Instrukcja budowy betonowych zbiorników na gnojówkę przy pomocy formy
UMZ.
Prezentacja formy UMZ.
Forma UMZ jest urządzeniem przeznaczonym do wielokrotnego wykonywania betonowych zbiorników o
pojemności: 18  20 m3. Forma jest przenośnym szalunkiem.
Budowane zbiorniki mają wymiary: głębokość do 3m, średnica wewnętrzna 3m, grubość ścianek: 15cm. Zbiorniki
przeznaczone są do przechowywania gnojówki lub gnojowicy, mogą również pełnić rolę szamba na ścieki z domu.
Rys. 1. Forma do odlewania betonowych zbiorników.
(opracowana przez IBMiER w Warszawie)
1. maszt,
2. mechanizm do podnoszenia formy,
3. podwójny blaszany szalunek,
4. konstrukcja stabilizująca położenie elementów formy.
Lokalizacja zbiornika (lub zbiorników) i obliczenie potrzebnej objętości
Zbiornik (zbiorniki) na gnojówkę powinny być umieszczone w bezpośredniej bliskości płyty gnojowej,
tak by gnojówka z budynku inwentarskiego i odcieki z płyty gnojowej spływały do zbiornika (zbiorników).
Pojemność zbiornika na gnojówkę powinna być nie mniejsza jak 3,00 m3
na 1 SD (sztukę dużą  przeliczenie
posiadanych zwierząt gospodarskich na sztuki o masie 500 kg).
Pojemność zbiornika na gnojowicę powinna być nie mniejsza jak 11,00 m3
na 1 SD.
Wymaganą powierzchnię płyty obornikowej obliczamy przyjmując 3,50 m2 powierzchni na 1 SD (przy
pryzmowaniu do 2 m).
Kodeks Dobrych Praktyk Rolniczych określa, że pojemność płyty gnojowej i zbiorników na gnojówkę
musi być tak obliczona, by można gromadzić obornik i gnojówkę przez okres nie krótszy jak pół roku.
Uwaga:
Budowa płyty i zbiornika na gnojówkę nie obowiązuje gospodarstw, mających obsadę zwierząt poniżej 2 SD lub
budynek inwentarski z głęboka ściółką.
Wymagane przepisami, minimalne odległości płyty gnojowej i zbiorników na gnojówkę lub gnojowicę:
Płyta obornikowa (i otwarte zbiorniki na gnojówkę lub gnojowicę):
- od domów* - 30 m,
- od granicy działki - 4 m,
- od studni - 15 m,
- od silosu na kiszonki - 10 m.
Zbiornik na gnojówkę lub gnojowicę (przykryty):
- od domów* - 15 m,
- od granicy działki - 4 m,
- od studni - 15 m,
- od silosu na kiszonki - 5 m.
* - dotyczy domów na działkach sąsiadów.
Od 29.10.2008 (Ustawa o nawozach i nawożeniu z lipca 2000 r.) zabronione będzie prowadzenie produkcji
zwierzęcej w gospodarstwach niemających odpowiedniej wielkości płyt obornikowych i zbiorników na nawozy
płynne.
Gnojówka produkowana jest w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta na ściółce. Gnojówka to
odcieki z budynku inwentarskiego i płyty gnojowej (wraz z deszczówką).
Gnojowica powstaje w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta bezściołowo. Gnojowica to
mieszanina moczu i kału zwierząt wraz z wodą używaną do mycia legowisk.
Gnojówka jak i gnojowica to naturalne, wysokowartościowe nawozy naturalne. Płynne nawozy naturalne powinny
być rozlewane na polach w odpowiednich terminach agrotechnicznych. A
ączna, roczna dawka gnojowicy nie
powinna być większa niż 45 m3 na hektar (170 kg N).
Na słabszych glebach nie należy przekraczać jednorazowej dawki 20 m3
gnojówki lub gnojowicy na hektar.
W województwie lubelskim przeważają gospodarstwa utrzymujące zwierzęta na ściółce. W większości
gospodarstw nie ma płyt obornikowych zbiorników na gnojówkę lub gnojowicę. Gnojówka wsiąka do gleby i
zanieczyszcza wody podziemne. Oprócz zanieczyszczania środowiska rolnik traci cenny nawóz naturalny.
Stosowanie gnojówki do nawożenia pól pozwala ograniczyć zakup nawozów mineralnych o 30%.
Rys. 2. Ekologiczna płyta obornikowa  przekrój  rozwiązanie przykładowe.
1. Betonowa płyta obornikowa ze spadkami 1% w kierunku studzienki gnojowej (patrz szczegół budowy).
2. Szczelny zbiornik na gnojówkę  w głębi pokrywa dodatkowego zbiornika (patrz 2a na rys. 3).
3. Podziemna rura odprowadzająca gnojówkę z budynku inwentarskiego (patrz 3a na rys. 3).
4. Studzienka osadowa z dziurkowanym wiadrem do zatrzymywania części stałych np. słomy. (patrz szczegół na rys. 3).
5. Murki zabezpieczające przed rozsypywaniem się obornika - na trzech bokach płyty gnojowej (bok bez murka umożliwia wjazd ciągnika z ładowaczem czołowym)  zalecana wysokość 1m.
6. Szufla mechaniczna do usuwania obornika z budynku inwentarskiego.
Rys. 3. Ekologiczna płyta obornikowa  widok z góry  rozwiązanie przykładowe.
1. Betonowa płyta obornikowa ze spadkami 1% w kierunku studzienki gnojowej.
2. Szczelny zbiornik na gnojówkę  2a dodatkowy zbiornik na gnojówkę.
3. Podziemne rury odprowadzające gnojówkę z budynku inwentarskiego i płyty gnojowej  3a połączenia dodatkowego zbiornika na gnojówkę.
4. Studzienki osadowe z dziurkowanymi wiadrami do zatrzymywania części stałych np. słomy.
5. Murki zabezpieczające przed rozsypywaniem się obornika - na trzech bokach płyty gnojowej (bok bez murka umożliwia wjazd ciągnika z ładowaczem czołowym)  zalecana wysokość 1m.
Budowa zbiorników na gnojówkę przy pomocy formy UMZ.
Kolejność wykonywanych czynności.
1. Wybór miejsca budowy zbiornika na gnojówkę z uwzględnieniem:
a) zachowania odległości od domu, granicy działki itp. (zgodnie z przepisami),
b) naturalnych spadków terenu (zachowanie grawitacyjnego spływu gnojówki z płyty i
budynku inwentarskiego).
2. Wykonanie wykopu o wymiarach:
a) 3,2 metra głębokości (przy maksymalnej pojemności) - 3m zbiornik i 20cm dno,
b) 4 metry średnicy na dnie wykopu (ok. 3,5m zajmuje forma UMZ, 50cm miejsca na
skręcanie płyt).
3. Wykonanie dna zbiornika (beton z dodatkiem preparatu uszczelniającego np. Hydrobet):
a) ułożenie folii (przed wylewką betonu) na gruncie podmokłym,
b) wylewka betonowa o grubości 20 cm (bez zbrojenia, lecz na gruncie zleżałym),
4. Montaż formy UMZ na płycie dennej zbiornika (w lecie - na drugi dzień po
wybetonowaniu dna) z zachowaniem:
a) starannego wyczyszczenia blach szalunkowych z resztek betonu i natłuszczenia ich np.
przepracowanym olejem,
b) maksymalnego rozsunięcia blach wewnętrznych (w kierunku na zewnątrz  patrz rys. 4),
c) maksymalnego ściągnięcia blach zewnętrznych (do środka zbiornika  patrz rys. 4).
Rys. 4. Ustawianie położenia blach szalunkowych przed odlewaniem pierwszej
warstwy.
Nieprawidłowe skręcenie blach szalunkowych uniemożliwi (po zalaniu pierwszej warstwy)
podniesienie formy do góry. Brak szczeliny pomiędzy blachami a świeżo odlanym betonem
ściany zbiornika, spowoduje zaklinowanie się formy. Konieczny będzie wtedy jej częściowy
demontaż (wyjęcie jednej z blach szalunkowych),
5. Wykonywanie kolejnych warstw ściany zbiornika z zachowaniem:
a) smarowania olejem blach szalunkowych - każdorazowo przed odlewaniem kolejnej
warstwy,
b) stosowania betonu jak najlepszej klasy, gęstego i zawierającego preparat uszczelniający
(np. wspomniany wcześniej Hydrobet),
c) równomiernego wypełniania betonem przestrzeni między blachami szalunkowymi np.
przy pomocy łopaty i usuwania powietrza poprzez ubijanie kawałkiem listwy drewnianej,
d) częstotliwości odlewania - raz na dobę (przy wysokich temperaturach można wykonywać
kolejne warstwy rano i wieczorem),
e) częściowego zbrojenia ścian zbiornika poprzez układanie poziomych drutów przed
odlewania kolejnych warstw (zbrojenie nie jest konieczne i można z niego zrezygnować),
Ściany zbiornika będą gotowe po wykonaniu 4 (maksymalnie do 5) warstw w zależności od
szerokości zakładek przy skręcaniu formy na kolejnych warstwach.
6. Demontaż formy UMZ po wykonaniu zbiornika powinien uwzględniać:
a) zabezpieczenie przed upadkiem elementów formy na dno zbiornika np. przy pomocy
liny,
b) wyczyszczenie i nasmarowanie części formy ze szczególnym uwzględnieniem blach
szalunkowych.
7. Uszczelnianie zbiornika i podłączanie do instalacji gnojowej:
a) przed wykonaniem pokrywy wnętrze zbiornika należy pokryć warstwą nieprzepuszczalną
dla wody. Najtańszym sposobem jest smarowanie dna i ścian zbiornika lepikiem na
zimno,
b) w miarę możliwości warstwę lepiku należy nanieść na zewnętrzne ściany zbiornika
(koniecznie gdy zbiornik umieszczony będzie na terenie podmokłym),
c) wykonujemy podłączenie rur doprowadzających gnojówkę z budynku inwentarskiego i
płyty gnojowej,
d) zasypywany ziemią wykop (między bokami wykopu a zewnętrzną ścianą zbiornika)
utwardzamy, zlewając kolejne warstwy wodą.
8. Wykonanie płyty wierzchniej:
a) płytę wierzchnią można wykonywać dopiero po całkowitym związaniu betonu w ściance
zbiornika (zwykle po kilku tygodniach),
b) na dnie zbiornika umieszczamy drewniane podciągi, na których układamy szalunki
(będące na wyposażeniu formy UMZ),
c) górną krawędz
zbiornika owijamy taśmą blaszaną (również na wyposażeniu formy UMZ)
tak by wystawała ponad zbiornik ok. 20 cm,
d) z drutów zbrojeniowych montujemy pełne zbrojenie (grubsze druty umieszczamy na
spodzie, jednak w ten sposób by po zalaniu betonem nie wystawały na zewnątrz 
unikniemy korozji),
e) pozostawiamy miejsce na właz. Może to być żeliwny właz kanalizacyjny lub inny
wykonany własnym sposobem,
f) odlewamy płytę betonem wysokiej jakości,
g) demontaż podciągów i płyt szalunkowych wykonujemy po całkowitym związaniu betonu
 kilka tygodni.
Opracował: Bogusław Kiedrowski
tel. [phone] w. 215 (tylko wtorki)