PROGRAMY OCHRONY POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM.
Województwo mazowieckie było pierwszym województwem w Polsce, w którym określone
zostały programy ochrony powietrza. Sześć rozporządzeń Wojewody Mazowieckiego
sprawie:
- określenia programu ochrony powietrza dla aglomeracji warszawskiej,
- określenia programu ochrony powietrza dla powiatu pruszkowskiego,
- określenia programu ochrony powietrza dla powiatu otwockiego,
- określenia programu ochrony powietrza dla powiatu wołomińskiego,
- określenia programu ochrony powietrza dla powiatu piaseczyńskiego,
- określenia programu ochrony powietrza dla powiatu nowodworskiego
wydanych zostało 8 grudnia 2003 roku. Rozporządzenia opublikowane zostały w Dzienniku
Urzędowym Województwa Mazowieckiego nr 314 z 2003 roku, poz. 9934 do 9939. Treść
rozporządzeń dostępna jest również na stronie internetowej Mazowieckiego Urzędu
Wojewódzkiego: www.mazowieckie.pl (WYDZIAA
YWydział Środowiska
i Rolnictwa Oddział Ochrony Powietrza Atmosferycznego WŚR.IIOkreślanie programów
ochrony powietrza).
Programy ochrony powietrza określone zostały w oparciu o klasyfikację stref dokonaną
w rocznej ocenie jakości powietrza w województwie mazowieckim za rok 2002, ze względu
na przekroczenia dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego PM10 powiększonych
o margines tolerancji.
 2
Programy określone zostały na okres 2 lat, ze względu na bardzo krótki czas ich
przygotowania, a także brak doświadczeń w tym zakresie. Określone w programach działania
i wytyczone kierunki działań miały na celu przywracanie poziomów dopuszczalnych pyłu
zawieszonego PM 10 w powietrzu.
Dokumentacja niezbędna do określenia programów sfinansowana została ze środków
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
 3
W rozporządzeniach określono 4 bloki podstawowych kierunków działań zmierzających do
przywracania poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 - przykładowo dla
aglomeracji warszawskiej:
1) W zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych:
a) całościowe, zintegrowane planowanie rozwoju systemu transportu w aglomeracji,
z uwzględnieniem między innymi zanieczyszczenia powietrza,
b) zintegrowany system kierowania ruchem ulicznym (zwiększenie płynności ruchu,
ograniczenie tworzenia  korków ),
c) budowa obwodnic drogowych miast, kierowanie ruchu tranzytowego z ominięciem
miast lub ich części centralnych i najbardziej zanieczyszczonych,
d) tworzenie stref z zakazem ruchu samochodów,
e) tworzenie stref z zakazem ruchu określonych typów pojazdów, w szczególności
pojazdów ciężkich,
f) rozwój systemu transportu publicznego, w szczególności szynowych systemów
transportu zbiorowego,
g) polityka cenowa opłat za przejazdy zachęcająca do korzystania z systemu transportu
publicznego,
h) organizacja systemu bezpiecznych parkingów na obrzeżach miasta łącznie z systemem
taniego transportu zbiorowego do centrum miasta,
i) tworzenie systemu ścieżek rowerowych,
j) tworzenie systemu płatnego parkowania w zatłoczonym centrum miasta,
k) wprowadzanie nowych niskoemisyjnych paliw i technologii, szczególnie w systemie
transportu publicznego i służb,
l) intensyfikacja okresowego czyszczenie ulic,
m) wprowadzanie ograniczeń prędkości na drogach o pylącej nawierzchni,
n) modernizacja i utwardzanie dróg, ulic i parkingów z zastosowaniem materiałów
i technologii ograniczających pylenie.
 4
2) W zakresie ograniczenia emisji z istotnych z
ródeł punktowych - energetyczne spalanie
paliw:
a) ograniczanie powstawania zanieczyszczeń poprzez optymalne sterowanie procesem
spalania i podnoszenie sprawności procesu produkcji energii,
b) zmiana paliwa na inne, o mniejszej zawartości popiołu,
c) stosowanie technik gwarantujących niską emisyjność procesów,
d) stosowanie technik odpylania spalin o dużej efektywności,
e) stosowanie poza spalaniem paliw odnawialnych z
ródeł energii,
f) zmniejszenie strat przesyłu energii,
g) likwidacja z
ródeł emisji.
3) W zakresie ograniczenia emisji z istotnych z
ródeł punktowych  z
ródła
technologiczne:
a) stosowanie efektywnych technik odpylania gazów odlotowych,
b) zmiana technologii produkcji, w tym likwidacja z
ródeł o znaczącej emisji pyłu,
c) zmiana profilu produkcji wpływająca na ograniczenie emisji pyłu,
4) W zakresie ograniczenia niskiej rozproszonej emisji komunalno-bytowej
i technologicznej:
a) rozbudowa centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną,
b) zmiana paliwa na inne, o mniejszej zawartości popiołu lub zastosowanie energii
elektrycznej oraz indywidualnych z
ródeł energii odnawialnej,
c) zmniejszenie zapotrzebowania na energie cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła 
termomodernizacje budynków,
d) ograniczanie emisji z niskich rozproszonych z
ródeł emisji technologicznych,
e) zmiana technologii i surowców stosowanych w rzemiośle, usługach i drobnej
wytwórczości wpływająca na ograniczenie emisji pyłu.
Organy administracji (starostowie, burmistrzowie, prezydenci) zobowiązani zostali do
przekazywania Wojewodzie Mazowieckiemu informacji o:
 5
a) decyzjach dotyczących planowanych działań wynikających z podstawowych
kierunków zmierzających do przywracania poziomów dopuszczalnych pyłu
zawieszonego PM10,
b) wydawanych pozwoleniach na budowę, pozwoleniach na użytkowanie obiektów,
decyzjach dla instalacji niewymagających pozwolenia na wprowadzanie gazów lub
pyłów do powietrza, decyzjach zobowiązujących do pomiarów emisji;
c) przyjmowanych zgłoszeniach instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia,
mogących negatywnie oddziaływać na środowisko oraz prowadzonych
postępowaniach kompensacyjnych.
Konkretne podmioty zobowiązane zostały do wykonania działań określonych
w rozporządzeniach, zmierzających do przywracania poziomów dopuszczalnych pyłu
zawieszonego PM10 i do przekazania Wojewodzie Mazowieckiemu informacji o zakończeniu
ich realizacji.
Do kontroli realizacji poszczególnych zadań naprawczych programów wyznaczono
Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska
Nie było konieczności opracowywania programów ochrony powietrza w 2004 roku, gdyż
roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim  raport za 2003 rok
wykazała, że przekroczenia dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego PM10
powiększonych o margines tolerancji nadal występowały w pięciu strefach, dla których
obowiązywały programy ochrony powietrza. Należy podkreślić, że w powiecie
piaseczyńskim, objętym programem ochrony powietrza, w 2003 roku nie notowano
przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10.
 6
Z  Rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim, raport za rok 2004 ,
wynika, że w pięciu strefach  powiatach: nowodoworskim, otwockim, piaseczyńskim,
pruszkowskim i wołomińskim, dla których określono programy ochrony powietrza, w 2004
roku nie wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10.
W aglomeracji warszawskiej, poziom pyłu PM10 w powietrzu nadal przekracza poziom
 7
dopuszczalny, dodatkowo stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu dwutlenku
azotu. Ponadto w trzech strefach: mieście Radomiu, mieście Ostrołęce i powiecie
żyrardowskim odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego
PM10. W związku z powyższym, dla wymienionych czterech stref, istniała konieczność
określenia, programów ochrony powietrza w ustawowym terminie do końca sierpnia 2006
roku.
 8
 9
Ze względu na brak w budżecie środków finansowych na wykonanie programów ochrony
powietrza, w czerwcu 2005 roku złożony został w Wojewódzkim Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, wniosek wstępny o przyznanie na ten cel
dotacji. Dopiero w sierpniu 2006 roku Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej poinformował o zakwalifikowaniu zadania do dofinansowania w 2006
 10
roku. Przyznanie dotacji na określenie programów ochrony powietrza uwarunkowane zostało
przedłożeniem wniosku wraz z kompletem dokumentów do końca września 2006 roku.
Ponieważ z rocznej oceny jakości powietrza za 2005 rok wynika, że dla strefy  Ostrołęka
grodzka nie jest konieczne określenie programu ochrony powietrza, ze względu na ustąpienie
w 2005 roku przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, programy
ochrony powietrza za 2004 rok wykonane zostaną dla trzech stref: aglomeracji warszawskiej,
miasta Radomia i powiatu żyrardowskiego. Aktualnie, po przeprowadzeniu procedury
przetargowej wyłoniony został wykonawca dokumentacji:  Określenie programów ochrony
powietrza dla stref na terenie województwa mazowieckiego, w których zostały przekroczone
poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu a umowa z wykonawcą podpisana została na
początku paz
dziernika br. Termin wykonania dokumentacji określono na cztery miesiące, ok.
2 - 3 miesięcy potrzeba będzie na opracowanie projektów rozporządzeń (zasięgnięcie opinii
właściwych starostów, zapewnienie udziału społeczeństwa). Prawdopodobny termin
określenia programów ochrony powietrza dla stref: aglomeracja warszawska, miasto Radom
i powiat żyrardowski to koniec maja 2007 roku.
Z rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim za 2005 wynika również
konieczność określenia programów ochrony powietrza dla następnych ośmiu stref: miasta
Płocka, powiatów: żuromińskiego, pruszkowskiego, piaseczyńskiego, otwockiego,
nowodworskiego, grodziskiego i ciechanowskiego.
 11
 12
 13
Ustawowy termin określenia programów to koniec sierpnia 2007 roku.
Wniosek wstępny o udzielenie dotacji na ten cel został złożony w Wojewódzkim Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w kwietniu 2006 roku, a więc jeszcze przed
otrzymaniem oficjalnych wyników rocznej oceny jakości powietrza (wzięto pod uwagę
informacje uzyskane z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie o
możliwości wystąpienia w 2005 roku przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu
zawieszonego PM10 w kolejnych strefach). Po otrzymaniu informacji o przyznaniu środków
finansowych rozpoczną się prace nad sporządzaniem kolejnych programów ochrony
powietrza.
TRUDNOŚCI NAPOTYKANE PRZY OKREŚLANIU PROGRAMÓW OCHRONY
POWIETRZA.
Zasadniczym problemem napotkanym przy określaniu programów ochrony powietrza jest
brak środków finansowych. Opracowanie programów ochrony powietrza zgodnie
z wymogami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska wymaga dużego nakładu
prac, jak również posiadania odpowiednich narzędzi wykorzystywanych w analizach stanu
zanieczyszczenia powietrza, w związku z czym nie jest możliwe do wykonania jedynie przez
służby wojewody. Brak odpowiednich programów, sprzętu komputerowego oraz
wystarczającej ilości osób powoduje, że konieczne jest zaangażowanie specjalistycznych
zespołów z zewnątrz, wybieranych w drodze przetargu.
Ze względu na brak środków finansowych w budżecie wojewody przeznaczonych na
programy ochrony powietrza szukano innych z
ródeł finansowania, i dlatego też zwracano się
do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, którego środki 
zgodnie z art. 409 ustawy Prawo ochrony środowiska  przeznacza się m. in. na
dofinansowywanie zadań służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikających
z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony powietrza. O ile
w przypadku opracowywania pierwszych programów ochrony powietrza środki finansowe
zostały przyznane w dość szybkim terminie, to w przypadku programów za 2004 roku - jak
już wspomniano - odpowiedz
Funduszu o zakwalifikowaniu zadania do dofinansowania w
2006 roku przekazana została na początku sierpnia 2006 (wniosek złożony został w czerwcu
2005). Brak środków finansowych uniemożliwił rozpoczęcie procedury przetargowej i prac
nad sporządzaniem programów, konsekwencją czego jest niedotrzymanie ustawowego
 14
terminu ich określenia i opóz
nianie procesu poprawy stanu jakości powietrza
w województwie mazowieckim.
Do chwili obecnej brak jest odpowiedzi w sprawie wniosku złożonego w kwietniu 2006 roku
na dofinansowanie programów, których sporządzenie których wynika z oceny jakości
powietrza za 2005 rok.
Należy podkreślić, że niezwłocznie po otrzymaniu rocznej oceny jakości powietrza za 2005
rok podjęto pewne działania niezbędne do określenia programów, możliwe do wykonania we
własnym zakresie, tj. skierowano wystąpienia do organów samorządu terytorialnego
działających na terenie stref, dla których konieczne jest określenie programów, z prośbą
o przekazanie wszelkich informacji odnośnie podejmowanych na terenach swej właściwości
działań w kierunku poprawy jakości powietrza, które mogłyby być ujęte w programach.
Odpowiedzi na powyższe pisma zostały przekazane do Wydziału Środowiska i Rolnictwa
i zostaną wykorzystane przy sporządzaniu programów.