11/03/2008 16:38
Przygoda z klasÄ… Klasa 3
SCENARIUSZ ZAJóå LEKTUROWYCH
Modu"  S"oł
TrÄ…balski
Wariant II: Sposób na s"oniowÄ… pami´ç
Modu"  S"oł
Trąbalski zosta" opracowany w dwóch wariantach: dla klasy I i dla klasy III.
W pierwszej wersji wiersz J. Tuwima jest traktowany jako dobry przyk"ad doskona"ej poezji dla dzieci.
W drugim wariancie wiersz  S"oł
TrÄ…balski jest pretekstem do rozmów na temat znaczenia pami´ci dla
efektywnego uczenia si´. Prezentujemy tu szereg çwiczeÅ‚
podpowiadajÄ…cych dzieciom techniki u"atwiajÄ…ce
zapami´tywanie. Modu" jednodniowy pt.  Sposób na s"oniowÄ… pami´ç moÅ»na zrealizowaç w klasie III przy
okazji modu"u 8.  Jak dzia"a nasze cia"o? (5. dzieł
).
Cele modu"u i wskaÄ™niki przewidywanych osiÄ…gni´ç:
" przekonanie, Å»e trzeba si´ uczyç, jak si´ uczyç (1.1.a)
uczeł
: podejmuje próby wykorzystywania poznanej techniki zapami´tywania ( metody "aÅ‚
cuchowej ) do
uczenia si´ pisowni wyrazów trudnych ortograficznie oraz do zapami´tania niektórych dzia"aÅ‚
w ta-
bliczce mnoŻenia
uczeł
: poszukuje  swoich sposobów na lepsze zapami´tywanie informacji i uczenie si´ tekstów na pa-
mi´ç
" czytelne pisanie liter w wyrazach, p"ynne pisanie wyrazów (1.3.b)
uczeł
: poprawnie ortograficznie zapisuje wybrane z tekstu wyrazy (ortogramy).
Przyk"adowy zapis w dzien- Sytuacje dydaktyczne:
P
r
z
y
k
"
a
d
o
w
y
z
a
p
i
s
w
d
z
i
e
n
-
1. Wszystko mia" s"oniowe  pi´kne czytanie wiersza  S"oÅ‚
TrÄ…balski J. Tu-
niku: Rozmowa na temat
n
i
k
u
:
wima przez nauczyciela. O jakim problemie opowiada wiersz? Co oznacza wy-
problemów z pami´ciÄ… na
raÅ»enie w wierszu:  wszystko mia" s"oniowe oprócz pami´ci ? Jakie sytuacje
podstawie wiersza J. Tuwima
zdarza"y si´ s"oniowi z powodu braku pami´ci? Jak móg" si´ wtedy czuç s"oÅ‚

 S"oł
TrÄ…balski . Zapoznanie
TrÄ…balski, a jak czu"a si´ jego rodzina i znajomi?
uczniów z mnemotechniką
 ¸aÅ‚
cuch skojarzeł
 . Wymy- Nast´pnie rozmawiamy z uczniami na temat znaczenia pami´ci w Å»yciu kaÅ»-
dego cz"owieka. Co by by"o, gdybyĘmy nie potrafili wcale zapami´tywaç?
Ęlanie historyjek u"atwiających
zapami´tanie wybranych orto- Jak Å»yje si´ ludziom, którzy majÄ… k"opoty z pami´ciÄ…? W jakich sytuacjach pa-
gramów oraz wyników dzia- mi´ç jest szczególnie potrzebna uczniom?
"ał
mnoŻenia z tabliczki
2. Gdzie  mieszka pami´ç? Czego potrzebuje nasz uk"ad nerwowy, aby dobrze
mnoÅ»enia. Pisanie z pami´ci
zawiadywaç naszym cia"em i Å»eby dobrze si´ nam uczy"o? Rozmawiamy o hi-
 sprawdzian z pisania zdał

z zapami´tanymi ortogra- gienie pracy umys"owej i zasadach efektywnego uczenia si´: odpowiednia
iloĘç snu, ruch na ĘwieÅ»ym powietrzu, w"aĘciwe odÅ»ywianie, prawid"owe zor-
mami.
ganizowanie miejsca do nauki (porządek na biurku, spokój i cisza), odpo-
Pomoce: tekst wiersza Julia- wiednie oĘwietlenie, sta"e godziny pracy, przerwy na zabaw´.
P
o
m
o
c
e
:
,
na Tuwima  S"oł
TrÄ…balski ,
Karta Pracy 1 i 3 dla kaŻde- Dobra rada: Zapytajmy, czy dzieci zauwaŻy"y, w jakich porach dnia najlepiej
im si´ pracuje, jakie majÄ… sposoby na szybkie zapami´tanie np. wiersza albo
go dziecka, Karta Pracy 2
dla grup, kartony, na któ- s"ówek z j´zyka angielskiego, w jaki sposób uczÄ… si´ tabliczki mnoÅ»enia.
rych nauczyciel zapisuje wy-
3. Zobacz, dotknij, spróbuj... Z tekstu wiersza  S"oł
TrÄ…balski wybieramy
brane z wiersza ortogramy
wyrazy, które mogÄ… byç ortograficznie trudne (najlepiej rzeczowniki), np.: fi-
(np.: filiÅ»anka, Nil, szeĘç,
trÄ…ba, córeczka, Å»ona, kuÄ™- liÅ»anka, Nil, szeĘç, trÄ…ba, córeczka, Å»ona, kuÄ™nia, supe".
 Dzieci wspólnie wyjaĘniają znaczenie poszczególnych wyrazów oraz okre-
nia, supe").
Ęlają rodzaj trudnoĘci ortograficznej.
Dobra rada: Kserowanie kar-  KaŻde dziecko losuje lub wybiera najtrudniejszy dla niego wyraz i opisuje
D
o
b
r
a
r
a
d
a
:
ty 2 nie jest konieczne. MoÅ»- tak, jakby zbada"o danÄ… rzecz wszystkimi zmys"ami: wzrokiem, dotykiem,
na poprosiç dzieci o wykorzy- smakiem, w´chem i s"uchem (Karta Pracy 1).
stanie kartek z brudnopisów.  Ch´tne dzieci czytajÄ… g"oĘno swoje spostrzeÅ»enia.
8
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
11/03/2008 16:38
4. Niestworzona historia. Dzielimy dzieci na kilkuosobowe grupy (4-6 dzie- Dobra rada (do syt. 3): WaÅ»-
ci). KaÅ»da grupa otrzymuje Kart´ Pracy 2. Zadaniem kaÅ»dej grupy jest u"o- ne, aby na forum klasy zo-
Żenie krótkiej, ale jak najbardziej niezwyk"ej, Ęmiesznej, udziwnionej, absur- sta"y opisane wszystkie wy-
dalnej historyjki. Bohaterami sÄ… wszystkie wybrane z wiersza wyrazy. brane z tekstu wiersza
MoÅ»emy podaç przyk"ad, w którym jednak nie powinno byç tych samych or- ortogramy.
togramów.
Ortogramy do naszego przyk"adu: góra, kapusta, morze, biurko, "yŻwy.
Pewnego razu na szczyt strasznie stromej góry wturla"a si´ wielka kapusta.
Chcia"a obejrzeç widoki, ale wokó" nic nie by"o widaç... oprócz wody, bo ca"Ä…
okolic´ zala"o w"aĘnie pomaraÅ‚
czowe morze. Wtem morze zamarz"o. Z oddali
po pomarał
czowej tafli ogromnego lodowiska sun´"o do kapusty biurko, które
zamiast szuflad mia"o "yŻwy. Kapusta teŻ za"oŻy"a "yŻwy i wspólnie z biurkiem
zatał
czyli na lodzie.
Dajemy grupom ĘciĘle okreĘlonÄ… iloĘç czasu (np. 15 minut) na u"oÅ»enie i za-
pisanie historyjek. Nast´pnie wszystkie grupy prezentujÄ… swoje pomys"y.
Dzieci z innych grup mogÄ… zadawaç pytania.
5. Poprawiamy b"´dy. KaÅ»da grupa pracuje wspólnie nad poprawÄ… swoich hi-
storyjek.
 Zaznaczamy (podkreĘlamy) wykorzystane ortogramy.
 Wyszukujemy  wÄ…tpliwe wyrazy i sprawdzamy ich pisowni´ w s"ownikach.
 Niektóre wyrazy, a nawet ca"e zdania, moÅ»emy napisaç poprawnie jeszcze
raz i nakleiç na b"´dnie napisanych.
Poprawione grupowe karty pracy wywieszamy na tablicy.
6. Uwaga, dyktando!  pisanie z pami´ci tekstu historyjki. Dzieci w parach Dobra rada: KaÅ»de dziecko
dyktujÄ… sobie, a potem sprawdzajÄ… wzajemnie poprawnoĘç zapisu wybranej powinno pisaç z pami´ci hi-
historyjki lub jej cz´Ä˜ci. storyjk´, w tworzeniu której
uczestniczy"o.
7. Haki liczbowe. Ustalamy swój sekretny alfabet wyobraŻeniowy z poszcze-
gólnymi cyframi od 0 do 9. Na przyk"ad: 0  talerz, 1  Ęwieca, 2  "ab´dÄ™, 3
 serce, 4  krzes"o, 5  hak, 6  s"oł
, 7  kosa, 8  ba"wan, 9  balonik. Licz-
ba 163 to: Ęwieca, serce, s"oł
. WyobraÅ»am sobie: wchodz´ do ciemnego po-
koju. Zapalam Ęwiec´ i widz´ s"onia, który trzyma w trÄ…bie pluszowe serce.
WaÅ»na jest kolejnoĘç nasuwajÄ…cych si´ w historyjce wyobraÅ»eÅ‚
 musi do-
k"adnie odwzorowywaç kolejnoĘç liczb. åwiczymy z dzieçmi uk"adanie ta-
kich historyjek dla dobrego zapami´tania naszego kodu.
8. 7 razy 8 to...? Typujemy dzia"ania w tabliczce mnoŻenia, których wyniki Dobra rada: NajwaŻniejsze
najtrudniej jest zapami´taç. KaÅ»de dziecko zapisuje swoje trudne dzia"ania jest tu samo wyobraÅ»enie
na Karcie Pracy 3. Nast´pnie uk"ada historyjk´ z wyobraÅ»eniami tych liczb. sobie historyjki, a nie jej
Na przyk"ad: mnie trudno jest zapami´taç mnoÅ»enie 7 razy 8 równa si´ 56. Bu- pi´kne opowiedzenie. Dla-
duj´ wyobraÅ»enie: Zima, mróz aÅ» skrzypi. Ba"wana z kosÄ… zamiast miot"y ciÄ…- tego starajmy si´ jak naj-
gnie po Ęniegu za pomocą haka (takiego od samochodu, z linką) niebieski s"oł
. mniej ingerowaç w wypo-
WaÅ»ne, Å»ebym zobaczy"a najpierw tego ba"wana (8), potem jego kos´ (razy 7). wiedzi dzieci.
Dalej obserwuj´ w wyobraÄ™ni, Å»e ba"wan sunie po Ęniegu, bo ma przyczepiony Praca domowa: Narysuj lub
hak (5) z linkÄ…. Sun´ wzrokiem po tej lince, a na jej koÅ‚
cu widz´ niebieskiego opisz historyjki do innych
s"onia (6). trudnych do zapami´tania
Obok zapisanych trudnych mnoŻeł
dzieci narysujÄ… swojÄ… historyjk´, a potem dzia"aÅ‚
mnoŻenia. WywieĘ
jÄ… opowiadajÄ…. Zwracamy uwag´, aby w ich wypowiedzi zakodowane liczby je w widocznym miejscu
pojawia"y si´ w odpowiedniej kolejnoĘci (Karta Pracy 3). w domu i po kilku godzi-
nach sprawdÄ™, czy pami´-
Warto wiedzieç, Å»e... tasz wynik mnoÅ»enia.
Pierwszym niezb´dnym warunkiem zapami´tywania informacji jest zwrócenie
uwagi na danÄ… informacj´. Nie zapami´tujemy Å»adnej z bardzo wielu docie-
rających do nas w kaŻdej chwili informacji, jeĘli nie zwrócimy na nią uwagi.
KaÅ»dy nauczyciel powinien mieç takÅ»e ĘwiadomoĘç faktu, Å»e nasza pami´ç
ma ĘciĘle okreĘlonÄ…  wydolnoĘç . Nawet jeĘli zwrócimy uwag´ i chcemy za-
pami´taç, nie jesteĘmy w stanie zarejestrowaç i przechowywaç w pami´ci
wi´cej niÅ» przeci´tnie od 4 do 8 dawek informacji (np. numerów lub s"ówek
z j´zyka obcego).  WydolnoĘç pami´ci moÅ»na jednak poprawiaç poprzez
odpowiedni trening.
9 www.wsip.pl
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
11/03/2008 16:38
Poznaj swój styl myĘlenia!
KaÅ»dy cz"owiek ma charakterystyczny styl myĘlenia i zapami´tywania.
" Wzrokowcy  nauk´ u"atwia im popieranie s"ów obrazami. Dla wzrokow-
ców powinniĘmy na zaj´ciach prezentowaç rysunki, fotografie, filmy, prezen-
tacje multimedialne, barwne napisy, wykresy itp. Wzrokowcy powinni robiç
notatki, wynotowywaç najwaÅ»niejsze informacje, podkreĘlaç, zakreĘlaç, ryso-
waç schematy,  mapy myĘlowe , przygotowywaç  ĘciÄ…gi itp.;
" S"uchowcy  najefektywniej uczÄ… si´ s"uchajÄ…c wypowiedzi innych, wyja-
Ęnieł
, odpowiedzi na pytania w trakcie dyskusji.
" Czuciowcy (kinestetycy)  najlepiej poznajÄ… nowe rzeczy w praktycznym
dzia"aniu (konstruujÄ…c, eksperymentujÄ…c, odgrywajÄ…c role). W zapami´tywa-
niu pomaga im ruch (chodzenie, rytmiczne wystukiwanie, gestykulowanie
przed lustrem).
Najwi´cej ludzi moÅ»na zaliczyç do stylu mieszanego z przewagÄ… jednego
z wyŻej wymienionych.
Dla wszystkich bardzo skuteczną strategią jest uczenie innych  wyjaĘnianie
zagadnienia koledze, mamie czy nawet swojemu pluszakowi.
Sposoby na lepsze zapami´tywanie
åwicz mnemotechnik´. PomoÅ»e ci czasem pami´taç, Å»e Å»yjesz.
 mówi" Stanis"aw Jerzy Lec.
Mnemotechnika to tworzenie skojarzeł
u"atwiajÄ…cych zapami´tywanie  ko-
dowanie, gromadzenie i przechowywanie informacji. Nowe dla nas informacje
musimy zwiÄ…zaç, skojarzyç z dobrze nam znanymi. Powinny one trafiç z pami´-
ci krótkotrwa"ej do d"ugotrwa"ej. Nazwa mnemotechnika pochodzi od imienia
greckiej bogini Mnemozyny (z greckiego mneme  pami´ç). Jak dowiadujemy
si´ od Ewy DereÅ‚
(www.student.interia.pl), za twórc´ pierwszej z mnemotech-
nik nazywanej  rzymskim pokojem uwaŻany jest grecki poeta Symonides
z Keos (556-467 p.n.e.). Jak g"osi legenda, Symonides zosta" wywo"any z uczty
pod pretekstem spotkania z czekajÄ…cymi na niego w´drowcami. Na zewnÄ…trz
jednak nikogo nie by"o. W tym czasie sufit sali, w której ucztowano, zawali" si´.
Wszyscy goĘcie zgin´li, a ich cia"a by"y tak zmasakrowane, Å»e nie moÅ»na by"o
nikogo zidentyfikowaç. Symonides zapami´ta" jednak, gdzie przebywa"y po-
szczególne osoby i dzi´ki temu okreĘli" toÅ»samoĘç ofiar. Tak powsta" system za-
pami´tywania rzeczy poprzez ich umiejscowienie w przestrzeni konkretnego
pomieszczenia, nazywany systemem rzymskiego pokoju.
Skojarzenia mogÄ… byç fizyczne (np. lewa strona to ta, przy której mamy ser-
ce) lub wizualne (np. nazw´ czasownik kojarz´ ze zmywaniem naczyÅ‚
).
Takie skojarzenia naj"atwiej zapami´tujemy, jeĘli u"oÅ»ymy z nich historyjki 
im bardziej niezwyk"e, dziwaczne, Ęmieszne, tym lepiej.
CiekawÄ… i "atwÄ… do zastosowania mnemotechnikÄ… jest zapami´tywanie pro-
stych wierszyków. Typowym przyk"adem tej techniki jest wierszyk  -uje si´
nie kreskuje . DuŻo wierszyków ortograficznych znajdziemy np. w ksiąŻkach
Witolda Gawdzika (np.  Ortografia na weso"o i na serio ).
Skuteczne zapami´tanie kilku elementów u"atwi nam u"oÅ»enie akronimu,
który zapami´tamy jako jeden wyraz, np. ADEK  witaminy rozpuszczalne
w t"uszczach: A, D, E i K.
Warto teÅ» uk"adaç niezwyk"e zdania z wyrazami rozpoczynajÄ…cymi si´ na t´
samÄ… liter´, na którÄ… zaczynajÄ… si´ wyrazy do zapami´tania. DoĘç powszech-
nie znane sÄ… np. zdania u"atwiajÄ…ce zapami´tanie kolejnoĘci planet w Uk"a-
dzie S"onecznym (Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran,
Neptun, Pluton): Moja Wiecznie Zapracowana Mama Jutro Sama Upiecze
Nam Placek. Inna wersja: Mój Wujek Zapisa" Mi Jak StreĘciç Uk"ad Naszych
Planet. Aby bezb"´dnie podaç kolejnoĘç kolorów w t´czy, wystarczy zapa-
mi´taç rymowank´: Czemu patrzysz Å»abko zielona na g"upiego fanfarona? (c
 czerwony, p  pomarał
czowy, Ż  Żó"ty, z  zielony, n  niebieski, g  gra-
natowy, f  fioletowy). Warto zapami´taç wierszyk:  Bez jednego metra 
dwa i pó" kilometra , bo w ten sposób wiemy, jak wysoki jest najwyŻszy
w Polsce szczyt tatrzał
ski  Rysy (2 499 m n.p.m.).  Jeden, cztery, dziewi´ç,
dwa  Kolumb Ameryk´ zna.  ten wierszyk u"atwia pami´tanie roku odkry-
cia Ameryki przez Kolumba (1492).
Zapewne kaÅ»dy nauczyciel moÅ»e podaç kilka takich  sztuczek . Nic nie stoi
na przeszkodzie, aby i uczniowie je poznali.
10
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
11/03/2008 16:38
Karta pracy 1  Pami´ç do modu"u  S"oÅ‚
TrÄ…balski . Wariant II
1. Z wiersza Juliana Tuwima pt.  S"oł
TrÄ…balski wypisz rzeczowniki,
których pisowni´ chcesz zapami´taç. Zaznacz kolorem trudne miejsca.
2. Wybierz lub wylosuj jeden wyraz, napisz go duŻymi literami.
3. WyobraÄ™ sobie, Å»e widzisz to coĘ, t´ rzecz. Jaka ona jest?
WyglÄ…da jak
Gdy dotykam, to czuj´, Å»e
W smaku jest
Ma zapach
Wydaje dÄ™wi´ki
4. Narysuj to tak, aby by"o widaç, jak prawid"owo zapisaç nazw´.
11 www.wsip.pl
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
11/03/2008 16:38
Karta pracy 2  Niestworzona historia do modu"u  S"oł
TrÄ…balski . Wariant II
(Karta dla grupy)
1. Napiszcie wyrazy, które wykorzystacie do swojej niesamowitej historyjki.
2. Starajcie si´, aby kaÅ»dy z Was bra" udzia" w tworzeniu, oraz Å»eby kaÅ»dy
wyraz by" waŻnym bohaterem historii. Na koniec nadajcie tytu" Waszemu
dzie"u.
12
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
11/03/2008 16:38
Karta pracy 3  Pami´ç do modu"u  S"oÅ‚
TrÄ…balski . Wariant II
1. Narysuj  tajemne znaki obrazujÄ…ce wszystkie liczby:
1  2  3 
4  5  6 
7  8  9 
2. Narysuj wyobraŻenia podanych liczb:
294  640 
3. U"óŻ historyjk´ liczby 538.
4. Twoje mnoÅ»enie do zapami´tania:
"
=
Zapisz historyjk´, która u"atwi Ci zapami´tanie tego mnoÅ»enia.
13 www.wsip.pl
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K
80%
40%
CM
CY
MY
CMY
C
80%
40%
M
80%
40%
Y
80%
40%
K