plik


ÿþZaBcznik nr 5 do Zarzdzenia Nr 70/09 z dn. 30.12.2009 r. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy wielkopolskiej 1. SBownik poj U|yte w tre[ci Programu nazwy oznaczaj: 1) Program ochrony  program ochrony zasobów genetycznych koni rasy wielkopolskiej, 2) Program hodowlany  program doskonalenia koni rasy wielkopolskiej, 3) Instytut  Instytut Zootechniki PaDstwowy Instytut Badawczy, podmiot upowa|niony Rozporzdzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do koordynacji lub realizacji programów ochrony zasobów genetycznych zwierzt, 4) Zwizek  Polski Zwizek Hodowców Koni/Okrgowe Zwizki Hodowców Koni, podmiot prowadzcy ksig stadn koni rasy wielkopolskiej oraz ocen warto[ci u|ytkowej koni, 5) Grupa Robocza  Grup Robocz ds. ochrony zasobów genetycznych koni powoBan zarzdzeniem Dyrektora Instytutu Zootechniki PIB nr 22/06 z dnia 23.10.2006 r. 2. Historia rasy Nazwa konie wielkopolskie obejmuje konie póBkrwi, których odrbno[ w sensie genetycznym i genealogicznym byBa ksztaBtowana jako tzw. konie poznaDskie ju| w drugiej poBowie XIX wieku. Typ konia hodowanego w Wielkopolsce w okresie przed rozbiorami nie ró|niB si od typu koni z innych rejonów kraju. Masowe pogBowie wBo[ciaDskie stanowiBy w wikszo[ci niewielkie, prymitywne konie miejscowe, a konie dworskie w du|ej mierze uszlachetniane byBy koDmi orientalnymi. Sytuacja ta oraz wojny napoleoDskie, które przetrzebiBy pogBowie koni w Europie, wpBynBy na podjcie przez wBadze pruskie decyzji o utworzeniu na terenie Wielkopolski jednostki hodowlanej w celu podniesienia warto[ci utrzymywanej tam populacji koni, która miaBa stanowi zaplecze dla armii pruskiej. W 1829 roku utworzono w Sierakowie nad Wart Stado Ogierów i Stadnin Koni. Klacze i ogiery pochodziBy gBównie ze stadnin niemieckich. Stado ogierów mogBo rozpocz dziaBalno[ dziki 60 ogierom niemieckich ras póBkrwi przysBanym ze stada Veshra, stadniny Graditz, stada brandenburskiego i od Naczelnego Koniuszego z Berlina. W marcu tego roku 28 ogierów nadesBaBo Stado Ogierów w Marienwerder (Kwidzyn), a jesieni 1830 r. przysBano 30 ogierów ze stadniny w Trakenach. Hodowla koni miaBa w tym czasie do[ sprzyjajce warunki rozwoju dziki zapotrzebowaniu ró|nych formacji wojskowych na siB pocigow. Armia pruska kupowaBa w PoznaDskiem coraz wicej koni i dlatego w 1838 r. powstaBo Towarzystwo ku podniesieniu chowu koni, bydBa i owiec, którego celem byBo m. in. podniesienie poziomu hodowli koni poprzez organizowanie wystaw i gonitw. 10 lutego 1859 r. wydano dekret o nadzorze nad prywatnymi ogierami i uznawaniu ich za odpowiednie do hodowli. ByB to niezbity dowód [wiadczcy o wzro[cie poziomu hodowli oraz pocztkach formowania si typu konia póBkrwi w rejonie poznaDskim. Rosnce zapotrzebowanie na ogiery oraz zbyt du|y zasig dziaBalno[ci stada sierakowskiego spowodowaBy podziaB Wielkopolski na dwa okrgi hodowlane i utworzenie w 1 1885 r. Stada Ogierów w Gnieznie. W lipcu tego roku stado sierakowskie przekazaBo do Gniezna 148 ogierów rasy peBnej krwi angielskiej, wschodniopruskiej i trakeDskiej, hanowerskiej oraz nieliczne ogiery oldenburskie i rasy perszeron. W 1895 r. powstaBo Towarzystwo Zapisywania Klaczy do Ksig Rodowodowych, którego zadaniem byB rozwój hodowli koni w Wielkim Ksistwie PoznaDskim. W pierwszym rzdzie stworzenie Ksig Stadnych dla koni rasowych póBkrwi, urzdzanie przegldów klaczy i wystaw rolniczych. W 1897 r. wydano rejestr klaczy, a w 1900 pierwszy tom PoznaDskiej Ksigi Stadnej Klaczy PóBkrwi. W pierwszym tomie zapisano 2319 klaczy nale|cych do 499 czBonków. W drugim tomie, wydanym w 1911 roku, byBo zapisanych 2708 klaczy, bdcych wBasno[ci 360 czBonków. Spo[ród wBa[cicieli klaczy okoBo 20% to drobni rolnicy. Do ksigi zapisywano klacze wraz z potomstwem i ogiery pochodzce z województwa poznaDskiego po znanym ogierze i przynajmniej znanym ojcu matki, wolne od domieszki krwi koni zimnokrwistych, typem i pokrojem odpowiadajce wymaganiom hodowli poznaDskiej. Wraz ze wzrostem ilo[ciowym nastpowaBa poprawa jako[ciowa koni hodowanych w Wielkopolsce. Hodowla ta nie byBa jednak w tym okresie samowystarczalna pod wzgldem produkcji ogierów. W dalszym cigu w du|ym stopniu korzystano z ogierów z innych hodowli, zwBaszcza niemieckich póBkrwi. Ogiery poznaDskie stanowiBy niewielki procent ogólnego stanu ogierów w stadach. W stadach poznaDskich, oprócz zwikszania liczby ogierów, systematycznie d|ono do podniesienia ich warto[ci. Dlatego, w latach 1896 1913 mBode ogiery (po pierwszym sezonie rozpBodowym) poddawano w okresie letnio-jesiennym treningowi w stadach, a najlepsze z nich kierowano na tor wy[cigowy do Poznania, gdzie przechodziBy próby dzielno[ci w wy[cigach pBaskich na dystansie 1200 m. Cech hodowli wielkopolskiej byB w tym czasie stosunkowo niewielki udziaB ogierów peBnej krwi angielskiej i czystej krwi arabskiej. MateriaBem uszlachetniajcym byBy ogiery trakeDskie i beberbeckie, w wysokim stopniu nasycone peBn krwi oraz ogiery wschodniopruskie, które powikszyBy parametry budowy, zwBaszcza mas ciaBa. Na zwikszenie kalibru miaBy tak|e wpByw konie hanowerskie i oldenburskie, które jednak wnosiBy pewn ordynarno[ i osBabiaBy konstytucj. Na przeBomie XIX i XX wieku konie hodowane w Wielkopolsce byBy do[ wyrównane w typie. ByBy to konie póBkrwi angielskiej o walorach wszechstronnie u|ytkowych, przydatne zarówno do sBu|by w wojsku jak i do pracy na roli. Towarzystwo Zapisywania Klaczy do Ksig Rodowodowych przeksztaBciBo si w roku 1920 w Zwizek Hodowców Konia Szlachetnego w Wielkopolsce, który miaB du|y wpByw na rozwój hodowli poznaDskiej. Zadaniem Zwizku byBo: staranie si o stosowny dobór materiaBu do rozpBodu, zaprowadzenie jednolitych ksig rodowodowych, szkolenia czBonków Zwizku, popieranie wy[cigów i wszelkich popisów konnych, utrzymywanie klaczy o wikszej warto[ci. W 1935 r. ukazaB si pierwszy tom PoznaDsko-Pomorskiej Ksigi Stadnej Koni PóBkrwi Angielskiej, do której zapisano 5154 konie, w tym 1763 klacze, 734 ogiery i 2657 szt. przychówku urodzonego do roku 1934. Koncepcja hodowlana nadal przewidywaBa hodowl konia wszechstronnie u|ytkowego. Proces uszlachetniania konia poznaDskiego, prowadzony w poBowie lat dwudziestych spowodowaB, |e konie te staBy si bardziej poprawne, szlachetne, ale troch mniejsze. Ten typ konia zyskiwaB coraz wiksze uznanie w oczach wBadz wojskowych, tak |e prawie 1/3 zapotrzebowania wojska na konie byBa pokrywana przez hodowl poznaDsk. Na dobry poziom hodowli koni w Wielkopolsce miaBo równie| wpByw zamiBowanie ludzi do hodowli tego gatunku zwierzt. Obok koni póBkrwi w okresie midzywojennym hodowano konie peBnej krwi angielskiej i czystej krwi arabskiej. Pomimo, |e konie tych ras nie podlegaBy zarzdowi Zwizku, to jednak hodowane byBy w wyró|niajcych si stadninach póBkrwi, dziki czemu wywieraBy korzystny wpByw na t hodowl. 2 Poziom hodowli koni stopniowo si poprawiaB, co wyra|aBo si midzy innymi sukcesami na wystawach hodowlanych oraz zwikszajc si liczb koni kupowanych przez komisje remontowe. W okresie II wojny [wiatowej hodowla poznaDska poniosBa wielkie straty, gdy| ewakuowany przez okupanta materiaB zarodowy w wikszo[ci zginB (lub zaginB), w tym cz[ ogierów z PSO Gniezno i Sieraków. W okresie powojennym, w wyniku staraD Zarzdu Stadnin Polskich w Niemczech, powróciBo do kraju okoBo 1600 koni (ogierów, klaczy i mBodzie|y). Okres powojenny cechowaBo znaczne zapotrzebowanie na siB robocz w rolnictwie, w zwizku z czym zmieniBy si wymagania dotyczce warto[ci u|ytkowej konia poznaDskiego. KoD  remontowy i do lekkich zaprzgów straciB racj bytu. ZwikszaBo si natomiast zapotrzebowania na konia [redniego, o wzro[cie 157 cm i masie ciaBa okoBo 600 kg, gBbokiego, ko[cistego, o dobrych chodach, Bagodnym temperamencie, dobrym wykorzystaniu paszy, suchej konstytucji i du|ych zdolno[ciach do pracy w zaprzgu. W d|eniu do wytworzenia tzw.  konia ekonomicznego starano si obni|y jego wzrost i kaliber, czego wyrazem byBa midzy innymi tendencja do nie kwalifikowania do hodowli ogierów o wzro[cie powy|ej 162 cm. Dopiero w latach sze[dziesitych daBa si zauwa|y stopniowa odbudowa zatraconego w pewnym stopniu typu konia poznaDskiego póBkrwi. Na terenie Wielkopolski, moc UchwaBy Prezydium Rzdu, dziaBaB od 1955 r. Wielkopolski O[rodek Hodowli Koni, obejmujcy poBudniow jej cz[, gdzie najwiksze znaczenie miaBy powiaty: krotoszyDski, ostrowski i gostyDski. Konie tam hodowane oznaczaBy si wiksz ko[cisto[ci, wy|szym wzrostem i wikszymi ramami. W ich rodowodach znajdowaBy si znane i zasBu|one dla hodowli poznaDskiej rody ogierów trakeDskich i wschodniopruskich oraz ogiery peBnej krwi angielskiej, w tym synowie ogiera Perfectionist xx. Po II wojnie [wiatowej cz[ byBych Prus Wschodnich (Warmia i Mazury) znalazBa si w granicach Polski. W czasie dziaBaD wojennych hodowla koni na tym terenie zostaBa znacznie przetrzebiona, a znaleziony tam materiaB (uznany za hodowlany ze wzgldu na palenia trakeDskie lub wschodniopruskie) byB nieliczny i przewa|nie z zagubionymi rodowodami. Hodowla koni w Prusach Wschodnich miaBa wielowiekow tradycj. Hodowano tam zarówno konie szlachetne, jak i konie w typie ci|kim. Do pocztków XVIII wieku konie szlachetne, m.in. z udziaBem w rodowodach koni arabskich polskiego pochodzenia, hodowano w przeszBo 30 majtkach. Najwikszy wpByw na t hodowl miaBa zaBo|ona w 1732 r. przez Fryderyka Wilhelma sBynna królewska stadnina w Trakenach. Przemy[lane i konsekwentne dziaBania hodowlane spowodowaBy, |e konie tam hodowane byBy doskonaBej jako[ci i wywarBy przemo|ny wpByw na jako[ koni na terenie Prus Wschodnich (konie wschodniopruskie), Prus Zachodnich i Wielkopolski. W 1946 r. wznowiono dziaBalno[ zaBo|onego przez Niemców Stada Ogierów w Kwidzynie oraz Stada w Ktrzynie, dokd skierowano ogiery pochodzce m.in. z rewindykacji. Klacze, gBównie z paleniem trakeDskim i wschodniopruskim zgrupowano w wybranych stadninach. Hodowane na terenach Mazur konie charakteryzowaBy si du|ym kalibrem i wszechstronn u|ytkowo[ci. Wywodzc si z |eDskich rodzin trakeDskich i miejscowych warmiDsko-mazurskich sBu|yBy jako ameliorator w hodowli konia poznaDskiego. W 1964 r. populacje koni poznaDskich, mazurskich i tzw.  gryfów pomorskich (populacji koni hodowanych na terenie Pomorza Zachodniego i bdcych pod wpBywem hanowerskich koni póBkrwi) uznano za skonsolidowane genotypowo i fenotypowo. Rozporzdzeniem Ministra Rolnictwa z 27 grudnia 1962 r. okre[lono je mianem rasy wielkopolskiej. W roku 1965 r. ukazaB si drukiem I tom (cze[) Ksigi Stadnej Koni Wielkopolskich (ogiery). W latach 70. XX w. w hodowli koni rasy wielkopolskiej, stanowicych wówczas okoBo 20% populacji koni w Polsce, zaznaczyBa si wyrazna zmiana kierunku doskonalenia w 3 wyniku postpujcej mechanizacji i otwarcia si rynków zbytu na konie wierzchowe. Zmierzano do wytworzenia konia w typie  wszechstronnie u|ytkowym . W hodowli u|ywano cz[ciej reproduktory peBnej krwi i ogiery sprawdzone w u|ytkowaniu wierzchowym. 3. Uzasadnienie konieczno[ci ochrony Konie wielkopolskie, rasa póBkrwi, zostaBy wytworzone na rdzennie polskich ziemiach w oparciu o rodzimy typ koni. Od czasu wyzwolenia (1918 r.), a szczególnie od zakoDczenia II wojny [wiatowej, rasa ta stanowi  produkt my[li i pracy hodowlanej wielu pokoleD polskich hodowców, a tak|e specyficznych warunków [rodowiskowych, w jakich zostaBa wyhodowana. Ze wzgldu na stosowanie w rozrodzie znacznej liczby osobników innych ras szlachetnych, genotyp koni wielkopolskich zaczB by przeksztaBcany. WpBynBo to na wprowadzenie przez PZHK w 1996 r. nowego wzorca rodowodowego przy wpisie do ksigi, ograniczajcego udziaB innych ras szlachetnych póBkrwi, a to spowodowaBo widoczny spadek liczby klaczy wpisanych do ksigi. Dlatego, na wniosek hodowców PZHK dopu[ciB w 2000 r. do rozluznienia wzorca rodowodowego w programie hodowlanym. SpowodowaBo to zwikszenie u|ycia w rozrodzie innych ras szlachetnych póBkrwi i stopniowe zatracenie genotypu wBa[ciwego konia wielkopolskiego. 4. Okre[lenie wielko[ci populacji objtej programem ochrony Liczebno[ populacji tej rasy spada w alarmujcym tempie. Do cz[ci gBównej ksigi hodowlanej koni rasy wielkopolskiej w 2004 r. wpisane byBy 3574 klacze, z czego tylko okoBo 400 klaczy speBniaBo warunki rodowodowe kwalifikujce do udziaBu w programie ochrony. W 2008 r. do cz[ci gBównej ksigi hodowlanej wpisane byBy 2183 klacze, z czego w 2009 r. do programu ochrony, w pierwszym roku jego realizacji, zakwalifikowano143 klacze. Niska liczebno[ aktywnego pogBowia koni rasy wielkopolskiej, o po|danym genotypie, stanowi bardzo du|e utrudnienie w racjonalnym prowadzeniu hodowli, uwzgldniajcej zró|nicowanie genetyczne, umo|liwiajce wBa[ciwe kojarzenia bez zwikszenia wspóBczynnika inbredu, mogcego prowadzi do obni|enia wskazników rozrodu i witalno[ci populacji. 5. Cele programu ochrony Celem programu jest zachowanie specyficznego genotypu koni wielkopolskich  koni póBkrwi angielskiej, jako rasy posiadajcej swoj genotypow i fenotypow odrbno[, wynikajc ze specyficznych warunków [rodowiskowych, w jakich zostaBa wytworzona, a przejawiajc si przystosowaniem do warunków bytowania i typem wszechstronnie u|ytkowym o wyraznych uzdolnieniach zaprzgowych. Utrzymanie tej populacji jest wyrazem szacunku dla wieloletniej tradycji hodowli tej rasy w Polsce. Klacze zakwalifikowane do programu ochrony stanowi rezerw genetyczn oraz materiaB wyj[ciowy do wytworzenia ogierów, które bd oddziaBywa na populacj koni wielkopolskich nie objt programem. 4 6. Wzorzec rasy Chroniona populacja powinna charakteryzowa si [ci[le okre[lonym wzorcem konia póBkrwi o wszechstronnej u|ytkowo[ci. Program hodowlany zakBada hodowl konia o szczególnych predyspozycjach do u|ytkowania zaprzgowego i wierzchowego. Zostanie zachowany wBa[ciwy typ konia wielkopolskiego, odznaczajcy si prawidBow harmonijn budow, typowym dla rasy kalibrem i such konstytucj. Wymagane s: gBowa [redniej wielko[ci z szeroko rozstawionymi ganaszami, dBuga, dobrze umi[niona szyja, pojemna i gBboka klatka piersiowa, dobre o|ebrowanie, dBugi, szeroki i wydatny kBb, mocny grzbiet, dobrze umi[niona partia ldzwi, lekko pochyBy i bardzo dobrze umi[niony zad, koDczyny o prawidBowej postawie i budowie z wyraznymi, mocnymi, suchymi stawami, prawidBowym ksztaBtem kopyt z szerokimi pitkami oraz dobrze rozwinit strzaBk. Po|dane wymiary w wieku okoBo 3 lat:  klacze: wzrost okoBo 160,0 168,0 cm, obwód nadpcia okoBo 20,0 22,0 cm,  ogiery: wzrost okoBo 162,0 170,0 cm, obwód nadpcia okoBo 21,0 23,0 cm. Umaszczenie: dopuszcza si wszystkie rodzaje umaszczeD, oprócz ma[ci dereszowatej. Konie rasy wielkopolskiej powinny charakteryzowa si harmonijnym, eleganckim ruchem z naturalnym impulsem i dBugim wykrokiem. Powinny oznacza si elastycznym grzbietem i pchajc siB zadu, a w efekcie swobodnymi, regularnymi, energicznymi i efektywnymi chodami. Powinny oznacza si |ywym, zrównowa|onym temperamentem i Bagodnymi cechami charakteru. 7. Zasady wyboru klaczy do programu ochrony Do programu ochrony mog by zakwalifikowane klacze rasy wielkopolskiej, wyBcznie hodowli krajowej, urodzone w Polsce, wpisane do gBównej ksigi stadnej koni rasy wielkopolskiej, poddane ocenie warto[ci u|ytkowej zgodnie z obowizujcymi przepisami, które: 1) speBniaj warunki wpisu do polskiej gBównej ksigi stadnej koni rasy wielkopolskiej, 2) posiadaj typ pBciowy i rasowy oraz inne cechy charakterystyczne dla rasy wielkopolskiej, okre[lone w programie ochrony; 3) charakteryzuj si umaszczeniem i cechami budowy zgodnymi ze wzorcem rasy okre[lonym w programie ochrony, 4) wykazuj si zdrowiem, prawidBowym rozwojem i budow ciaBa, 5) uzyskaBy przy ocenie pokroju w skali 100-punktowej co najmniej 76 pkt bonitacyjnych, w tym za typ rasowy co najmniej 13 pkt, 6) maj obowizkowo okre[lone markery genetyczne na podstawie badaD przeprowadzonych w upowa|nionych laboratoriach, w celu kontroli pochodzenia ich potomstwa (dotyczy klaczy wpisanych do ksigi od 1.01.2007 r.), 7) maj pisemne [wiadectwo pokrycia lub urodziBy zrebi w ostatnich 12 miesicach, 8) s stanowione tylko ogierem tej samej rasy, wskazanym przez podmiot prowadzcy ksig, speBniajcym warunki programu ochrony zawartymi w pkt:  Zasady wyboru ogierów dopuszczonych do krycia klaczy w programie ochrony , po którym urodzone potomstwo równie| musi speBnia warunki rodowodowe uczestnictwa w programie ochrony. 9) pod wzgldem rodowodowym klacze uczestniczce w programie ochrony musz speBnia nastpujce warunki: 5 - rodzice klaczy musz by rasy wielkopolskiej, wpisani do ksigi gBównej koni rasy wielkopolskiej, s hodowli krajowej, urodzeni w Polsce, - klacze kwalifikowane do programu musz posiada trzy peBne pokolenia przodków wpisanych do ksig (dotyczy nie kwalifikowania do programu klaczy, które maj przodka o nieznanym pochodzeniu w trzecim pokoleniu wstecznym, tzw. NN), - klacze musz pochodzi co najmniej od trzech pokoleD przodków wpisanych do ksig koni rasy wielkopolskiej lub ras biorcych udziaB w jej tworzeniu. Za rasy biorce udziaB w tworzeniu konia wielkopolskiego uznane s konie peBnej krwi angielskiej, trakeny i konie pochodzenia trakeDsko-wschodniopruskiego,  w II i III pokoleniu nie dopuszcza si koni innych ras poza wymienionymi wy|ej, w trzecim pokoleniu wstecznym (8 przodków) dopuszcza si co najwy|ej do 50% udziaBu Bcznie: koni peBnej krwi angielskiej i trakenów. W okresie przej[ciowym do roku 2013 do programu ochrony mog by zakwalifikowane klacze, które pochodz od rodziców wpisanych do cz[ci gBównej ksigi stadnej koni rasy wielkopolskiej, a w ich rodowodach w trzecim pokoleniu wstecznym (8 przodków) wystpuj dwie prababki rasy wielkopolskiej, od strony matecznej ojca i matki, wpisane do ksigi stadnej koni rasy wielkopolskiej lub bdce pochodzenia trakeDsko- wschodniopruskiego wpisane do ksigi stadnej koni rasy wielkopolskiej. Przewiduje si, w zale|no[ci od liczebno[ci populacji po okresie przej[ciowym, |e od 2014 r. do programu ochrony bd mogBy by wBczane tylko klacze, które pochodz od trzech pokoleD wpisanych do cz[ci gBównej ksigi koni rasy wielkopolskiej. 8. Zasady wyboru ogierów dopuszczonych do krycia klaczy w programie ochrony W programie ochrony mog by u|yte ogiery, które: 1) speBniaj warunki wpisu do polskiej gBównej ksigi stadnej koni wielkopolskich, s rasy wielkopolskiej, hodowli krajowej, urodzone w Polsce, 2) posiadaj typ pBciowy i rasowy charakterystyczny dla konia wielkopolskiego, okre[lony w programie ochrony, 3) charakteryzuj si umaszczeniem i cechami budowy zgodnymi ze wzorcem rasy okre[lonym w programie ochrony, 4) wykazuj si zdrowiem, prawidBowym rozwojem i budow ciaBa, 5) s ocenione na minimum 78 pkt bonitacyjnych, w tym uzyskaBy minimum 13 pkt za typ, 6) maj obowizkowo potwierdzone pochodzenie za pomoc markerów genetycznych, okre[lonych na podstawie badaD przeprowadzonych w upowa|nionych laboratoriach, 7) potomstwo urodzone po nich speBnia warunki rodowodowe uczestnictwa w programie ochrony, 8) s poddane ocenie warto[ci u|ytkowej wedBug obowizujcego regulaminu Programu hodowlanego koni wielkopolskich (ZaBcznik). 9. Metody hodowlane Najbardziej odpowiedni w hodowli koni rasy wielkopolskiej jest metoda niezale|nych poziomów brakowania, a wic wybór zwierzt charakteryzujcych si okre[lonym poziomem kilku niezale|nie traktowanych cech oraz selekcja indeksowa 6 prowadzona wedBug Bcznej warto[ci cech ujtych w indeksie selekcyjnym, uwzgldniajcym ich warto[ ekonomiczn i poziom odziedziczalno[ci. Podstawowe kryteria selekcji poszczególnych osobników uwzgldniaj ocen cech eksterieru na podstawie wskazników biometrycznych i pokrojowych oraz wyniki prób dzielno[ci [ci[le zwizane z typem eksterierowym. Przewiduje si prowadzenie selekcji z uwzgldnieniem nastpujcych kryteriów: 9.1. Ocena rodowodu Ocen rodowodu przeprowadza si z uwzgldnieniem przynale|no[ci rasowej przodków oraz ich warto[ci u|ytkowej. Zwraca si uwag na obecno[ w rodowodzie osobników typowych dla rasy oraz stopieD spokrewnienia przodków. 9.2. Ocena rozwoju fizycznego, eksterieru i cech charakteru Ocena ta obejmuje: a) ocen zdrowia na podstawie charakterystyki podstawowych parametrów fizjologicznych; b) ocen rozwoju i budowy na podstawie: - fenotypowych cech zrebicia: typ, budowa i rozwój, zdrowie, ruch; - prawidBowo[ci budowy i ruchu, wzrostu, rozwoju, zdrowotno[ci ogierów kwalifikowanych do ZT i klaczy wcielanych do stada matek; c) ocen typu temperamentu i cech charakteru na podstawie opinii komisji przeprowadzajcej próby dzielno[ci (polowe i stacjonarne) lub informacji osoby przeprowadzajcej trening przed alternatywnymi formami prób dzielno[ci (ZaBcznik). 9.3. Ocena wBasnej warto[ci u|ytkowej Ocena ta jest przeprowadzana na podstawie wyników prób dzielno[ci: dla ogierów  stacjonarnych i alternatywnych prób u|ytkowo[ci, dla klaczy  stacjonarnych, polowych lub alternatywnych prób u|ytkowo[ci. W celu zachowania i doskonalenia cech u|ytkowych populacji objtej programem ochrony zasobów genetycznych jest przeprowadzana ocena cech eksterieru i warto[ci u|ytkowej zgodnie z przepisami obowizujcymi przy wpisie koni rasy wielkopolskiej do ksigi. Ide programów ochrony dotyczcych zachowania zasobów genetycznych jest zachowanie pewnej populacji i pewnych cech, które te okre[lone rasy reprezentuj. W zwizku z tym, zaBo|enia selekcyjne programu hodowlanego nie mog by stosowane dla wskiej grupy osobników chronionych, które nie mog podlega tym samym kryteriom oceny, poniewa| w naturalny sposób wypadn, gdy| w pewnym momencie nie speBni warunków wpisu do ksigi stadnej. Dlatego te|, dla populacji objtej ochron nale|y wprowadzi zmiany kryteriów dotyczcych prób dzielno[ci i innych testów, jakim s poddawane podczas selekcji. W tej sytuacji nale|y si zastanowi nad zmian kryteriów oceny, szczególnie ogierów, tak aby dostosowa próby dzielno[ci dla tych ras pod ktem u|ytkowo[ci, jako rodzimych ras objtych ochron zasobów genetycznych, skierowan na zachowanie specyficznych cech, takich jak: zdrowotno[, odporno[, dobry charakter i zrównowa|ony temperament, wszechstronna u|ytkowo[, a nie na cechy wybitnie sportowe i wyczynowe. Ocena cech eksterieru, niezbdna do oceny predyspozycji u|ytkowych, jest prowadzona wedBug skali 100-punktowej przy wpisie do ksigi oraz po ukoDczeniu 5. roku |ycia, ze szczególnym uwzgldnieniem typu rasowego. Ocena cech eksterieru uwzgldnia równie|: - pomiary biometryczne, - ocen zdrowia i konstytucji. 7 Ocena warto[ci u|ytkowej ogierów i klaczy prowadzona jest zgodnie z zasadami Programu hodowlanego koni rasy wielkopolskiej przyjtego przez Zwizek (ZaBcznik). 9.4. Ocena u|ytkowo[ci rozpBodowej 1. Klacze  ocena efektywno[ci rozrodczej i produkcyjno[ci na podstawie: - wskazników rozrodu, - liczby |ywo urodzonych zrebit, - liczby zrebit odsadzonych, 2. Ogiery  ocena efektywno[ci rozrodczej i produkcyjno[ci na podstawie: - jako[ci nasienia i skuteczno[ci krycia, - liczby |ywo urodzonych zrebit, - prawidBowo[ci zachowaD seksualnych (libido). 9.5. Ocena warto[ci hodowlanej Ocena warto[ci cech u|ytkowych jest podstawowym elementem wpBywajcym na mo|liwo[ oceny warto[ci hodowlanej. Jako zasadnicz nale|y traktowa precyzyjn ocen warto[ci u|ytkowej wBasnej oraz warto[ci u|ytkowej potomstwa. Sumarycznym miernikiem oceny warto[ci u|ytkowej ogierów s indeksy warto[ci u|ytkowej: ogólny, uje|d|eniowy i skokowy, okre[lane zgodnie z obowizujcym regulaminem prób dzielno[ci Programu hodowlanego koni wielkopolskich (ZaBcznik) Obecnie czynne w rozrodzie ogiery rasy wielkopolskiej byBy poddawane najcz[ciej wierzchowym próbom dzielno[ci. Ogiery starsze, które zdawaBy polow prób zaprzgow, je|eli speBniaj rodowodowe warunki programu ochrony powinny by dopuszczone do rozrodu w populacji chronionej. Do rozrodu w populacji objtej programem ochrony mog by równie| dopuszczone ogiery, których warto[ u|ytkowa zostaBa sprawdzona w próbach alternatywnych. MBode ogiery wchodzce do hodowli powinny zdawa próby dzielno[ci zgodnie z Programem hodowli koni wielkopolskich. 9.6. Dobór zwierzt do kojarzeD Podstawowa metoda doboru zwierzt do kojarzeD oparta jest na kojarzeniach czysto rasowych z minimalizowaniem narastania inbredu. W populacji objtej programem ochrony nale|y stosowa krycie naturalne. Klaczy nie wolno kry ogierami blisko z nimi spokrewnionymi, czyli: ojcami, synami, brami, póBbrami. Pierwsze zazrebienie klaczy nie powinno mie miejsca wcze[niej ni| przed ukoDczeniem przez ni 30. miesica |ycia. 9.7. Wykorzystanie materiaBu biologicznego Powszechnie stosowany jest rozród naturalny, tj. tzw. krycie z rki. Dopuszcza si inseminacj nasieniem [wie|ym lub schBodzonym. Inseminacja nasieniem mro|onym jest dozwolona wyBcznie w szczególnych przypadkach, po uzyskaniu pisemnej zgody Grupy Roboczej. Wykorzystanie zdeponowanego materiaBu biologicznego bdzie mo|liwe po uzyskaniu zgody podmiotu prowadzcego ksig oraz Instytutu. 9.8. Kriokonserwacja materiaBu biologicznego W celu zabezpieczenia cigBo[ci linii mskich i |eDskich, w uzasadnionych przypadkach materiaB biologiczny mo|e by gromadzony i przechowywany w postaci zamro|onego nasienia, pochodzcego od wytypowanych ogierów. Je|eli zajdzie taka potrzeba, od wytypowanych dawczyD mog by pobierane równie| zarodki w celu ich zamro|enia. Zdeponowany materiaB bdzie stanowiB rezerwow pul genów. MateriaB biologiczny koni rasy wielkopolskiej objtych programem ochrony bdzie zdeponowany i przechowywany w Banku MateriaBów Biologicznych Instytutu. 8 Ogiery oraz klacze, od których bdzie pozyskiwany, zamra|any i przechowywany materiaB biologiczny, typuje podmiot prowadzcy ksig dla koni rasy wielkopolskiej oraz Instytut. 10. Zasady organizacyjne realizacji programu Programem ochrony zasobów genetycznych koni rasy wielkopolskiej s obejmowane klacze wyBcznie hodowli krajowej, urodzone w Polsce, poddane ocenie warto[ci u|ytkowej zgodnie z obowizujcymi przepisami, które: 1) speBniaj warunki wpisu do polskiej gBównej ksigi stadnej koni wielkopolskich, 2) speBniaj warunki okre[lone w punkcie:  Zasady wyboru klaczy do programu ochrony , 3) s stanowione wyBcznie ogierami z listy ogierów, przedstawionej ka|dego roku, w terminie do 28 lutego i opublikowanej na stronie internetowej Zwizku, 4) nie mog by kryte ogierami blisko z nimi spokrewnionymi, czyli: ojcami, synami, brami, póBbrami, 5) urodziBy co najmniej dwa zrebita w cigu 5 lat uczestnictwa w programie, ocenione na co najmniej 14 pkt w 20 punktowej skali oceny zrebit i odchowuj je do wieku co najmniej 2 miesicy, z tym |e pierwsze zrebi ma by urodzone w cigu pierwszych 2 lat, a kolejne w cigu 3 nastpnych lat uczestnictwa w programie. Kwalifikacja klaczy do udziaBu w programie dokonywana jest przez Instytut na podstawie wniosku hodowcy/wBa[ciciela klaczy, zgodnie z obowizujc procedur kwalifikacji. Przy rozpatrywaniu wniosku o uczestnictwo w programie, w oparciu o ocen Zwizku, uwzgldniane s równie|: - warunki przyrodnicze ocenianego o[rodka; - warunki stajenne (zaplecze, stajnie, wybiegi, pastwiska); - warunki paszowe; - formy u|ytkowania koni; - mo|liwo[ zapewnienia prawidBowej opieki i nadzoru nad koDmi. Hodowca/wBa[ciciel koni rasy wielkopolskiej uczestniczcy w programie ochrony zobowizany jest do utrzymania co najmniej 2 klaczy tej rasy (stan [rednioroczny) wpisanych do ksigi gBównej i zakwalifikowanych do uczestnictwa w programie, w warunkach zgodnych z przepisami o dobrostanie zwierzt. Klacze musz by poddawane ocenie warto[ci u|ytkowej wykonanej przez prowadzcego ksig, by u|ytkowane rozpBodowo i rodzi warto[ciowe potomstwo. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Instytut mo|e podj decyzj o odstpieniu od niektórych wymogów programu ochrony. Instytut corocznie prowadzi weryfikacj klaczy zakwalifikowanych do udziaBu w programie pod ktem przestrzegania zasad w nim okre[lonych. W przypadku stwierdzenia nieprawidBowo[ci w realizacji programu klacze, których te nieprawidBowo[ci dotycz, mog zosta z niego wykluczone. W pierwszej kolejno[ci kwalifikowane s zwierzta, które zgodnie z wytycznymi programu ochrony dla danej rasy s niezbdne do jego peBnej realizacji. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy wielkopolskiej realizowany jest przez: - hodowc/wBa[ciciela klaczy wielkopolskich, - Zwizek, - Instytut. Zasady wspóBpracy IZ PIB i PZHK okre[la zawarte porozumienie. 9 Zasady uczestnictwa hodowców w programie okre[la umowa zawarta pomidzy hodowc/wBa[cicielem stada a Zwizkiem. Dla wspomagania realizacji programu jego realizatorzy bd podejmowali dodatkowe dziaBania, takie jak: a) prowadzenie badaD naukowych dotyczcych charakterystyki populacji (szczegóBowa charakterystyka biometryczna, etologiczna, kontrola stopnia spokrewnienia, dystansu genetycznego, badania grup krwi i innych markerów genetycznych); b) promocja koni rasy wielkopolskiej poprzez organizowanie i wspieranie wszelkich dziaBaD majcych na celu rozpropagowanie hodowli tych koni; c) organizowanie wystaw hodowlanych (regionalnych i krajowych) i czempionatów; d) upowszechnianie wiedzy o populacji koni wielkopolskich w [rodkach masowego przekazu (radio, telewizja), ksi|kach, artykuBach prasowych i in. Podmioty zaanga|owane w realizacj programu, w miar mo|liwo[ci, bd podejmowaBy dziaBania w celu pozyskania dodatkowych [rodków finansowych na jego realizacj ze [rodków bud|etowych, przeznaczonych na dotacje przedmiotowe dla podmiotów wykonujcych zadania na rzecz rolnictwa, programów rolno-[rodowiskowych, projektów badawczych placówek naukowych oraz zródeB pozarzdowych. 11. Nadzór i ocena efektywno[ci realizacji programu ochrony Nadzór merytoryczny nad realizacj programu ochrony zasobów genetycznych koni rasy wielkopolskiej sprawuje Instytut. Grupa Robocza dziaBajca przy Instytucie okresowo dokonuje oceny efektywno[ci dziaBania programu poprzez analiz przebiegu realizacji jego celów, w szczególno[ci w odniesieniu do: - liczby klaczy objtych programem i liczby ogierów dopuszczonych do krycia w chronionej populacji (w cyklu rocznym), - porównania pomiarów biometrycznych klaczy (w cyklu trzyletnim), - porównania wyników prób dzielno[ci klaczy i ogierów (w cyklu trzyletnim), - badania jako[ci potomstwa zgodnie z 20-punktow skal oceny (w cyklu rocznym). Analiza jest wykonywana na podstawie przekazanych przez Zwizek danych. Okresowa ocena wykonywana jest przez Grup Robocz w oparciu o analiz wBasn lub analiz, jak przeprowadziBa inna jednostka (na zlecenie Instytutu). ZaBcznik - Ocena warto[ci u|ytkowej - regulamin próby dzielno[ci 12. Pi[miennictwo 1. Biernacki S., Grabowski J., Gurski, Hay H., Helak, Kowalski J., Kukawski L., Marinowicz I., Matlawski Cz., Mucha W., Nowicki (1961). KoD poznaDski, Instytut Zootechniki, Kraków. 2. Grodzicki St., PacyDski J. (1966). Stadnina Koni Liski. PWRiL, Warszawa. 3. Hay St. (1965). Wstp. Ksiga Stadna Koni Rasy Wielkopolskich. Tom I, cz[ I. 4. Hay St., WoBowiDski R. (1966). Stadnina Koni Racot. PWRiL, Warszawa. 5. Hay St., Starzynski (1967). Stadnina Koni Posadowo. PWRiL, Warszawa. 6. Hay St. (1971). 75 lat PoznaDskiego Zwizku Hodowców Koni. KoD Polski, 4. 7. Aukomski S., WoBkowinski R. (1978). 50-lecie Stadniny Koni Racot. KoD Polski, 3. 8. Aukomski S. (1971). Rody mskie w poznaDskiej hodowli koni. KoD Polski, cz. I ,4. 9. Aukomski S. (1972). Rody mskie w poznaDskiej hodowli koni. KoD Polski, cz. II, 1. 10. Kaczmarek W. (1986). Stadnina Koni Ppowo. KoD Polski, 2. 10 11. Kukawski L. (1995). Zarys dziejów zorganizowanej hodowli koni w Wielkopolsce. Wielkopolski Zwizek Hodowców Koni, PoznaD. Wyd. GRAFICON DRUK. 12. Nowicka-PosBuszna A. (1979). Sieraków, PaDstwowe Stado Ogierów 1829-1979. PWRiL, PoznaD. 13. Nowicka PosBuszna A. (1982). Analiza hodowli i produkcji koni wierzchowych rasy wielkopolskiej w stadninach poznaDskich oraz próba jej doskonalenia na drodze skokowych uzdolnieD zrebit (maszynopis), AR PoznaD. 14. Nowicka-PosBuszna A., Hanke B. (1997). Charakterystyka biometryczna, hodowlana i ocena warto[ci u|ytkowej reproduktorów stacjonujcych w SK Ppowo, Posadowo i Racot w latach 1945 1995. Zesz. Nauk AR Szczecin, 177, Zootechnika, 35, 279 280. 15. Nowicka-PosBuszna A., {uBawski M. (2002). Hodowla koni póBkrwi w Wielkopolsce. Prz. Hod., 3, 22 28. 16. Nowicka-PosBuszna A., {uBawski M., Cze[nik E., JaszczyDska M. (2007). Program ochrony zasobów genetycznych koni wielkopolskich. 17. PacyDski J. (1972). Stadnina koni Liski i jej zadania. KoD Polski, 4. 18. Pruski W. (1978). Hodowla zwierzt gospodarskich w Wielkopolsce w latach 1793-1850. Rocz. Nauk Roln., s. D, Monografie, t. 167, Warszawa. 19. Soltysinski J. (1938). Charakterystyka PaDstwowego Stada Ogierów w Sierakowie. Uniw. PoznaD. 20. Tomicki St. (1971). Wielkopolski O[rodek Hodowli Koni. KoD Polski, 4. 21. Waligora W. (1985). Monografia przedsibiorstw hodowli zarodowej Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej i Pomorza Zachodniego w latach 1945-1984. PWRiL, PoznaD. Opracowanie programu: Anna Nowicka-PosBuszna Iwona Tomczyk-Wrona Program zostaB pozytywnie zaopiniowany przez Grup Robocz ds. ochrony zasobów genetycznych koni, dziaBajc przy Instytucie Zootechniki PIB oraz przyjty przez Rad Naukow IZ PIB w dniu 15 grudnia 2009 roku. Akceptuj: prof. dr hab. Jdrzej KrupiDski Dyrektor Instytutu Zootechniki PIB 11

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ochrona zasobów genetycznych rodzimych ras koni Lubuskie Aktualności Rolnicze
10Jaszczynska Ochrona zasobów pszczół rasy srodkowoeuropejskiej
Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego 2009 2015
W Mioduszewski Mała retencja w lasach elementem kształtowania i ochrony zasobów wodnych
IMGW Program ochrony i rekultywacji Jeziora SÅ‚awskiego
Program ochrony powietrza w województwie mazowieckim
Program ochrony porzeczki czarnej
Napisac program sprawdzajacy, czy dwa lancuchy sa rowne bez wzgledu na wielkośc liter
program seminarium 2010 03 11
program egzaminów na uprawnienia budowlane styczeń 2010
Program nauczania KO IV VI SP 2010
Przewodnik genetyka ogólna Ochrona 2013
2010 03 Tworzenie kopii obiektów [Programowanie C C ]
ORP wielkości i jednostki stosowane w ochronie radiologicznej
akt Program szczepień ochronnych na 2017

więcej podobnych podstron