankowe. Podstawowym celem dzia"alnoÊci NBP jest utrzymanie stabil- Narodowego nego poziomu cen. Zgodnie z opracowanà przez Rad´ Polityki Pieni´Ýnej Strategià Polityki Pieni´Ýnej po 2003 roku, celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na pozio- Banku Polskiego mie 2,5% z dopuszczalnym przedzia"em waha’ +/- 1 punkt procentowy. ______ ROZDZIA¸ 1 Do g"ównych obszarów dzia"alnoÊci NBP naleÝà: " polityka pieni´Ýna, " dzia"alnoÊç emisyjna, " nadzór bankowy, " dzia"ania na rzecz systemu p"atniczego, " zarzàdzanie rezerwami dewizowymi, " dzia"alnoÊç edukacyjna i informacyjna, " obs"uga Skarbu Pa’stwa. ______ W najbliÝszych latach najwi´kszy wp"yw na realizacj´ zada’ NBP b´dà mia"y pro- cesy integracji europejskiej, w tym starania Polski o przystàpienie do strefy euro. ______ Narodowy Bank Polski odpowiada za stabilnoÊç narodowego pieniàdza. Wype"nia- jàc ten konstytucyjny obowiàzek, NBP opracowuje i realizuje strategi´ polityki pie- ni´Ýnej oraz  uchwalane corocznie  za"oÝenia polityki pieni´Ýnej. Poprzez zarzà- dzanie rezerwami dewizowymi zapewnia odpowiedni poziom bezpiecze’stwa finansowego pa’stwa. Dzi´ki emisji znaków pieni´Ýnych zabezpiecza p"ynnoÊç obrotu gotówkowego. WaÝnym celem NBP jest dbanie o stabilnoÊç systemu finan- sowego. Realizujàc ten cel, NBP dba o p"ynnoÊç, sprawnoÊç i bezpiecze’stwo sys- temu p"atniczego. Przyczynia si´ równieÝ do rozwoju bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego. Komisja Nadzoru Bankowego oraz  dzia"ajàcy w strukturze NBP  Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego sprawujà nadzór nad sektorem bankowym i zapewniajà bezpiecze’stwo Êrodków powierzonych bankom. Ponadto NBP podejmuje dzia"ania s"uÝàce upowszechnianiu wiedzy ekonomicznej, m.in. dzi´ki udost´pnianiu informacji na stronie internetowej i dzia"alnoÊci Portalu Edu- kacji Ekonomicznej NBPortal. ______ W celu w"aÊciwego przygotowania si´ do przyj´cia euro NBP dàÝy do spe"nienia wymaga’ na"oÝonych na banki centralne pa’stw, które juÝ wprowadzi"y wspólnà walut´. NBP stara si´ uzyskaç pozycj´ znaczàcego oÊrodka naukowego w zakresie bada’ ekonomicznych w kraju oraz w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych. ________ strona 5 Organami Narodowego Banku Polskiego sà: Prezes NBP, Rada Polityki Pieni´Ýnej Organy oraz Zarzàd NBP. ______ Narodowego Prezes NBP jest powo"ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letnià kadencj´. Jest on przewodniczàcym Rady Polityki Pieni´Ýnej, Banku Polskiego Zarzàdu NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego. ______ ROZDZIA¸ 2 W sk"ad Rady Polityki Pieni´Ýnej wchodzà: Prezes jako Przewodniczàcy i dziewi´- ciu cz"onków, powo"ywanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat. Zadaniem Rady Polityki Pieni´Ýnej jest coroczne ustalanie za"oÝe’ polityki pieni´Ýnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokoÊç podstawowych stóp pro- centowych, okreÊla zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb na- liczania i utrzymywania rezerwy obowiàzkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z dzia"alnoÊci NBP. ______ Zarzàd kieruje dzia"alnoÊcià NBP. Jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwa" Rady Polityki Pieni´Ýnej, uchwalanie i realizowanie planu dzia"alnoÊci NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez Rad´ planu finansowego, a takÝe realiza- cja zada’ z zakresu polityki kursowej i systemu p"atniczego. ________ strona 6 W rozwini´tej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa zasadniczà rol´. Funkcje banku Pe"ni on trzy podstawowe funkcje, jako: ______ centralnego Bank emisyjny. NBP ma wy"àczne prawo emitowania znaków pieni´Ýnych b´dà- cych prawnym Êrodkiem p"atniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski okreÊla wiel- ROZDZIA¸ 3 koÊç ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego p"ynnoÊç odpo- wiada. Ponadto, organizuje obieg pieni´Ýny. ______ Bank banków. NBP pe"ni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które ma- jà na celu zapewnienie bezpiecze’stwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilnoÊci sektora bankowego. Organizuje system rozlicze’ pieni´Ýnych, prowadzi bieÝàce rozrachunki mi´dzybankowe i aktywnie uczestniczy w mi´dzybankowym rynku pieni´Ýnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilnoÊç i bez- piecze’stwo ca"ego systemu bankowego. W ramach tej funkcji NBP odgrywa klasycznà rol´ poÝyczkodawcy ostatniej instancji. Pe"niàc funkcj´ banku banków, sprawuje kontrol´ nad dzia"alnoÊcià banków, a w szczególnoÊci nad przestrzega- niem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy p"atnoÊci wPolsce. ______ Centralny bank pa’stwa. NBP prowadzi obs"ug´ bankowà budÝetu pa’stwa, prowadzi rachunki bankowe rzàdu i centralnych instytucji pa’stwowych, pa’stwo- wych funduszy celowych i pa’stwowych jednostek budÝetowych oraz realizuje ich zlecenia p"atnicze. ________ strona 7 Podstawowym celem polityki pieni´Ýnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Polityka StabilnoÊç cen jest niezb´dna do zbudowania trwa"ych fundamentów d"ugofalowe- go wzrostu gospodarczego. pieni´Ýna ______ Od 1999 r. w realizacji polityki pieni´Ýnej wykorzystuje si´ strategi´ bezpoÊrednie- ROZDZIA¸ 4 go celu inflacyjnego. W jej ramach Rada Polityki Pieni´Ýnej okreÊla cel inflacyjny, a nast´pnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizowaç prawdopodobie’stwo osiàgni´cia tego celu. Od poczàtku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ciàg"y cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopusz- czalnym przedzia"em waha’ +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wp"ywajàc na wysokoÊç nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieni´Ýnego. Stopy ryn- ku pieni´Ýnego majà wp"yw na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, a co za tym idzie na rozmiary kredytu, popyt w gospodarce i stop´ inflacji. Wykorzystywany przez NBP zestaw instrumentów polityki pieni´Ýnej po- zwala na kszta"towanie rynkowych stóp procentowych. Instrumenty te obejmujà operacje otwartego rynku, rezerw´ obowiàzkowà oraz operacje depozytowo-kredytowe. ______ Operacje otwartego rynku Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. Obejmujà one warunkowà i bezwarunkowà sprzedaÝ lub kupno papierów wartoÊciowych lub dewiz, a takÝe emisje w"asnych papierów d"uÝ- nych banku centralnego. Operacje otwartego rynku równowaÝà popyt banków na Êrodki, wynikajàcy z obo- wiàzku utrzymywania rezerw obowiàzkowych, i podaÝ Êrodków na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym. Dzi´ki temu bank centralny wp"ywa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku mi´dzybankowym. Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski polegajà na emisji w"asnych papierów d"uÝnych (7-dniowych bonów pieni´Ýnych), których minimalna rentownoÊç jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Rad´ Polityki Pieni´Ýnej. ______ Rezerwa obowiàzkowa Bank centralny nak"ada na banki obowiàzek utrzymywania rezerwy obowiàzkowej. Rezerwa ma na celu "agodzenie wp"ywu bieÝàcych zmian p"ynnoÊci sektora banko- wego na stopy procentowe na rynku mi´dzybankowym. S"uÝy równieÝ ogranicza- niu nadp"ynnoÊci banków. Rezerwà obowiàzkowà jest wyraÝona w z"otych cz´Êç Êrodków pieni´Ýnych zgro- madzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaÝy papierów warto- Êciowych oraz innych Êrodków przyj´tych przez banki, podlegajàcych zwrotowi, z wyjàtkiem Êrodków przyj´tych od innego banku krajowego, a takÝe pozyskanych ________ strona 8 z zagranicy na co najmniej 2 lata. Rezerwa obowiàzkowa utrzymywana jest na ra- chunkach w NBP. WysokoÊç stopy rezerwy obowiàzkowej ustala Rada Polityki Pieni´Ýnej. Od 31 paê- dziernika 2003 r. stopa rezerwy obowiàzkowej wynosi 3,5% dla wszystkich rodza- jów depozytów z wyjàtkiem zobowiàza’ wynikajàcych z transakcji repo, dla których od 30 czerwca 2004 r. stopa rezerwy wynosi 0. Od 30 wrzeÊnia 2003 r. wszystkie banki pomniejszajà naliczonà rezerw´ obowiàzkowà o równowartoÊç 500 tys. euro. Ârodki rezerwy obowiàzkowej od 1 maja 2004 r. sà oprocentowane. ______ Operacje kredytowo-depozytowe W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z 7-dniowym terminem zapadalnoÊci moÝe dochodziç do znacznych waha’ najkrót- szych, zw"aszcza jednodniowych, stóp rynku mi´dzybankowego. ¸agodzeniu tych waha’ s"uÝà operacje kredytowo-depozytowe, prowadzone z bankami komercyjny- mi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (de- pozyt na koniec dnia). Operacje kredytowo-depozytowe NBP wp"ywajà na wyso- koÊç stóp procentowych na rynku pieni´Ýnym, których górnà granic´ stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolnà  oprocentowanie depozytu w NBP. ______ NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartoÊciowych. Kredyt ten umoÝliwia im pokrywanie krótkookresowych niedobo- rów p"ynnoÊci. Udzielany jest na nast´pujàcych zasadach: " zastawem sà skarbowe papiery wartoÊciowe, a wysokoÊç kredytu nie moÝe prze- kroczyç 80% ich wartoÊci nominalnej, " termin sp"aty kredytu przypada w nast´pnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia, " warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia sp"ata wczeÊniej zaciàgni´tego kredytu. ______ Narodowy Bank Polski oferuje teÝ bankom moÝliwoÊç sk"adania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty przyjmowane sà do ko’ca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z naleÝnymi odsetkami nast´pu- je w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty sà oprocentowane wed"ug stopy zmiennej ustalanej przez Rad´ Polityki Pieni´Ýnej (stopy depozytowej). Lokaty terminowe w NBP pozwalajà bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyÝek p"ynnych Êrodków. W efekcie przeciwdzia"ajà spadkowi krótkookreso- wych stóp na rynku mi´dzybankowym poniÝej stopy depozytowej. ________ strona 9 ZASADY POLITYKI KURSOWEJ Od 12 kwietnia 2000 r. kurs z"otego jest kursem p"ynnym i nie podlega Ýadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel okreÊlenia z góry poziomu kursu z"otego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego. ______ Wst´pujàc do Unii Europejskiej, Polska zobowiàza"a si´, Ýe przystàpi do strefy euro. W przysz"oÊci z"oty zostanie zatem zastàpiony wspólnà walutà europejskà, a polityk´ pieni´Ýnà b´dzie kszta"towa" Europejski Bank Centralny. ______ Jednym z warunków przystàpienia do strefy euro jest spe"nienie kryterium stabil- noÊci kursu walutowego. Dlatego w okresie poprzedzajàcym przyj´cie euro kurs z"otego do euro zostanie, na co najmniej dwa lata, usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II (ang. Exchange Rate Mechanism II). Oznacza to, Ýe w tym cza- sie Narodowy Bank Polski b´dzie utrzymywa" rynkowy kurs z"otego wobec euro w przedziale dopuszczalnych waha’ w stosunku do ustalonego kursu centralnego. ________ strona 10 Narodowy Bank Polski ma wy"àczne prawo emitowania znaków pieni´Ýnych Dzia"alnoÊç Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, Ýe jest jedynà instytucjà uprawnionà do wprowadzania do obiegu pieni´Ýnego z"otych i groszy jako prawnych Êrodków emisyjna p"atniczych na obszarze Polski. Majà one ustawowà moc zwalniania ze wszystkich zobowiàza’ i nikt nie moÝe odmówiç ich przyj´cia jako zap"aty. ROZDZIA¸ 5 ______ Znakami pieni´Ýnymi emitowanymi przez NBP sà banknoty i monety. Monety emi- towane sà w dwóch grupach. Pierwszà tworzà monety powszechnego obiegu  wtym monety 2 z", wykonane ze stopu Nordic Gold  a drugà monety kolekcjo- nerskie, o niskich nak"adach. Wprowadzenie nowego znaku pieni´Ýnego odbywa si´ na podstawie zarzàdzenia Prezesa NBP og"aszanego w Monitorze Polskim. W za- rzàdzeniu zostajà ustalone: termin wprowadzenia do obiegu i wielkoÊç emisji oraz wzór i wartoÊç nominalna znaków pieni´Ýnych, a w przypadku monet takÝe stop, próba i masa. ______ Do NBP naleÝy równieÝ wycofywanie z obiegu poszczególnych znaków pieni´Ýnych. Odbywa si´ to na mocy zarzàdzenia Prezesa NBP, publikowanego w Monitorze Pol- skim, które okreÊla znak pieni´Ýny, termin jego wycofania z obiegu i zasady wymia- ny we wskazanych bankach. ______ Narodowy Bank Polski ustala teÝ zasady wymiany zuÝytych i uszkodzonych znaków pieni´Ýnych oraz zatrzymywania fa"szywych znaków pieni´Ýnych. Znaki zuÝyte lub uszkodzone tracà moc prawnego Êrodka p"atniczego i podlegajà wymianie. Fa"szywe znaki pieni´Ýne sà natomiast zatrzymywane bez prawa do zwrotu ich równowartoÊci. ______ W przysz"oÊci, po przyj´ciu euro jako prawnego Êrodka p"atniczego, emitentem banknotów b´dzie Europejski Bank Centralny, natomiast NBP pozostanie emiten- tem monet. ________ strona 11 Poza monetami powszechnego obiegu Narodowy Bank Polski emituje monety kolek- Emisja monet cjonerskie. Sà one obowiàzujàcym w Polsce Êrodkiem p"atniczym. ______ kolekcjonerskich Monety kolekcjonerskie emitowane sà obecnie w dwóch grupach: " monety z"ote o nomina"ach 100 z" i 200 z", ROZDZIA¸ 6 " monety srebrne o nomina"ach 10 z" i 20 z". ______ Poza monetami kolekcjonerskimi NBP emituje równieÝ monety przeznaczone na ce- le lokacyjne. Sà to z"ote monety uncjowe, tzw. bulionowe, o nomina"ach 50 z", 100 z", 200 z" i 500 z", zawierajàce 1/10, 1/4, 1/2 oraz 1 uncj´ czystego z"ota. ______ Po przystàpieniu Polski do strefy euro dzia"alnoÊç emisyjna NBP w zakresie monet kolekcjonerskich si´ nie zmieni. Ich nomina"y b´dà jedynie wyraÝone w euro, za- miast w z"otych. Dotychczasowe serie tematyczne b´dà kontynuowane. ________ strona 12 Narodowy Bank Polski dzia"a na rzecz stabilnoÊci systemu finansowego. System fi- Dzia"ania nansowy tworzà róÝne instytucje finansowe, takie jak banki, towarzystwa ubezpie- czeniowe, fundusze i gie"dy papierów wartoÊciowych, oraz przepisy prawne regu- na rzecz lujàce powiàzania pomi´dzy nimi. Ta sfera dzia"alnoÊci wiàÝe si´ z prowadzeniem przez NBP polityki pieni´Ýnej stabilnoÊci i jego funkcjà banku banków, a takÝe dzia"aniami nadzorczymi podejmowanymi na rzecz systemu p"atniczego. OdpowiedzialnoÊç za wspieranie stabilnoÊci finansowej systemu ponoszà równieÝ Komisja Nadzoru Bankowego oraz Bankowy Fundusz Gwarancyj- ny, które wspólnie z NBP stanowià g"ówne elementy sieci bezpiecze’stwa finansowego finansowego. ______ ROZDZIA¸ 7 Dzia"alnoÊç NBP na rzecz stabilnoÊci systemu finansowego polega na zapewnianiu bezpiecznego i efektywnego systemu p"atniczego oraz rozliczeniowego, a takÝe tworzeniu odpowiednich regulacji prawnych. Ponadto NBP monitoruje i analizuje system finansowy z punktu widzenia jego rozwoju, stabilnoÊci i odpornoÊci na za- groÝenia. Badania te uwzgl´dniajà powiàzania mi´dzy rynkiem finansowym a ca"à gospodarkà, a takÝe zwiàzki mi´dzy róÝnymi instytucjami naleÝàcymi do krajowe- go oraz mi´dzynarodowego systemu finansowego. Dzi´ki wykrywaniu zagroÝe’ dla stabilnoÊci systemu finansowego analizy te umoÝliwiajà podejmowanie dzia"a’ za- pobiegawczych przez bank centralny oraz inne organy pa’stwa. ______ Wraz z pog"´bianiem si´ integracji polskiego sektora finansowego z rynkiem euro- pejskim roÊnie znaczenie wspó"pracy NBP z Europejskim Systemem Banków Cen- tralnych na rzecz stabilnoÊci finansowej w Unii Europejskiej. ________ strona 13 G"ównym celem nadzoru bankowego jest zapewnienie bezpiecze’stwa depozytów Nadzór zgromadzonych w bankach oraz stabilnoÊci sektora bankowego. Nadzór nad dzia- "alnoÊcià banków sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego oraz jej organ wyko- bankowy nawczy  Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. ______ ROZDZIA¸ 8 Cele i zadania nadzoru sà realizowane poprzez prowadzenie polityki nadzorczej (w tym polityki licencyjnej) oraz sprawowanie nadzoru analitycznego i inspekcyjne- go nad sektorem bankowym. ______ W ramach polityki nadzorczej tworzone sà regulacje prawne, których celem jest zapewnienie, aby banki stosowa"y si´ do norm bezpiecznego funkcjonowania. Re- gulacje te odnoszà si´ przede wszystkim do poziomu kapita"u i p"ynnoÊci banków, jakoÊci kredytów i poÝyczek oraz tworzenia rezerw. Stosowane obecnie regulacje sà w pe"ni dostosowane do standardów Unii Europejskiej. ______ Polityka licencyjna polega na okreÊlaniu warunków dokonywania inwestycji kapita- "owych w sektorze bankowym przy zapewnieniu w"aÊciwego pochodzenia kapita"u oraz rozpatrywaniu wniosków dotyczàcych prowadzenia dzia"alnoÊci operacyjnej przez banki i przedstawicielstwa banków zagranicznych w Polsce. ______ Sta"a analiza sektora bankowego oraz poszczególnych banków zapewnia bezpie- cze’stwo ca"ego systemu. W ramach analiz kompleksowych oceniane sà m.in. sy- tuacja sektora bankowego oraz wp"yw polityki pieni´Ýnej, podatkowej i nadzorczej na sektor bankowy. Nadzór inspekcyjny nad dzia"alnoÊcià banków polega na anali- zie i ocenie ryzyka oraz przestrzegania przez banki norm bezpiecznego funkcjono- wania. Nadzór bankowy czuwa teÝ nad sprawnym przebiegiem restrukturyzacji i uzdrowieniem sytuacji banków realizujàcych programy naprawcze. ______ Po przystàpieniu Polski do Unii Europejskiej wesz"y w Ýycie przepisy normujàce za- sady podejmowania i prowadzenia dzia"alnoÊci na terenie Polski przez instytucje kredytowe majàce siedzib´ w innych krajach Unii. Obowiàzuje zasada jednej licen- cji. Oznacza to, Ýe bank majàcy licencj´ wydanà w jednym z krajów UE moÝe pod- jàç dzia"alnoÊç na terenie wszystkich pa’stw Unii, po zawiadomieniu kraju, na któ- rego terenie b´dzie jego placówka. ________ strona 14 System p"atniczy umoÝliwia przep"yw Êrodków finansowych w kraju. Dzia"ania Na- Dzia"ania rodowego Banku Polskiego w tym zakresie polegajà na organizowaniu rozlicze’ pieni´Ýnych w gospodarce  zarówno mi´dzy osobami fizycznymi, jak i podmiota- na rzecz mi gospodarczymi. Do najwaÝniejszych dzia"a’ naleÝà: " organizowanie rozlicze’ pieni´Ýnych, systemu " dzia"ania regulacyjne, " nadzór nad systemami p"atnoÊci oraz systemami rozrachunku papierów warto- p"atniczego Êciowych. NBP prowadzi dwa systemy p"atnoÊci: system SORBNET dla p"atnoÊci w z"otych ROZDZIA¸ 9 oraz system SORBNET-EURO dla p"atnoÊci w euro: zarówno krajowych, jak i trans- granicznych. ______ W systemie SORBNET prowadzone sà rachunki bieÝàce banków w z"otych. UmoÝ- liwia on szybki i nieodwo"alny rozrachunek transakcji dokonywanych na rynkach mi´dzybankowych. W tym systemie dokonuje si´ teÝ rozrachunku zlece’ p"atni- czych obs"ugiwanych przez poÊredników rozliczeniowych, takich jak Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. oraz Krajowy Depozyt Papierów WartoÊciowych S.A. ______ W dniu 7 marca 2005 r. NBP uruchomi" system SORBNET-EURO, który zosta" po- "àczony z funkcjonujàcym w Unii Europejskiej systemem TARGET. W systemie SORBNET-EURO prowadzone sà rachunki bieÝàce banków w euro. UmoÝliwia on obs"ug´ p"atnoÊci pomi´dzy polskimi bankami a bankami z krajów Unii Europejskiej. System SORBNET-EURO pozwala takÝe na rozrachunek zlece’ p"atniczych obs"ugiwanych w systemie rozlicze’ p"atnoÊci detalicznych w euro (EuroELIXIR), prowadzonym przez KIR S.A., oraz zlece’ p"atniczych wynikajàcych z rozrachunku transakcji w euro prowadzonych przez KDPW S.A. ______ NBP opracowuje regulacje dotyczàce rozlicze’ pieni´Ýnych oraz opiniuje przepisy zwiàzane z tymi zagadnieniami, tworzone przez inne instytucje. ______ Podstawowym celem nadzoru nad krajowymi systemami p"atnoÊci jest zapewnie- nie ich sprawnego i bezpiecznego funkcjonowania. NBP wydaje zezwolenia na uru- chamianie nowych systemów p"atnoÊci, ocenia zasady dzia"ania poszczególnych systemów, zbiera dane statystyczne, a takÝe wydaje zalecenia w przypadku stwier- dzenia nieprawid"owoÊci, stwarzajàcych ryzyko dla okreÊlonego systemu. NBP wspó"pracuje równieÝ z Komisjà Papierów WartoÊciowych i Gie"d w sprawach zwiàzanych z nadzorem nad systemami rozrachunku papierów wartoÊciowych. ________ strona 15 Rezerwy dewizowe zapewniajà pe"nà wymienialnoÊç z"otego, pozwalajà na dokony- Zarzàdzanie wanie p"atnoÊci wynikajàcych ze zobowiàza’ mi´dzynarodowych pa’stwa i wzmacniajà wiarygodnoÊç finansowà kraju. Rezerwy sà utrzymywane w walutach rezerwami obcych oraz z"ocie. ______ dewizowymi W inwestowaniu rezerw na mi´dzynarodowych rynkach finansowych NBP kieruje si´: " bezpiecze’stwem inwestowanych Êrodków, ROZDZIA¸ 10 " p"ynnoÊcià rezerw, " dochodowoÊcià rezerw przy nieprzekraczaniu dopuszczalnego stopnia ryzyka. ______ NBP inwestuje przede wszystkim w papiery wartoÊciowe emitowane przez rzàdy i mi´dzynarodowe instytucje finansowe, a takÝe lokuje rezerwy w bankach. Dobór inwestycji zapewnia dost´pnoÊç Êrodków dewizowych zgodnie z ich przewi- dywanym wykorzystaniem oraz moÝliwoÊcià wystàpienia sytuacji nadzwyczajnych. Na maksymalizacj´ dochodu z rezerw walutowych istotny wp"yw ma jakoÊç zarzà- dzania ryzykiem zwiàzanym ze zmianami kursu walutowego oraz stopy procento- wej i p"ynnoÊci. ______ Uczestnictwo NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych wiàÝe si´ z ko- niecznoÊcià wniesienia przez NBP stosownego wk"adu do kapita"u Europejskiego Banku Centralnego. Po wejÊciu Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej i przyj´ciu euro NBP wniesie wk"ad do rezerw dewizowych EBC. Narodowy Bank Polski b´- dzie nadal zarzàdza" w"asnymi rezerwami, natomiast wed"ug obowiàzujàcych obecnie ustale’ w odniesieniu do rezerw EBC b´dzie pe"ni" funkcj´ agenta i doko- nywa" transakcji na rzecz EBC i w jego imieniu. ________ strona 16 Elementem misji NBP jako instytucji, która wspiera rozwój gospodarczy Polski, jest Dzia"alnoÊç podejmowanie dzia"a’ s"uÝàcych upowszechnieniu edukacji ekonomicznej, zrozu- mieniu zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej i promocji przedsi´biorczoÊci. edukacyjna ______ Program Edukacji Ekonomicznej NBP zosta" stworzony, by wspieraç i promowaç i informacyjna rozmaite inicjatywy z zakresu edukacji ekonomicznej, realizowane m.in. przez szko"y, uniwersytety, biblioteki, organizacje pozarzàdowe, media i instytucje szko- ROZDZIA¸ 11 leniowe. G"ównymi adresatami dzia"a’ edukacyjnych NBP sà ludzie m"odzi  uczniowie szkó" ponadpodstawowych oraz studenci, a takÝe ci, którzy z racji wy- konywanego zawodu sami przekazujà wiedz´: nauczyciele, dziennikarze i pracow- nicy organizacji pozarzàdowych. Przy realizacji projektów edukacyjnych NBP wspó"pracuje z wieloma instytucjami i organizacjami, m.in. z Centralnym OÊrod- kiem Doskonalenia Nauczycieli, Bibliotekà Narodowà, Fundacjà M"odzieÝowej Przedsi´biorczoÊci, Fundacjà Edukacyjnà Przedsi´biorczoÊci, Reuters Polska, Stowarzyszeniem  Otwarte Drzwi , Stowarzyszeniem Dziennikarzy Polskich, Stowarzyszeniem S´dziów Polskich  Iustitia i Stowarzyszeniem Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej. ______ " NBPortal  Portal Edukacji Ekonomicznej (www.nbportal.pl). Celem NBPortalu jest przekazywanie i pog"´bianie wiedzy o ekonomii i gospodarce, a takÝe wspie- ranie innych dzia"a’ edukacyjnych NBP. Korzystanie z zasobów portalu jest bez- p"atne. MoÝna w nim znaleêç informacje na temat aktualnych wydarze’ z Ýycia gospodarczego kraju, analizy makroekonomiczne i opinie ekspertów, multime- dialne kursy e-learningowe, pomoce dydaktyczne dla nauczycieli, zwiàzane z te- matykà ekonomicznà quizy decyzyjne i gry oraz wirtualnà bibliotek´, zawierajà- cà elektroniczne wersje publikacji naukowych oraz s"ownik poj´ç ekonomicznych. " Ogólnopolski konkurs na prac´ pisemnà o tematyce ekonomicznej skierowany jest do uczniów gimnazjów i szkó" ponadgimnazjalnych. Co roku uczniowie z ca- "ego kraju nadsy"ajà ponad 1.000 prac. " Konkurs  Z ekonomià na ty jest adresowany do m"odzieÝy szkolnej, która w cza- sie wakacji uczestniczy w warsztatach, szkoleniach, seminariach czy konferen- cjach z zakresu ekonomii, organizowanych przez biblioteki powiatowe. " Program  Ekonomia na co dzie’ poszerza i uzupe"nia program nauczania eko- nomii w gimnazjum. Nauczyciele biorà udzia" w szkoleniach i otrzymujà zestaw materia"ów do prowadzenia zaj´ç, a uczniowie majà moÝliwoÊç rozwoju prak- tycznych umiej´tnoÊci, które u"atwià im funkcjonowanie w warunkach gospodar- ki rynkowej. " Do nauczycieli i uczniów szkó" ponadgimnazjalnych skierowany jest program  Ekonomia w szkole . Nauczyciele uczestniczà w trzyletnim cyklu warsztatów doskonalàcych umiej´tnoÊci dydaktyczne z zakresu edukacji ekonomicznej oraz otrzymujà bogate materia"y metodyczne sprzyjajàce podniesieniu efektywnoÊci przekazywania wiedzy i kszta"towania postaw przedsi´biorczych. Podobny cha- ________ strona 17 rakter ma rozpocz´ty program  Moje finanse , którego tematyka skupia si´ na edukacji z zakresu finansów osobistych. " Co roku NBP przyznaje Nagrod´ im. W"adys"awa Grabskiego. Otrzymujà jà dzien- nikarze przygotowujàcy wartoÊciowe artyku"y, audycje i programy, które przy- czyniajà si´ do podniesienia poziomu wiedzy ekonomicznej w spo"ecze’stwie. " Majàc na uwadze rol´ Êrodowisk prawniczych w Ýyciu gospodarczym kraju, NBP w"àczy" si´ w organizacj´ cyklu warsztatów z zakresu edukacji ekonomicznej dla s´dziów i prokuratorów. " Liczne instytucje i organizacje dysponujà zapleczem merytorycznym i technicz- nym, majà doÊwiadczenie w dzia"alnoÊci szkoleniowej, tworzà ciekawe projekty, a takÝe docierajà do wielu grup spo"ecznych. Z myÊlà o nich NBP og"asza co ro- ku otwarte konkursy grantowe na dofinansowanie projektów z zakresu edukacji ekonomicznej. " NBP organizuje równieÝ konkurs dla banków komercyjnych i spó"dzielczych  Bank dost´pny , który ma na celu zwi´kszenie dost´pnoÊci banków dla osób niepe"nosprawnych i starszych przy okazji korzystania z ich us"ug. " NBP jest jednym z g"ównych fundatorów Programu Stypendiów Pomostowych. Uzdolniona m"odzieÝ ze Êrodowisk wiejskich i ma"ych miast, zw"aszcza z rodzin by"ych pracowników PGR, otrzymuje stypendia na pierwszy rok dziennych stu- diów magisterskich, u"atwiajàce im rozpocz´cie nauki w szkole wyÝszej. " Strona internetowa (www.nbp.pl) jest êród"em szybkiej informacji dla uÝytkow- ników Internetu z róÝnych Êrodowisk. Jej zasadniczym celem jest informowanie o NBP, prezentowanie oficjalnego stanowiska kierownictwa Banku oraz publiko- wanie danych statystycznych i analiz. Witryn´ podzielono na kilkanaÊcie sekcji tematycznych. " Narodowy Bank Polski jest wydawcà licznych publikacji. SpoÊród prawie 30 ty- tu"ów wi´kszoÊç to periodyki (roczniki, kwartalniki i miesi´czniki), na ogó" uka- zujàce si´ po polsku i angielsku. Wydawnictwa sà dost´pne na stronie interneto- wej NBP oraz w Portalu Edukacji Ekonomicznej. Z regu"y majà teÝ postaç drukowanà. ______ Szczegó"owy wykaz publikacji NBP wraz z krótkim opisem zamieszczamy na str. 27. ________ strona 18 Narodowy Bank Polski prowadzi bankowà obs"ug´ budÝetu pa’stwa w zakresie Obs"uga Skarbu okreÊlonym w ustawie o finansach publicznych. W ramach tej dzia"alnoÊci NBP prowadzi m.in.: rachunki bieÝàce budÝetu pa’stwa oraz pa’stwowych jednostek Pa’stwa budÝetowych, urz´dów skarbowych i pa’stwowych funduszy celowych. ______ ROZDZIA¸ 12 Od 2002 r. Narodowy Bank Polski wykorzystuje do obs"ugi rachunków bankowych system BankowoÊci Elektronicznej enbepe, który zapewnia klientom sta"y dost´p do rachunków bankowych. Systemem BankowoÊci Elektronicznej sà obj´ci niemal wszyscy posiadacze rachunków w NBP. ______ W 2004 r. w NBP uruchomiono Zintegrowany System Ksi´gowy. Pozwala on na sprawniejszà i bezpieczniejszà obs"ug´ rachunków bankowych budÝetu pa’stwa oraz prowadzenie ksiàg rachunkowych zgodnie ze standardami przyj´tymi w Euro- pejskim Systemie Banków Centralnych. ______ Od momentu przystàpienia do Unii Europejskiej NBP prowadzi rachunki bankowe przeznaczone do obs"ugi Êrodków finansowych przekazywanych z funduszy unij- nych oraz Êrodków Unii z tytu"u sk"adki cz"onkowskiej Polski. ________ strona 19 WSPÓ¸PRACA Z MI¢DZYNARODOWYM FUNDUSZEM WALUTOWYM (MFW) Wspó"praca Wspó"praca koncentruje si´ na opracowywaniu stanowiska Polski na temat naj- z mi´dzynaro- waÝniejszych kwestii zwiàzanych z cz"onkostwem w Funduszu. Bank centralny wspó"dzia"a w tym zakresie z Ministerstwem Finansów. NBP pokrywa ze Êrodków dowymi w"asnych wydatki zwiàzane z przynaleÝnoÊcià Polski do tej instytucji. NBP uczestniczy w corocznych przeglàdach gospodarki, dokonywanych przez misje eksper- instytucjami tów Funduszu. Ich efektem sà raporty i prognozy dotyczàce rozwoju polskiej gospodarki. NBP wspó"pracuje teÝ z MFW w ramach programów oceny sektora finansowego finansowymi i rozszerzania mi´dzynarodowych standardów statystycznych. ______ ROZDZIA¸ 13 WSPÓ¸PRACA Z BANKIEM ÂWIATOWYM I EUROPEJSKIM BANKIEM ODBUDOWY I ROZWOJU (EBOR) Prezes NBP reprezentuje Polsk´ we w"adzach Banku Âwiatowego oraz Europej- skiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Narodowy Bank Polski formu"uje stanowisko Polski dotyczàce najwaÝniejszych kwestii omawianych przez Bank Âwiatowy i EBOR. Przedstawiciele NBP uczestni- czà w dorocznych spotkaniach Grupy Banku Âwiatowego oraz w obradach EBOR. NBP obs"uguje zobowiàzania i naleÝnoÊci zagraniczne Skarbu Pa’stwa wobec mi´- dzynarodowych instytucji finansowych. ______ WSPÓ¸PRACA Z BANKIEM ROZRACHUNKÓW MI¢DZYNARODOWYCH (BRM) NBP jest akcjonariuszem BRM w Bazylei, który odgrywa waÝnà rol´ w organizowa- niu wspó"pracy banków centralnych. Narodowy Bank Polski utrzymuje z BRM sta"e kontakty robocze w zakresie nowych instrumentów finansowych oraz oferty depozytowej tego banku. ______ WSPÓ¸PRACA Z EUROPEJSKIM BANKIEM CENTRALNYM (EBC) Z dniem uzyskania przez Polsk´ cz"onkostwa w Unii Europejskiej NBP sta" si´ cz´Êcià Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). W zwiàzku z tym rozpoczà" Êci- s"à wspó"prac´ z ESBC i innymi bankami centralnymi krajów Unii Europejskiej. Prezes NBP uczestniczy w pracach Rady Ogólnej EBC, b´dàcej obok Rady Preze- sów i Zarzàdu jednym z trzech organów decyzyjnych EBC. Eksperci NBP biorà udzia" w pracach komitetów i grup roboczych ESBC, które przygotowujà stanowi- ska merytoryczne w kwestiach dotyczàcych dzia"alnoÊci ESBC, np. w zakresie emi- sji waluty euro, statystyki bankowej i regulacji prawnych. Wspó"praca z EBC polega takÝe na roboczych kontaktach ekspertów NBP i EBC, konsultowaniu projektów aktów prawnych, t"umaczeniu opracowa’ analitycznych (biuletynów kwartalnych, raportu rocznego i raportu o konwergencji EBC) i regu- lacji prawnych oraz organizowaniu róÝnych form szkole’. NBP przekazuje EBC da- ne statystyczne w zakresie finansów i bankowoÊci, umoÝliwiajàce ocen´ sytuacji gospodarczej w skali Unii Europejskiej. ________ strona 20 Prace statystyczne prowadzone przez NBP koncentrujà si´ na zagadnieniach, któ- Dzia"alnoÊç rych poznanie jest konieczne do prowadzenia polityki pieni´Ýnej. PoÊrednio z tà funkcjà wiàÝà si´ zadania, jakie przed statystykà stawia Europejski Bank Central- statystyczna ny. W ramach okreÊlonych standardów wymaga on od banków narodowych okre- Êlonych informacji niezb´dnych do opisu procesów pieni´Ýnych i oceny zjawisk go- ROZDZIA¸ 14 spodarczych. ______ Zadania statystyczne obejmujà gromadzenie i przetwarzanie oraz bieÝàcà analiz´ danych dotyczàcych: " kategorii pieni´Ýnych i danych bilansowych instytucji kredytowych oraz sektora niemonetarnych instytucji finansowych, " stóp procentowych stosowanych przez instytucje kredytowe (system bankowy) w uj´ciu produktowym i sektorowym, " bilansu p"atniczego, mi´dzynarodowej pozycji inwestycyjnej oraz zad"uÝenia zagranicznego, " sytuacji ekonomicznej przedsi´biorstw. ______ Oprócz standardowych dzia"a’ o charakterze statystycznym prowadzone sà prace nad metodykà pozyskiwania danych oraz dostosowuje si´ statystyk´ do wymaga’ unijnych. Oznacza to sukcesywne w"àczanie w obszar zainteresowa’ NBP innych zagadnie’, takich jak sporzàdzanie kwartalnych rachunków finansowych i statysty- ka strukturalna sektora bankowego. Coraz wi´ksze znaczenie ma wspó"praca z Eu- ropejskim Bankiem Centralnym, wynikajàca z uczestnictwa NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych. Zobowiàzuje to NBP do udzia"u w pracach metodo- logicznych w dziedzinie statystyki oraz do regularnego przekazywania danych finansowych i ekonomicznych. Istotnym zadaniem statystycznym jest takÝe publi- kowanie i upowszechnianie danych, które NBP pozyskuje. Sà one przekazywanie m.in. organizacjom mi´dzynarodowym, takim jak: Mi´dzynarodowy Fundusz Walu- towy, Organizacja Wspó"pracy Gospodarczej i Rozwoju, Bank Rozrachunków Mi´- dzynarodowych oraz Eurostat. ________ strona 21 Dzia"alnoÊç analityczno-badawcza s"uÝy przede wszystkim prowadzeniu polityki Dzia"alnoÊç pieni´Ýnej. Jednym z waÝniejszych kierunków bada’ sà modelowe studia mechani- zmu transmisji polityki pieni´Ýnej oraz modelowanie i prognozowanie inflacji. Pod- analityczna stawowe narz´dzia regularnych analiz scenariuszowych i prognoz inflacji to struk- turalne modele ekonometryczne. W badaniach mechanizmu transmisji dodatkowo i badawcza wykorzystuje si´ strukturalne modele wektorowej autoregresji. ______ ROZDZIA¸ 15 Polityka pieni´Ýna wymaga równieÝ wnikliwego badania konkurencyjnoÊci gospo- darki, bilansu p"atniczego, zmian w strukturze gospodarki i ich wp"ywu na proce- sy inflacyjne oraz rynku pracy. DuÝà wag´ przywiàzuje si´ takÝe do bada’ dotyczà- cych sytuacji ekonomicznej przedsi´biorstw, gospodarstw domowych i popytu konsumpcyjnego. WÊród nich istotnà rol´ odgrywa kwantyfikacja oczekiwa’ infla- cyjnych gospodarstw domowych. Badania obejmujà równieÝ sytuacj´ sektora finan- sów publicznych oraz relacje pomi´dzy politykà pieni´Ýnà i fiskalnà. ______ Nowym kierunkiem prac analityczno-badawczych sà: analiza strategii pieni´Ýnej w strefie euro oraz zagadnienia zwiàzane z przysz"ym przystàpieniem Polski do tej strefy. Analizom i badaniom podlegajà zagadnienia: " o charakterze bardziej ogólnym, w tym sformalizowane metody analizy polityki pieni´Ý- nej, polityka makroekonomiczna w warunkach niepewnoÊci oraz optymalne i odporne regu"y polityki pieni´Ýnej, procesy monetarne i kredytowe w gospodarce Polski na tle doÊwiadcze’ mi´dzynarodowych oraz przejrzystoÊç i komunikacja w polityce pieni´Ýnej w Polsce i w innych krajach realizujàcych strategi´ bezpoÊredniego celu inflacyjnego; " o charakterze mi´dzynarodowym, m.in. mi´dzynarodowy system finansowy i sy- tuacja gospodarcza w krajach Unii Europejskiej; " bezpoÊrednio zwiàzane z przystàpieniem Polski do strefy euro, g"ównie dotyczà- ce dostosowania instrumentów polityki pieni´Ýnej do wymaga’ ESBC, warunków udzia"u Polski w systemie kursowym ERM II, kursu z"otego oraz polityki kursowej w procesie dochodzenia do strefy euro i dostosowania prognozowania makroekonomicznego do praktyki EBC. ______ Dzia"alnoÊç analityczno-badawcza obejmuje równieÝ polski system finansowy, któ- ry tworzà: instytucje i rynki finansowe, a takÝe regulacje prawne okreÊlajàce zasa- dy ich funkcjonowania oraz powiàzania mi´dzy nimi. Przedmiotem analiz sà przede wszystkim rozwój oraz stabilnoÊç systemu finansowego. Rozpoznawane sà takÝe moÝliwe zagroÝenia stabilnoÊci systemu finansowego oraz ich skutki. WaÝnym przedmiotem bada’ jest wzajemne oddzia"ywanie mi´dzy sytuacjà insty- tucji finansowych (zw"aszcza banków) a politykà pieni´Ýnà prowadzonà przez Na- rodowy Bank Polski. Analizuje si´ m.in. oczekiwania rynków finansowych wobec polityki stóp procentowych NBP oraz kursu walutowego. Wyniki tych analiz NBP wykorzystuje do tworzenia systemu wczesnego ostrzegania przed sytuacjami za- graÝajàcymi stabilnoÊci systemu finansowego i ca"ej gospodarki. ________ strona 22 W styczniu 1924 r. Sejm uchwali" s"ynnà reform´ walutowà, która pozwoli"a prze- Historia zwyci´Ýyç katastrof´ hiperinflacji i zwiàzany z nià chaos w gospodarce. W kwiet- niu 1924 r. w miejsce zniszczonej inflacjà marki polskiej wszed" do obiegu z"oty, po- bankowoÊci przednik naszej obecnej jednostki pieni´Ýnej. Zajà" si´ tym utworzony wtedy Bank Polski  poprzednik Narodowego Banku Polskiego. Te trzy jubileusze majà swego centralnej wielkiego bohatera. Jest nim wybitny polityk, ekonomista, ojciec z"otego i wspó"- twórca Banku Polskiego SA  W"adys"aw Grabski. w Polsce _______ Wypada w kilku zdaniach przypomnieç genez´ wymienionych wydarze’ z 1924 r. ROZDZIA¸ 16 Pa’stwo polskie odrodzi"o si´ w ko’cu 1918 r. Od niemieckich w"adz okupacyjnych przej´"o instytucj´ emisyjnà  Polskà Krajowà Kas´ PoÝyczkowà. Emitowane przez nià marki polskie sta"y si´ tymczasowym, obowiàzujàcym Êrodkiem p"atniczym. Jednak juÝ w grudniu 1918 r. zapowiedziano, Ýe w przysz"oÊci zostanie utworzony Bank Polski. Nowy bank emisyjny mia" nawiàzywaç swà nazwà do instytucji, która od 1828 r. zajmowa"a si´ sprawami monetarnymi i gospodarczymi w okresie krót- kotrwa"ej autonomii Królestwa Polskiego. W lutym 1919 r. zapowiedziano wprowadzenie z"otego w miejsce marki polskiej. Mia"o to byç nawiàzaniem do d"ugiej tradycji monetarnej. Z"oty polski by" bowiem jednostkà pieni´Ýnà stosowanà w dawnej Polsce juÝ w ko’cu XV wieku. Nawet w czasach porozbiorowych, gdy w obiegu by" obcy pieniàdz, przywiàzanie do z"o- tego by"o silne. Z"oty polski by" np. odpowiednikiem 15 kopiejek w codziennych rachunkach. _______ W odrodzonej w 1918 r. Polsce w obiegu by"a marka polska. Walczàc o ustalenie swych granic i dysponujàc nik"ymi dochodami skarbowymi, Polska ciàgle powi´ksza"a swe za- d"uÝenie. D"ug Skarbu finansowano drukiem pieniàdza. Szybko rós" jego obieg i podob- nie szybko spada" kurs marki polskiej. W po"owie 1923 r. inflacja osiàgn´"a faz´ hiper- inflacji. Ceny ros"y z miesiàca na miesiàc w tempie 50% i wyÝszym. _______ W po"owie grudnia 1923 r. W"adys"aw Grabski zosta" premierem i jednoczeÊnie za- trzyma" tek´ ministra skarbu. Zamierza" zrównowaÝyç budÝet i pozyskaç dochody z podatku majàtkowego oraz uniknàç poÝyczek zagranicznych w obawie przed kon- cesjami politycznymi. Na prze"omie lat 1923-1924 katastrofa monetarna by"a juÝ oczywista. Miesi´czny wzrost cen przekracza" 150%. _______ Sejm w dniu 11 stycznia 1924 r. uchwali" ustaw´ o naprawie Skarbu Pa’stwa i reformie walutowej. 20 stycznia ustanowiono statut Banku Polskiego i nadano mu wy"àczne prawo emi- sji banknotów. Organizacjà Banku zajà" si´ pi´cioosobowy komitet, któremu prze- wodniczy" przysz"y prezes Stanis"aw Karpi’ski. Zgodnie z ówczesnymi wzorami, powsta" bank centralny w formie prywatnej spó"ki akcyjnej, co mia"o zapewniç je- go niezaleÝnoÊç. Akcje Banku obj´"o 176 tys. akcjonariuszy. Skarb Pa’stwa mia" ________ strona 23 tylko 1% akcji. Bank rozpoczà" dzia"alnoÊç 28 kwietnia 1924 r. Dokona" wymiany marek polskich w relacji 1.800.000 marek za 1 z"otego. Z"oty by" równy frankowi z"otemu (czyli szwajcarskiemu). Poczàtkowo dobra sytuacja w budÝecie i bilansie p"atniczym oraz zgromadzone rezerwy z"ota i dewiz dawa"y poczucie stabilizacji i zapewnia"y sukces reformy. _______ Jednak sukces reformy okaza" si´ krótkotrwa"y. W 1924 r. wielki nieurodzaj zbóÝ i g"´boki kryzys w przemyÊle, a w 1925 r. za"amanie w bilansie p"atniczym rady- kalnie os"abi"y kurs z"otego. Interwencje walutowe Banku Polskiego by"y niesku- teczne. Bojàc si´ spadku skromnych rezerw z"ota i dewiz, Bank wycofa" si´ z obro- ny kursu z"otego. Premier Grabski w listopadzie 1925 r. poda" si´ do dymisji. Pod wp"ywem sytuacji gospodarczej znów pojawi" si´ deficyt budÝetu. Rzàd finansowa" wydatki emisjà pa’stwowych znaków pieni´Ýnych, w tym bilonu. Wróci"a inflacja, którà nazwano inflacjà bilonowà. Ceny ros"y w tempie rocznym przekraczajàcym 15%. Dopiero poprawa koniunktury poprawi"a budÝet i bilans p"atniczy oraz zacz´- "a stabilizowaç kurs z"otego. Ustabilizowa" si´ on ostatecznie w 1927 r. dzi´ki mi´dzynarodowej poÝyczce. Z"o- ty pozosta" walutà stabilnà i silnà do ko’ca okresu mi´dzywojennego. Choç nie bra- kowa"o dyskusji o polityce pieni´Ýnej Banku Polskiego, to jednak  bez wàtpienia  by" on bardzo waÝnà instytucjà w Drugiej Rzeczypospolitej. _______ W 1945 r. rozpoczà" dzia"alnoÊç Narodowy Bank Polski. Zaczà" funkcjonowaç jako bank pa’stwowy pod nadzorem ministra skarbu. NBP szybko skupi" Êwietne kadry, w tym sztab pracowników Banku Polskiego. Ich fachowe umiej´tnoÊci i doÊwiad- czenie by"y wielkà si"à NBP przez wiele lat. Poczàtkowo NBP przyjà" zasady skopiowane ze statutu Banku Polskiego. Zak"ada- no, Ýe b´dzie on bankiem emisyjnym, nieangaÝujàcym si´ w bezpoÊrednie finanso- wanie przedsi´biorstw. Jednak szybko gospodarka nakazowo-rozdzielcza zasadni- czo zmieni"a rol´ NBP i pieniàdza. JuÝ na poczàtku 1946 r. powierzono NBP kontrol´ finansowà i bezpoÊrednie finansowanie górnictwa, hutnictwa i przemys"u w"ókienniczego. Narodowy Bank Polski stopniowo stawa" si´ monobankiem  mo- nopolistà w dziedzinie nie tylko emisji pieniàdza, ale takÝe udzielania kredytu i gro- madzenia oszcz´dnoÊci. Innymi s"owy, stawa" si´ kolosem, ale zaleÝnym od ze- wn´trznych decyzji politycznych i administracyjnych. Z"oty zaÊ sta" si´ cieniem realizowanych planów, b´dàc wy"àcznie walutà wewn´trznà, niewymienialnà na inne waluty. By" teÝ z trudem wymienialny na towary, bo nieod"àcznà cechà gospo- darki centralnie planowanej by"y kolejki oraz braki na rynku. Nic wi´c dziwnego, Ýe z"otego wypiera"y dolar i inne waluty obce. Jednak nawet w warunkach ustrojowych ograniczajàcych rol´ banku centralne- go NBP wykonywa" prace, które przyczynia"y si´ do racjonalizacji gospodarowa- nia. Trzeba tu wymieniç zw"aszcza organizowanie rozlicze’ bezgotówkowych, obs"ug´ budÝetu, gospodarowanie skromnymi rezerwami dewizowymi i opraco- ________ strona 24 wywanie bilansu p"atniczego oraz innych syntetycznych bilansów gospodarki narodowej. _______ Dopiero koniec lat osiemdziesiàtych zapoczàtkowa" powrót z"otego do Êwiata prawdziwego pieniàdza. Dzi´ki reformom uda"o si´ przywróciç z"otemu zdolnoÊç pe"nienia funkcji narodowego pieniàdza, a Narodowemu Bankowi Polskiemu nada- no rol´ banku centralnego, odpowiedzialnego za wartoÊç polskiego pieniàdza. Na poczàtku 1990 r. problemem by" wysoki stopie’ dolaryzacji gospodarki. Zasoby pieni´Ýne obejmowa"y w 75% waluty obce, a w 25% z"ote w gotówce i na rachun- kach bankowych. W krótkim okresie uda"o si´ odwróciç te proporcje. Po wielu la- tach odgórnego hamowania ruchu cen i zniekszta"cania ich struktury oraz wsku- tek odziedziczonego ogromnego deficytu, w 1989 r. dosz"o do wybuchu inflacji, która osiàgn´"a poziom czterocyfrowy, ale doÊç szybko zesz"a do wymiaru dwucy- frowego. Wprowadzenie ograniczonej wymienialnoÊci z"otego zbliÝy"o z"otego do prawdziwego pieniàdza. _______ W 1995 r. przeprowadzono denominacj´ z"otego, która przesz"a do historii jako  skreÊlenie czterech zer . Unormowanie sytuacji p"atniczej pozwoli"o teÝ wówczas zapoczàtkowaç kszta"towanie kursu z"otego na rynku walutowym oraz zapewniç z"otemu status waluty wymienialnej wed"ug standardu mi´dzynarodowego. Do istotnych zmian dosz"o po 1997 r. Nowa Konstytucja zapewni"a mocnà pozycj´ Narodowego Banku Polskiego w systemie instytucji publicznych i zwiàza"a polityk´ pieni´Ýnà z nowym organem NBP  Radà Polityki Pieni´Ýnej. Sprawowanie nadzo- ru nad bankami powierzono Komisji Nadzoru Bankowego, a jego realizacj´ Gene- ralnemu Inspektoratowi Nadzoru Bankowego, wydzielonemu w strukturze NBP. W ten sposób dba"oÊç o z"otego oraz czuwanie nad stabilnoÊcià systemu finanso- wego sta"y si´ g"ównymi celami dzia"alnoÊci polskiego banku centralnego. Po wie- lu latach Narodowy Bank Polski sta" si´ bankiem centralnym opartym na najlep- szych wzorach. _______ Z dniem wejÊcia Polski do Unii Europejskiej, 1 maja 2004 r., NBP sta" si´ cz"onkiem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Kolejnym etapem integracji europej- skiej b´dzie przystàpienie przez nasz kraj do unii walutowej. Stanie si´ to moÝliwe po spe"nieniu kilku warunków, dotyczàcych stabilnoÊci cen, finansów publicznych, stóp procentowych i kursu walutowego. Z"oty zostanie zastàpiony wspólnà euro- pejskà walutà  euro. Narodowy Bank Polski przestanie prowadziç samodzielnà po- lityk´ pieni´Ýnà, a odpowiedzialnoÊç za nià przejmie Europejski Bank Centralny. ________ strona 25 Struktura organizacyjna Narodowego Banku Polskiego ________ strona 26 WYDAWNICTWA PERIODYCZNE Wydawnictwa Roczniki Narodowego Raport Roczny (j´zyk polski i angielski) Banku Ogólna charakterystyka wyników gospodarczych i finansowych, rozwoju sektora banko- wego, dzia"alnoÊci NBP, bilansu NBP i systemu bankowego, a takÝe bilansu p"atniczego Rzeczypospolitej Polskiej. Polskiego Sprawozdanie z dzia"alnoÊci NBP (j´zyk polski) Informacje na temat realizacji poszczególnych funkcji banku centralnego, bilans i rachu- nek wyników NBP. Za"oÝenia polityki pieni´Ýnej (j´zyk polski i angielski) Prezentacja za"oÝe’ polityki pieni´Ýnej ustalanych corocznie przez Rad´ Polityki Pieni´Ý- nej. Zawiera charakterystyk´ zewn´trznych i wewn´trznych uwarunkowa’ polityki pie- ni´Ýnej, cele oraz instrumenty jej realizacji. Sprawozdanie z wykonania za"oÝe’ polityki pieni´Ýnej (j´zyk polski i angielski) Charakterystyka realizacji celu inflacyjnego, kszta"towania si´ agregatów pieni´Ýnych, in- strumentów realizacji polityki pieni´Ýnej, a takÝe opis wykonania innych zada’ postawio- nych przed politykà pieni´Ýnà. Raport o stabilnoÊci systemu finansowego (j´zyk polski i angielski) Przeglàd stabilnoÊci najwaÝniejszych segmentów rynku finansowego (w tym sektora bankowe- go, ubezpieczeniowego i emerytalnego) w minionym roku oraz przedstawienie perspektyw na nadchodzàcy rok. Rozwój rynku finansowego w Polsce (j´zyk polski i angielski) Opis tendencji rozwojowych poszczególnych segmentów krajowego systemu finansowego, a takÝe porównanie z sytuacjà krajów regionu lub krajów cz"onkowskich Unii Europejskiej. Przedstawia takÝe prawdopodobne scenariusze dalszego rozwoju instytucji i rynków fi- nansowych w Polsce oraz bariery rozwoju wybranych segmentów rynku finansowego. Bilans p"atniczy Rzeczypospolitej Polskiej (j´zyk polski i angielski) Dane dotyczàce bilansu p"atniczego na bazie transakcji wraz z analizà i cz´Êcià metodologicznà. Mi´dzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski (j´zyk polski) Informacje o stanie polskich naleÝnoÊci zagranicznych oraz zobowiàza’ wobec zagranicy na koniec roku wyraÝonych w euro, z uwzgl´dnieniem podzia"u przedmiotowego i podmiotowego. Zagraniczne inwestycje bezpoÊrednie w Polsce (j´zyk polski) Analiza nap"ywu inwestycji bezpoÊrednich w badanym okresie. Ocena kondycji finansowej przedsi´biorstw w Êwietle danych GUS. Synteza (j´zyk polski) Zestawienie wyników rocznych ankiet wype"nianych przez grup´ przedsi´biorstw oraz dane G"ównego Urz´du Statystycznego. Sprawozdanie z dzia"alnoÊci Komisji Nadzoru Bankowego (j´zyk polski i angielski) Charakterystyka g"ównych kierunków dzia"alnoÊci nadzoru bankowego w podziale na: za- dania licencyjne, analityczne, zwiàzane z sektorem banków spó"dzielczych, inspekcyjne, regulacyjne oraz kontakty zagraniczne i dzia"alnoÊç szkoleniowà. Prezentuje ponadto ak- tualny sk"ad KNB, a takÝe podstawy prawne oraz tryb jej dzia"alnoÊci. Zawiera takÝe wy- kaz uchwa" oraz spraw rozpatrzonych przez KNB. Operacje otwartego rynku na tle p"ynnoÊci systemu bankowego (j´zyk polski) Prezentacja sytuacji p"ynnoÊciowej sektora bankowego w Polsce. Koncentruje si´ na opi- sie instrumentów wykorzystywanych przez Narodowy Bank Polski do stabilizacji stóp ryn- ku mi´dzybankowego. Dost´pny tylko na stronie internetowej NBP. ________ strona 27 Pó"roczniki Przeglàd stabilnoÊci systemu finansowego (j´zyk polski i angielski) Przeglàd stabilnoÊci najwaÝniejszych segmentów systemu finansowego w Polsce (w tym sektora bankowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego) w danym pó"roczu oraz przed- stawienie perspektyw na nadchodzàce kwarta"y. Kwartalniki Raport o Inflacji (j´zyk polski i angielski) Raporty o inflacji stanowià dla banków centralnych realizujàcych strategi´ bezpoÊrednie- go celu inflacyjnego podstawowy Êrodek komunikacji z opinià publicznà. Rada prezentuje w nich m.in. w"asnà ocen´ bieÝàcej i przysz"ej sytuacji gospodarczej z punktu widzenia kszta"towania si´ procesów inflacyjnych oraz perspektyw realizacji przyj´tego celu infla- cyjnego, a takÝe wyjaÊnia przyczyny podejmowanych decyzji z zakresu polityki pieni´Ýnej. Bilans p"atniczy (j´zyk polski) Dane na temat transakcji gospodarczych podmiotów krajowych z podmiotami zagranicznymi. Wst´pna informacja o kondycji sektora przedsi´biorstw ze szczególnym uwzgl´dnieniem stanu koniunktury (j´zyk polski) Analiza koniunktury w sektorze przedsi´biorstw opierajàca si´ na wynikach szybkiego monitoringu NBP, rezultatach bada’ koniunktury prowadzonych w innych krajowych oÊrodkach oraz dost´pnych badaniach GUS. Sytuacja finansowa banków. Synteza (j´zyk polski, edycje pó"roczne  j´z. angielski) Ocena sytuacji finansowej banków opracowywana przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego na podstawie danych sprawozdawczych banków. W syntetyczny sposób przedstawia g"ówne sk"adniki aktywów, pasywów i pozycji poza- bilansowych, ich struktur´ jakoÊciowà i tworzone rezerwy celowe, a takÝe kszta"towanie si´ funduszy w"asnych banków (w tym ich struktur´ w"asnoÊciowà) i wspó"czynnika wy- p"acalnoÊci. Biuletyn Miesi´czny EBC (j´zyk polski) NBP publikuje w j´zyku polskim kwartalne wydania Biuletynu Miesi´cznego EBC. Biuletyn zawiera informacje nt. sytuacji gospodarczej i monetarnej Unii Europejskiej, a takÝe krajów spoza UE. Przedstawia teÝ bieÝàce decyzje Rady Prezesów EBC dotyczà- ce polityki pieni´Ýnej EBC. Cz´Êç statystyczna prezentuje wskaêniki makroekonomiczne strefy euro, m.in. skonsolidowane sprawozdanie finansowe Eurosystemu, informacje nt. rynków finansowych, finansów publicznych, stóp procentowych EBC i bieÝàcych kursów walutowych. Miesi´czniki Biuletyn Informacyjny (j´zyk polski i angielski) Podstawowe dane dotyczàce ogólnej charakterystyki wyników gospodarczych i finanso- wych oraz polityki pieni´Ýnej banku centralnego. Wydania kwartalne zawierajà dodatko- wo cz´Êç opisowà, prezentujàcà podstawowe tendencje w zakresie sytuacji makroekono- micznej, kszta"towanie si´ podaÝy pieniàdza i czynników jego kreacji, bilans p"atniczy oraz podstawowe instrumenty polityki pieni´Ýnej. Informacja Wst´pna (j´zyk polski i angielski) Skrócona publikacja zawierajàca wst´pne dane dotyczàce wyników gospodarczych, sys- temu bankowego oraz bilansu Narodowego Banku Polskiego, a takÝe bilansu p"atniczego Rzeczypospolitej Polskiej. Bank i Kredyt (j´zyk polski, streszczenia  j´z. angielski) Opracowania analityczne dotyczàce sektora finansowego, zw"aszcza bankowego, a takÝe artyku"y o charakterze informacyjnym. Prezentuje najwaÝniejsze zagadnienia zwiàzane z dzia"alnoÊcià oraz strategicznymi zamierzeniami NBP jako banku centralnego. Zawiera dodatek edukacyjny. ________ strona 28 WYDAWNICTWA NIEPERIODYCZNE Strategia polityki pieni´Ýnej po 2003 roku (j´zyk polski i angielski) Omówienie realizacji Âredniookresowej strategii polityki pieni´Ýnej na lata 1999-2003. Przedstawienie nowej strategii i celu polityki pieni´Ýnej, zasad spe"nienia kryteriów zbieÝ- noÊci, uwarunkowa’ jej realizacji i przewidywanej ewolucji instrumentów NBP. Plan dzia"alnoÊci NBP na lata 2004-2006 (j´zyk polski i angielski) Podstawowe cele i najwaÝniejsze zadania NBP planowane do realizacji w latach 2004- 2006. Dziennik Urz´dowy NBP (j´zyk polski) Zawiera akty dotyczàce funkcjonowania banków: zarzàdzenia Prezesa Narodowego Ban- ku Polskiego, uchwa"y Rady Polityki Pieni´Ýnej, uchwa"y i zarzàdzenia Komisji Nadzoru Bankowego, uchwa"y Zarzàdu Narodowego Banku Polskiego oraz obwieszczenia w spra- wie utworzenia, likwidacji i upad"oÊci banków, oprocentowania kredytu refinansowego i lombardowego, stopy dyskontowej i redyskontowej weksli oraz stopy rezerw obowiàzko- wych banków. Materia"y i Studia (j´zyk polski, wybrane numery  j´z. angielski) Seria wydawnicza, w której publikowane sà opracowania b´dàce efektem prac badaw- czych pracowników NBP, jak równieÝ autorów z uczelni oraz instytucji finansowych. Do- tyczà waÝnych zagadnie’ zwiàzanych z bankowoÊcià i politykà pieni´Ýnà. Raport na temat korzyÊci i kosztów przystàpienia Polski do strefy euro (j´zyk polski i angielski) W Raporcie przedstawiono formalne warunki przyj´cia przez Polsk´ wspólnej waluty, ana- liz´ potencjalnych kosztów i zagroÝe’ zwiàzanych z przyj´ciem euro oraz wnioski doty- czàce poÝàdanego kszta"tu polityki makroekonomicznej w okresie poprzedzajàcym przy- j´cie wspólnej waluty i najbardziej odpowiedniego dla Polski terminu akcesji do strefy euro. Europejski System Banków Centralnych (j´zyk polski) Kompendium wiedzy o charakterze encyklopedycznym na temat Europejskiego Banku Centralnego oraz poszczególnych narodowych banków centralnych ESBC, z podzia"em na banki wchodzàce w sk"ad Eurosystemu i spoza Eurosystemu Euro  coraz bliÝej (j´zyk polski) Informacje dotyczàce przysz"ego wprowadzenia euro w Polsce. W publikacji omówiono zasady wprowadzania euro w pa’stwie cz"onkowskim UE oraz zaprezentowano praktycz- ne konsekwencje wprowadzenia euro w Polsce. Globalizacja od A do Z (j´zyk polski) Zbiór dodatków edukacyjnych do miesi´cznika  Bank i Kredyt , opublikowanych w 2003 r. Przedstawia genez´ i uwarunkowania globalizacji oraz róÝne formy mi´dzynarodowej wspó"pracy gospodarczej w warunkach globalizacji. ________ strona 29 STRONA INTERNETOWA NBP www.NBP.pl (j´zyk polski i angielski) Strona internetowa Narodowego Banku Polskiego istnieje od 1998 r. Jest êród"em szyb- kiej informacji dla uÝytkowników Internetu z róÝnych Êrodowisk. Jej g"ównym celem jest informowanie o NBP, prezentowanie oficjalnego stanowiska kierownictwa NBP oraz publi- kowanie danych statystycznych i analiz. Stron´ internetowà podzielono na kilkanaÊcie sekcji tematycznych, w których znajdujà si´ m.in.: dane z zakresu statystyki bankowej i monetarnej, najwaÝniejsze publikacje NBP, podstawowe informacje o historii i bieÝàcych wydarzeniach w NBP, wizerunki i opis pol- skich banknotów i monet oraz krajowych monet kolekcjonerskich. Na stronie jest teÝ dzia" obszernie informujàcy o euro. Za pomocà serwisu internetowego Narodowy Bank Polski realizuje takÝe zadania z dziedziny edukacji. PORTAL EDUKACJI EKONOMICZNEJ NBPORTAL.PL www.NBPortal.pl Portal Edukacji Ekonomicznej Narodowego Banku Polskiego NBPortal.pl opisuje zagadnie- nia ekonomiczne prostym i zrozumia"ym j´zykiem. Oferuje m.in.: " oko"o 200 godzin ogólnie dost´pnych multimedialnych kursów e-learningowych, " aktualnoÊci gospodarcze, " bloki tematyczne poruszajàce najwaÝniejsze sprawy ekonomiczne, " prezentacje multimedialne, " poradniki pomagajàce odnaleêç si´ w Êwiecie kredytów, lokat, kart p"atniczych, ubez- piecze’ czy emerytur itp., " specjalnà wirtualnà bibliotek´, gdzie czeka ponad 1000 pe"nych i gotowych do pobra- nia publikacji, " ekonomi´ na weso"o: gry zr´cznoÊciowe i strategiczne, krzyÝówki, quizy, puzzle, kon- kursy itp. ________ strona 30

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Narodowy Bank Polski Dz U 2005
Narodowy Bank Polski
Narodowy Bank Polski
Narodowy Bank Polski Monety Okolicznościowe NBP rok 2007 75 rocznica złamania szyfru Enigmy
Narodowy Bank Polski Monety Okolicznościowe NBP rok 2007 75 rocznica złamania szyfru Enigmy
Ustawa o Narodowym Banku Polskim
polski informator maturalny
Polska Chrystusem, Polska Winkelriedem czy pawiem i papugą narodów Wizje Polski w literaturze romant
257 Ustawa o Narodowym Banku Polskim
Ustawa o Narodowym Banku Polskim

więcej podobnych podstron