Centralna Komisja Egzaminacyjna
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.
WPISUJE ZDAJ
CY Miejsce
na naklejkÄ™
KOD PESEL
z kodem
EGZAMIN MATURALNY
Z BIOLOGII
MAJ 2011
POZIOM PODSTAWOWY
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Sprawdz
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 13 stron
(zadania 1  30). Ewentualny brak zgłoś
Czas pracy:
przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.
120 minut
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy
każdym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraz
nie przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie będą oceniane.
6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki.
7. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej
naklejkÄ™ z kodem.
8. Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej
Liczba punktów
dla egzaminatora.
do uzyskania: 50
MBI-P1_1P-112
UkÅ‚ad graficzny © CKE 2010
2 Egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 1. (3 pkt)
Spośród niżej wymienionych zdań wybierz wszystkie, które charakteryzują
poszczególne grupy związków organicznych, i zapisz ich numery w wyznaczonych
miejscach.
1. Stanowią główne z
ródło energii dla komórek organizmu.
2. Są magazynowane w tkance podskórnej.
3. Budują filamenty mięśniowe.
4. SÄ… magazynowane w wÄ…trobie.
5. Budują błony komórkowe.
Białka ................. Węglowodany ................. Lipidy .................
Zadanie 2. (1 pkt)
Przyporządkuj poniższym elementom morfotycznym krwi ich funkcje.
A. Erytrocyty 1. Udział w procesach krzepnięcia krwi
B. Trombocyty 2. Udział w procesach odpornościowych
C. Leukocyty 3. Transport tlenu
4. Transport hormonów
A. ............... B. .............. C. .............
Zadanie 3. (2 pkt)
Spośród niżej wymienionych zdań zaznacz wszystkie, które charakteryzują tkankę
chrzęstną.
A. Komórki są owalne lub okrągłe i leżą w jamkach, zwykle ułożone po dwie.
B. Komórki są na ogół płaskie i łączą się ze sobą licznymi wypustkami.
C. W istocie międzykomórkowej występuje duża ilość włókien kolagenowych.
D. W istocie międzykomórkowej występują kanały, którymi przebiegają naczynia krwionośne
oraz nerwy.
E. Substancja międzykomórkowa tworzy koncentrycznie ułożone blaszki.
Zadanie 4. (1 pkt)
Skóra jest narządem spełniającym różne funkcje. Spośród niżej wymienionych zaznacz
tę funkcję skóry, która u człowieka nie pełni istotnej roli.
A. Termoregulacja organizmu.
B. Udział w gospodarce wodno-elektrolitowej organizmu.
C. Udział w wymianie gazowej organizmu.
D. Odbiór bodz
ców ze środowiska zewnętrznego.
Zadanie 5. (1 pkt)
Trzustka jest gruczołem wydzielania zewnętrznego oraz gruczołem wydzielania
wewnętrznego (dokrewnego).
Wyjaśnij, na czym polega rola trzustki jako gruczołu wydzielania zewnętrznego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z biologii 3
Poziom podstawowy
Informacje do zadań 6. i 7.
Na schemacie przedstawiono kształt klatki piersiowej oraz położenie przepony podczas
wydechu i wdechu.
Zadanie 6. (3 pkt)
a) Na podstawie schematu określ, co dzieje się z klatką piersiową i przeponą podczas
wdechu.
Klatka piersiowa ..........................................................................................................................
Przepona ......................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, dlaczego wdech jest określany fazą czynną wentylacji płuc, a wydech fazą
biernÄ….
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 7. (1 pkt)
Podaj nazwę kości oznaczonej na powyższym schemacie literą X. .......................................
Zadanie 8. (2 pkt)
Regularne ćwiczenia fizyczne są jednym ze sposobów zapobiegania i leczenia choroby
niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej). Ludzie prowadzący aktywny tryb życia i regularnie
uprawiający ćwiczenia fizyczne wykazują o połowę mniejsze ryzyko zachorowania na choroby
serca. Również otyli, którzy są bardziej aktywni, znajdują się w grupie osób mniej zagrożonych
chorobami układu krążenia.
Podaj dwa argumenty uzasadniające korzystny wpływ aktywności fizycznej na układ
krążenia.
1. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6a 6b 7. 8.
Wypełnia
Maks. liczba pkt 3 1 2 1 1 2 1 1 2
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
4 Egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 9. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono krążenie krwi w organizmie człowieka. Literami A D
oznaczono części serca.
a) Do niżej podanych nazw części serca przyporządkuj litery, którymi oznaczono
je na schemacie.
Prawy przedsionek ........ Prawa komora ........ Lewy przedsionek ........ Lewa komora .......
b) Uzupełnij schemat, tak aby odzwierciedlał kierunek transportu i zawartość we krwi
gazów oddechowych (O2 i CO2). Wpisz w wyznaczone miejsca określenia krążącej
krwi utlenowana lub odtlenowana.
Zadanie 10. (3 pkt)
W tabeli przedstawiono objętość krwi przepływającej w ciągu minuty przez niektóre narządy
człowieka w czasie odpoczynku oraz w czasie wysiłku fizycznego.
Objętość krwi przepływającej w czasie minuty [cm3/min]
NarzÄ…d
w czasie odpoczynku w czasie wysiłku fizycznego
Mózg 700 750
Serce 200 750
PÅ‚uca 100 200
Mięśnie szkieletowe 750 12 500
WÄ…troba 1 350 600
Skóra 300 1 900
Na podstawie: T. Greenwood, R. Allan, L. Sheperd, A. Janta, B. Sągin, M. Skodowska, tłum. M. Starczewska,
Biologia 1, Seria z tangramem  teoria i ćwiczenia, Gdańsk 2006
a) Wymień nazwy dwóch narządów, w których podczas wysiłku najsilniej wzrasta
przepływ krwi, i wskaż po jednej przyczynie tego zjawiska.
1. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
b) Uwzględniając informacje zawarte w tabeli, wyjaśnij, dlaczego nie zaleca się
spożywania obfitych posiłków przed intensywnym wysiłkiem fizycznym.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z biologii 5
Poziom podstawowy
Zadanie 11. (1 pkt)
Podczas epidemii wirusowego zapalenia wÄ…troby typu A, rozprzestrzeniajÄ…cego siÄ™ przez
zakażone pożywienie lub wodę, stosuje się podawanie odpowiednich przeciwciał.
Podkreśl w każdej parze określenie charakteryzujące rodzaj nabytej odporności.
1. swoista / nieswoista 2. bierna / czynna 3. naturalna / sztuczna
Zadanie 12. (2 pkt)
Wpisz do tabeli odpowiednie określenia, które opisują wpływ układu nerwowego
współczulnego i przywspółczulnego na funkcjonowanie wymienionych narządów
w organizmie człowieka.
Narząd Część współczulna Część przywspółczulna
y
renica rozszerzanie zwężanie
Oskrzela
Serce przyspieszenie pracy zwolnienie pracy
Jelita
Zadanie 13. (1 pkt)
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących funkcji elementów ucha. Wpisz
w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli
stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
Kanał słuchowy zewnętrzny wyrównuje ciśnienie po obu stronach błony
1.
bębenkowej.
Strzemiączko przenosi drgania wywołane falą dz
więkową na okienko
2.
ślimaka.
Trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) przenosi falę dz
więkową do ucha
3.
wewnętrznego.
Zadanie 14. (1 pkt)
Po wejściu z ciemnego pomieszczenia do pomieszczenia bardzo jasno oświetlonego nie widzi
się przez moment żadnego obrazu  światło  oślepia . Dopiero po chwili zaczynamy widzieć
normalnie.
Wyjaśnij, uwzględniając rolę z
renicy, dlaczego najpierw światło oślepia, a po chwili
widzimy normalnie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania 9a 9b 10a 10b 11. 12. 13. 14.
Wypełnia
Maks. liczba pkt 1 1 2 1 1 2 1 1
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
6 Egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Informacje do zadań 15. i 16.
Wapń przez cały okres życia człowieka należy do niezbędnych składników mineralnych
pożywienia. Ponad 99% tego pierwiastka w organizmie człowieka jest zmagazynowane
w kościach, a pozostałe 1% odgrywa ważną rolę w licznych procesach fizjologicznych.
W tabeli przedstawiono normy zalecanego spożycia wapnia w różnych przedziałach
wiekowych.
Przedział wiekowy Zalecane spożycie wapnia (mg/dzień)
1 3 lat 500
4 10 lat 800
11 18 lat 1200
19 30 lat 1300
31 60 lat 800
Powyżej 60 lat 1500
S. Silbernagl, A. Desposulos, Kieszonkowy Atlas Fizjologii, PZWL, Warszawa 1994
Zadanie 15. (2 pkt)
Narysuj diagram słupkowy ilustrujący zalecane spożycie wapnia przez człowieka
w przedziałach wiekowych podanych w tabeli.
Zadanie 16. (1 pkt)
Wyjaśnij, dlaczego zapotrzebowanie na wapń osób z przedziału wiekowego 19 30 lat
jest większe niż osób z przedziału 31 60 lat.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z biologii 7
Poziom podstawowy
Zadanie 17. (1 pkt)
Uporządkuj we właściwej kolejności etapy obróbki pokarmu w przewodzie pokarmowym
człowieka. Numery kolejnych etapów (1 5) wpisz w odpowiednie miejsca tabeli.
Numer
Charakterystyka etapu
etapu
Trawienie białek, tłuszczy i węglowodanów w środowisku zasadowym
Intensywnie wchłanianie produktów trawienia do krwi
Odzyskiwanie wody z resztek pokarmowych
Rozdrabnianie, miażdżenie, nawilżanie pokarmu
Trawienie białek w środowisku kwasowym
Zadanie 18. (2 pkt)
Naturalna mikroflora przewodu pokarmowego ma istotne znaczenie dla stanu zdrowia
człowieka. Najmniej drobnoustrojów znajduje się w żołądku, a najwięcej w jelicie grubym.
Drobnoustroje dostające się do przewodu pokarmowego w większości nie pokonują bariery,
jaką jest żołądek. Te bakterie, które ją pokonają, mogą osiedlać się i rozwijać w jelitach.
PodstawowÄ… mikroflorÄ™ jelitowÄ… tworzÄ… bakterie kwasu mlekowego.
a) Wyjaśnij, dlaczego żołądek jest barierą dla większości drobnoustrojów.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) Podaj przykład korzyści, jaką czerpie organizm człowieka z obecności mikroflory
jelitowej.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 19. (2 pkt)
U młodej osoby występują zaburzenia odżywiania, które charakteryzują się okresami silnego,
niekontrolowanego i impulsywnego objadania się. Jednocześnie osoba ta stosuje drastyczne
metody zapobiegające przybraniu na wadze, np. prowokowanie wymiotów, nadużywanie
środków przeczyszczających, przyjmowanie specyfików wspomagających odchudzanie albo
wykonywanie forsownych ćwiczeń fizycznych lub stosowanie okresowej głodówki.
a) Podaj nazwę choroby, której objawy opisano w zadaniu.
.......................................................................................................................................................
b) Do którego lekarza specjalisty powinna zostać skierowana ta osoba w pierwszej
kolejności?
A. Gastrologa
B. Endokrynologa
C. Dietetyka
D. Psychiatry
Nr zadania 15. 16. 17. 18a 18b 19a 19b
Wypełnia
Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1 1 1
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
8 Egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 20. (1 pkt)
Kwas foliowy pełni wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. W pierwszych
tygodniach ciąży jego rola związana jest z rozwojem i kształtowaniem się płodu. Kobiety
powinny przyjmować 0,4 mg kwasu foliowego dziennie przez okres począwszy od trzech
miesięcy przed planowaną ciążą aż do 12 tygodnia ciąży. Zaleca się, aby jednak wszystkie
kobiety w wieku rozrodczym przyjmowały kwas foliowy w dawce 0,4 mg/dzień. W wielu
krajach witamina ta dodawana jest do pieczywa.
Wyjaśnij, jaki wpływ na rozwój płodu ma kwas foliowy.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 21. (1 pkt)
Uporządkuj we właściwej kolejności wymienione procesy prowadzące do zapłodnienia
komórki jajowej. Numery kolejnych procesów (1 5) wpisz w odpowiednie miejsca tabeli.
Numer
Charakterystyka etapu
etapu
Wędrówka plemnika w macicy
Wniknięcie główki plemnika do cytoplazmy komórki jajowej
Ejakulacja
Przemieszczanie się plemnika wzdłuż jajowodu
Przejście plemnika przez warstwę promienistą i osłonkę przejrzystą komórki jajowej
Zadanie 22. (2 pkt)
DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) pełniący funkcję nośnika informacji genetycznej jest
polimerem zbudowanym z nukleotydów. Na schemacie przedstawiono budowę nukleotydu.
a) Podaj nazwy elementów budowy nukleotydu DNA oznaczonych na schemacie
literami A i B.
A. ...................................................... B. ......................................................
b) Wymień nazwy wszystkich zasad azotowych występujących w nukleotydach DNA.
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z biologii 9
Poziom podstawowy
Zadanie 23. (1 pkt)
Zmiany genetyczne całego odcinka lub kilku chromosomów to mutacje chromosomowe. Są
to:
" delecja  utrata fragmentu chromosomu
" duplikacja  zwielokrotnienie pewnego fragmentu chromosomu
" inwersja  odwrócenie odcinka chromosomu o 180°
" translokacja  przeniesienie fragmentu chromosomu na inny chromosom niehomologiczny.
Na schemacie I przedstawiono prawidłowy chromosom, a na schematach II i III chromosomy
po mutacji. Literami a, b, c, d, e oznaczono odcinki chromosomów.
Na podstawie informacji z tekstu zaznacz nazwÄ™ rodzaju mutacji przedstawionej
na schemacie II i III.
A. Delecja B. Duplikacja C. Inwersja D. Translokacja
Zadanie 24. (2 pkt)
Mukowiscydoza jest jedną z najczęściej występujących chorób genetycznych u ludzi. Jej
przyczyną jest mutacja genu CFTR zlokalizowanego na 7 chromosomie, która powoduje,
że organizm chorej osoby wydziela nadmiernie gęsty śluz. Co dwudziesta piąta osoba jest
nosicielem nieprawidłowego allelu genu CFTR, jednakże większość ludzi nie ma o tym
pojęcia, ponieważ nosicielstwo nie daje żadnych objawów.
a) Wybierz prawidłowe dokończenie zdania.
Z powyższego tekstu wynika, że mukowiscydoza jest chorobą
A. autosomalnÄ… recesywnÄ….
B. autosomalnÄ… dominujÄ…cÄ….
C. sprzężoną z płcią dominującą.
D. sprzężoną z płcią recesywną.
b) Wyjaśnij, dlaczego wszystkie noworodki powinny być objęte testami na mukowiscydozę.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania 20. 21. 22a 22b 23. 24a 24b
Wypełnia
Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 1
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
10 Egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 25. (3 pkt)
Typ nasady płatka usznego u człowieka dziedziczy się zgodnie z I prawem Mendla. Za tę
cechę odpowiada jeden gen autosomalny. Jego dominujący allel (A) warunkuje płatek wolny,
natomiast allel recesywny (a) płatek przyrośnięty. Rodzice posiadający wolne płatki uszne
mają dziecko, którego płatki uszne są przyrośnięte.
a) Zapisz genotypy rodziców i dziecka, stosując dla oznaczenia alleli warunkujących
typ nasady płatka usznego symbole podane w tekście.
Genotyp matki .................. Genotyp ojca ................ Genotyp dziecka ......................
b) Zapisz krzyżówkę genetyczną ilustrującą dziedziczenie tej cechy i oblicz, jakie jest
prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tej pary będzie miało wolne płatki uszne.
@&
B&
Prawdopodobieństwo ..............................................................................
Zadanie 26. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono fragment sieci pokarmowej biocenozy ogrodu.
a) Podaj jeden przykład prawdopodobnej zmiany, jaka zajdzie w składzie gatunkowym tej
biocenozy, jeśli usunie się róże.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) Wypisz z podanej sieci pokarmowej wszystkich konsumentów I rzędu.
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z biologii 11
Poziom podstawowy
Informacje do zadań 27. i 28.
Na schemacie przedstawiono piramidÄ™ pokarmowÄ… z biocenozy lasu oraz fragment
przykładowej sieci pokarmowej.
Na podstawie: J. Chisholm, D. Besson, Biologia, Wyd. Penta, Warszawa 1991
Zadanie 27. (1 pkt)
Wpisz w wyznaczone miejsca obok schematu nazwy kolejnych poziomów troficznych
przedstawionych w piramidzie.
Zadanie 28. (2 pkt)
Na podstawie analizy przedstawionej powyżej sieci pokarmowej wymień:
1. gatunek, który nie konkuruje z żadnym innym o pokarm .......................................................
2. dwa gatunki najsilniej konkurujÄ…ce o pokarm .........................................................................
Zadanie 29. (1 pkt)
UporzÄ…dkuj wymienione zasoby naturalne, wpisujÄ…c ich numery do odpowiedniej
kolumny tabeli.
1. Ropa naftowa
2. Biogaz
3. Drewno
4. Gaz ziemny
5. Węgiel kamienny
Zasoby nieodnawialne Zasoby odnawialne
Nr zadania 25a 25b 26a 26b 27. 28. 29.
Wypełnia
Maks. liczba pkt 1 2 1 1 1 2 1
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
12 Egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 30. (2 pkt)
Odpady organiczne stanowią 35 50% objętości odpadów w gospodarstwie domowym.
W wielu krajach Europy prowadzi się obowiązkową segregację odpadów z oddzieleniem
odpadów organicznych. W Polsce segregowanie nie jest obowiązkowe.
Podaj po jednej korzyści dla gospodarstwa domowego i dla środowiska wynikającej
z segregowania odpadów.
1. Korzyść dla gospodarstwa domowego .....................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Korzyść dla środowiska ..........................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania 30.
Wypełnia
Maks. liczba pkt 2
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
Egzamin maturalny z biologii 13
Poziom podstawowy
BRUDNOPIS