Rodzaj żeński
Liczba pojedyncza
A. B.
C. D.
E. F.
G.
Liczba mnoga
A.
B.
C.
D.
E.
DEKLINACJA ŻECSKA
Mianownik liczby pojedynczej
Rzeczowniki deklinacji & & & //& & & & mają końcówki odziedziczone, np. ręka, dusza, gospodyni.
Tworzą one wariant samogłoskowy deklinacji żeńskiej. W języku staropolskim końcówka a mogła
być krótka lub długa, po zaniku iloczasu jasna lub pochylona, stąd w zabytkach spotykamy pisownię:
historyjá (a pochylone). Od poÅ‚owy XVIII wieku we wszystkich rzeczownikach upowszechnia siÄ™ a
jasne. Z rzeczowników dawnej deklinacji & & & & , & & & & & oraz& & & & & & . wykształcił się w języku
polskim wariant spółgłoskowy deklinacji żeńskiej, np. radość, mać, kość.
Współcześnie rzeczowniki samogłoskowe mają końcówki: & & & & & & & . oraz & & & & & & & & .,
spółgłoskowe końcówkę & & & & & & & & & & & & & . .
Dopełniacz liczby pojedynczej
Do dnia dzisiejszego zachowały się końcówki rzeczowników deklinacji & .& .., podtyp & & .. (np. żony)
oraz deklinacji & & & & & & (np. kości).
Do XVIII wieku funkcjonowały końcówki odziedziczone z deklinacji dawnych tematów na & & .. (np.
dusze), deklinacji dawnych tematów na & & & (np. macierze) oraz dawnych tematów na & & & . (np.
chorągwie). W tychże rzeczownikach pojawiła się równolegle z odmiany złożonej przymiotników
końcówka ej, (np. paniej). Funkcjonowała ona do XVIII wieku. Współcześnie rzeczowniki
twardotematowe mają końcówkę -y z dawnych tematów na & & & .., miękkotematowe końcówkę i z
dawnych tematów na & & & & & .
Celownik liczby pojedynczej
W języku polskim zachowały się końcówki odziedziczone: - e (pochodzące z * i wywołujące
& & & & & & & & & & & & & & .., np. chata chacie) dla twardotematowych, - i dla rzeczowników
miękkotematowych (np. & & & & & & & & & .). Do XVIII wieku w miękkotematowych trafiała się
końcówka & & & & , pochodząca z deklinacji złożonej przymiotników (np. pięknej paniej).
Biernik liczby pojedynczej
Rzeczowniki spółgłoskowe (tj. deklinacji dawnych tematów na & & & & & & , & & & & ., & & & & ) mają
końcówkę zerową (równą mianownikowej), np. kość, macierz. Rzeczowniki samogłoskowe (dawnych
tematów na & & & .. oraz & & & & & & ) odziedziczyły końcówkę & & & & & .. . Mogła być ona wymawiana
krótko (jako - ę, np. rękę) lub długo (jako & & & , np. oracyją). Od XVI wieku końcówką ą zanika.
Współcześnie mamy dwie końcówki: & & & & & & . oraz & & & & & & & . (wyjątek panią).
Narzędnik liczby pojedynczej
Jedyna zmiana polegała na ściągnięciu końcówek oją, -eją oraz Lją w & & & & & & .
Miejscownik liczby pojedynczej
Rzeczowniki dawnych tematów na dziedziczą końcówkę & & & ., która wywoływała & & & & & & & & & .
spółgłosek welarnych, np. noga na nodze. Pozostałe rzeczowniki dziedziczą końcówkę & & & & , która
po funkcjonalnie miękkich wymawiana jest jako y, np. nocy. Do XVII wieku rzeczowniki
miękkotematowe zakończone na a pochylone mogły też przyjmować końcówkę ej z deklinacji
przymiotnikowej, np. gospodyniej, lutniej.
Wołacz liczby pojedynczej
Rzeczowniki dawnych tematów na & & & .. zachowują końcówkę o, np. ręko. Rzeczowniki dawnych
tematów na & & & .. zachowują do XVI wieku końcówkę e (dusze), wyjątkowo końcówkę
zapożyczoną i, np. lutni. Od XVI wieku przybierają końcówkę o, np. duszo, lutnio.
Rzeczowniki miękkotematowe spółgłoskowe przyjmują końcówkę i z dawnych tematów na& & & & ..,
np. miłości. Ponadto miękkotematowe pieszczotliwe przyjmują końcówkę& & & & & , np. & & & & & & & .
Współcześnie funkcjonują zatem trzy końcówki: - o, & & & & & . oraz u.
Mianownik, Biernik, Wołacz liczby mnogiej
Rzeczowniki dawnych tematów na & & & & & oraz & & & & & & .. mają końcówki odziedziczone, & & & & & .
(wymawiane po k, g jako i) dla twardotematowych, np. żony, & & & & & & & & & dla
miękkotematowych, np. & & & & & & & & & & & & & & .
Do XVI wieku rzeczowniki dawnych tematów spółgłoskowych (na & & .., -er- oraz& & & & ) mają
końcówkę i (wymawianą jako y po stwardniałych), np. kości, nocy. Od XVI wieku szerzy się
końcówka e, pochodzi ona z dawnych tematów na & & & & & & & & ., np. rozkoszy, rozkosze.
Dopełniacz liczby mnogiej
Po zaniku jerów rzeczowniki dawnych tematów na -//-j- oraz i- zachowują końcówki
odziedziczone, np. & & & & & & .., dusz, kości. Ponadto końcówka i szerzy się wśród rzeczowników
spółgłoskowych, np. lutni oraz samogłoskowych zakończonych na nia, np. & & & & & & & & & .., -elnia,
np. & & & & & & & & .., -ownia, np. & & & & & & & & & & .
Pomiędzy XVIII i XIX wiekiem funkcjonowała również końcówka ów z deklinacji męskiej, np. myszów.
Celownik liczby mnogiej
Do XVI w. funkcjonuje końcówka am z dawnych tematów na ............. oraz & & & & ., np. duszam. Z
deklinacji męskiej upowszechniła się, dziś dominująca, końcówka & & & & & , np. & & & & & & & .. .
Narzędnik liczby mnogiej
Z dawnych tematów na & & & oraz & & & . upowszechnia się końcówka ami. Końcówka mi trafia się
rzadko w rzeczownikach spółgłoskowych, np. & & & & & & & & & & & & . W rzeczownikach
samogłoskowych trafia się sporadycznie końcówka y z deklinacji męskiej, np. wojny sąsiedzkimi.
Miejscownik liczby mnogiej
Upowszechnia się końcówka ach z deklinacji dawnych tematów na & & .. oraz & & & . . Do XVI wieku
pojawiają się końcówki ech, np. postaciech oraz och, pochodząca z deklinacji męskiej, np. rękoch.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Rodzaje wody w związkach chemicznych oraz pojęcie wilgoci wDeklinacja rzeczownikow rownozgloskowych rodzaju meskiego i zenskiego[1]Rodzaje i funkcje superwizji oraz możliwości wykorzystania jej w pracy socjalnejA Żurek sw Augustyn komentarz do ks Rodzaju18 Geosyntetyki – rodzaje i funkcje oraz wykonawstwo konstrukcji z zastosowaniem geosyntetykówrodzaje i odmiany hipnozyRodzaje hal stalowych oraz ich rozwiązania konstrukcyjnećwiczenie5 tabeleRodzaj i zakres … Dz U 1995 25więcej podobnych podstron