MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Zenon Szeliga
Marcin Szeliga
Wykonywanie naprawy urządzeń elektronicznych
725[01].Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Zbigniew Miszczak
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk
Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 725[01].Z2.03
 Wykonywanie naprawy urządzeń elektronicznych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu monter elektronik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawy eksploatacji urządzeń elektronicznych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Metodyka napraw oraz lokalizacji i usuwania uszkodzeń w urządzeniach
elektronicznych 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.2.3. Ćwiczenia 24
4.2.4. Sprawdzian postępów 29
4.3. Wymiana uszkodzonych elementów i układów 30
4.3.1. Materiał nauczania 30
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.3.3. Ćwiczenia 33
4.3.4. Sprawdzian postępów 36
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 43
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach eksploatacji
i naprawy urządzeń elektronicznych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, które określają, jakie umiejętności powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia, które określą wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z tym poradnikiem,
- materiał nauczania  czyli wiadomości dotyczące zasad instalowania i obsługi urządzeń
wideo oraz obróbki obrazu,
- zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić czy opanowałeś podane treści
w poszczególnych punktach materiału nauczania,
- ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych przy wykonywaniu
instalacji i programowaniu urządzeń wideo,
- sprawdzian postępów, który pomoże Ci określić, czy opanowałeś materiał nauczania,
odpowiadajÄ…c na pytania tak lub nie,
- sprawdzian osiągnięć,
- wykaz literatury z której możesz korzystać podczas nauki.
W materiale nauczania omówione zostały zagadnienia dotyczące podstaw eksploatacji,
pomiarów parametrów eksploatacyjnych i technicznych oraz metodyki pracy przy lokalizacji
uszkodzeń i naprawach urządzeń elektronicznych. W związku z bardzo szerokim zakresem
specjalistycznej wiedzy, powinieneś pełną uwagę poświęcić kluczowym punktom nauczania,
do których zalicza się:
- parametry eksploatacyjno-techniczne urządzeń elektronicznych,
- metodyka napraw urządzeń elektronicznych,
- dobór przyrządów pomiarowych,
- dobór narzędzi mechanicznych,
- organizacja stanowiska pracy,
- zasady bezpiecznej pracy podczas eksploatacji i wykonywaniu napraw.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po wykonaniu wszystkich ćwiczeń i po poznaniu przez Ciebie wszystkich części
materiału nauczania, spróbuj zaliczyć sprawdzian poziomu Twoich wiadomości
i umiejętności rozwiązując test  Sprawdzian postępów , zamieszczony po ćwiczeniach.
W tym celu przeczytaj pytania i odpowiedz na nie Tak lub Nie. Odpowiedzi Nie wskazujÄ… na
luki w Twojej wiedzy. Oznacza to także powrót do treści, które nie są dostatecznie
opanowane.
Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla
nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel może posłużyć się zadaniami
testowymi.
W rozdziale 5. tego poradnika zamieszczono  Sprawdzian osiągnięć zawierający:
- instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
- zestaw zadań testowych,
- przykładową kartę odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
725[01].Z2
Montaż urządzeń elektronicznych
725[01].Z2.01
Wykonanie montażu urządzeń RTV
725[01].Z2.02
Wykonanie montażu urządzeń
multimedialnych i teletechnicznych
725[01].Z2.03
Wykonanie naprawy urządzeń
elektronicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- montować elementy i podzespoły elektroniczne,
- stosować zasady montażu mechanicznego w urządzeniach elektronicznych,
- czytać schematy ideowe urządzeń elektronicznych,
- czytać schematy blokowe urządzeń elektronicznych,
- stosować zasadę działania urządzeń elektronicznych,
- posługiwać się instrukcjami obsługi urządzeń elektronicznych,
- posługiwać się instrukcjami serwisowymi urządzeń elektronicznych,
- dobierać i obsługiwać przyrządy pomiarowe,
- obsługiwać oscyloskop,
- analizować wyniki pomiarów elektronicznych,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy montażu i badaniu urządzeń
elektronicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- odczytać instrukcję serwisową urządzeń elektronicznych,
- rozróżnić funkcje i zastosowanie urządzeń radiowo-telewizyjnych,
- wyjaśnić budowę i zasadę działania urządzeń radiowych i telewizyjnych na podstawie
schematów blokowych,
- rozróżnić funkcję i zastosowanie urządzeń multimedialnych i teletechnicznych,
- wyjaśnić zasadę działania i budowę urządzeń elektronicznych powszechnego użytku na
podstawie schematu blokowego i ideowego,
- dobrać przyrządy pomiarowe do sprawdzenia stanu technicznego urządzeń,
- sporządzić wykaz narzędzi i materiałów, elementów, podzespołów i przyrządów
pomiarowych do wykonywana prac diagnostyczno-pomiarowych,
- zlokalizować proste uszkodzenia w urządzeniach elektronicznych,
- dokonać wymiany uszkodzonych elementów i podzespołów urządzenia elektronicznego,
- sporządzić wstępny kosztorys wykonania naprawy,
- zademonstrować poprawność wykonanego zadania,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska, obowiązujące podczas montażu urządzeń radiowo-telewizyjnych,
- przewidzieć zagrożenia występujące przy montażu i demontażu urządzeń
multimedialnych i teletechnicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawy eksploatacji urządzeń elektronicznych
4.1.1. Materiał nauczania
Wprowadzenie
Eksploatacja urządzeń elektronicznych z definicji jest to ich obsługa i użytkowanie.
Sprawna eksploatacja urządzeń wymaga od użytkowników stosowania się do pewnych zasad
określonych w instrukcjach obsługi. Do najważniejszych z nich dotyczących wszystkich
urządzeń to przestrzeganie znamionowych warunków zasilania i obciążenia.
Pod pojęciem eksploatacji kryją się zagadnienia związane z użytkowaniem, konserwacją
oraz funkcjonowaniem danego urządzenia elektronicznego. Dla większości użytkowników
najważniejsze właściwości eksploatacyjne to: duża funkcjonalność urządzenia, łatwość
obsługi, łatwość instalacji i konserwacji, energooszczędność oraz koszty materiałów
eksploatacyjnych.
Pod względem właściwości eksploatacyjnych urządzenia elektroniczne możemy
podzielić na następujące grupy:
- urzÄ…dzenia RTV (radioodbiorniki, amplitunery, telewizory),
- urzÄ…dzenie multimedialne (magnetowid, odtwarzacz DVD, nagrywarka DVD, kino
domowe, projektor multimedialny, kamera cyfrowa, aparat fotograficzny cyfrowy),
- urzÄ…dzenia teletechniczne (centralki telefoniczne, telefony stacjonarne, telefony
komórkowe, telefax),
- inne urządzenia elektroniczne powszechnego użytku (regulatory oświetlenia, systemy
alarmowe, zegarki elektroniczne, elektronika samochodowa, kserokopiarki),
- urządzenia techniki komputerowej (jednostka komputerowa, urządzenia zewnętrzne
komputera, urzÄ…dzenia sieci komputerowej),
- urządzenia automatyki (układy automatycznej regulacji, sterowniki i regulatory, układy
przełączające).
UrzÄ…dzenia RTV
Odbiorniki radiowe i telewizyjne sÄ… jednÄ… z najbardziej rozpowszechnionÄ… grupÄ…
urządzeń elektronicznych. Czynnikami eksploatacyjnymi mającymi wpływ na długotrwałość
pracy sÄ…:
- warunki otoczenia (temperatura, wilgotność, kurz),
- napięcie sieci zasilającej,
- prawidłowa obsługa,
- jakość ewentualnych napraw.
Dla tej grupy urządzeń eksploatacja sprowadza się do zaprogramowania odpowiednich
funkcji (programowanie odbieranych stacji, programowanie jakości obrazu i dz
więku itp.),
oraz do uruchamiania i wyłączania odbiornika (głównie poprzez urządzenia sterujące tzw.
 piloty ). W związku z tym dla użytkownika istotna jest jego funkcjonalność, wygląd,
parametry techniczne oraz cena. Oczywiście wszystkie te czynniki są kwestią indywidualnego
wyboru.
Funkcje i parametry techniczne odbiorników radiowych w głównej mierze zależą od jego
przeznaczenia. Pod tym względem odbiorniki możemy podzielić na:
- radioodbiorniki kieszonkowe i przenośne,
- radiomagnetofony stacjonarne i przenośne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- odbiorniki stacjonarne z odtwarzaczem CD,
- odbiorniki stacjonarne z wzmacniaczem mocy (amplituner),
- tunery (część zestawu akustycznego),
- odbiorniki radiowe samochodowe,
- radiobudziki.
W przypadku odbiornika telewizyjnego, jego eksploatacja, to nie tylko oglÄ…danie
programów telewizyjnych nadawanych przez nadajniki telewizji naziemnej lub dostawcę
telewizji kablowej, ale wykorzystanie go jako ekranu dla różnych z
ródeł sygnałów wizyjnych
(aparat cyfrowy, kamera analogowa lub cyfrowa, tuner satelitarny, komputer itd.). Powyższe
możliwości są uzależnione od typu odbiornika TV. Logicznym jest, że najkorzystniejszym
rozwiązaniem jest odbiornik wyposażony w moduły przetwarzania obrazów cyfrowych
i ekran LCD lub plazmowy.
Rys. 1. Przykładowe złącza współczesnego telewizora plazmowego [4]
UrzÄ…dzenia multimedialne
Są to urządzenia, których głównym zadaniem jest przesyłanie obrazu na ekran i dz
więku
poprzez wzmacniacz akustyczny do kolumn głośnikowych. Możemy podzielić je na dwie
zasadnicze grupy: urzÄ…dzenia analogowe (magnetowid, kamera analogowa) i cyfrowe
(odtwarzacz DVD, kamera cyfrowa, kino domowe, aparat fotograficzny cyfrowy).
Oczywiście główne czynniki eksploatacyjne mające wpływ na długotrwałość pracy tych
urządzeń, są identyczne jak w przypadku urządzeń RTV.
Dodatkowo powinniśmy się kierować:
- właściwym doborem kaset magnetowidowych i kaset do kamer cyfrowych,
- właściwą obsługą akumulatorów kamer i aparatów,
- właściwą obsługą i przechowywaniem pamięci do kamer i aparatów,
- stosowaniem odpowiednich płyt DVD,
- użytkowaniem urządzeń w odpowiednich warunkach atmosferycznych,
- stosowaniem oryginalnych części eksploatacyjnych.
Każde z tych urządzeń wymaga ponadto przestrzegania pewnych konkretnych zasad
eksploatacyjnych, do których możemy zaliczyć:
- urządzenia z głowicami wirującymi (magnetowid, kamera analogowa i cyfrowa) nie
należy uruchamiać w przypadku nagłej zmiany temperatury eksploatacyjnej,
- obiektywy w kamerach i aparatach należy chronić przed kurzem i możliwością
zarysowań,
- projektorów multimedialnych nie wolno wyłączyć z sieci zasilającej w czasie projekcji
lub pracy wentylatorów,
- projektory multimedialne wymagają okresowej wymiany filtrów powietrza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Prawidłowa eksploatacja urządzeń multimedialnych wymaga odpowiedniego
rozmieszczenia urządzeń końcowych (telewizor, ekran, kolumny głośnikowe). Najbardziej
rygorystycznym pod tym względem jest kino domowe. Aby osiągnąć oczekiwany efekt
eksploatacyjny w postaci dz
więku przestrzennego i czuć się jak widz w sali kinowej lub
koncertowej, rozmieszczenie głośników w stosunku do ekranu i widza, musi być wykonane
zgodnie z zaleceniami producenta.
Odbiorca
SUBWOOFER
(UMIESZCZENIE DOWOLNE)
Rys. 2. Przykład rozmieszczenia głośników zestawu kina domowego w standardzie 5.1[5]
UrzÄ…dzenia teletechniczne
Do tej grupy zaliczamy urządzenia umożliwiające transmisję wszelkiego rodzaju
sygnałów na odległość oraz urządzenia przetwarzające te sygnały. Obecnie przy zastosowaniu
techniki cyfrowej odpada nam najbardziej pracochłonny etap eksploatacji, jakim była
konserwacja elementów elektromechanicznych. Współczesne centrale telefoniczne, stacje
przekaz
nikowe i stacje bazowe są prawie w 90% pozbawione elementów i podzespołów
wymagających okresowych konserwacji. Rolę tą przejęły pomiary eksploatacyjne, które
świadczą o jakości działania urządzenia i ewentualnej konieczności podjęcia działań w celu
naprawy lub modernizacji danego bloku.
Pamiętać należy, że bardzo szybkie zmiany technologii elektronicznej, zarówno od strony
nadawczej jak i odbiorczej, wymuszają konieczność wymiany urządzeń na nowsze modele
o lepszych parametrach i łatwiejszej oraz tańszej eksploatacji. Sprawia to, że urządzenia
starszej generacji są wymieniane na nowe przed upływem okresu ich pełnej sprawności
działania.
Eksploatacja telefonów bezprzewodowych i komórkowych sprowadza się do okresowego
ładowania akumulatorów oraz do wykorzystania szeregu funkcji dodatkowych, jakie oferują
nam dostawcy usług telekomunikacyjnych. Koszty eksploatacji urządzeń teletechnicznych ze
względu na bardzo małą moc pobieraną z sieci energetycznej są znikome, jedynym
odstępstwem jest telefaks, gdzie dodatkowym kosztem jest papier faksowy oraz toner lub
atrament.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Inne urządzenia elektroniczne powszechnego użytku
Podzespoły elektroniczne w XXI wieku znajdują się właściwie prawie w każdym
urzÄ…dzeniu zasilanym energiÄ… z sieci elektrycznej lub z innego z
ródła (bateria, akumulator,
ogniwo słoneczne).
W gospodarstwie domowym, oprócz urządzeń RTV i multimedialnych, układy lub
podzespoły elektroniczne spotykamy w lodówkach, kuchniach gazowych i elektrycznych,
pralkach, mikserach, kuchenkach mikrofalowych, ekspresach kawowych itp. SÄ… to: czujniki
temperatury, czujniki poziomu wody, programatory, regulatory temperatury, elektroniczne
zapalarki, regulatory oświetlenia, zegarki elektroniczne itp.
Przy eksploatacji urządzeń AGD ich podzespoły elektroniczne są samowystarczalne
i praktycznie nie wymagają żadnych zabiegów konserwacyjnych. Jedyne czynności
użytkownika to odpowiednie zaprogramowanie, ustawienie parametrów pracy i ewentualna
kontrola stanu zasilania w przypadku zasilania bateryjnego lub akumulatorowego.
Niezbędnym warunkiem prawidłowej eksploatacji jest spełnienia norm bezpieczeństwa
dotyczących właściwego podłączenia urządzenia do sieci zasilającej.
To samo dotyczy motoryzacji. Współczesny samochód wyposażony jest w różne
urządzenia elektroniki samochodowej, które sterowane są bezpośrednio z mikrokomputera
zaprogramowanego przez producenta samochodu. Do głównych zadań tych urządzeń
zaliczamy:
- sterowanie pracą silnika w zależności od parametrów (prędkości obrotowej, temperatury,
obciążenia itp.),
- sterowanie systemami bezpieczeństwa jazdy (system blokowania kół ABS, system
rozpoznający ryzyko wpadnięcia pojazdu w poślizg ESP, system poduszek i kurtyn
powietrznych itp.),
- sterowanie systemami komfortu jazdy (automatyczna klimatyzacja, system nawigacji
samochodowej GPS),
- sterowanie systemami zabezpieczenia samochodu (autoalarmy z powiadomieniem
telefonicznym, system lokalizacji pojazdu).
Eksploatacja ogranicza się do wykonania określonych przez producenta pojazdu okresowych
przeglądów i konserwacji w stacjach serwisowych.
Następną grupą urządzeń, w której obserwujemy dynamiczny rozwój, to urządzenia
służące do ochrony i obserwacji obiektów. W tej grupie rozróżniamy systemy służące do:
- powiadamiania o zagrożeniach (pożar, stężenie gazu, itp.),
- alarmowania o zaistniałym zagrożeniu (włamanie, napad, pożar),
- nadzoru i obserwacji tzw. monitoring.
Elementy tych systemów narażone są na działanie różnych czynników zewnętrznych,
(warunki atmosferyczne, uszkodzenia mechaniczne, wyładowania atmosferyczne), dlatego
prawidłowa eksploatacja musi wiązać się z bieżącą kontrolą sprawności systemu.
Koniecznym jest okresowe testowanie systemu alarmowego poprzez sprawdzenie działania
sygnalizatorów, powiadomień telefonicznych oraz reakcji centrali na naruszenie stref
chronionych przez czujniki.
W przypadku systemów monitorujących niezbędny jest okresowy przegląd pracy
poszczególnych kamer, oraz archiwizacja i czyszczenie zapisanych nagrań w zależności od
systemu zapisu.
UrzÄ…dzenia techniki komputerowej
Eksploatacja w tej grupie uzależniona jest od czynności, do jakich jest on przeznaczony.
Komputer osobisty PC (ang. Personal Computer), wraz ze swoimi urzÄ…dzeniami
rozszerzającymi wewnętrznymi i zewnętrznymi, może zastąpić większość pojedynczych
urządzeń multimedialnych i teletechnicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Pod względem eksploatacyjnym możemy rozróżnić następującego grupy urządzeń
techniki komputerowej:
- urządzenia wejścia; klawiatura, mysz, CD  czytnik płyt CD-ROM, czytnik DVD,
mikrofon, skaner, kamera internetowa, karta TV,
- urządzenia wyjścia; monitor, drukarka, ploter, głośniki, słuchawki,
- urządzenia łączące funkcje wejścia i wyjścia; stacja dysków elastycznych FDD,
nagrywarka CD lub CD-RW, nagrywarka DVD, karta dz
więkowa,
- pamięci masowe; dyskietka (1,44 MB), HDD  dysk twardy, płyta CD, płyta CD-RW
(700 MB), płyta DVD, ZIP, pamięci Flash,
- urzÄ…dzenia sieciowe; karty sieciowe, modemy, koncentratory.
Coraz popularniejszym staje się wykorzystanie i eksploatacja komputerów jako centra
multimedialne. Multimedialny potencjał komputerów osobistych sprawia, że są one
pełnowartościowym zamiennikiem dla stacjonarnych zestawów kina domowego. Od
zwykłych komputerów różnią się one:
- atrakcyjną obudową stylizowaną na sprzęt Hi-Fi,
- cichÄ… pracÄ…,
- zestawem wyjść, które pozwalają podłączyć komputer do wzmacniacza oraz do
telewizora,
- pilotem i kartÄ… telewizyjnÄ….
Dzięki zastosowaniu komputera, w kinie domowym można oglądać transmisje wideo
nadawane przez Internet, oraz słuchać internetowych rozgłośni. Można także nagrywać
i odtwarzać filmy przechowywane na dysku twardym komputera Media PC oraz dyskach
innych komputerów znajdujących się w domowej sieci. Jeżeli dodatkowo wyposażymy
komputer w kamerkę Internetową i modem telefoniczny, to stworzymy możliwość
współpracy z mediami transmisyjnymi, umożliwiającymi przesyłanie informacji.
Przy eksploatacji urządzeń techniki komputerowej powinniśmy się kierować
następującymi zasadami:
- komputer oraz urządzenia nie posiadające II klasy ochronności musi być podłączony do
zasilania z kołkiem ochronnym,
- dla ochrony przed przepięciami z sieci komputera i urządzeń zewnętrznych należy
stosować przepięciową listwę zasilającą lub zasilacz awaryjny UPS,
- należy chronić komputer przez kurzem i nadmiernym zapyleniem, obudowa komputera
musi być zawsze zamknięta,
- należy stosować odpowiedniej jakości materiały eksploatacyjne (papier, atrament, toner),
- okresowo przeprowadzać czyszczenie i konserwację urządzeń.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega eksploatacja urządzeń elektronicznych?
2. Jakie grupy urządzeń elektronicznych możesz wyróżnić pod względem eksploatacyjnym?
3. Jakie czynniki eksploatacyjne wpływają na długotrwałość urządzeń elektronicznych?
4. Jakie znasz z
ródła sygnałów wizyjnych i fonicznych?
5. Jakie znasz zasady dotyczące eksploatacji urządzeń multimedialnych?
6. Które urządzenia elektroniczne podlegają okresowej konserwacji?
7. Na czym polega rola urządzeń elektronicznych w sprzęcie gospodarstwa domowego?
8. Na czym polega prawidłowa eksploatacja centralki alarmowej?
9. Jakie znasz materiały eksploatacyjne urządzeń techniki komputerowej?
10. Jakie zasady eksploatacyjne powinny być stosowane dla urządzeń komputerowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj pomiar mocy elektrycznej pobieranej przez odbiornik telewizyjny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z parametrami eksploatacyjnymi odbiorników telewizyjnych,
2) skonsultować z nauczycielem zaproponowany schemat podłączeń,
3) zmontować układ do badania odbiornika telewizyjnego,
Badany
Transformator
230 V
odbiornik
separacyjny
AC
telewizyjny
Woltomierz Watomierz
AC
Rysunek do ćwiczenia 1
4) ustawić na autotransformatorze napięcie 230 V,
5) włączyć badany odbiornik telewizyjny klawiszem sieciowym (praca w pozycji
oczekiwania  standby ),
6) odczytać wartość mocy pobieranej przez odbiornik,
7) włączyć odbiornik telewizyjny w tryb pracy,
8) odczytać wartość mocy pobieranej w tym stanie pracy,
9) wyniki zanotować w tabelce pomiarowej,
10) powtórzyć wszystkie pomiary dla innego typu odbiornika telewizyjnego,
11) porównać na podstawie pomiarów wielkości pomierzone z wielkościami podanymi przez
producentów w instrukcji obsługi,
12) dokonać analizy poboru mocy przez różne typy odbiorników telewizyjnych i dla różnych
stanów pracy,
13) zaprezentować swoje wyniki i analizę w postaci wykresów,
14) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odbiorniki telewizyjne różnej klasy,
- instrukcje obsługi odbiorników telewizyjnych,
- transformator separujÄ…cy,
- woltomierz cyfrowy AC,
- watomierz cyfrowy,
- przewody połączeniowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 2
Połącz i uruchom zestaw kina domowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcjami obsługi zestawu kina domowego,
2) dobrać odpowiednie przewody połączeniowe,
3) wykonać połączenia odtwarzacz DVD i amplituner AV,
4) zaplanować rozmieszczenie głośników kina domowego,
5) dołączyć głośniki do amplitunera AV,
6) dołączyć odbiornik telewizyjny do odtwarzacza DVD,
7) narysować schemat wykonanych połączeń,
8) włączyć zestaw i odbiornik telewizyjny po uzyskaniu zgody nauczyciela,
9) uruchomić odtwarzacz DVD,
10) przeanalizować poprawność działania zestawu kina domowego,
11) wykonać połączenie odbiornika telewizyjnego poprzez wzmacniacz AV,
12) przetestować różne możliwości połączenia OTV z wzmacniacze AV,
13) zapisać spostrzeżenia w formie wniosków,
14) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wzmacniacz AV,
- odtwarzacz DVD,
- zestaw głośników kina domowego,
- odbiornik telewizyjny,
- instrukcje obsługi poszczególnych urządzeń,
- przewody połączeniowe,
- płyty DVD,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Wykonaj pomiar eksploatacyjne systemu alarmowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać to ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z schematem wykonawczym istniejącego systemu alarmowego,
2) zapoznać się z instrukcją instalatora i użytkownika danego systemu,
3) dokonać próbę działania systemu np. poprzez włączenie funkcji  panic ,
4) sprawdzić działanie wszystkich sygnalizatorów akustycznych i optycznych,
5) sprawdzić reakcję centrali na naruszenie stref chronionych dla każdej zainstalowanej
czujki,
6) sprawdzić obszar chroniony przez czujki ruchu,
7) zapisać spostrzeżenia w formie wniosków,
8) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schemat wykonawczy systemu alarmowego,
- instrukcja instalatora i użytkownika systemu alarmowego,
- kompletny system alarmowy,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Przygotuj komputer klasy PC do obsługi faksów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać to ćwiczenie, powinieneś:
1) zainstalować w komputerze kartę faks modemu,
2) zainstalować sterowniki i oprogramowanie faks modemu,
3) podłączyć linię telefoniczną do modemu,
4) skonfigurować połączenie umożliwiające pracę faks modemu,
5) wysłać przygotowaną informację na wskazany przez nauczyciela numer,
6) zapisać spostrzeżenia w formie wniosków,
7) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC,
- faks modem wewnętrzny z sterownikami,
- oprogramowanie umożliwiające pracę komputera jako faks (np. CallCenter 3.9.3,
WinFax Pro, Snappy Fax 4.1.1.1),
- dostęp do sieci telefonicznej,
- materiały i przybory do pisania.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać podstawowe zasady eksploatacji urzÄ…dzeÅ„ elektronicznych? ðð ðð
2) okreÅ›lić wpÅ‚yw warunków otoczenia na eksploatacjÄ™ urzÄ…dzeÅ„? ðð ðð
3) wykonać pomiar pobieranej mocy przez urzÄ…dzenia elektroniczne? ðð ðð
4) okreÅ›lić zasady konserwacji urzÄ…dzeÅ„ elektronicznych? ðð ðð
5) zainstalować zgodnie z zasadami eksploatacji kino domowe? ðð ðð
6) wykonać pomiary eksploatacyjne systemu alarmowego? ðð ðð
7) określić rodzaje materiałów eksploatacyjnych stosowanych
w urzÄ…dzeniach elektronicznych? ðð ðð
8) zainstalować karty rozszerzeń w celu zwiększenia funkcji
eksploatacyjnych komputera klasy PC? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Metodyka napraw oraz lokalizacji i usuwania uszkodzeń
w urzÄ…dzeniach elektronicznych
4.2.1. Materiał nauczania
Wprowadzenie
Dla osiągnięcia właściwych efektów w pracy serwisowej przy lokalizacji uszkodzeń
urządzeń elektronicznych konieczne jest spełnienie następujących warunków:
- wyposażenie stanowiska pracy w niezbędne przyrządy pomiarowe i narzędzia,
- dysponowanie dokumentacją w postaci instrukcji serwisowych lub schematów ideowych
serwisowanych urządzeń elektronicznych,
- dobra znajomość działania poszczególnych bloków urządzenia,
- rzeczowa i dokładna ocena objawów i przyczyn uszkodzeń,
- stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przyczyny uszkodzeń urządzeń elektronicznych można podzielić na kilka grup:
- błędy konstrukcyjne i technologiczne, zastosowanie wadliwych materiałów i elementów
pracujących na granicy swoich parametrów maksymalnych,
- wpływ klimatu i środowiska, starzenie się elementów elektronicznych,
- naturalne zużycie elementów mechanicznych i brak ich konserwacji,
- kwalifikacje i poziom kultury technicznej użytkowników urządzeń elektronicznych,
- jakości i stabilności z
ródeł zasilania zewnętrznego,
- stosowanie tanich elementów i technologii dla obniżenia kosztów produkcji.
Przed przystąpieniem do naprawy powinieneś zapoznać się z budową urządzenia, jego
zasadą działania i kolejnością rozmontowania (demontażu) obudowy. Informacje te zawarte
są w instrukcjach serwisowych urządzeń. Należy pamiętać, że nie wszystkie występujące
uszkodzenia powodują ingerencję do wnętrza urządzenia. Część uszkodzeń wynika
z nieprawidłowych ustawień regulacyjnych, lub złego podłączenia danego urządzenia do
pozostałych elementów niezbędnych do pracy całości np. zły obraz w odbiorniku
telewizyjnym może być spowodowany uszkodzoną instalacją antenową. Inną przyczyną
pozornych uszkodzeń urządzeń elektronicznych mogą być złe ustawienia programowe
(funkcyjne) dostępne z menu ekranowego danego urządzenia np. brak obrazu z tunera
satelitarnego spowodowany złym ustawieniem programowym przełącznika konwerterów.
Pełny cykl naprawy urządzenia powinien składać się z następujących czynności:
 przeprowadzenie wywiadu z użytkownikiem o zachowaniu się odbiornika do chwili
wystÄ…pienia uszkodzenia,
 sprawdzenia wszystkich zewnętrznych organów regulacji,
 sprawdzenie ustawień programowych w menu urządzenia,
 ocena wizualna stanu elementów po demontażu obudowy bez włączania urządzenia do
sieci zasilajÄ…cej,
 ocena objawów uszkodzenia po włączeniu urządzenia do sieci,
 wytypowanie układów (bloków), w których mogło wystąpić uszkodzenie,
 wytypowanie ewentualnych przyczyn uszkodzenia w danym bloku,
 szczegółowa lokalizacja uszkodzenia i wymiana uszkodzonego elementu lub podzespołu,
 wykonanie niezbędnych regulacji,
 sprawdzenie działania całego urządzenia po wykonanej naprawie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Zasady bezpiecznej pracy podczas naprawy urządzeń elektronicznych
Podczas prac serwisowych, badajÄ…c lub naprawiajÄ…c urzÄ…dzenia elektroniczne musimy
zdawać sobie sprawę z możliwych zagrożeń. Podstawowym zagrożeniem jest działanie prądu
elektrycznego na organizm ludzki. Na wielkość tego zagrożenia ma wpływ rodzaj prądu
(przemienny lub stały), wartość prądu, czas przepływu, droga przepływu prądu oraz wartość
rezystancji ciała ludzkiego. Ustalono, że maksymalny prąd przemienny ma wartość 50 mA,
co przy zaÅ‚ożeniu najbardziej niekorzystnej rezystancji czÅ‚owieka równej 1 K© daje wartość
napięcia bezpiecznego 50 V.
Wykonując czynności naprawcze bardzo często pracujemy z napięciami przemiennymi
przewyższającymi napięcie bezpieczne. Wymusza to na nas stosowania wszelkich
niezbędnych środków w celu zapewnienia bezpiecznej pracy. Do najważniejszych z nich
zalicza siÄ™:
- sieć zasilająca jednofazowa, musi być zabezpieczona wyłącznikiem nadprądowym oraz
z zabezpieczeniem przed porażeniem poprzez dotyk bezpośredni,
- stosowane przyrządy pomiarowe muszą być chronione przez zerowanie (oscyloskop,
generator), lub mieć II klasę izolacji nie wymagającą zerowania (multimetry przenośne,
mierniki uniwersalne),
- wszystkie narzędzia mechaniczne i elektromechaniczne muszą posiadać odpowiednią
wielkość napięcia przebicia i klasę izolacji.
W czasie pobytu w pomieszczeniu serwisowym musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających
z rodzaju wykonywanych prac. Podczas wykonywania wszystkich czynności w urządzeniach
elektronicznych z otwartą obudową, należy pamiętać o następujących zasadach:
- jeżeli podczas czynności badawczych lub naprawczych urządzenie nie musi być
dołączone do sieci zasilającej, powinno być bezwzględnie odłączone od sieci przez
wyjęcie wtyczki sznura sieciowego z gniazdka sieci zasilającej,
- urządzenia z otwartą obudową oraz przyrządy pomiarowe mogą być włączone do sieci
zasilającej wyłącznie przez transformator oddzielający (separujący), zapewniający
izolacjÄ™ od sieci,
- wkładki bezpiecznikowe powinny być wymieniane tylko na wkładki tego samego typu,
o tym samym prÄ…dzie nominalnym, zgodnie z dokumentacjÄ… urzÄ…dzenia,
- wszystkie elementy oznaczone symbolem  ! w trójkącie powinny być wymienione na
elementy zgodne z dokumentacjÄ… odbiornika,
- należy unikać możliwości uszkodzeń mechanicznych naprawianych urządzeń,
- należy zachować szczególną ostrożność w czasie badania i kontroli obwodów
znajdujących się pod napięciem sieci zasilającej i o napięciu wyższym niż 50 V,
- w przypadku serwisowania urzÄ…dzenia z lampÄ… obrazowÄ… (telewizor, monitor), konieczne
jest każdorazowe rozładowanie pojemności powielacza i kineskopu w przypadku
dokonywania pomiarów wysokiego napięcia, poprzez sondę rozładowującą,
- wszystkie użyte narzędzia i sondy pomiarowe muszą mieć odpowiednią klasę izolacji,
- nie dopuszcza się wymiany elementów lub podzespołów w czasie pracy odbiornika.
Diagnozowanie uszkodzeń
Najważniejszą czynnością jest postawienie odpowiedniej diagnozy na podstawie
obserwacji efektu finalnego powstałego uszkodzenia. Oczywistym jest, że efekt ten, czyli
zewnętrzne objawy uszkodzenia jest różny dla różnych urządzeń elektronicznych. Przykłady
zewnętrznych objawów uszkodzeń i ich możliwe przyczyny dla różnych urządzeń
przedstawiają poniższe tabele:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Tabela 1. Ważniejsze uszkodzenia i możliwe przyczyny tych uszkodzeń w odbiorniku telewizyjnym
Lp. Objawy zewnętrzne uszkodzenia Możliwe przyczyny
 brak obrazu (ciemny ekran), brak  przerwa w obwodzie doprowadzajÄ…cym prÄ…d,
fonii (cisza w głośniku).  uszkodzony zasilacz czuwania,
1.  uszkodzona przetwornica,
 zwarcie lub przeciążenie w blokach odbiornika,
 inne (np. regulatory na minimum).
 brak obrazu (ciemny ekran), fonia  brak zasilania stopnia końcowego odchylania
normalna. poziomego,
2.  uszkodzony stopień końcowy odchylania
poziomego,
 uszkodzony transformator WN.
 brak obrazu (ekran świeci na  brak zasilania wzmacniaczy wizyjnych,
3.
biało),fonia normalna.  uszkodzenie wzmacniaczy wizyjnych.
 obraz zabarwiony na całej  brak jednego z sygnałów podstawowych,
4. powierzchni na kolor podstawowy,  brak jednego z sygnałów różnicowych,
fonia normalna.  złe sterowanie kineskopem.
 brak kolorów.  odbiornik z
le dostrojony do stacji,
 zbyt mały poziom sygnału na wejściu antenowym,
5.
 uszkodzony dekoder,
 za małe napięcie regulacji nasycenia.
 odbiornik nie daje się dostroić do  brak napięć przełączających zakresy,
6.
nadajnika na jednym paśmie.  uszkodzona głowica.
 odbiornik nie daje się dostroić do  brak napięcia warikapowego,
7.
nadajnika na wszystkich pasmach.  uszkodzona głowica.
 brak zdalnej regulacji, lokalna  uszkodzony nadajnik/odbiornik podczerwieni,
8.
regulacja prawidłowa.  wyczerpana bateria.
 brak regulacji zdalnej i lokalnej.  uszkodzony moduł programatora,
9.
 uszkodzony modułu syntezy.
 obraz prawidłowy, brak fonii lub  uszkodzony moduł fonii,
10. dz
więk zniekształcony.  uszkodzony głośnik,
 uszkodzone gniazdo słuchawkowe.
Tabela 2. Ważniejsze uszkodzenia i możliwe przyczyny tych uszkodzeń w odbiorniku radiowym
Lp. Objawy zewnętrzne uszkodzenia Możliwe przyczyny
 brak sygnalizacji załączenia  brak dopływu napięcia zasilającego,
1. odbiornika i podświetlania  uszkodzony układ załączenia,
wyświetlacza, cisza w głośniku.  uszkodzony zasilacz.
 cisza w głośniku, sygnalizacja  uszkodzony głośnik,
załączenia i wielkości sygnału  przerwa o obwodzie wyjście wzmacniacza m.cz. 
2.
odbieranego właściwa. głośnik,
 uszkodzony wzmacniacz m.cz.
 zniekształcony odbiór sygnału  uszkodzony głośnik,
3. akustycznego, wielkość sygnału  uszkodzony wzmacniacz m.cz.
odbieranego właściwa.
 odbiór monofoniczny sygnału  zbyt niski poziom sygnału radiowego,
stereofonicznego, brak informacji  uszkodzony stereodekoder.
4.
na wskaz
niku
odbioru stereofonicznego.
 zanikający odbiór lub odbiór  zbyt niski poziom sygnału radiowego,
osłabiony i zniekształcony.  uszkodzony tor wzmacniacza w.cz.,
5.
 uszkodzony tor wzmacniacza p.cz.,
 z
le ustawiony próg zadziałania ARW.
 samoczynne przestrajanie się  uszkodzony obwód mieszacza,
odbiornika,  uszkodzony obwód heterodyny,
6.
 zaniki odbieranego sygnału, wielkość  zła stabilizacja napięcia warikapowego.
sygnału właściwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Tabela 3. Ważniejsze uszkodzenia i możliwe przyczyny tych uszkodzeń w magnetowidzie
Lp. Objawy zewnętrzne uszkodzenia Możliwe przyczyny
 brak reakcji magnetowidu na próbę  brak dopływu napięcia zasilającego,
1. załączenia z pilota i z klawiszy na  uszkodzony zasilacz.
obudowie.
 brak obrazu na ekranie telewizora,  uszkodzony kabel Å‚Ä…czÄ…cy magnetowid
kaseta uruchomiona. z telewizorem,
2.
 z
le zaprogramowany telewizor,
 uszkodzony modulator w magnetowidzie.
 zła jakość odtwarzania.  złe ustawienie telewizora,
 kaseta zużyta lub niskiej jakości,
 zabrudzona głowica wizyjna,
3.  uszkodzona głowica wizyjna,
 uszkodzone układy serworegulacji,
 uszkodzone układy stabilizacji naciągu lub
prędkości przesuwu taśmy.
 magnetowid nie przyjmuje kasety lub  uszkodzona kaseta,
odrzuca kasetę bezpośrednio po  uszkodzona kieszeń magnetowidu,
4. przyjęciu,  uszkodzony lub przestawiony przełącznik
 wyświetlacz sygnalizuje włączenie do funkcyjny  system control
sieci zasilajÄ…cej.
 nie działa nagrywanie, odtwarzanie  brak sygnały antenowego lub z innego z
ródła
działa poprawnie. wizyjnego,
5.  złe ustawienia funkcyjne magnetowidu,
 zablokowana kaseta przed nagraniem,
 uszkodzony tuner telewizyjny.
 magnetowid nie reaguje na rozkazy z  wyczerpane baterie w pilocie,
6. pilota zdalnego sterowania, reakcja  uszkodzony pilot,
na rozkazy z przycisków poprawna.  zabrudzone okienko odbiornika sygnału pilota.
Tabela 4. Ważniejsze uszkodzenia i możliwe przyczyny tych uszkodzeń w odtwarzaczach CD i DVD
Lp. Objawy zewnętrzne uszkodzenia Możliwe przyczyny
 brak reakcji odtwarzacza na próbę  brak dopływu napięcia zasilającego,
1. załączenia z pilota i z klawiszy na  uszkodzony zasilacz.
obudowie.
 kieszeń na płyty nie otwiera się,  zablokowany mechanizm wysuwu kieszeni,
wyświetlacz sygnalizuje włączenie  uszkodzony mechanizm wysuwu,
2.
do sieci zasilajÄ…cej.  brak informacji z mikroprocesora do systemu
wysuwu.
 płyta CD/DVD nie jest widziana  niewłaściwe ułożenie płyty,
przez odtwarzacz, odtwarzacz  zabrudzona lub uszkodzona płyta,
przyjmuje płytę  nagrany format plików nie jest odczytywany przez
3.
i informuje o braku nośnika. odtwarzacz,
 zabrudzona optyka lasera,
 uszkodzony układ optyczny odczytu.
 brak obrazu na ekranie telewizora,  brak lub uszkodzone połączenie odtwarzacz-
wyświetlacz informuje o telewizor,
4. prawidłowej pracy odtwarzacza.  z
le zaprogramowany telewizor,
 uszkodzenie modułu wyjściowego wizji i fonii
odtwarzacza.
 brak dz
więku, obraz wyświetlany  uszkodzone wyjście audio,
prawidłowo.  uszkodzony moduł wyjściowy fonii odtwarzacza,
5.
 odtwarzany format dz
więku jest nieobsługiwany
przez odtwarzacz.
Powyższe przykłady dotyczą diagnozowania uszkodzeń w konkretnym urządzeniu
elektronicznym. W praktyce codziennej będziemy mieli do czynienia z usterkami związanymi
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
z współdziałaniem całej grupy urządzeń. W tym wypadku niezbędnym jest postawienie
diagnozy, które urządzenie uległo uszkodzeniu, a następnie naprawa tego urządzenia (np.
systemy alarmowe, systemy do odbioru telewizji satelitarnej, systemy łączności).
Tabela 5. Ważniejsze uszkodzenia w instalacji do odbioru telewizji satelitarnej i możliwe przyczyny tych
uszkodzeń
Lp. Objawy zewnętrzne uszkodzenia Możliwe przyczyny
 całkowity brak obrazu i dz
więku  złe ustawienia parametrów odbieranych sygnałów,
 uszkodzony tuner satelitarny,
 uszkodzone urzÄ…dzenia na drodze tuner  konwerter
1. (przełączniki, multiswitche itp.),
 uszkodzony kabel na drodze tuner  konwerter,
 uszkodzony konwerter,
 złe ustawienie anteny odbiorczej.
 odbierany obraz o złej jakości  złe ustawienie lub uszkodzenie mechaniczne anteny
odbiorczej,
 złe parametry kabla przesyłowego łączącego
2. konwerter z tunerem,
 złe ustawienie parametrów odbieranych sygnałów,
 złe warunki atmosferyczne (duże opady deszczu lub
śniegu).
 brak odbioru części programów  w instalacjach z jednym konwerterem,
uszkodzenie konwertera,
 złe ustawienie parametrów odbieranych sygnałów,
3.  w instalacjach z przełącznikami wielokrotnymi,
uszkodzenie przełącznika lub konwertera,
 złe ustawienie anteny lub zły kąt skręcenia
konwertera.
 brak obrazu na ekranie telewizora,  brak lub uszkodzone połączenie odtwarzacz-
wyświetlacz informuje o prawidłowej telewizor,
4. pracy tunera satelitarnego.  z
le zaprogramowany telewizor,
 uszkodzenie modułu wyjściowego wizji i fonii
tunera.
 brak odbioru programów z platformy  brak karty kodowej w tunerze,
telewizji płatnej  brak autoryzacji karty kodowej,
5.
 złe ustawienie parametrów odbioru w tunerze
satelitarnym.
W systemach alarmowych wstępne diagnozowanie usterki przeprowadza sam system
informując użytkownika na manipulatorach o występujących awariach. Do najczęściej
spotykanych awarii systemów zalicza się:
- awaria zasilania sieciowego (brak napięcia, uszkodzony zasilacz, uszkodzony
bezpiecznik),
- awaria akumulatora (zużyty akumulator, brak napięcia ładowania akumulatora),
- awaria wyjść zasilających sygnalizatory (uszkodzone zabezpieczenie sygnalizatorów),
- awaria wyjść zasilających czujniki (uszkodzony bezpiecznik, zwarcie na liniach
zasilajÄ…cych),
- awaria linii antysabotażowej,
- brak sygnału linii telefonicznej (uszkodzenie linii, wyłączenie linii),
- błędne ustawienie zegara systemowego (kasowanie ustawień zegara po zaniku napięć
zasilajÄ…cych).
Oprócz w/w awarii systemowych, możemy spotkać się z awariami sprzętowymi tzn.
uszkodzenie czujek, sygnalizatorów, klawiatur oraz central alarmowych. Naprawa
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
uszkodzonych części systemu alarmowego sprowadza się w 99% do ich wymiany na nowe
pełnosprawne.
Osobne zagadnienie dotyczy diagnozowania usterek w sprzęcie komputerowym.
Najczęściej spotykane objawy uszkodzeń to:
- brak reakcji komputera na włączenie do sieci zasilającej (diody nie zapalają się,
z głośnika nie dobiegają żadne dz
więki, nie słychać szumu wentylatora) prawdopodobną
przyczynÄ… jest awaria zasilacza,
- brak obrazu na monitorze; prawdopodobnÄ… przyczynÄ… w przypadku sprawnego monitora
jest uszkodzona karta graficzna lub kabel sygnałowy łączący monitor z kartą graficzną,
- tzw. niebieski ekran pojawiajÄ…cy siÄ™ przy uruchamianiu systemu lub w czasie pracy;
prawdopodobną przyczyną jest uszkodzona pamięć RAM,
- przy uruchamianiu systemu komputer nie może odnalez
ć dysku twardego;
prawdopodobnÄ… przyczynÄ… jest uszkodzony dysk.
Powyższe usterki są usterkami sprzętowymi wynikającymi z uszkodzeń podstawowych
elementów jednostki centralnej. Innym zagadnieniem jest zła współpraca z kartami rozszerzeń
lub z sieciÄ… komputerowÄ…. W tym wypadku diagnozujemy uszkodzenie na podstawie
komunikatów wyświetlanych przez system lub specjalistycznych programów diagnozujących
zainstalowany sprzęt.
W urządzeniach elektronicznych, a w szczególności w sprzęcie komputerowym,
zdiagnozowana usterka wymusza modernizację sprzętu lub uaktualnienie sterowników
i oprogramowania.
Lokalizacja uszkodzeń
Diagnozowanie wymaga znajomości zasady działania poszczególnych urządzeń
elektronicznych i umiejętności analizy przyczyn i skutków dla różnych typów uszkodzeń. Po
diagnozie należy przystąpić do lokalizacji uszkodzenia, czyli na podstawie pomiarów
i obserwacji zidentyfikować uszkodzony element, podzespół czy moduł danego urządzenia
lub systemu.
Przed przystąpieniem do lokalizacji usterki należy zaopatrzyć się w instrukcję serwisową,
w której zawarte są informacje dotyczące kolejności rozmontowywania i montowania,
schematy blokowe, ideowe i montażowe z naniesionymi wartościami napięć oraz
oscylogramami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 3. Przykład schematu rozmontowywania obudowy magnetowidu VHS [14]
Dysponując pełnymi informacjami o charakterze uszkodzenia oraz dokumentacją
w postaci instrukcji serwisowej, możemy ustalić, w którym bloku mogło wystąpić
uszkodzenie. Rozróżniamy następujące metody lokalizacji uszkodzenia:
- poprzez pomiary napięciowe w podanych punktach kontrolnych danego bloku,
- poprzez obserwację oscylogramów w podanych punktach kontrolnych,
- poprzez wymianę całych podzespołów lub paneli,
- poprzez obserwacjÄ™ i badania organoleptyczne,
- poprzez kontrolę temperatury pracy wybranych elementów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Systematyczność pracy przy lokalizacji usterki ułatwia algorytm (schemat postępowania)
stworzony przez producenta lub serwisanta.
Rys. 4. Fragment przykładowego algorytmu lokalizacji usterki, w przypadku pojawienia się zaszumionych linii
na obrazie przy odtwarzaniu kasety VHS [3, str. 182]
Najważniejszym etapem lokalizacji usterki jest identyfikacja na podstawie pomiarów
uszkodzonego elementu lub podzespołu. Na bazie schematu ideowego i montażowego
określamy punkty pomiarowe i dobieramy odpowiednie przyrządy pomiarowe. Najczęściej
spotykamy się z pomiarem napięć lub obserwacją przebiegów czasowych (oscylogramy)
w danych punktach urządzenia, które porównujemy z danymi producenta.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 5. Przykładowy schemat montażowy z punktami pomiarowymi [14]
Rys. 6. Przykładowy fragment schematu ideowego z zaznaczonymi przebiegami czasowymi [14]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Stanowisko serwisowe
Właściwa organizacja i wyposażenie stanowiska, na którym będziemy prowadzić
naprawy urządzeń elektronicznych, będzie miała decydujący wpływ na czasochłonność,
jakość, skuteczność i bezpieczeństwo wykonywanych czynności. Stanowisko powinno być
wyposażone w kilka gniazdek sieciowych z bolcem ochronnym, zasilanych poprzez
zabezpieczenie różnicowo-prądowe oraz szybki wyłącznik bezpieczeństwa. Dodatkowe
wyposażenie to transformator ochronny 230 V/230 V, regulowany zasilacz napięcia stałego
i autotransformator.
Do niezbędnych narzędzi zaliczamy:
- lutownica lub stacja lutownicza,
- wkrętaki płaskie i krzyżowe,
- szczypce do cięcia boczne i czołowe,
- szczypce radiotechniczne,
- klucze płaskie i oczkowe,
- zestaw penset,
- klucze specjalistyczne typu  T (torx) i  SW (imbus),
- imadełko modelarskie,
- lupa podświetlana.
Dobór przyrządów pomiarowych niezbędnych do serwisu będzie uzależniony od typu
naprawianego urządzenia. Niemniej podstawą wyposażenia każdego stanowiska jest
multimetr cyfrowy oraz oscyloskop dwukanałowy. Dodatkowo często używanymi
przyrządami to: generator przebiegów sinusoidalnych, generator telewizyjnych obrazów
kontrolnych, generator w.cz. z modulacją AM i FM, miernik poziomu sygnału telewizji
naziemnej i satelitarnej.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie niezbędne informacje zawarte są w instrukcji serwisowej?
2. Jakie czynności powinieneś wykonać przed przystąpieniem do naprawy?
3. Czym różnią się schematy: ideowy, montażowy i blokowy?
4. Jakie warunki BHP muszą być spełnione pod względem zasilania sieciowego?
5. Na czym polega diagnozowanie uszkodzeń w urządzeniach elektronicznych?
6. Jakie mogą być możliwe przyczyny uszkodzenia magnetowidu, jeżeli występują
zakłócenia obrazu przy odtwarzaniu?
7. Jakie mogą być możliwe przyczyny uszkodzenia odtwarzacza CD, jeżeli płyta nie jest
widziana przez odtwarzacz?
8. Jakie znasz metody lokalizacji uszkodzeń?
9. Jakie zastosowanie ma oscyloskop przy lokalizacji uszkodzeń?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zlokalizuj uszkodzenia w odbiorniku telewizyjnym w przypadku braku obrazu i dz
więku
(ciemny ekran, brak świecenia kontrolek sieci zasilającej).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze schematem ideowym odbiornika telewizyjnego,
2) przeanalizować drogę napięcia zasilającego od wtyczki sieciowej do wyjść zasilacza,
3) wyznaczyć punkty pomiarowe,
4) wyznaczyć kolejność postępowania i pomiarów w wyznaczonych punktach
pomiarowych,
5) dobrać odpowiednie przyrządy pomiarowe,
6) po uzyskaniu akceptacji nauczyciela włączyć odbiornik przez transformator separujący
do sieci zasilajÄ…cej,
7) przy zachowaniu środków ostrożności przeprowadzić pomiary według założonej
kolejności,
8) skonsultować z nauczycielem poprawność diagnozy uszkodzenia,
9) usunąć przyczynę usterki,
10) przeprowadzić pomiary napięć zasilających na wyjściu zasilacza i dokonać ewentualnych
korekt,
11) wszystkie spostrzeżenia zapisać w formie wniosków,
12) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odbiornik telewizyjny w postaci makiety z wydzielonymi punktami pomiarowymi,
- instrukcja serwisowa odbiornika telewizyjnego,
- transformator separujÄ…cy,
- sondy pomiarowe,
- multimetr cyfrowy,
- materiały i przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 2
Zlokalizuj uszkodzenia w instalacji w przypadku braku odbioru sygnału satelitarnego.
Rysunek do ćwiczenia 2 [10]
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się dokładnie z schematem badanej instalacji satelitarnej,
2) przeanalizować drogę sygnału i napięcia zasilającego konwerter w badanej instalacji,
3) narysować schemat blokowy instalacji,
4) włączyć odbiornik telewizyjny i tuner satelitarny po uzyskaniu akceptacji nauczyciela,
5) uruchomić menu programowe odbiornika i sprawdzić poprawność ustawionych
parametrów odbioru,
6) zaznaczyć na schemacie blokowym punkty pomiarowe do pomiaru napięcia zasilania
konwertera,
7) wykonać pomiar napięcia zasilania konwertera (wyjście z tunera, wejście do konwertera),
8) zmierzyć sygnał wychodzący z konwertera i skorygować ustawienie anteny,
9) zapisać spostrzeżenia i uwagi,
10) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością i przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- antena z dwoma konwerterami,
- tuner satelitarny cyfrowy FTA,
- instrukcja obsługi tunera cyfrowego,
- odbiornik telewizyjny,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
- przyrzÄ…d pomiarowy uniwersalny,
- przyrząd pomiarowy do pomiaru sygnałów satelitarnych,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Napraw system alarmowy.
Manipulator typu LED wyświetla awarię systemu. Zdiagnozuj przyczynę awarii, usuń
usterkÄ™ i przeprowadz
test sprawności systemu alarmowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją instalatora systemu alarmowego,
2) określić na podstawie funkcji serwisowej  sprawdzenie aktualnej awarii przyczynę
powstania awarii,
3) zaplanować w oparciu o dokumentację serwisową sposób usunięcia awarii,
4) usunąć przyczynę awarii,
5) przeprowadzić test działania systemu alarmowego,
6) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące możliwych przyczyn awarii systemu,
7) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja instalatora systemu alarmowego,
- badawczy system alarmowy,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do usunięcia awarii sytemu,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Napraw telefon komórkowy w przypadku braku możliwości wybierania numeru
z klawiatury.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi telefonu komórkowego,
2) przeanalizować możliwe przyczyny usterki,
3) przeprowadzić demontaż telefonu w oparciu o dokumentację serwisową,
4) przeanalizować stan styków klawiatury i stan płytki drukowanej poprzez obserwację
i badania organoleptyczne,
5) usunąć przyczynę awarii poprzez czyszczenie lub wymianę uszkodzonych podzespołów,
6) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące wykonanych czynności,
7) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- telefon komórkowy,
- instrukcja obsługi telefonu komórkowego,
- dokumentacja serwisowa telefonu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
- dodatkowy panel klawiatury,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do naprawy telefonu,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 5
Zlokalizuj i usuń usterki w projektorze multimedialnym.
W badanym rzutniku multimedialnym jasności świecenia jest bardzo słaba, lampa włącza
się dopiero po dłuższym czasie. Regulacja jaskrawości i kontrastu nie powodują poprawy
jakości obrazu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi projektora multimedialnego,
2) przeanalizować możliwe przyczyny usterki,
3) sprawdzić w menu programowym czas pracy lampy i stopień zużycia,
4) postępując dokładnie z instrukcją obsługi wymienić moduł lampy,
5) zresetować licznik pracy lampy,
6) przetestować poprawność pracy projektora,
7) dokonać regulacji geometrii obrazu, jeżeli zachodzi taka potrzeba,
8) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące wykonanych czynności,
9) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja obsługi projektora multimedialnego,
- projektor multimedialny
- dodatkowy panel lampy do danego projektora,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do naprawy rzutnika,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 6
Napraw i zmodernizuj komputer stacjonarny klasy PC.
Zdiagnozuj przyczynÄ™ spowolnienia pracy komputera.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uruchomić komputer i zapoznać się z jego konfiguracją sprzętową,
2) zapoznać się z zainstalowanym oprogramowaniem,
3) narysować algorytm postępowania przy lokalizacji usterki sprzętowej,
4) narysować algorytm postępowania przy lokalizacji usterki programowej,
5) zdiagnozować przyczynę spowolnienia pracy komputera (sprzętowa czy programowa),
6) zlokalizować właściwą przyczynę złej pracy komputera,
7) usunąć usterkę,
8) przetestować działanie komputera,
9) zanotować spostrzeżenia i uwagi dotyczące wykonanych czynności,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
10) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer stacjonarny klasy PC,
- sterowniki do płyty głównej,
- oprogramowanie diagnostyczne,
- dodatkowa karta grafiki,
- dodatkowa pamięć RAM,
- materiały i przybory do pisania.
4.2.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) diagnozować uszkodzenia urządzeń elektronicznych na podstawie
objawów uszkodzenia? ðð ðð
2) ustalić tok postÄ™powania przy lokalizacji uszkodzenia? ðð ðð
3) dobrać odpowiednie narzÄ™dzia do montażu i demontażu urzÄ…dzeÅ„? ðð ðð
4) dobrać odpowiednie przyrządy pomiarowe w celu lokalizacji
uszkodzeÅ„? ðð ðð
5) usunąć podstawowe usterki w sprzÄ™cie RTV? ðð ðð
6) usunąć podstawowe usterki w sprzÄ™cie teletechnicznym? ðð ðð
7) dokonać wymiany uszkodzonych podzespołów w sprzęcie
elektronicznym? ðð ðð
8) wykonać podstawowe regulacje parametrów urządzeń
elektronicznych? ðð ðð
9) zmodernizować sprzÄ™t komputerowy? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.3. Wymiana uszkodzonych elementów i układów
4.3.1. Materiał nauczania
Przystępując do ostatniego etapu naprawy urządzenia elektronicznego, jakim jest
wymiana uszkodzonych elementów powinieneś dokładnie powtórnie przeanalizować trafność
postawionej diagnozy. Zwłaszcza w przypadkach konieczności wymiany układów scalonych
lub elementów montażu powierzchniowego.
Rys. 7. Przykładowa budowa układów scalonych [6]
Rys. 8. Fragment płytki drukowanej z elementami montażu powierzchniowego [7]
W czasie naprawy należy postępować zgodnie z następującymi zaleceniami:
- jeżeli uszkodzenie występuje w wymiennym podzespole lub bloku przeanalizuj koszty
i pracochłonność przy wymianie pojedynczych elementów w stosunku do wymiany
całego bloku,
- podczas wymiany elementów elektronicznych lutowanych do płytek drukowanych należy
pamiętać o nieprzegrzewaniu punktów lutowniczych (możliwość odklejenia się ścieżek
od laminatu),
- przed zamontowaniem nowych elementów należy z oczek lutowniczych usunąć resztki
spoiwa (zaleca się do tego celu użycia odsysacza spoiwa),
- elementy nowe, przeznaczone do wymiany, powinny być dobrane zgodnie
z dokumentacjÄ… technicznÄ…,
- punkty lutownicze po wymianie elementu powinny być oczyszczone z kalafonii,
- do prac lutowniczych używaj odpowiedniej lutownicy i właściwego spoiwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Z powyższych rozważań wynika, że najważniejszym narzędziem pracy przy wymianie
uszkodzonych elementów i układów w urządzeniach elektronicznych jest lutownica.
Rozróżniamy lutownice transformatorowe, grzałkowe (oporowe), gazowe oraz na gorące
powietrze. Największe zastosowanie w serwisach elektronicznych mają lutownice grzałkowe
z wymiennymi grotami, z regulowanÄ… i stabilizowanÄ… temperaturÄ… pracy. Mamy wtedy do
czynienia z stacją lutowniczą i jeżeli dołączymy do niej funkcję odsysacza będziemy mieli
pełny komfort pracy.
Rys. 9. Przykładowa stacja lutownicza [8]
Do wylutowania układów scalonych powinieneś użyć lutownicę ze specjalnym grotem
umożliwiającym jednoczesne podgrzewanie wszystkich punktów połączeń układu z płytką.
Bardzo pomocnym narzędziem będzie również prosty ściągacz do układów scalonych.
Rys. 10. Przykład grotu do wylutowania układów scalonych i ściągacza do układów scalonych [8]
W serwisie elektronicznym stosujemy lutowanie miękkie i jako spoiwa używamy drut
lutowniczy o popularnej nazwie  tinol . Jest to rurka wykonana z lutu wypełniona topnikiem.
Ogromną zaletą tego typu lutu jest to, że można nim zwykle bezpośrednio łączyć lutowane
elementy bez dodatkowego użycia topnika (pod warunkiem, że są one już w miarę świeżo
"pobielone", czyli pokryte cienką warstwą nieześniedziałego lutowia).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 11. Spoiwo lutownicze (tinol) na szpuli [8]
W związku z wprowadzanym zakazem używania stopów lutowniczych zawierających
ołów spotkać można także szpule tinolu bezołowiowego. Jest to zwykle spoiwo lutownicze
wykonane na bazie cyny i srebra. Najczęściej spotykany skład takiego stopu to 96,5% cyny
i 3,5 % srebra.
W przypadku braku specjalistycznych grotów możesz usunąć uszkodzony układ poprzez
wycięcie nóżek układu, jeżeli miejsce na to pozwala, a następnie wylutowanie pozostałości
końcówek z płytki drukowanej.
Przy pracach serwisowych z nowoczesnymi urzÄ…dzeniami elektronicznymi musisz
pamiętać o szkodliwym działaniu ładunków elektrostatycznych. Aby zabezpieczyć się przed
uszkodzeniami spowodowanymi Å‚adunkiem elektrostatycznym, przed dotykaniem
jakichkolwiek elementów elektronicznych urządzenia, takich jak mikroprocesor czy pamięć,
należy odprowadzić elektryczność statyczną od własnego ciała. Możesz to zrobić dotykając
niemalowanej metalowej powierzchni na obudowie urzÄ…dzenia.
Aby zapobiec uszkodzeniu na skutek wyładowania elektrostatycznego (ESD), możesz
wykonać następujące czynności:
 rozpakowując element wrażliwy na elektrostatyczność, nie wyjmuj go z antystatycznego
materiału pakunkowego, dopóki nie będziesz przygotowany do jego zainstalowania
w urządzeniu; tuż przed zdjęciem antystatycznego opakowania odprowadz
Å‚adunek
elektrostatyczny, który masz na sobie,
 transportując wrażliwy element, umieść go najpierw w antystatycznym pojemniku lub
opakowaniu,
 stosuj bransoletÄ™ antystatycznÄ…,
 wszelkie działania należy wykonywać w miejscu wyposażonym w zabezpieczenia
antystatyczne; o ile to możliwe, należy stosować podkładki antystatyczne i izolujące.
Rys. 12. Mata antystatyczna z uziemieniem [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Po wymianie uszkodzonych elementów lub układów, przystępujemy do sprawdzenia, czy
urządzenie działa poprawnie. W przypadku stwierdzenia odchyleń od działania prawidłowego
należy przeprowadzić regulację naprawianego bloku.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega montaż powierzchniowy?
2. Jakie znasz typy lutownic?
3. Jakie zalety ma stacja lutownicza?
4. Jakimi sposobami można wylutować układ scalony?
5. Jakie konsekwencje może spowodować przegrzanie punktu lutowniczego?
6. Co to jest drut lutowniczy i jaki ma skład?
7. Jaki wpływ mogą mieć ładunki elektrostatyczne na układy elektroniczne?
8. Jak postępować z elementami wrażliwymi na ładunki elektrostatyczne?
4.3.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień prosty układ scalony.
W zasilaczu, którego schemat pokazano na poniższym rysunku stwierdzono brak napięcia
wyjściowego. Po pomiarach wykryto uszkodzony układ stabilizatora U1. Wymień układ
i sprawdz
poprawność działania zasilacza.
Rysunek do ćwiczenia 1 [2]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) upewnić się poprzez pomiary na wejściu i wyjściu stabilizatora o konieczności wymiany,
2) dobrać niezbędne narzędzia do wykonania ćwiczenia,
3) wylutować układ U1,
4) odczytać na obudowie parametry techniczne wylutowanego układu,
5) pobrać nowy układ i przed wlutowaniem sprawdzić omomierzem jego stan techniczny,
6) wyczyścić otwory lutownicze po starym układzie,
7) wlutować nowy układ,
8) sprawdzić jakość punktów lutowniczych,
9) po uzyskaniu zgody nauczyciela włączyć zasilacz do zasilania poprzez autotransformator,
10) wykonać pomiary w celu sprawdzenia jakości działania zasilacza,
11) zanotować spostrzeżenia i uwagi,
12) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zasilacz,
- schemat ideowy zasilacza,
- lutownica,
- tinol,
- multimetr cyfrowy,
- autotransformator,
- układ stabilizatora,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Wymień układ scalony w popularnym odbiorniku radiowym.
W odbiorniku radiowym zdiagnozowano brak głosu, wskaz
niki sygnalizujÄ… poprawnÄ…
pracę odbiornika. Po pomiarach zlokalizowano usterkę w postaci uszkodzonego układu
scalonego pracującego jako akustyczny wzmacniacz mocy. Uczniowie mają wymienić
uszkodzony układ i sprawdzić poprawność działania odbiornika radiowego.
Rysunek do ćwiczenia 2 [ 11]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) upewnić się poprzez pomiary oscyloskopem sygnałów wejściowych i wyjściowych oraz
napięć zasilających wzmacniacza o konieczności jego wymiany,
2) dobrać odpowiednie narzędzia niezbędne do wymiany uszkodzonego układu,
3) wylutować uszkodzony układ zwracając uwagę na punkty mocowania radiatora,
4) przeanalizować na podstawie katalogu układów scalonych serii UL parametry
uszkodzonego układu i wynotować dostępne zamienniki UL 1481P,
5) wyczyścić otwory lutownicze po uszkodzonym układzie,
6) wlutować nowy układ,
7) sprawdzić jakość punktów lutowniczych,
8) po uzyskaniu zgody nauczyciela włączyć zasilanie odbiornika radiowego,
9) wykonać sprawdzenie poprawności działania odbiornika radiowego,
10) zanotować spostrzeżenia i uwagi,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
11) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odbiornik radiowy klasy popularnej,
- instrukcja serwisowa odbiornika radiowego,
- katalog układów scalonych serii UL,
- oscyloskop,
- multimetr cyfrowy,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do demontażu i montażu,
- lutownica,
- tinol,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Wymień podzespół elektroniczny w odbiorniku telewizyjnym.
W badanym odbiorniku telewizyjnym stwierdzono, brak możliwości odbioru części
programów telewizyjnych nadawanych przez telewizję kablową. Programy z telewizji
naziemnej odbierane są prawidłowo. Przyczyną takiego stanu jest niewłaściwy typ głowicy
w.cz. w odbiorniku. Dobierz odpowiednią głowicę do naprawianego odbiornika, wymień ją
i przetestuj działanie odbiornika w całym paśmie telewizyjnym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją serwisową odbiornika telewizyjnego,
2) dobrać odpowiednie narzędzia niezbędne do wymiany głowicy w.cz.,
3) wymontować z odbiornika telewizyjnego głowicę w.cz.,
4) dobrać odpowiednią głowicę na bazie danych katalogowych i konstrukcji wymontowanej
głowicy,
Rysunek do ćwiczenia 3 [ 13]
5) sprawdzić, czy wybrana głowica spełnia parametry do odbioru telewizji kablowej
(przestrajanie w zakresie  hyperbandu czyli pasma zawierającego kanały telewizji
kablowej od S21 do S41),
6) sprawdzić identyczność wyprowadzeń w obu głowicach w.cz.,
7) wlutować nową głowicę,
8) sprawdzić jakość punktów lutowniczych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
9) po uzyskaniu zgody nauczyciela włączyć zasilanie odbiornika telewizyjnego,
10) przetestować działanie odbiornika telewizyjnego w pełnym paśmie głowicy,
11) zanotować spostrzeżenia i uwagi,
12) wykonać wszystkie czynności z należytą starannością, przy zastosowaniu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja serwisowa odbiornika telewizyjnego,
- katalog podzespołów telewizyjnych i dostęp do Internetu,
- odbiornik telewizyjny,
- narzędzia mechaniczne niezbędne do demontażu i montażu,
- lutownica,
- odsysacz,
- tinol,
- materiały i przybory do pisania.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać narzÄ™dzia w zależnoÅ›ci od typu wymienianego elementu? ðð ðð
2) ocenić pracochłonność i opłacalność wymiany elementów
elektronicznych? ðð ðð
3) wymontować ukÅ‚ad z wieloma wyprowadzeniami? ðð ðð
4) dobrać zamiennik wymienianego elementu elektronicznego? ðð ðð
5) zapobiegać uszkodzeniom elementów wrażliwych na ładunki
statyczne? ðð ðð
6) wylutować i wlutować element montażu powierzchniowego? ðð ðð
7) oczyÅ›cić pÅ‚ytkÄ™ po wlutowaniu ukÅ‚adów elektronicznych? ðð ðð
8) przetestować skuteczność wykonanej wymiany w urzÄ…dzeniu? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Wszystkie zadania są zadaniami
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi  zaznacz prawidłową
odpowiedz
znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 17 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Na długotrwałość pracy urządzenia RTV najmniejszy wpływ mają
a) warunki otoczenia, takie jak wilgotność czy zakurzenie.
b) napięcie zasilające.
c) wiek użytkowników.
d) jakość ewentualnych napraw.
2. Sygnał wysokiej jakości z karty graficznej komputera należy podłączyć do złącza
telewizora
a) oznaczonego cyfrÄ… 1.
b) oznaczonego cyfrÄ… 2.
c) oznaczonego cyfrÄ… 3.
d) oznaczonego cyfrÄ… 4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
3. Wskazówek eksploatacyjna urządzeń multimedialnych która jest nieprawdziwa to
a) projektory multimedialne należy wyłączyć natychmiast po skończeniu projekcji.
b) projektory multimedialne wymagają okresowej wymiany filtrów powietrza.
c) obiektywy aparatów i kamer należy chronić przed kurzem.
d) obiektywy aparatów i kamer należy chronić przed wilgocią.
4. Prawidłowa wskazówka dotycząca eksploatacji komputerów stacjonarnych to
a) komputer można bezpiecznie podłączyć do dowolnego gniazdka sieciowego, byle
napięcie było w zakresie od 200 do 250 V.
b) aby poprawić chłodzenie, należy otworzyć obudowę komputera.
c) podzespoły komputera nie wymagają czyszczenia.
d) dla ochrony przez przepięciami komputer należy podłączyć do listwy zasilającej.
5. Pierwszym etapem naprawy urządzenia powinno być
a) sprawdzenie ustawień urządzenia.
b) włączenie urządzenia i ocena objawów uszkodzenia.
c) przeprowadzenie wywiadu z użytkownikiem.
d) wytypowanie uszkodzonego podzespołu.
6. Niebezpieczne napięcia przemienne dla człowieka zaczyna się od wartości
a) 9 V.
b) 50 V.
c) 12 V.
d) 48 V.
7. Transformator separujÄ…cy ma za zadanie
a) stabilizować napięcie zasilające w celu zagwarantowania wydajnej pracy urządzenia.
b) oddzielić urządzenie od sieci elektrycznej w celu ochrony przez porażeniem prądem.
c) filtrować napięcie w celu zapewnienia optymalnych parametrów pracy urządzenia.
d) obniżać napięcie zasilające w celu ochrony przez porażeniem prądem.
8. W przypadku, gdy odbiornik telewizyjny nie daje się dostroić do stacji nadawczej to jest
a) uszkodzony zasilacz.
b) uszkodzony kineskop.
c) uszkodzona przetwornica.
d) uszkodzona głowica w.cz.
9. PrzyczynÄ… braku dz
więku w odbiorniku telewizyjnym nie jest
a) brak jednego z sygnałów chrominancji.
b) uszkodzony głośnik.
c) uszkodzone gniazdo słuchawkowe.
d) uszkodzony moduł fonii.
10. Przyczyną braku obrazu na ekranie telewizora z podłączonego magnetowidu nie jest
a) uszkodzony kabel Å‚Ä…czÄ…cy magnetowid z telewizorem.
b) z
le zaprogramowany telewizor.
c) uszkodzony modulator magnetowidu.
d) uszkodzony programator w magnetowidzie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
11. Napięcie zasilania konwertera dla odbieranych sygnałów satelitarnych o polaryzacji
poziomej 9H wynosi
a) 9 V.
b) 18 V.
c) 14 V.
d) 24 V.
12. Przyczyną odbierania zakłóconego obrazu przez odbiornik telewizji satelitarnej nie jest
a) złe ustawienie lub uszkodzenie anteny.
b) zła pogoda.
c) brak karty kodowej.
d) niskie parametry techniczne kabla Å‚Ä…czÄ…cego konwerter z tunerem.
13. Nie dysponując instrukcją serwisową najprościej zlokalizować usterkę urządzenia
poprzez
a) wymianę poszczególnych podzespołów.
b) pomiary napięć w punktach kontrolnych.
c) obserwację oscylogramów w punktach kontrolnych.
d) pomiar pobieranego prÄ…du przez urzÄ…dzenie.
14. Na rysunku pokazany jest
a) widok płytki od strony druku.
b) schemat ideowy.
c) schemat blokowy.
d) schemat elektryczny.
15. NiedobrÄ… praktykÄ… usuwania usterek jest
a) oczyszczanie punktów lutowniczych z kalafonii.
b) wymienienie pojedynczych układów scalonych.
c) delikatne rozgrzewanie punktów lutowniczych.
d) dobieranie elementów zastępczych zgodnie z dokumentacją techniczną.
16. Sposobem zapobiegania uszkodzeniom związanym z wyładowaniami elektrostatycznymi
nie jest
a) wypakowanie elementów zastępczych z folii i ułożenie ich na stole.
b) stosowanie podkładek antystatycznych.
c) stosowanie opasek antystatycznych.
d) transportowanie elementów zastępczych w firmowych opakowaniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
17. Pokazane na rysunku uszkodzenia powstały na skutek
a) zwarcia.
b) przegrzania.
c) nieumiejętnej naprawy.
d) zabrudzenia.
18. Element pokazany na rysunku płyty głównej komputera PC, ktory wygląda na
uszkodzony to
a) gniazdo PCI.
b) układ scalony.
c) radiator.
d) kondensator elektrolityczny.
19. Po włączeniu komputera na monitorze wyświetlony został komunikat  No system disk or
disk error . Może on oznaczać
a) uszkodzenie lub przetaktowanie procesora.
b) skasowanie (np. na skutek działania wirusa) folderu Windows z dysku twardego.
c) pozostawienie w napędzie dyskietek nośnika z danymi.
d) niepodłączoną lub uszkodzoną klawiaturę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
20. PrzyczynÄ… pokazanej na rysunku usterki nie jest
a) zła pogoda (opady deszczu lub śniegu).
b) uszkodzenie bloku w.cz. tunera satelitarnego.
c) uszkodzenie odbiornika telewizyjnego.
d) uszkodzony konwerter do odbioru sygnału satelitarnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie naprawy urządzeń elektronicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
a b c d
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
6. LITERATURA
1. Marusak A.J.: Urządzenia elektroniczne. Cz. III Budowa i działanie urządzeń. WSiP,
Warszawa 2000
2. Mleczko R.: Poradnik naprawy OTVC cz.1. Elektronik, Wrocław 1993
3. Sawicz W. i Modzel P.: Poradnik naprawy magnetowidów. Elektronik, Wrocław 1995
4. http://audioefm.w.interia.pl/kino.htm
5. http://www.czarnik.neostrada.pl
6. http://www.elhurt.com.pl
7. http://www.eres.alpha.pl/elektronika
8. http://www.poltronic.com.pl
9. http://www.sirius.pl
10. http://www.telmor.pl
11. http://www.telson.com.pl
12. http://www.topmarket.pl
13. http://www.wynalazki.mt.com.pl
14. Instrukcja serwisowa magnetowidu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43