czerwiec 2007
4
nr
n
PRAWO KONKURENCJI NA CO DZIEC

Wp"yw fuzji i przej��
na pozycj� konsumentów na rynku
PRAWO KONKURENCJI NA CO DZIEĄ NR 4 CZERWIEC 2007
Spis treści:
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
1. Wst�p 1
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2. Magiczne s"owo  koncentracja 2
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
3. Fuzje i przej�cia  co moŻe zyska� lub straci� konsument? 7
_ _ _ _
4. Czym od myd"a róŻni si� powid"o? Problemy prawid"owego zdefiniowania rynku 10
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
5. �lubu nie b�dzie? 14
_ _ _
6. Warszawa czy Bruksela? Podzia" kompetencji pomi�dzy organami ochrony konkurencji 22
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
7. S"owniczek poj�� 26
8. Praktyczny przewodnik_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 27
Biuletyn jest wspó"finansowany z funduszy Unii Europejskiej oraz Urz�du Ochrony Wykonawca Projektu:
Konkurencji i Konsumentów w ramach projektu Transition Facility 2004/016-829.02.03 CENTRUM SZKOLEĄ I EKSPERTYZ EUROPEJSKICH Sp. z o.o.
 Ochrona Konkurencji , nr ref.: 2004/016-829.02.03.03/P2  Cz�� 3 ul. Mazowiecka 13, 00-052 Warszawa
tel. [phone]
URZŃD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW fax [phone]
Plac Powstał
ców Warszawy 1 e-mail: [e-mail]
00-950 Warszawa www.csee.pl
tel. [phone]
e-mail: [e-mail] Opracowanie graficzne i druk:
www.uokik.gov.pl Pracownia C&C, www.pracowniacc.pl
� Copyright by Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Za treĘ� biuletynu odpowiada wy"ącznie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Warszawa 2007 i w Żadnym razie nie moŻna jej uwaŻa� za odzwierciedlenie poglądów Unii Europejskiej.
Nak"ad 3 700 egz.
1
Wstęp
Celem prawa konkurencji jest wspieranie rozwoju konku- cami na rynku. Przepisy prawa szczegó"owo okreĘlają kom-
rencji tam, gdzie jej jeszcze nie ma oraz ochrona konkuren- petencje organów ochrony konkurencji w zakresie kontroli
cji tam, gdzie juŻ panują relacje konkurencyjne. Istnienie koncentracji tak, aby decyzje administracyjne nadmiernie
wolnej i skutecznej konkurencji pozytywnie wp"ywa na nie ingerowa"y w swobod� prowadzenia dzia"alnoĘci
wzrost efektywnoĘci gospodarki oraz jest w interesie gospodarczej.
przedsi�biorców i konsumentów.
Niniejszy biuletyn przybliŻa problematyk� koncentracji na
Koncentracje są normalnym zjawiskiem gospodarczym i co rynku b�dącej wynikiem fuzji i przej��. WyjaĘnia, które
do zasady nie muszą prowadzi� do zak"ócenia konkurencji, transakcje są interesujące z punktu widzenia ochrony kon-
a cz�sto przynoszą pozytywne skutki dla rozwoju i funkcjo- kurencji i omawia zasady, na jakich odbywa si� ich kontro-
nowania rynków m.in. dzi�ki zwi�kszeniu dost�pnoĘci pro- la przez krajowy (Prezes Urz�du Ochrony Konkurencji) oraz
duktów, polepszeniu ich jakoĘci oraz urozmaiceniu. wspólnotowy (Komisja Europejska) organ ochrony konku-
Koncentracja moŻe teŻ powodowa� restrukturyzacj� pozwa- rencji. Znajdują si� w nim informacje na temat wzajemnych
lającą na obniŻenie kosztów produkcji lub dystrybucji skut- relacji kompetencyjnych pomi�dzy obydwoma organami
kującą obniŻeniem cen. Wreszcie, cz�sto jest wymuszana oraz praktyczne wskazówki u"atwiające sprawdzenie, czy
koniecznoĘcią sprostania konkurencji ze strony przedsi�- i do jakiego organu konieczne jest zg"oszenie zamiaru kon-
biorców o regionalnym bądę globalnym zasi�gu dzia"ania. centracji. Ponadto wyjaĘnia zagroŻenia dla konkurencji
i konsumentów wynikające z koncentracji, których istnie-
Jednym z istotnych elementów prawa konkurencji jest kon- nie badane jest w procesie kontroli koncentracji.
trola koncentracji w celu zapewnienia, Że nie dojdzie do za-
k"ócenia, a w skrajnych przypadkach do ca"kowitego wyeli-
minowania skutecznej konkurencji pomi�dzy przedsi�bior- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
1
2
MAGICZNE SA
OWO  KONCENTRACJA
WMEDIACH WIELE JEST OSTATNIO DONIESIEĄ O FUZJACH I PRZEJóCIACH ZACHODZŃCYCH NA RYNKU. W NAG�ÓWKACH
PRASOWYCH POJAWIAJŃ SIó NAZWY FIRM, KTÓRE ROZPOZNAWANE SŃ NA CA�YM �WIECIE, A SUMY, NA JAKIE OPIE-
WAJŃ TEGO RODZAJU TRANSAKCJE SŃ CZóSTO WY�SZE NI� ROCZNE BUD�ETY NIEKTÓRYCH POLSKICH WOJEWÓDZTW.
JEST TO JEDYNIE WIERZCHO�EK GÓRY LODOWEJ. NAJWIóKSZŃ CZó�� TZW. RYNKU FUZJI I PRZEJó� STANOWIŃ
BOWIEM TRANSAKCJE O MNIEJSZEJ WARTO�CI. JEDNAK ZARÓWNO TE MA�E, JAK I TE WIELKIE MOGŃ MIE� ISTOTNY
WP�YW NA �YCIE KA�DEGO Z NAS  KONSUMENTÓW.
Dwie drogi rozwoju
Naturalnym dąŻeniem przedsi�biorców jest maksymalizacja wi�kszej liczby przedsi�biorstw w nowy podmiot (tzw. fuzja),
osiąganego przez nich zysku. Jedną z metod zrealizowania poprzez nabywanie przez jedno przedsi�biorstwo ca"ego lub
tego celu jest tzw. wzrost organiczny (wewn�trzny), tj. zarzą- cz�Ęci innego przedsi�biorstwa, po luęniejsze formy koope-
dzanie zasobami przedsi�biorstwa w ten sposób, aby mog"o racji gospodarczej, jak np. powo"anie do Życia nowego
ono zwi�ksza� swoją sprzedaŻ (np. poprzez wzmoŻone wy- przedsi�biorcy (tzw. joint venture) przez dwa lub wi�kszą ich
si"ki marketingowe) przy jednoczesnym minimalizowaniu liczb�. Wszystkie te formy wzrostu zewn�trznego w prawie
kosztów związanych z prowadzoną dzia"alnoĘcią (np. po- konkurencji nazywane są koncentracjami przedsi�biorców.
przez wprowadzanie nowych technologii). Alternatywą dla Wszeroko poj�tym Ęrodowisku biznesu stosuje si� nato-
wzrostu organicznego jest wzrost zewn�trzny polegający na miast zazwyczaj zbiorcze okreĘlenie  fuzje i przej�cia b�dą-
"ączeniu si� przedsi�biorstw. Wzrost zewn�trzny moŻe przy- ce dos"ownym t"umaczeniem angielskiego terminu mergers
biera� róŻnorodne formy  od po"ączenia si� dwóch lub and acquisitions (w skrócie M&A).
2
Fuzje i przejęcia
akoniunktura
Fuzje i przej�cia są zjawiskiem charakterystycznym dla w rynku europejskim mierzony wed"ug wartoĘci transakcji
okresów dobrej koniunktury gospodarczej. Czasami mówi wzrós" z 9% w 2005 r. do 12% w roku 2006. W przeciwieł
-
si� nawet, Że liczba koncentracji jest najlepszym instru- stwie do lat dziewi��dziesiątych, obecnie transakcje zwią-
mentem oceny tendencji wyst�pujących w gospodarce. zane z procesami prywatyzacyjnymi w tym regionie nie
Dzieje si� tak g"ównie dlatego, Że w okresach dekoniunktu- odgrywają juŻ tak istotnej roli. JednoczeĘnie obserwuje si�
ry przedsi�biorcy nastawieni są w wi�kszym stopniu na ciąg"y wzrost transakcji krajowych, których Ęredni udzia"
obron� swojej pozycji rynkowej poprzez reorganizacj� we- wRosji i w Polsce w 2006 r. si�gną" nawet 70% w stosunku
wn�trzną firmy (przede wszystkim poprzez racjonalizowa- do ca"ego rynku fuzji i przej�� w tych pał
stwach. Wszystkie
nie wydatków). Poza tym pozytywne efekty fuzji stają si� te okolicznoĘci mogą Ęwiadczy� o dojrzewaniu rynku i wzro-
o wiele bardziej widoczne w czasie prosperity i z tego po- Ęcie potencja"u gospodarczego regionu.
wodu zarządy spó"ek w"aĘnie wtedy decydują si� na spek- Bardzo dobrze prezentuje si� na tym tle aktywnoĘ� polskich
takularne transakcje. przedsi�biorców. Przej�cie przez koncern PKN Orlen litew-
Ostatnie lata to okres wzmoŻonej aktywnoĘci przedsi�- skiej rafinerii w MoŻejkach za kwot� ok. 2,3 miliarda USD
biorstw na rynku fuzji i przej�� na ca"ym Ęwiecie. Wed"ug ra- stanowi"o ósmą co do wielkoĘci transakcj� zrealizowaną
portu firmy doradczej PricewaterhouseCoopers w samej Eu- w 2006 r. w regionie. G"ównym celem polskich przedsi�-
ropie w 2006 r. przeprowadzono ok. 5200 transakcji tego ty- biorców sta"y si� ostatnio firmy ukraił
skie, czeskie i litew-
pu, których wartoĘ� szacowana jest na ponad 1,3 biliona USD skie. Ale nie tylko  doĘ� wspomnie� o wadowickiej firmie
(wzrost w stosunku do 2005 r. o 31%). Do najwi�kszych Maspex, która w latach 2004 2005 dokona"a serii przej��
transakcji ostatniego roku moŻna zaliczy� przej�cie producentów soków w Czechach, Bu"garii, na W�grzech
przez koncern Mittal luksemburskiej firmy Arcelor za oraz w S"owacji, stając si� jednym z najwaŻniejszych gra-
ok. 39,5 miliarda USD, w efekcie czego powsta" najwi�kszy czy na tym rynku w regionie. Do jednej z najciekawszych
koncern hutniczy na Ęwiecie. DuŻą aktywnoĘ� w zakresie fu- transakcji ostatnich lat zaliczy� moŻna równieŻ przej�cie
zji i przej�� obserwuje si� równieŻ w regionie Europy �rod- w 2005 r. przez polską spó"k� Unimil niemieckiej firmy Con-
kowej i Wschodniej (z uwzgl�dnieniem Rosji), której udzia" domi  ówczesnego w"aĘciciela... Unimilu.
Po co to wszystko?
Jakie korzyĘci chcą osiągną� przedsi�biorcy dzi�ki koncen- Trzeba jednak podkreĘli�, Że bez wzgl�du na rzeczywiste
tracjom? W przypadku kaŻdej koncentracji odpowiedę na zamierzenia przedsi�biorców koncentracje mogą mie� ne-
to pytanie moŻe by� inna. Czasem decyzj� o dokonaniu gatywny wp"yw na stan konkurencji na rynku. W"aĘnie
koncentracji uzasadniają wy"ącznie okolicznoĘci natury z tego powodu wyspecjalizowane organy w"adzy publicz-
ekonomicznej (jak cho�by zwi�kszenie sprzedaŻy czy opty- nej, tj. organy ochrony konkurencji uprawnione są do
malizacja wydatków), ale zdarzają si� równieŻ transakcje badania rynkowych skutków fuzji i przej��, a nawet bloko-
b�dące w praktyce jedynie wyrazem osobistych ambicji za- wania transakcji mogących w sposób trwa"y zak"óci� kon-
rządu lub w"aĘcicieli danej firmy. kurencj�.
3
Koncentracje
a prawo konkurencji
Aby chroni� konkurencj� przed powstawaniem negatyw- polskim wymaga uzyskania uprzedniej zgody Prezesa
nych skutków koncentracji, prawo konkurencji nakazuje Urz�du Ochrony Konkurencji i Konsumentów, natomiast
uzyskanie zgody w"aĘciwych organów ochrony konkuren- wielkoĘci okreĘlone w prawie wspólnotowym (znacznie
cji jeszcze przed jej faktycznym dokonaniem. Obowiązko- wyŻsze niŻ w polskim prawie)  zgody Komisji Europej-
wi uzyskania zgody odpowiedniego organu podlegają, co skiej. Co waŻne, jeŻeli okaŻe si�, Że transakcja wymaga
do zasady, koncentracje, których uczestnicy osiągają pew- uzyskania zgody Komisji Europejskiej, wówczas (poza wy-
ne minimalne wielkoĘci rocznych obrotów, tj. przekracza- jątkowymi sytuacjami) Prezes UOKiK czy odpowiadający
jące tzw. progi zg"oszeniowe. Dokonanie koncentracji mu organ administracji innego pał
stwa cz"onkowskiego
przekraczających wielkoĘci obrotów okreĘlone w prawie nie moŻe wyda� decyzji w takiej sprawie.
Krajowe regu"y kontroli koncentracji okreĘlone są w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji
i konsumentów.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsi�-
biorstw wyjaĘnia, kiedy i na jakich zasadach analizowane są transakcje o wymiarze europejskim.
Tylko przejęcie
czy już koncentracja?
Obecnie zarówno w prawie polskim, jak i wspólnotowym lub wi�kszą liczb� przedsi�biorców kontroli nad jednym
za koncentracj� uznaje si� pewne przekszta"cenia w"asno- lub wi�kszą liczbą innych przedsi�biorców. MoŻe ono pole-
Ęciowe zachodzące pomi�dzy przedsi�biorcami, które mo- ga� na zakupie udzia"ów albo akcji innego przedsi�biorcy.
gą przybiera� form� po"ączenia, przej�cia kontroli lub Wtaki sposób np. spó"ka Cersanit, producent ceramiki sa-
utworzenia wspólnego przedsi�biorcy. nitarnej i p"ytek, przej�"a kontrol� nad konkurencyjnym
JeĘli dwóch niezaleŻnych do tej pory przedsi�biorców "ączy si�, producentem p"ytek ceramicznych Opoczno. Przej�cie kon-
tworząc nowy podmiot, mamy do czynienia z po"ączeniem. troli moŻe by� teŻ wynikiem dokonania zakupu cz�Ęci ma-
Transakcje tego typu zdarzają si� dosy� rzadko. jątku innego przedsi�biorcy. Tak si� sta"o w koncentracji,
Przyk"adem duŻego po"ączenia z ostatnich lat jest fuzja po- którą zajmowa"a si� Komisja Europejska w sprawie Magneti
mi�dzy America Online Inc., czyli jednym z najwi�kszych Marelli/CEAc. W jej wyniku koncern samochodowy Fiat
koncernów tzw. nowych technologii, a Time Warner Inc., w 1991 r. przeją" kontrol� nad cz�Ęcią koncernu Alcatel Al-
koncernem dzia"ającym w tradycyjnej branŻy medialnej sthom, producenta m.in. lokomotyw i tramwajów. Kontrol�
(m.in. kino, prasa, telewizja). W wyniku tego po"ączenia moŻna uzyska� równieŻ poprzez nabycie praw w"asnoĘci
powsta"a spó"ka AOL Time Warner (od 2002 r. funkcjonują- intelektualnej. W 2005 r. spó"ka Elite Cafe za kwot� 100 mi-
ca pod nazwą Time Warner)  jeden z najwi�kszych na lionów z"otych naby"a receptury, know-how i prawa do uŻy-
Ęwiecie koncernów medialnych. Na marginesie warto za- wania marki MK Cafe. W efekcie tej koncentracji Żadna fa-
uwaŻy�, Że koncentracja ta nie przynios"a "ączącym si� bryka ani zak"ad pracy nie zmieni" w"aĘciciela, ale w jej
przedsi�biorcom spodziewanych pozytywnych efektów efekcie Elite Cafe moŻe oferowa� konsumentom produkty
i cz�sto podawana jest jako przyk"ad  nietrafionego prze- pod marką MK Cafe. W ten sposób Elite Cafe przej�"a
kszta"cenia w"asnoĘciowego. udzia"y rynkowe dotychczasowego w"aĘciciela tej marki.
Klasyczne po"ączenie w Polsce to transakcja z 2006 r. po- Przepisy prawa nie zawierają wyczerpującej listy zdarzeł
,
mi�dzy dwiema spó"kami notowanymi na Gie"dzie Papie- które mogą doprowadzi� do przej�cia kontroli. Stanowią
rów WartoĘciowych w Warszawie, dzia"ającymi w branŻy one jedynie, iŻ obowiązek uzyskania zgody w"aĘciwych or-
odzieŻowej  Vistulą i Wólczanką, w efekcie którego po- ganów ochrony konkurencji na dokonanie koncentracji po-
wsta"a spó"ka Vistula & Wólczanka. wstaje w przypadku wszelkich transakcji, w wyniku których
Najcz�Ęciej wyst�pująca w praktyce forma koncentracji to przedsi�biorca uzyska moŻliwoĘ� wywierania decydujące-
przej�cie kontroli, polegające na przej�ciu przez jednego go wp"ywu na dzia"ania innego przedsi�biorcy. Wywieranie
4
KTO ZG�ASZA?
Tylko przedsi�biorca zobowiązany jest do uzyskania zgody na dokonanie koncentracji. Zarówno w prawie polskim, jak
i wspólnotowym przedsi�biorca jest definiowany szeroko. Jest nim kaŻda osoba fizyczna, osoba prawna, a takŻe jednostka
organizacyjna nieposiadająca osobowoĘci prawnej, wykonująca we w"asnym imieniu dzia"alnoĘ� gospodarczą, a takŻe or-
ganizująca lub Ęwiadcząca us"ugi o charakterze uŻytecznoĘci publicznej. W prawie polskim status przedsi�biorcy posiada
równieŻ osoba fizyczna wykonująca we w"asnym imieniu i na w"asny rachunek zawód lub prowadząca dzia"alnoĘ� w ramach
takiego zawodu (np. lekarze, adwokaci), a takŻe osoba fizyczna, która posiada kontrol� nad co najmniej jednym przedsi�-
biorcą i podejmuje dzia"ania stanowiące jakąkolwiek form� koncentracji przedsi�biorców.
decydującego wp"ywu moŻe wynika� czasami nawet z po-
siadania mniejszoĘciowego pakietu akcji lub udzia"ów lub
tzw. prawa weta, czyli jednostronnego blokowania strate-
gicznych decyzji biznesowych przedsi�biorstwa.
Koncentracją w rozumieniu przepisów prawa konkurencji
jest równieŻ utworzenie wspólnego przedsi�biorcy (tzw.
joint venture) przez dwóch lub wi�cej wczeĘniej niezaleŻ-
nych przedsi�biorców przy jednoczesnym zachowaniu
przez nich dotychczasowej podmiotowoĘci. Paradoksalnie
zatem skutkiem koncentracji jest zwi�kszenie liczby przed-
si�biorców dzia"ających na rynku. Joint venture to podmiot
znajdujący si� pod tzw. wspólną kontrolą dwóch lub wi�k-
szej liczby przedsi�biorców, którzy, jedynie dzia"ając
wspólnie, są w stanie wywiera� decydujący wp"yw na jego
dzia"alnoĘ�. Podmioty takie powstają cz�sto w celu wspól-
nego przeprowadzenia duŻej inwestycji lub prowadzenia
badał
w celu poprawy innowacyjnoĘci produktów i rozwo-
ju technologicznego. Przyk"adem duŻej transakcji tego typu
dokonanej w Polsce jest utworzenie przez TVN oraz Telewi-
zj� Polsat wspólnego przedsi�biorcy pod nazwą Polski
Operator Telewizyjny, którego dzia"alnoĘ� ma si� wiąza�
z kosztownym procesem wprowadzania naziemnej telewi-
zji cyfrowej w Polsce.
Kiedy organ ochrony konkurencji
nie lubi koncentracji?
Z punktu widzenia potencjalnego wp"ywu na konkurencj� Koncentracją horyzontalną by"a transakcja zg"oszona Pre-
rynkową wyróŻni� moŻna trzy typy koncentracji, z których zesowi UOKiK przez producenta i dystrybutora napojów al-
kaŻdy moŻe powodowa� odmienne zagroŻenia. Są to tzw. koholowych Carey Agri International Poland polegająca na
koncentracje horyzontalne, wertykalne i konglomeratowe. zamiarze przej�cia spó"ki Jab"onna i podmiotów od niej za-
leŻnych. Prezes zakaza" dokonania tej koncentracji. W uza-
KONCENTRACJE HORYZONTALNE sadnieniu swojego rozstrzygni�cia Prezes UOKiK stwier-
Koncentracjami horyzontalnymi nazywane są transakcje, dzi", iŻ podmiot, jaki powsta"by w wyniku koncentracji,
w których uczestniczą dotychczasowi konkurenci, tj. móg"by silnie zdominowa� krajowy rynek sprzedaŻy wódki
przedsi�biorcy dzia"ający na tym samym rynku (np. gatunkowej i umoŻliwi� mu dzia"anie niezaleŻnie od kon-
dwóch producentów ubrał
). Wówczas niekorzystny kurentów i konsumentów. PodkreĘli" przy tym, iŻ "ączny
wp"yw koncentracji na konkurencj� przejawia� si� moŻe udzia" wszystkich pozosta"ych podmiotów dzia"ających na
m.in. w moŻliwoĘci powstania podmiotu dysponującego tym rynku nie przekroczy"by 40%. W tej sytuacji Carey Agri
si"ą rynkową znacznie przewyŻszającą si"� pozosta"ych po przej�ciu grupy Jab"onna by"by w stanie np. jednostron-
konkurentów lub konsumentów, pozwalającą temu pod- nie podnosi� ceny bez naraŻania si� na znaczący spadek
miotowi np. na nieuzasadnione ekonomicznie podnosze- sprzedaŻy swoich produktów.
nie cen lub ograniczanie produkcji w celu uzyskania Negatywne skutki koncentracji horyzontalnych mogą by�
wi�kszej marŻy. równieŻ mniej oczywiste i trudniejsze do wykrycia. Dzieje
5
si� tak, gdy w wyniku koncentracji nie powstaje jeden cem, poniewaŻ Skanska by"a g"ównym odbiorcą cementu
szczególnie silny podmiot dominujący nad pozosta"ymi, ale w tym regionie. Po przej�ciu Scancem, Skanska nie musia-
pozostaje ich niewielu, przez co "atwiej im osiągną� "aby juŻ nabywa� tego produktu od konkurentów Scancem,
milczącą koordynacj� zachował
. Tak np. w sprawie Ne- przez co ich sytuacja gospodarcza uleg"aby znacznemu
stl�/Perrier Komisja Europejska wykaza"a, Że ze wzgl�du na pogorszeniu. Co wi�cej, Komisja zauwaŻy"a, Że równieŻ kon-
niewielką liczb� podmiotów na francuskim rynku wody bu- kurencyjni wobec Skanska producenci betonowych materia-
telkowanej, który w praktyce opanowa"o trzech dostawców "ów budowlanych, w produkcji których cement jest podsta-
 Nestl�, Perrier i BSN  koncentracja dwóch pierwszych wowym surowcem, staliby si� w o wiele wi�kszym stopniu
z nich spowodowa� moŻe równoczesne przyj�cie przez uzaleŻnieni od Skanska, niŻ do tej pory byli od Scancem.
wszystkich konkurentów pasywnej strategii rynkowej (tzw. Komisja zdecydowa"a si� ostatecznie udzieli� w tym przy-
konkurencja oligopolistyczna). Polega"aby ona w szczegól- padku warunkowej zgody na dokonanie koncentracji. Pod-
noĘci na zaprzestaniu konkurowania, np. poprzez obniŻanie stawowym warunkiem by"a jednak sprzedaŻ cz�Ęci mająt-
cen produktów lub inwestowanie w popraw� ich jakoĘci, ku Scancem uŻywanego przez to przedsi�biorstwo do pro-
i zadowolenie si� przez wszystkich istniejącym status quo. dukcji i dystrybucji cementu w Finlandii. Skanska zastoso-
wa"a si� do tych warunków i transakcja dosz"a do skutku.
KONCENTRACJE WERTYKALNE
Koncentracje wertykalne zachodzą pomi�dzy przedsi�bior- KONCENTRACJE KONGLOMERATOWE
cami dzia"ającymi na róŻnych szczeblach obrotu, np. w sy- Koncentracje konglomeratowe to transakcje, w których nie
tuacji, gdy producent ubrał
przejmie producenta guzików. wyst�pują ani horyzontalne, ani wertykalne powiązania
Potencjalne zagroŻenie dla konkurencji, które moŻe wów- pomi�dzy ich uczestnikami, a oferowane przez nich pro-
czas powsta�, to utrudnianie konkurentom dost�pu do dukty lub us"ugi są zazwyczaj w pewien sposób funkcjonal-
produktów lub us"ug oferowanych przez uczestniczącego nie ze sobą powiązane, tj. komplementarne lub naleŻą do
w koncentracji przedsi�biorc� dzia"ającego na wyŻszym grupy produktów nabywanych zwykle przez tych samych
lub niŻszym szczeblu obrotu. Przyk"adem transakcji tego konsumentów w podobnym celu  np. proszek do prania
typu moŻe by� zg"oszona Komisji Europejskiej transakcja i p"yn zmi�kczający tkaniny. Ewentualne negatywne dla
przej�cia przez szwedzką spó"k� Skanska kontroli nad inną konkurencji konsekwencje koncentracji konglomerato-
szwedzką spó"ką  Scancem. Skanska by"a jednym z naj- wych "ączą si� przede wszystkim z problemem tzw. sprze-
wi�kszych przedsi�biorstw budowlanych w Skandynawii, daŻy wiązanej (ang. tying lub bundling). Chodzi o to, aby
prowadzącym jednoczeĘnie produkcj� i dystrybucj� róŻne- powsta"y w wyniku koncentracji podmiot nie by" w stanie
go typu materia"ów budowlanych, w tym takŻe materia"ów przenosi� si"y posiadanej przez siebie na jednym rynku na
budowlanych z betonu. Scancem zajmowa"a si� przede rynki pozosta"e. By"oby to moŻliwe, np. gdyby producent
wszystkim produkcją cementu oraz innych mineralnych proszku do prania, który zwyczajowo nabywany jest przez
materia"ów budowlanych. To w"aĘnie silna pozycja Scan- wi�kszoĘ� konsumentów, uzaleŻnia" moŻliwoĘ� dokonania
cem na skandynawskim rynku produkcji cementu okaza"a jego zakupu od zakupu takŻe innych produktów. Z drugiej
si� w ocenie Komisji jednym z najwi�kszych zagroŻeł
dla strony, niebezpieczna moŻe by� równieŻ praktyka polega-
konkurencji. Scancem kontrolowa"a ponad 80% tego rynku jąca na takim kszta"towaniu rabatów, aby np. cena proszku
i, jak wykaza"o przeprowadzone przez Komisj� post�powa- do prania kupowanego razem z p"ynem zmi�kczającym by-
nie, nie musia"a obniŻa� swoich cen i marŻy uzyskiwanej ze "a niŻsza, niŻ tych samych produktów kupowanych osobno.
sprzedaŻy tego produktu nawet w okresie, w którym ca"ko- Niebezpieczeł
stwo dla konkurencji rynkowej polega wów-
wita sprzedaŻ cementu w Szwecji spad"a o 15%. Komisja czas na moŻliwoĘci wykluczenia z rynku konkurentów, któ-
stwierdzi"a, Że planowana koncentracja moŻe w jeszcze rzy nie b�dą w stanie zaoferowa� takiego samego portfolio
wi�kszym stopniu utrudni� dzia"alnoĘ� konkurentów Scan- produktów po równie atrakcyjnej cenie.
CO ZAMIERZASZ
PRZEDSIóBIORCO?
Zg"oszeniu podlega zamiar
dokonania koncentracji,
a nie fakt jej dokonania.
Co wi�cej, konieczne jest
powstrzymanie si� z finali-
zacją zg"oszonej transak-
cji do chwili uzyskania
zgody Prezesa UOKiK lub
Komisji Europejskiej. Za
naruszenie tego nakazu
przedsi�biorca moŻe zo-
sta� ukarany dotkliwą ka-
rą pieni�Żną.
6
FUZJE I PRZEJ
CIA
3
 CO MOŻE ZYSKAĆ LUB STRACIĆ
KONSUMENT?
DOMINACJA RYNKOWA
Skutki rynkowe koncentracji, zarówno te pozytywne, jak
i negatywne, zazwyczaj ostatecznie odczuwają konsumen- Jednym z najgroęniejszych skutków koncentracji rynkowej
ci dóbr i us"ug. Konkurencja rynkowa nie jest bowiem ce- moŻe by� osiągni�cie za jej pomocą przez przedsi�bior-
ców pozycji dominującej. Pozycja ta polega na uzyskaniu
lem samym w sobie, a jedynie Ęrodkiem prowadzącym do
przez przedsi�biorc� takiej przewagi rynkowej, iŻ moŻe on
celu. Celu, którym m.in. jest takŻe dobrobyt konsumentów.
Nie ulega wątpliwoĘci, Że najkorzystniejszym dla konsu- dzia"a� w znacznym stopniu niezaleŻnie od konkurentów,
kontrahentów czy wreszcie konsumentów. Przedsi�biorca
mentów i ca"ej gospodarki zjawiskiem ekonomicznym jest
funkcjonowanie skutecznej konkurencji rynkowej. To w"a- posiadający pozycj� dominującą nie musi si� obawia�, Że
Ęnie dzi�ki niej przedsi�biorcy oferujący produkty lub us"u- wwypadku podwyŻszenia cen jego klienci masowo zaczną
nabywa� produkty lub us"ugi u jego konkurentów. Powo-
gi podejmują nieustanne wysi"ki w celu poprawy jakoĘci
duje to po jego stronie sk"onno� do podejmowania dzia-
i dost�pnoĘci produktów, a takŻe racjonalizowania swoich
"ał
mających na celu dalsze umacnianie tej pozycji, czy to
cen. Celem wszystkich zabiegów jest pozyskanie, najlepiej
na d"ugi czas, klienta, który swoje potrzeby na dane pro- poprzez oferowanie raŻąco niskich cen w celu wyelimino-
dukty lub us"ugi b�dzie zaspokaja" w"aĘnie u tego przed- wania pozosta"ych na rynku konkurentów, czy teŻ poprzez
odcinanie ich od ęróde" zaopatrzenia lub zbytu. Skrajną
si�biorcy.
Zjawisko dominacji rynkowej zazwyczaj niesie wiele nega- formą pozycji dominującej jest monopol, czyli sytuacja,
w której na rynku funkcjonuje tylko jeden dostawca dane-
tywnych konsekwencji dla gospodarki i konsumentów.
go produktu lub us"ugi.
Z perspektywy ca"ej gospodarki najwi�ksze zagroŻenie
wiąŻe si� z moŻliwoĘcią stosowania przez przedsi�biorc�
posiadającego pozycj� dominującą praktyk, które skiero- dają wystarczającej motywacji do ponoszenia nak"adów na
wane b�dą na wyeliminowanie jakiejkolwiek konkurencji. badania i rozwój, co sprawia, Że oferowane przez nich pro-
Przejawem takiego dzia"ania moŻe by� np. narzucanie dukty przez d"ugi okres produkowane są w ten sam spo-
w umowach z dostawcami lub odbiorcami tzw. klauzul sób, przy uŻyciu tych samych technologii.
o wy"ącznoĘ�, na podstawie których podmioty te zobowią- Cz�sto pomijanym w dyskusjach publicznych negatywnym
zują si� do niezawierania umów z konkurentami takiego aspektem monopoli i zjawiska dominacji rynkowej jest wy-
przedsi�biorcy. Przedsi�biorcy posiadający pozycj� domi- st�pujące w zasadzie zawsze utrudnianie konsumentom
nującą stosują czasem równieŻ tzw. ceny drapieŻne, tj. ofe- dochodzenia swych praw. MonopoliĘci cz�sto stosują
rują konsumentom produkty lub us"ugi po cenach przyno- skomplikowane procedury reklamacji oraz inne praktyki
szących niewielki zysk lub wr�cz strat� tylko po to, aby wy- mające na celu znaczne wyd"uŻenie i zniech�cenie klien-
eliminowa� z rynku pozosta"ych konkurentów. Gdy to si� tów do podejmowania jakichkolwiek dzia"ał
przeciwko
uda, monopolista lub przedsi�biorca posiadający pozycj� nim. Niestety nie są rzadkoĘcią równieŻ przypadki podej-
dominującą podwyŻsza ceny do poziomu, który w warun- mowania przez dominujących przedsi�biorców nieetycz-
kach sprawnie funkcjonującej konkurencji by"yby znacznie nych dzia"ał
w sferze, w której Ęwiat biznesu styka si� ze
niŻszy. Ma bowiem ĘwiadomoĘ�, Że klienci nie mają alter- Ęwiatem polityki.
natywy i muszą kupowa� w"aĘnie u niego. RóŻnic� w pozio- Kwestie związane z pozycją konsumentów na rynku niejed-
mie cen oferowanych na rynku silnie zdominowanym przez nokrotnie zajmowa"y waŻne miejsce w procesie analizy
jeden podmiot i na rynku konkurencyjnym doskonale obra- koncentracji przez organy ochrony konkurencji, co daje si�
zuje proces systematycznego obniŻania cen w przemyĘle zauwaŻy� w treĘci wydawanych przez nie decyzji.
telekomunikacyjnym. W najcz�Ęciej przywo"ywanym przy- Przedmiotem sprawy TPG/Tecnologistica by"o planowane
k"adzie Niemiec, po wejĘciu na rynek przedsi�biorców kon- przez TNT Post Grup, holenderskiego przedsi�biorc� dzia-
kurencyjnych wobec dotychczasowego monopolisty Deut- "ającego w branŻy us"ug logistycznych (poczta, przesy"ki
sche Telekom, ceny po"ączeł
w relatywnie krótkim okresie kurierskie, transport specjalny), przej�cie kontroli nad
spad"y kilkukrotnie. dzia"ającą w tym samym zakresie spó"ką Tecnologistica.
Oczywistym minusem istnienia si"y rynkowej jest takŻe Analizując ten przypadek, Komisja Europejska bra"a pod
mniejszy wybór, jakim dysponują konsumenci: co do zasa- uwag� m.in. równieŻ przyzwyczajenia i opinie konsumen-
dy w przypadku rynku konkurencyjnego oferowane na nim tów. Przejawia"o si� to z jednej strony w przyj�tej definicji
produkty są bardziej zróŻnicowane, a ich producenci, pe- rynku produktowego, uwzgl�dniającej róŻne potrzeby i przy-
netrując rynek, starają si� zaspokaja� róŻnorodne potrzeby zwyczajenia konsumentów (tj. rynku us"ug logistycznych po-
odbiorców. Przedsi�biorcy od d"uŻszego czasu zajmujący legających na planowaniu, wdraŻaniu i kontroli przep"ywu
pozycj� dominującą na rynku zazwyczaj równieŻ nie posia- i sk"adowania dóbr), a z drugiej strony w metodzie, którą
7
ograniczona. Koncentracja
NewsCorp/Telepiu zosta"a ostatecznie
dopuszczona m.in. pod warunkiem udzielenia
pos"uŻono przez NewsCorp pewnych licencji na okreĘlone au-
si� w celu analizy dycje telewizyjne i wycofania si� z d"ugoletnich kontraktów
wp"ywu koncentracji na gwarantujących temu podmiotowi wy"ączne prawa np. do
stan konkurencji na rynku. transmitowania wydarzeł
sportowych. Komisja Europejska
Oprócz zastosowania standardowych uzna"a, Że z punktu widzenia konsumenta korzystniejsze
w takich sytuacjach instrumentów ekonomicz- b�dzie udzielenie warunkowej zgody na planowaną kon-
nych Komisja Europejska zdecydowa"a si� skierowa� do centracj�. W ten sposób utrzymano przynajmniej w cz�Ęci
odbiorców i konkurentów Tecnologistica ankiet�, w której wartoĘ�, jaką stanowi dla konsumentów b�dący przedmio-
pyta"a o spodziewane przez nich skutki tej koncentracji. tem przej�cia program telewizyjny Stream. Wydanie bez-
Wielu z nich wskazywa"o na pozytywne efekty, jakie plano- wzgl�dnego zakazu dokonania koncentracji spowodowa"o-
wana koncentracja mog"a za sobą pociągną�  np. popra- by bowiem nieuchronne zamkni�cie tego programu ze
w� jakoĘci us"ug. W konsekwencji Komisja wyda"a bezwa- wzgl�du na z"ą sytuacj� finansową.
runkową zgod� na dokonanie koncentracji. W podobny sposób Komisja Europejska potraktowa"a
Opinie związków konsumentów by"y bardzo istotnym czyn- koncentracj�, której przedmiotem by"o przej�cie przez nie-
nikiem przesądzającym o ostatecznym kszta"cie decyzji miecki koncern BASF kontroli nad belgijskimi przedsi�bior-
warunkowej wydanej w sprawie NewsCorp/Telepiu . Prefe- stwami Eurodiol i Pantochin. BASF by" Ęwiatowym potenta-
rencje konsumentów zdecydowa"y o uznaniu przez Komi- tem w produkcji i dystrybucji specjalistycznych produktów
sj�, iŻ ze wzgl�du m. in. na przekazywaną treĘ�, technolo- chemicznych, produktów spoŻywczych, jak równieŻ ropy
gi� przekazu i związane z tym koszty konsumenci korzysta- naftowej i gazu. Przejmowani przedsi�biorcy natomiast
jący z us"ug dostarczania p"atnej telewizji nie stanowią tej produkowali na skal� przemys"ową specjalistyczne sub-
samej grupy osób co konsumenci korzystający z telewizji stancje chemiczne. W tym przypadku w procesie podejmo-
bezp"atnej. Ta pierwsza grupa to odbiorcy gotowi ponosi� wania decyzji przewaŻającym szal� by" pogląd wyraŻony
dodatkowe koszty w celu dost�pu do konkretnych treĘci przez klientów Eurodiol i Pantochin. Zgodnie z nim bardziej
telewizyjnych (przede wszystkim wydarzeł
sportowych re- korzystne by"oby zezwolenie na przej�cie tych przedsi�-
lacjonowanych  na Żywo oraz produkcji filmowych pre- biorców przez koncern BASF niŻ dopuszczenie, aby bez
zentowanych w telewizji p"atnej w pierwszej kolejnoĘci po wsparcia strategicznego inwestora ich fabryki zosta"y za-
ich wycofaniu z kin). Koncentracja wzbudza"a wątpliwoĘci mkni�te, a wartoĘ� jaką stanowi"y dla rynku bezpowrotnie
Komisji, poniewaŻ w jej wyniku we W"oszech dzia"a"by tyl- utracona. Z tego wzgl�du Komisja wyda"a zgod� na zg"o-
ko jeden operator p"atnej platformy telewizji cyfrowej. Sku- szoną transakcj�.
pia"by on w swoim r�ku prawa do praktycznie wszystkich Koncentracje nie powinny jednak by� postrzegane wy"ącz-
najch�tniej oglądanych wydarzeł
sportowych, a takŻe pra- nie jako zjawisko groęne, którego celem jest ograniczenie
wa do nadawania na terytorium W"och produkcji filmowych konkurencji. Przedsi�biorcy, decydując si� na dokonanie
pochodzących z najwi�kszych na Ęwiecie studiów. W kon- koncentracji, chcą osiągną� róŻne cele (najcz�Ęciej o cha-
sekwencji moŻliwoĘ� wyboru dostawcy treĘci telewizyj- rakterze ekonomicznym) i co do zasady decydują si� na nie
nych, którą do tej pory mieli konsumenci, by"aby powaŻnie w"aĘnie po to, aby móc skuteczniej konkurowa� z innymi
8
Koncentracje przedsi�biorców są zjawiskiem niezwykle
z"oŻonym i ich konsekwencje przejawiają si� w wielu
sferach innych niŻ konkurencja rynkowa.
W niektórych pał
stwach przepisy prawa
wprost zobowiązują organy ochrony konku-
rencji do analizowania wp"ywu zg"oszo-
nej koncentracji takŻe na inne sfery Ży-
cia spo"ecznego, jak np. pluralizm
mediów. W przypadku Prezesa
przedsi�- UOKiK obowiązek taki nie ist-
biorcami. Cza- nieje, aczkolwiek w jego do-
sami organy ochro- tychczasowym orzecznictwie
ny konkurencji wyra- znaleę� moŻna równieŻ przy-
Żają swoją aprobat� dla padki powo"ywania si� na
koncentracji, które np. do- pluralizm mediów jako oko-
konywane są w celu zrównowa- licznoĘ� wspierającą stawia-
Żenia si"y rynkowej przedsi�biorcy ne wnioski. Warto podkreĘli�,
posiadającego dotychczas pozycj� Że oprócz Prezesa UOKiK kon-
dominującą na rynku. Koncentracje pro- centracje przedsi�biorców wyma-
wadzi� mogą w szczególnoĘci do wzrostu gają czasem takŻe wczeĘniejszego
wydajnoĘci po"ączonych przedsi�biorców lub zg"oszenia i uzyskania zgody innych or-
teŻ istotnie wp"ywa� na post�p techniczny i ekono- ganów administracji pał
stwowej, np. Komi-
miczny. OkolicznoĘci tego typu mogą stanowi� czynniki sji Nadzoru Finansowego w przypadku spó"ek
równowaŻące negatywne skutki koncentracji dla konku- notowanych na gie"dzie.
rencji rynkowej i w ostatecznym rozrachunku przesądzi� Prezes UOKiK wyrazi" zgod� na przej�cie przez krakowską
nawet o udzieleniu zgody na dokonanie koncentracji. Przy- spó"k� Tele-Fonika fabryk produkujących kable naleŻących
k"adem transakcji o takim charakterze moŻe by� zg"oszone wczeĘniej do koncernu Elektrim. Konsolidacja wewn�trzna
Komisji przej�cie kontroli nad w"oskim producentem sku- grupy kapita"owej dokonana po nabyciu wspomnianych fa-
terów i motocykli Aprilia przez innego w"oskiego producen- bryk doprowadzi"a do koniecznoĘci zamkni�cia jednej
ta skuterów Piaggio. Pomimo wysokich udzia"ów rynkowych z nich, tj. fabryki w OŻarowie i zwolnienia kilkuset pracują-
posiadanych przez oba te podmioty, Komisja zezwoli"a na do- cych tam osób. Sprawa ta odbi"a si� szerokim echem w me-
konanie koncentracji m. in. ze wzgl�du na korzyĘci technolo- diach i przez d"uŻszy czas bulwersowa"a opini� publiczną.
giczne, wystąpienie efektu skali oraz moŻliwoĘci poszerzenia Z drugiej strony nie są rzadkoĘcią przypadki, w których
w ten sposób oferty Piaggio. Zdaniem Komisji po przej�ciu koncentracja oznacza koniecznoĘ� utworzenia nowych
kontroli Piaggio b�dzie w stanie podją� skuteczną konkuren- miejsc pracy w związku z inwestycjami podejmowanymi
cj� z japoł
skimi producentami skuterów. NaleŻy zaznaczy� u przej�tego przedsi�biorcy.
jednak, Że wzrost efektywnoĘci nigdy nie moŻe dokonywa� Fuzje i przej�cia są cz�Ęcią naszej rzeczywistoĘci, która
si� kosztem konsumentów, tzn. sytuacja konsumentów nie jest skomplikowana i niejednoznaczna  ani bia"a, ani
moŻe ulec pogorszeniu w wyniku przeprowadzenia danej fu- czarna. Ich skutki pojawiają si� na wielu róŻnych p"aszczy-
zji lub przej�cia. Mi�dzy innymi z tego powodu decyzja Komi- znach  w tym takŻe na p"aszczyęnie konkurencji rynkowej.
sji w sprawie Piaggio/Aprilia mia"a charakter warunkowy  Trudnym zadaniem Komisji Europejskiej i Prezesa UOKiK
Piaggio zobowiąza"o si� m.in. do sprzedaŻy swojego najbar- jest wywaŻenie ich pozytywnych i negatywnych konse-
dziej zaawansowanego technologicznie produktu  silnika kwencji i podj�cie decyzji najlepszej z punktu widzenia
o pojemnoĘci 50 cm3  kaŻdemu producentowi motocykli lub konkurencji, a zatem de facto z punktu widzenia interesów
skuterów, który wyrazi ch�� jego zakupu. nas wszystkich.
9
CZYM OD MYDA
A RÓŻNI SI
POWIDA
O?
4
PROBLEMY PRAWIDA
OWEGO
ZDEFINIOWANIA RYNKU
W POSTóPOWANIU W SPRAWIE ZG�OSZONEJ KONCENTRACJI ORGAN OCHRONY KONKURENCJI (PREZES UOKIK LUB
KOMISJA EUROPEJSKA) DOKONUJE OCENY, CZY KONCENTRACJA JEST DOPUSZCZALNA, TJ. CZY NIE DOPROWADZI DO
POWSTANIA PRZEDSIóBIORCY O TAK DU�EJ SILE RYNKOWEJ, �E MO�E MIE� TO NEGATYWNY WP�YW NA STAN
KONKURENCJI NA RYNKU. W�A�NIE, NA RYNKU. ZATEM DLA DOKONANIA TEJ OCENY NIEZBóDNE JEST OKRE�LENIE
RYNKU, NA KTÓRYM PROWADZŃ DZIA�ALNO�� �ŃCZŃCY SIó PRZEDSIóBIORCY. JEDYNIE ZNAJŃC PRODUKTOWE
I GEOGRAFICZNE JEGO GRANICE, ORGAN OCHRONY KONKURENCJI MO�E OZNACZY� POZYCJó RYNKOWŃ PO�ŃCZONEGO
PRZEDSIóBIORCY I OCENI�, CZY NIE BóDZIE ONA NA TYLE SILNA, BY UMO�LIWI� MU PROWADZENIE DZIA�ALNO�CI
BEZ OGLŃDANIA SIó NA REAKCJE INNYCH UCZESTNIKÓW RYNKU: KLIENTÓW, KONKURENTÓW CZY WRESZCIE KON-
SUMENTÓW.
Rola konsumentów, czy teŻ szerzej, odbiorców produktów i us"ug oferowanych przez przedsi�biorców uczestniczących
w koncentracji w procesie wyznaczania rynków w"aĘciwych nie jest do przecenienia. To ich ocena zast�powalnoĘci jedne-
go produktu innym ze wzgl�du na takie czynniki, jak przeznaczenie, cena oraz w"aĘciwoĘci decyduje o tym, jakie produk-
ty zostaną w"ączone do danego rynku produktowego. Podobnie, preferencje konsumentów mają istotny wp"yw na wyzna-
czenie granic rynku geograficznego.
Napój czy
woda?
Rynek
produktowy
W wi�kszoĘci przypadków wyznaczenie w"aĘciwego rynku
produktowego opiera si� na ocenie przeznaczenia i fizycz-
nych cech produktów i sprowadza si� do pytania, czy cha-
rakterystyczne cechy produktu sprawiają, Że spe"nia on
potrzeby potencjalnych nabywców lub co najmniej wystar-
czającej ich liczby. Te kryteria Prezes UOKiK zastosowa"
m.in. w sprawie przej�cia przez spó"k� Presspublika, wy-
dawc� dziennika  Rzeczpospolita , kontroli nad wydawcą
dziennika  Parkiet , spó"ką Parkiet Media.  Rzeczpospoli-
ta jest codzienną gazetą zwierającą m.in. informacje eko-
nomiczne i spo"eczne zaĘ  Parkiet jest publikacją praso-
wą specjalizującą si� w tematyce rynku kapita"owego oraz
zagadnieniach gospodarczo-finansowych. W decyzji ze-
zwalającej na t� transakcj� Prezes UOKiK uzna", Że w"aĘci-
wym rynkiem produktowym dla dzia"alnoĘci wydawniczej
10
prowadzonej przez Parkiet Media jest rynek ogólnopol- ceny tamponów nie skutkowa"oby zmianą przyzwyczajeł

skich dzienników zawierających informacje ekonomiczne i dokonywaniem zakupów podpasek. Zatem z tego wzgl�-
i finansowe. du produkty te nie są zast�powalne. Komisja Europejska
JednakŻe fakt, Że produkty mają to samo przeznaczenie, warunkowo zgodzi"a si� na transakcj�, odbierając od Procter
nie przesądza o przynaleŻnoĘci do tego samego rynku pro- & Gamble przyrzeczenie sprzedaŻy cz�Ęci Schickendanz
duktowego. Wymagana jest bliska zast�powalnoĘ� (sub- zajmującej si� produkcją artyku"ów higienicznych dla ko-
stytucyjnoĘ�) produktów. Na przyk"ad we wspomnianej biet pod marką Camelia.
sprawie Nestl�/Perrier Komisja Europejska odrzuci"a defi- W pewnych okolicznoĘciach struktura rynku po stronie po-
nicj� rynku proponowaną przez Nestl� opartą na przezna- pytu i podaŻy moŻe decydowa� o zaliczeniu badanych pro-
czeniu produktów. Sprawa dotyczy"a przej�cia przez szwaj- duktów do odmiennych rynków produktowych nawet wów-
carską spó"k� Nestl� kontroli nad francuskim wytwórcą czas, gdy takie samo ich przeznaczenie, cechy fizyczne,
wody mineralnej Source Perier. Nestl� twierdzi"a, Że nie ma a nawet istotne podobieł
stwo cen kaza"aby je zaliczy� do
odr�bnego rynku butelkowanej wody mineralnej i naleŻy tego samego rynku. Ilustracją takiej sytuacji jest decyzja
ona do rynku odĘwieŻających napojów bezalkoholowych. w sprawie Varta/Bosch. Dwie spó"ki niemieckie, Varta
Spó"ka argumentowa"a, Że napoje bezalkoholowe spe"nia- i Bosch, zg"osi"y Komisji Europejskiej zamiar utworzenia
ją taką samą podstawową funkcj�: zaspokajają pragnienie wspólnego przedsi�biorcy, do którego kaŻda z nich mia"a
konsumentów. Komisja Europejska nie zgodzi"a si� z tym wnieĘ� aktywa związane z produkcją akumulatorów samo-
stanowiskiem i stwierdzi"a, Że oparcie si� jedynie na kryte- chodowych. Analizując skutki transakcji dla rynku, Komisja
rium przeznaczenia kaza"oby w"ączy� do tego samego ryn- Europejska uzna"a, Że akumulatory samochodowe dostar-
ku inne zupe"nie odmienne napoje (herbat�, mleko, piwo, czane producentom samochodów naleŻą do odr�bnego
niektóre owoce itp.). Zdaniem Komisji natomiast jest wiele rynku produktowego niŻ akumulatory dostarczane na ry-
innych czynników przesądzających, Że butelkowana woda nek cz�Ęci zamiennych. O takim wąskim podejĘciu do wy-
mineralna stanowi odr�bny rynek produktowy. Takimi znaczenia rynku w"aĘciwego zadecydowa"a odmiennoĘ�
czynnikami są m.in. motywy, jakimi kierują si� konsumen- warunków konkurencji w poszczególnych segmentach ryn-
ci, decydując si� na zakup wody mineralnej, róŻnice w sk"a- ku, wskutek czego producenci muszą dostosowywa� swo-
dzie poszczególnych napojów bezalkoholowych, ich sma- ją strategi� do róŻnych wymogów kaŻdego z tych dwóch
ku i zastosowaniu oraz niewielka sk"onnoĘ� konsumentów rynków. Post�powanie Komisji Europejskiej zakoł
czy"o si�
do zmiany przyzwyczajeł
zakupowych w przypadku hipo- warunkową zgodą na utworzenie przez spó"ki Varta i Bosch
tetycznego podwyŻszenia ceny wody mineralnej, o czym wspólnego przedsi�biorcy.
szerzej poniŻej. Badanie zast�powalnoĘci produktów z punktu widzenia
W procesie wyznaczania rynków w"aĘciwych istotne jest ich odbiorców, czyli od strony popytu, uzupe"niane jest
badanie zachował
konsumentów oraz analiza cen. Organy równieŻ badaniem zast�powalnoĘci po strony podaŻy. Do
ochrony konkurencji w procedurze kontroli dopuszczalno- tego samego rynku mogą zosta� zaliczone produkty, które,
Ęci zg"oszonej koncentracji badają, czy istnieje zaleŻnoĘ� co prawda, nie są zast�powalne dla odbiorców, ale mogą
pomi�dzy cenami dwóch produktów. W szczególnoĘci Ko- zosta� dostarczone na rynek przez producenta wskutek
misja Europejska cz�sto sprawdza, czy zwi�kszy si� popyt zmiany profilu produkcji bez znacznych nak"adów i w krót-
na jeden produkt w sytuacji podwyŻszenia ceny drugiego. kim czasie. Przyk"adem rynku, gdzie zast�powalnoĘ� po
JeĘli tak si� dzieje, Komisja Europejska zdobywa dowód na stronie podaŻy pozwoli"a na w"ączenie do jednego rynku
istnienie zast�powalnoĘci produktów pozwalający na zali- produktów nie zawsze zast�powalnych z perspektywy od-
czenie ich do jednego rynku produktowego. Takie badanie biorcy, jest rynek papieru. W sprawie Torras/Sarrio Komisja
przybiera form� ankiet kierowanych do potencjalnych od- Europejska zwróci"a uwag�, Że papier jest zazwyczaj do-
biorców (cz�sto konsumentów), którym zadawane jest py- starczany w róŻnym gatunku, począwszy od zwyk"ego pa-
tanie, jak by si� zachowali w przypadku hipotetycznego, pieru do pisania, a koł
cząc na wysokiej jakoĘci papierze
niewielkiego (o 5 10 procent), ale sta"ego podwyŻszenia kredowym stosowanym w publikacjach o sztuce. Z punktu
ceny przez po"ączonych przedsi�biorców. widzenia odbiorcy poszczególne gatunki papieru mają róŻ-
Takie badanie nazywane jest stosowaniem testu SNIP ne zastosowania, np. albumu o sztuce lub innej publikacji
(ang. Significant but Non-Transitory Increase of Price, nie- wysokiej jakoĘci nie moŻna wyda� na papierze niskiej jako-
wielki, ale istotny, sta"y wzrost ceny) i mia"o miejsce np. Ęci. Tymczasem zak"ady papiernicze są w stanie wyprodu-
w sprawie Procter & Gamble/VP Schickedanz. Transakcja kowa� róŻne gatunki papieru, a dostosowanie produkcji
dotyczy"a nabycia przez mi�dzynarodowy koncern Procter odbywa si� niewielkim kosztem i w krótkim czasie. To sk"o-
& Gamble niemieckiej spó"ki Schickedanz. Procter & Gamble ni"o Komisj� do przyj�cia, Że nie ma potrzeby definiowania
produkuje proszki i p"yny do prania, Ęrodki czystoĘci i arty- odr�bnego rynku dla kaŻdego gatunku papieru i jego od-
ku"y papiernicze, w tym higieniczne, takie jak podpaski, r�bnego zastosowania.
Schickedanz zaĘ jest wytwórcą wyrobów papierniczych do Z powyŻszego omówienia wynika, Że proces wyznaczania
domowego uŻytku oraz produktów higienicznych, w tym w"aĘciwego rynku produktowego wymaga dobrej znajomo-
podpasek i tamponów. W celu okreĘlenia rynków w"aĘci- Ęci dzia"alnoĘci prowadzonej przez uczestników koncentra-
wych Komisja Europejska przeprowadzi"a badanie reakcji cji, rozumienia otoczenia konkurencyjnego, w którym dzia-
konsumentów, które pozwoli"o jej stwierdzi�  wbrew sta- "ają oraz umiej�tnoĘci postawienia si� w pozycji odbiorcy
nowisku prezentowanemu przez Procter & Gamble  Że produktu. Nie jest to proces "atwy. Tym bardziej, jeĘli uzmy-
podpaski oraz tampony naleŻą do odmiennych rynków pro- s"owimy sobie, Że w trudniejszych sprawach zarówno
duktowych. To samo przeznaczenie obydwu produktów nie przedsi�biorcy dokonujący zg"oszenia, jak i same organy
wystarczy"o, poniewaŻ w ocenie wi�kszoĘci konsumentów ochrony konkurencji odwo"ują si� do skomplikowanych
ankietowanych przez Komisj�, odczuwalne podwyŻszenie analiz ekonomicznych.
11
Europa czy Polska?
Rynek geograficzny
Organ ochrony konkurencji w procedurze badania koncen- Decyzja co do okreĘlenia granic rynku geograficznego
tracji okreĘla równieŻ obszar, na którym odbywa si� sprze- oparta jest równieŻ na analizie róŻnic cen produktów na
daŻ produktów w zbliŻonych warunkach konkurencji, czyli poszczególnych obszarach i istnienia barier dost�pu do
okreĘla rynek geograficzny. rynku. Czynniki te przesądzają na przyk"ad, Że w"aĘciwym
WzaleŻnoĘci od swoich w"aĘciwoĘci, produkty są sprzeda- rynkiem geograficznym dla leków jest rynek krajowy. I to
wane na rynku lokalnym, krajowym lub ponadkrajowym, mimo tego, Że leki są w duŻej mierze importowane z innych
np. europejskim czy Ęwiatowym. Beton towarowy, którego krajów. Dzieje si� tak dlatego, Że procedury rejestracji le-
moŻliwoĘci transportu są ograniczone na odleg"oĘ� nie ków niezb�dne dla dopuszczenia ich do obrotu są wciąŻ
wi�kszą niŻ 50 km lub przez czas nie d"uŻszy niŻ 30 min. prowadzone i rejestracja udzielana na szczeblu danego
jest sprzedawany na rynku lokalnym, co stwierdzi" Prezes pał
stwa. A koniecznoĘ� rejestracji leków naleŻy uzna� za
Urz�du w sprawie Cementownia OŻarów/Faelbud dotyczą- barier� wejĘcia na rynek krajowy. Ponadto kaŻde pał
stwo
cej przej�cia przez Cementowni� OŻarów lubelskiego pro- kontroluje budŻety na opiek� zdrowotną oraz jest odpo-
ducenta betonu towarowego i wyrobów z betonu. Podob- wiedzialne za przestrzeganie metod ograniczania kosztów.
nie, dzia"alnoĘ� sklepów wielkopowierzchniowych, czyli Skutkiem tego wysokoĘ� cen i warunki refundacji leków
super- i hipermarketów prowadzona jest na rynkach lokal- równieŻ są ustalane na poziomie krajowym, zaĘ róŻnice po-
nych. W sprawie Tesco/Leader Price Prezes UOKiK zwróci" mi�dzy krajami są znaczne. To powoduje, Że ceny leków
uwag�, Że popyt na artyku"y konsumpcyjne codziennego róŻnią si� w poszczególnych pał
stwach. Dlatego Prezes
uŻytku sprzedawane przez te sklepy kreowany jest na nie- UOKiK doszed" do wniosku w sprawach dotyczących sekto-
wielkim obszarze, na którym konsument moŻe si� swobod- ra farmaceutycznego (np. Sanofi Synth�labo/Aventis czy
nie przemieszcza�, nie ponosząc przy tym nadmiernych IVAX/Polfa Kutno), Że w"aĘciwym rynkiem geograficznym
kosztów ani nie poĘwi�cając zbyt wiele czasu na zakupy. dla poszczególnych leków jest rynek polski.
Dla kontrastu, sprzedaŻ takich produktów, jak statki dale- Przy okreĘlaniu rynku geograficznego brana jest pod uwa-
komorskie, produkty przemys"u lotniczego odbywa si� na g� równieŻ opinia konsumentów. Szczególnie ich przyzwy-
rynkach o wymiarze Ęwiatowym. czajenia i preferencje w odniesieniu do napojów i ŻywnoĘci
12
róŻnią si� w poszczególnych krajach, zw"aszcza jeĘli wyni- sprawdza nast�pnie w post�powaniu, czy ocena doko-
kają z przywiązania do krajowych marek. W omawianej juŻ nana przez przedsi�biorc� jest prawid"owa. I to on ma
sprawie Nestl�/Perrier Komisja Europejska zadecydowa"a, ostatnie s"owo.
Że dla butelkowanej wody mineralnej w"aĘciwy jest rynek
krajowy (francuski), powo"ując si� m.in. na przywiązanie
francuskich konsumentów do dobrze znanych krajowych
marek (Vittel, Perrier, Volvic etc.).
RównieŻ j�zyk i róŻnice kulturowe odgrywają znaczącą rol�
w okreĘlaniu rynku geograficznego, w szczególnoĘci jeĘli
sprawa dotyczy sektora mediów i wydawniczego. Zazwy-
czaj ograniczają zasi�g rynku geograficznego do obszaru,
na którym odbiorcy pos"ugują si� tym samym j�zykiem.
I tak, Prezes UOKiK, we wspomnianej sprawie Polska-
presse/Parkiet Media uzna", Że rynek ogólnopolskich
dzienników zawierających informacje ekonomiczne
i finansowe ma wymiar krajowy.
W przypadku niektórych rynków koszty transpor-
tu mają istotne znaczenie przy oznaczeniu, na
jakim rynku geograficznym dzia"ają uczestni-
cy koncentracji. Przyk"adem są rynki mate-
ria"ów budowlanych. Transport niektórych
rodzajów kruszyw czy wyrobów z betonu
jest nieop"acalny na dalekie odleg"oĘci,
co przesądza o stwierdzeniu, Że rynki
geograficzne nie obejmują duŻych
obszarów. JeĘli koszt transportu sta-
nowi mniej niŻ 5% ceny sprzedaŻy
produktu ostatecznemu odbiorcy,
to nie odgrywa znacznej roli przy
oznaczaniu rynku geograficznego.
Przytoczone przyk"ady, równieŻ
dotyczące rynku geograficzne-
go, wyraęnie wskazują, Że orga-
ny ochrony konkurencji zmie-
rzają do jak najw�Ższego defi-
niowania rynków w"aĘciwych.
Pozwala im to na dok"adne
oznaczenie, jaką si"ą rynkową
dysponują przedsi�biorcy pro-
wadzący dzia"alnoĘ� na danym
rynku. I to po to, aby nie dopu-
Ęci�, by dana transakcja dopro-
wadzi"a do powstania przedsi�-
biorcy, który poprzez uzyskanie
silnej pozycji rynkowej b�dzie mia"
moŻliwoĘ� podnoszenia cen bez
uwzgl�dniania reakcji na takie dzia-
"anie nabywców jego produktów.
Niemniej jednak zmiany w gospodarce
wynikające m.in. z istnienia Unii Euro-
pejskiej, i co za tym idzie brak jakichkol-
wiek barier handlowych, skutkują  rozsze-
rzaniem rynków geograficznych. Produkcja
cz�Ęci samochodowych, chemikaliów czy stali
prowadzona jest na potrzeby odbiorców znacz-
nie oddalonych od zak"adu produkcyjnego dostaw-
cy, a sprzedaŻ nast�puje po takich samych lub zbliŻo-
nych cenach, jak do odbiorców krajowych. Zatem ryn-
kiem w"aĘciwym dla dzia"alnoĘci tego rodzaju coraz cz�-
Ęciej jest rynek co najmniej europejski.
Opisane sposoby badania rynków w"aĘciwych dla kaŻdej
sprawy, muszą by� najpierw zastosowane przez przedsi�-
biorc� na potrzeby zg"oszenia. Organ ochrony konkurencji
13
5 ŚLUBU NIE B
DZIE?
CELEM PROWADZONEGO PRZEZ ORGANY OCHRONY KIEDY PREZES UOKIK MO�E POWIEDZIE�  NIE ?
KONKURENCJI POSTóPOWANIA W SPRAWIE KONTROLI Prezes UOKiK zakazuje koncentracji, jeŻeli stwierdzi, iŻ
KONCENTRACJI PRZEDSIóBIORCÓW JEST WYELIMINOWA- w jej wyniku konkurencja na rynku zostanie w istotny
NIE RYZYKA ZWIŃZANEGO Z MO�LIWO�CIŃ ISTOTNEGO sposób ograniczona, w szczególnoĘci poprzez powstanie
OGRANICZENIA KONKURENCJI W WYNIKU OKRE�LONEJ lub umocnienie pozycji dominującej na rynku. W polskim
FUZJI LUB PRZEJóCIA. OGRANICZENIE TAKIE POLEGA� prawie konkurencji istnieje domniemanie, zgodnie z któ-
MO�E PRZEDE WSZYSTKIM NA POWSTANIU W WYNIKU rym przedsi�biorca posiada pozycj� dominującą, gdy jego
KONCENTRACJI PRZEDSIóBIORCY, KTÓRY BóDZIE DYS- udzia" w rynku w"aĘciwym przekracza 40%.
PONOWA� ZBYT DU�Ń SI�Ń RYNKOWŃ. PRZEDSIóBIORCA O istotnym ograniczeniu konkurencji wskutek zamierzo-
TAKI MÓG�BY DOPUSZCZA� SIó NADU�YWANIA SWOJEJ nej koncentracji Ęwiadczy� mogą równieŻ czynniki, takie
POZYCJI RYNKOWEJ, NP. POPRZEZ OFEROWANIE SWOIM jak np.:
DOSTAWCOM LUB ODBIORCOM KORZYSTNIEJSZYCH WA-  nieproporcjonalnie ma"a si"a rynkowa pozosta"ych kon-
RUNKÓW FINANSOWYCH, JE�ELI TYLKO ZOBOWIŃ�Ń SIó kurentów lub odbiorców (co do zasady istotne ograni-
ONI, �E NIE BóDŃ DOSTARCZA� LUB NABYWA� OKRE- czenie konkurencji jest ma"o prawdopodobne, jeŻeli na
�LONYCH PRODUKTÓW U JEGO KONKURENTÓW. rynku funkcjonują konkurenci o porównywalnej sile lub
OPRÓCZ NIEBEZPIECZEĄSTWA SKONCENTROWANIA duzi odbiorcy, zdolni skutecznie oprze� si� próbom na-
W RóKU JEDNEGO PODMIOTU ZBYT DU�EJ SI�Y RYNKO- rzucenia warunków rynkowych przez dostawców);
WEJ, KONCENTRACJE MOGŃ POWODOWA� RÓWNIE�  brak wolnych mocy produkcyjnych w posiadaniu innych
OGRANICZENIE LICZBY PRZEDSIóBIORCÓW DZIA�AJŃ- uczestników rynku niŻ uczestnicy koncentracji;
CYCH NA RYNKU DO BARDZO WŃSKIEJ GRUPY, PRZEZ CO  istniejące bariery wejĘcia na rynek (np. ograniczenia
ZWIóKSZY SIó RYZYKO ZAWIERANIA POMIóDZY NIMI prawne, zawierane powszechnie kontrakty d"ugotermi-
ZAKAZANYCH PRZEZ PRAWO POROZUMIEĄ, NP. DOTY- nowe lub szczególne przyzwyczajenia konsumentów).
CZŃCYCH UZGADNIANIA CEN.
14
Kiedy ktoś trzeci
stawia warunki...
Od czasu do czasu zarówno w praktyce dzia"ania Prezesa związanych z marką Spinbrush, takich jak np. Blend-a-Med
UOKiK, jak i Komisji Europejskiej pojawiają si� decyzje za- czy Blend-a-Dent. Z udzieleniem licencji związane by"o jed-
kazujące dokonania koncentracji bądę zezwalające na jej noczeĘnie zobowiązanie Procter & Gamble do niewprowa-
przeprowadzenie pod pewnymi warunkami. W sprawach dzania produktów pod tymi markami w ciągu czterech lat
budzących wątpliwoĘci co do wp"ywu na konkurencj� za- od wygaĘni�cia licencji w pał
stwach, w których nabywca
równo dla Komisji, jak i uczestników transakcji jedynym Spinbrush z niej korzysta".
wyjĘciem okaza� si� moŻe wydanie decyzji okreĘlającej Determinacja Procter & Gamble w jak najszybszym sfinali-
warunki, które przedsi�biorcy muszą spe"ni�, aby móc ją zowaniu nabycia Gillette przejawiająca si� w Ęcis"ej wspó"-
przeprowadzi�. Warunki takie mogą mie�, co do zasady, pracy i daleko idących ust�pstwach wobec Komisji Euro-
dwie formy: zobowiązanie do odsprzedania cz�Ęci majątku pejskiej zdecydowa"y o tym, Że decyzja w tej sprawie
na rzecz podmiotu, który b�dzie w stanie podją� konkuren- wydana zosta"a w ekspresowym tempie ok. 1,5 miesiąca. Wa-
cj� ze sprzedającym, oraz zobowiązanie do okreĘlonego runki na"oŻone na przedsi�biorc� przejmującego kontrol�
zachowania przez okreĘlony czas. nad Gillette pozwoli"y na wyeliminowanie ewentualnych wąt-
pliwoĘci związanych
PROCEDURA PRZED KOMISJŃ EUROPEJSKŃ z negatywnymi
Po 25 dniach roboczych badania wniosku zg"oszeniowego konsekwencja-
Komisja podejmuje decyzj� o wydaniu zgody na dokonanie mi koncentracji
koncentracji. JeĘli w trakcie tego czasu poweęmie podej- horyzontalnej.
rzenie, Że koncentracja moŻe spowodowa� istotne ograni-
czenie konkurencji na rynku, wszczyna szczegó"owe post�-
powanie wyjaĘniające (tzw. post�powanie drugiej fazy).
Zazwyczaj trwa ono kolejne 90 dni roboczych (w wyjątko-
wych okolicznoĘciach przed"uŻane jest do 105 lub 125 dni,
maksymalnie do 165 dni roboczych).
PROCEDURA PRZED PREZESEM UOKIK
Prezes UOKiK ma obowiązek rozpatrzy� wniosek zg"osze- (MOCNE) NAPOJE ALKOHOLOWE
niowy w ciągu dwóch miesi�cy od jego z"oŻenia. Bieg ter- W 2005 r. Prezes UOKiK wyda" decyzj� warunkową, w któ-
minu post�powania wstrzymywany jest jednak na czas rej dopuĘci" do przej�cia przez Carey Agri International,
oczekiwania przez Prezesa UOKiK na odpowiedzi na dodat- producenta i dystrybutora napojów alkoholowych, kontro-
kowe pytania. Trudniejsze sprawy mogą by� rozpatrywane li nad Przedsi�biorstwem Polmos Bia"ystok, zobowiązując
nawet o kilka miesi�cy d"uŻej. jednoczeĘnie Carey Agri do podj�cia w latach 2005 2008
okreĘlonych dzia"ał
. Chodzi tu o zobowiązanie do sprzeda-
Ży w kaŻdym roku z lat 2005 2008 co najmniej 35% krajo-
SZCZOTECZKI DO ZóBÓW wej sprzedaŻy wódki pochodzącej z w"asnej produkcji Po-
W przypadku wycenianej na 57 miliardów USD transakcji po- lmosu Bia"ystok i kontrolowanej przez Carey Agri spó"ki
legającej na przej�ciu przez koncern Procter & Gamble kon- Bols za poĘrednictwem dystrybutorów konkurencyjnych
troli nad Gillette problemem okaza"y si�... elektryczne szczo- wobec dzia"alnoĘci Carey Agri w tym zakresie. Oprócz tego,
teczki do z�bów. Procter & Gamble by" w"aĘcicielem marki co najmniej 35% krajowej sprzedaŻy g"ównych marek wó-
Spinbrush, pod którą sprzedawane by"y szczoteczki do z�- dek produkowanych przez Carey Agri, tj. Bols, Soplica, �u-
bów zasilane bateriami, podczas gdy Gillette produkowa"a brówka i Absolwent (oddzielnie dla kaŻdej marki) w latach
i sprzedawa"a na rynku szczoteczki elektryczne pod marką 2005 2008 dokonywane powinno by� równieŻ za poĘred-
Oral B (zarówno te zasilane bateriami, jak i energią elek- nictwem dystrybutorów niezaleŻnych od tego podmiotu.
tryczną z sieci). Aby unikną� jakichkolwiek wątpliwoĘci co Zdaniem Prezesa UOKiK spe"nienie takich warunków po-
do dopuszczalnoĘci wydania zgody na transakcj�, Procter zwoli"oby na zapewnienie wszystkim konkurencyjnym wo-
& Gamble zobowiąza" si� wobec Komisji do sprzedaŻy cz�Ęci bec Carey Agri dystrybutorom napojów wysokoprocento-
swojego majątku, którego wykorzystanie pozwala"o mu na wych moŻliwoĘci zaopatrywania si� w produkty Polmosu
produkcj� szczoteczek pod marką Spinbrush co najmniej Bia"ystok i spó"ki Bols na dotychczasowych zasadach.
wEuropie. Ponadto, aby umoŻliwi� przysz"emu nabywcy pe"- Decyzja warunkowa w sprawie Carey Agri/Polmos Bia"y-
ne korzystanie z wartoĘci tej marki, Procter & Gamble zobo- stok poprzedza"a o kilka miesi�cy omówioną w innym miej-
wiąza"a si� równieŻ udzieli� mu dwuletniej licencji na uŻywa- scu decyzj� zakazującą Carey Agri przej�cia kontroli nad
nie zastrzeŻonych na swoją rzecz znaków towarowych ĘciĘle firmą Jab"onna.
15
... lub się nie zgadza
Droga od pomys"u do sfinalizowania koncentracji jest bar- czeł
stwo odci�cia od dostaw w przysz"oĘci innych niŻ Ge-
dzo d"uga i kr�ta. Wiele transakcji nie dochodzi ostatecznie neral Electric odbiorców tych produktów. Ponadto, w oce-
do skutku ze wzgl�du na brak porozumienia pomi�dzy po- nie Komisji, si"a finansowa jaką dysponowa" General Elec-
tencjalnymi stronami umowy czy teŻ ze wzgl�du na zmie- tric, a takŻe moŻliwoĘ� wiązania sprzedaŻy produktów ofe-
niające si� jak w kalejdoskopie czynniki gospodarcze. Cza- rowanych przez przedsi�biorców zamierzających dokona�
sem jednak wszystko dopi�te jest juŻ na ostatni guzik, gdy koncentracji umoŻliwi im w krótkim czasie praktyczne wy-
nagle okazuje si�, Że jest jakieĘ  ale . W"aĘciwy organ eliminowanie konkurentów Honeywell na rynkach urzą-
ochrony konkurencji stwierdza, Że skutki koncentracji dla dzeł
stosowanych w przemyĘle lotniczym, w tym awioniki
rynku lub konsumentów mogą by� zbyt bolesne i wydaje (tj. instalowanych na pok"adzie samolotu urządzeł
s"uŻą-
decyzj� zakazującą jej dokonania. OkolicznoĘci, jakie mo- cych do nawigacji, komunikacji, jak i monitorowania wa-
gą decydowa� o tak drastycznym i rzadkim w praktyce roz- runków lotu, takich jak np. wysokoĘ� lub pr�dkoĘ�). Sąd
strzygni�ciu są przeróŻne. Nadzieje wiązane z zamierzoną Pierwszej Instancji, a potem takŻe Europejski Trybuna"
koncentracją przez jej przysz"ych uczestników przegrywają SprawiedliwoĘci, rozpatrując skarg� General Electric na
wówczas z interesem ogó"u. decyzj� Komisji, stwierdzi"y, iŻ s"usznie nie zgodzi"a si� ona
na dokonanie tej koncentracji.
SILNIKI ODRZUTOWE Sta"o si� tak, mimo iŻ, jak stwierdzono w uzasadnieniu wy-
Jedną z g"oĘniejszych spraw w ostatnich latach by"a sprawa roku Sądu Pierwszej Instancji, Komisja Europejska dopu-
General Electric/Honeywell. Dotyczy"a koncentracji dwóch Ęci"a si� pewnych zaniedbał
, przez co niektóre z jej konklu-
amerykał
skich firm: General Electric, prawdopodobnie zji okaza"y si� b"�dne. W szczególnoĘci sąd nie podzieli"
najwi�kszego koncernu Ęwiata prowadzącego dzia"alnoĘ� stanowiska Komisji co do wyst�powania w danej sytuacji
w wielu róŻnych sektorach, w tym w sektorze lotniczym, negatywnych skutków charakterystycznych dla koncentra-
motoryzacyjnym, telekomunikacyjnym i rozrywkowym, cji wertykalnych i konglomeratowych. Komisja Europejska
oraz Honeywell, koncentrującego si� przede wszystkim na m.in. nie dowiod"a w jaki sposób, po przej�ciu Honeywell,
branŻy lotniczej, motoryzacyjnej i budowlanej. Dzia"alnoĘ� General Electric mog"aby wykorzystywa� swą si"� finanso-
obu tych koncernów obejmowa"a swym zakresem w zasa- wą i handlową związaną z dzia"alnoĘcią na rynkach silni-
dzie ca"y Ęwiat, w tym takŻe terytorium Unii Europejskiej. ków odrzutowych w celu osiągni�cia pozycji dominującej
Jej skutki mog"y zatem sta� si� odczuwalne takŻe i na tym na rynkach awioniki i innych urządzeł
lotniczych produko-
obszarze. Mi�dzy innymi z tego powodu transakcja ta wy- wanych przez przej�ty podmiot. Sąd uzna" równieŻ, Że Ko-
maga"a wczeĘniejszego uzyskania zgody Komisji Europej- misja Europejska nie przedstawi"a wiarygodnych argumen-
skiej. Rozpatrując zg"oszoną koncentracj�, Komisja Euro- tów uzasadniających przypuszczenie, jakoby po dokona-
pejska stwierdzi"a, Że w jej wyniku General Electric umocni niu koncentracji General Electric mog"a stosowa� sprzedaŻ
lub uzyska silną pozycj� rynkową na trzech rynkach o wy- wiązaną silników odrzutowych oraz awioniki i innych urzą-
miarze Ęwiatowym, tj. na rynku silników odrzutowych do dzeł
produkowanych do tej pory przez Honeywell. Sam
duŻych samolotów regionalnych, na rynku silników odrzu- fakt, Że jakiĘ przedsi�biorca jest w stanie zaoferowa� od-
towych do samolotów handlowych oraz na rynku ma"ych biorcom szerszą gam� produktów niŻ jego konkurenci, nie
morskich turbin gazowych. W pierwszym przypadku prze- moŻe bowiem stanowi� samodzielnej podstawy dla zakazu
j�cie Honeywell przez General Electric oznacza"oby w prak- dokonania koncentracji.
tyce powstanie monopolisty, który by"by zdolny zupe"nie Decyzja Komisja Europejskiej zosta"a utrzymana, ponie-
swobodnie podwyŻsza� ceny silników. Co wi�cej, zdaniem waŻ, jak s"usznie zauwaŻy"a Komisja Europejska w swej de-
Komisji istotne znaczenie w tej sprawie mia" równieŻ fakt, cyzji, koncentracja grozi"a powstaniem monopolu na rynku
Że Honeywell by" równieŻ producentem rozruszników do silników odrzutowych do duŻych samolotów regionalnych,
silników odrzutowych stosowanych m. in. w konstrukcjach a takŻe w istotny sposób wzmacnia"a i tak bardzo silną po-
General Electric. Rodzi"o to, zdaniem Komisji, niebezpie- zycj� General Electric na rynkach silników odrzutowych do
samolotów handlowych oraz na rynku ma"ych morskich
turbin gazowych.
Decyzja Komisji Europejskiej zakazująca koncentracji po-
mi�dzy General Electric i Honeywell, dwiema spó"kami
amerykał
skimi, spowodowa"a oburzenie i kąĘliwe komen-
tarze po drugiej stronie oceanu. W oczach organu ochrony
konkurencji Stanów Zjednoczonych  Departamentu Spra-
wiedliwoĘci  transakcja ta nie mia"a bowiem negatywnego
wp"ywu na konkurencj� rynkową. Po odmownej decyzji Ko-
misji Europejskiej w prasie amerykał
skiej pojawi"y si� g"o-
sy, iŻ decyzja de facto ma charakter polityczny, a jej celem
jest ochrona europejskiego producenta samolotów, Airbu-
sa, przed wzmocnieniem si"y przetargowej jednego z jego
g"ównych dostawców, czyli General Electric.
16
przekonaniem o nieuchronnie negatywnych rozstrzygni�-
ciach, jakie podejmą te organy. Pomimo to MCI Worldcom
zdecydowa"o si� jednak z"oŻy� odwo"anie od decyzji Komi-
sji do Sądu Pierwszej Instancji. Sąd ten stwierdzi", Że upra-
womocnienie si� negatywnej decyzji Komisji Europejskieji
mog"oby w pewnym stopniu uniemoŻliwi� dokonanie po"ą-
czenia MCI Worldcom i Sprint w przysz"oĘci, nawet wtedy,
gdy ich pozycja rynkowa nie pociąga"aby za sobą negatyw-
nych skutków dla konkurencji rynkowej. Z tego powodu
zdecydowa" si� rozpatrzy� skarg� MCI Worldcom i osta-
tecznie zdecydowa" o... uchyleniu decyzji zakazującej kon-
centracji. Uzna" bowiem, Że Komisja Europejska nie mog"a
rozpatrywa� wniosku, który przedsi�biorcy zdecydowali
si� wycofa� przed wydaniem ostatecznej decyzji w spra-
wie. JeŻeli, jak twierdzi"a Komisja Europejska, wycofanie
tego wniosku dokonane zosta"o, jej zdaniem, w niew"aĘci-
wy sposób, powinna by"a poinformowa� zainteresowanych
US�UGI TELEKOMUNIKACYJNE przedsi�biorców o b"�dach, które w związku z tym pope"ni-
W przesz"oĘci zdarza"y si� równieŻ transakcje, które zarów- li oraz da� im czas na ich naprawienie i skuteczne wycofa-
no zdaniem europejskich, jak i amerykał
skich organów nie wniesionego zg"oszenia zamiaru koncentracji. Tymcza-
ochrony konkurencji w sposób jednoznaczny wywar"yby sem zamiast tego, Komisja Europejska zdecydowa"a si�
negatywne skutki dla konkurencji rynkowej. Przyk"adem wyda� decyzj� negatywną.
tego typu sprawy moŻe by� zg"oszony do Komisji Europej- Efektem trwającego prawie cztery lata post�powania sądo-
skiej na początku 2000 r. zamiar po"ączenia dwóch konku- wego w tej sprawie jest uchylenie decyzji zakazującej kon-
rujących ze sobą amerykał
skich firm z branŻy telekomuni- centracji, która i tak nie zosta"aby przeprowadzona. Stano-
kacyjnej  MCI Worldcom i Sprint. W owym czasie by"y to wi to doskona"y przyk"ad obrazujący, jak istotne znaczenie
dwie z trzech najwi�kszych firm telekomunikacyjnych wprawie konkurencji mogą mie� z pozoru b"ahe kwestie
wStanach Zjednoczonych. Obawy Komisji Europejskiej do- formalne...
tyczy"y w tym przypadku m.in. rynku dost�pu do tzw. sieci
najwyŻszego szczebla lub szkieletowej sieci Internetu PLASTIKOWE I KARTONOWE
(ang. top level access lub backbone access), która umoŻli- OPAKOWANIA DO NAPOJÓW
wia przesy"anie sygna"ów elektronicznych praktycznie na W 2001 r. firma Tetra Laval, jeden z czo"owych producentów
ca"ym Ęwiecie. Po"ączenie MCI Worldcom i Sprint spowodo- kartonowych i plastikowych opakował
do róŻnego typu
wa"oby powstanie podmiotu nieporównanie wi�kszego napojów bezalkoholowych, zg"osi"a Komisji Europejskiej
i silniejszego niŻ którykolwiek z jego konkurentów. Móg"by zamiar przej�cia kontroli nad spó"ką Sidel. Spó"ka ta zaj-
on samodzielnie kontrolowa� rozwój techniczny infrastruk- mowa"a si� projektowaniem i produkcją systemów i ma-
tury Internetu na Ęwiecie, co mog"oby mie� negatywny szyn do produkcji opakował
(w szczególnoĘci maszyn do
wp"yw m. in. na jakoĘ� po"ączeł
. Ponadto ten superopera- wydmuchiwania butelek plastikowych typu PET).
tor Internetu by"by w stanie dyktowa� warunki cenowe Po przeprowadzeniu skomplikowanego post�powania,
swoim konkurentom, poniewaŻ to z jego sieci korzysta"aby wtrakcie którego m.in. do klientów i konkurentów spó"ek
zdecydowana wi�kszoĘ� uŻytkowników. Oznacza"oby to Tetra Laval i Sidel skierowano specjalne ankiety, Komisja
wpraktyce moŻliwoĘ� swoistego  szantaŻowania wszyst- Europejska wyda"a decyzj� zakazującą dokonania zg"oszo-
kich pozosta"ych graczy rynkowych. Operator taki mia"by nej koncentracji. Sta"o si� tak, mimo iŻ w trakcie post�po-
praktyczną moŻliwoĘ� oferowania konkurentom po"ącze- wania Tetra Laval kilkukrotnie wyst�powa"a do Komisji Eu-
nia o odpowiednio wysokiej jakoĘci realizowanego z wyko- ropejskieji z propozycją wprowadzenia Ęrodków, które
rzystaniem swojej sieci jedynie wówczas, gdyby zgodzili mia"by zniwelowa� potencjalny negatywny wp"yw koncen-
si� oni na ponoszenie op"at dowolnie przez niego kalkulo- tracji na konkurencj�. Komisja Europejska odrzuci"a m. in.
wanych. Op"aty te bez wątpienia przeniesione zosta"yby na zobowiązanie Tetra Laval do sprzedaŻy cz�Ę� majątku spó"-
ich klientów, a ostatecznie obciąŻy"yby uŻytkowników koł
- ki Sidel po dokonaniu koncentracji, prowadzeniu dzia"al-
cowych, w tym równieŻ konsumentów. noĘci przez przej�tą cz�Ę� Sidel osobno od dzia"alnoĘci
Po"ączeniu, którego wartoĘ� szacowano na 130 miliardów USD, Tetra Laval, a takŻe udzielenia licencji pewnych praw w"a-
pierwszy sprzeciwi" si� amerykał
ski organ ochrony konku- snoĘci intelektualnej przys"ugujących Sidel na rzecz jej
rencji. Strony planowanej transakcji og"osi"y wówczas, iŻ konkurentów. Zdaniem Komisji Europejskiej wszystkie te
odst�pują od zamiaru jej przeprowadzenia, jednak Komisja dzia"ania nie zapobieg"yby uzyskaniu przez po"ączonego
Europejska uzna"a, iŻ informacja tego typu nie moŻe stano- przedsi�biorc� pozycji pozwalającej mu w praktyce na uzy-
wi� wycofania formalnego wniosku z"oŻonego wczeĘniej skanie znaczącej przewagi nad konkurentami na wielu
przez strony i dzieł
póęniej wyda"a odmowną decyzj� rynkach. Przej�cie spó"ki Sidel przez Tetra Laval spowodo-
w sprawie. Decyzj� o porzuceniu pomys"u po"ączenia si� wa"oby powstanie duŻego przedsi�biorcy integrującego
na warunkach okreĘlonych w zg"oszeniach do europejskie- funkcje producenta maszyn do opakował
do napojów, pro-
go i amerykał
skiego organu ochrony konkurencji i wycofa- ducenta materia"ów s"uŻących do produkcji takich opako-
niu tych zg"oszeł
MCI Worldcom i Sprint podj�"y samo- wał
, jak równieŻ producenta i dostawcy takich opakował
do
dzielnie. Spowodowana by"a ona w przewaŻającej mierze odbiorców (producentów napojów). Komisja Europejska
17
zwróci"a uwag� m.in. na fakt, Że w zakresie ostatniej ze P�ATNA TELEWIZJA
wspomnianych dzia"alnoĘci Tetra Laval konkuruje z innymi Inny przyk"ad wydanej przez Komisj� Europejską decyzji
producentami tego typu opakował
. Po przej�ciu spó"ki zakazującej dokonania koncentracji stanowi sprawa prze-
Sidel, Tetra Laval mia"aby moŻliwoĘ� odci�cia ich od do- j�cia przez dwa niemieckie koncerny medialne Bertel-
staw odpowiednich surowców oraz maszyn i w ten sposób smann i Kirch kontroli nad niemieckim kana"em p"atnej
mog"aby wyeliminowa� ich z rynku. Co wi�cej, Komisja Eu- telewizji Premiere. Podejmując decyzj� o przej�ciu wspól-
ropejska uzna"a, Że rynki opakował
tekturowych i butelek nie z Bertelsmannem kontroli nad Premiere, koncern Kirch
PET są ze sobą ĘciĘle związane (m.in. dlatego Że produkty (który juŻ wczeĘniej mia" w niej cz�Ę� udzia"ów) zobowiąza"
te nabywane są przez t� samą grup� odbiorców) i z tego si� do zaprzestania nadawania konkurencyjnego wobec
powodu dominująca pozycja rynkowa, zajmowana przez Premiere p"atnego kana"u telewizyjnego DF1, którego by"
Tetra Laval, na pierwszym z tych rynków moŻe by� wykorzy- do tej pory nadawcą. Komisja Europejska stwierdzi"a, Że
stywana przez przedsi�biorc� powsta"ego w wyniku kon- w wyniku tej koncentracji Premiere stanie si� faktycznie
centracji do zbudowania takiej samej pozycji na rynku opa- monopolistą, jeĘli chodzi o p"atną telewizj� na rynku Nie-
kował
PET. miec i niemieckoj�zycznych regionów pał
stw oĘciennych.
Sąd Pierwszej Instancji na skutek odwo"ania od decyzji Kana" ten mia"by jednoczeĘnie dost�p do najatrakcyjniej-
wniesionego przez Tetra Laval anulowa" decyzj� Komisji szych i najbardziej róŻnorodnych audycji telewizyjnych, co
Europejskiej. Sąd stwierdzi" przede wszystkim, iŻ Komisja ma zasadnicze znaczenie dla potencjalnych widzów. Co
Europejska nie udowodni"a w wystarczającym stopniu, iŻ wi�cej, to w"aĘnie koncerny Bertelsmann i Kirch w praktyce
zg"oszona koncentracja faktycznie umoŻliwi Tetra Laval kontrolowa"y ca"ą infrastruktur� dekoderów p"atnej telewi-
uzyskanie silnej pozycji rynkowej na rynku opakował
PET, zji znajdujących si� w Niemczech i w ca"ym niemieckoj�-
która pozwala"aby temu przedsi�biorcy np. na nieuzasad- zycznym regionie Europy. Komisja Europejska stwierdzi"a,
nione podnoszenie cen. Sąd stwierdzi", Że taki związek teo- Że planowana koncentracja b�dzie mia"a negatywne skutki
retycznie moŻe istnie�, ale w tej sprawie jest on wątpliwy dla konkurencji bez wzgl�du na dodatkowe dzia"ania, jakie
i niejasny. Sąd nie dopatrzy" si� równieŻ wystarczających strony by"y gotowe podją�, aby przekona� ją do wydania
argumentów do uzasadnienia zarzutu, jakoby po dokona- zgody. Jej zdaniem koncentracja mog"a na trwa"e przekre-
niu koncentracji Tetra Laval by"a w stanie eliminowa� z ryn- Ęli� moŻliwoĘ� pojawienia si� na rynku alternatywnego
ku mniejszych producentów kartonowych opakował
do kana"u p"atnej telewizji, zw"aszcza ze wzgl�du na niebez-
napojów. Uzna" równieŻ, Że Komisja Europejska zbyt po- pieczeł
stwo opanowania przez Premiere dost�pu do
chopnie odrzuci"a moŻliwoĘ� zastosowania zaproponowa- ogromnych zasobów programowych, jak i infrastruktury
nych przez Tetra Laval Ęrodków mających na celu zminima- s"uŻącej do odbioru programów p"atnej telewizji.
lizowanie takiego ryzyka i nie zdecydowa"a si� na wydanie
decyzji warunkowej. Po uchyleniu decyzji Komisji Europej- (MOCNE) NAPOJE ALKOHOLOWE PO RAZ KOLEJNY
skiej w styczniu 2003 r. Tetra Laval przej�"a spó"k� Sidel. RównieŻ Prezes UOKiK kilkukrotnie zakazywa" dokonania
Komisja odwo"ywa"a si� jeszcze od wyroku do Europejskie- koncentracji zagraŻających istnieniu wolnej konkurencji
go Trybuna"u SprawiedliwoĘci, ten jednak odrzuci" jej argu- wPolsce. Ostatni przyk"ad decyzji tego typu dotyczy prze-
menty i podzieli" stanowisko poprzedniego sądu. j�cia przez producenta i dystrybutora napojów alkoholo-
wych, spó"k� Carey Agri International, konkurencyjnej wo-
bec niej firmy Jab"onna i jej spó"ek zaleŻnych. Uzasadniając
swoje rozstrzygni�cie, Prezes UOKiK szczególną uwag�
przywiąza" do kwestii przyzwyczajeł
konsumentów i nie-
bezpieczeł
stw, jakie z tego powodu niesie ze sobą skon-
centrowanie w r�ku jednego podmiotu najpopularniejszych
wPolsce marek wódki gatunkowej. Wed"ug informacji ze-
branych w trakcie post�powania poĘród 10 najlepiej sprze-
dających si� w Polsce marek wódek znajdują si� jedynie
trzy marki wódek gatunkowych, z czego dwie  �ubrówka
i �o"ądkowa Gorzka to marki naleŻące do uczestników
zg"oszonej koncentracji. Skoncentrowanie w r�ku jednego
podmiotu obu tych marek spowodowa"oby powstanie po
jego stronie bardzo silnej pozycji dominującej na krajowym
rynku sprzedaŻy wódki gatunkowej. Pozostali konkurenci
nie mieliby moŻliwoĘci podejmowania w stosunku do nie-
go skutecznej konkurencji, gdyŻ ich udzia"y rynkowe by"y
zbyt rozproszone ("ączny udzia" w rynku trzech najwi�k-
szych konkurentów nie przekracza" 38%, natomiast sku-
mulowane udzia"y rynkowe wszystkich 16 konkurentów
Carey Agri i Jab"onna na rynku polskim wynosi"y ok. 40%).
Negatywny wp"yw tej koncentracji na konkurencj� przeja-
wia"by si�, zdaniem Prezesa UOKiK, równieŻ w relacjach
handlowych pomi�dzy producentami napojów alkoholo-
wych a ich dystrybutorami. Podmiot powsta"y w wyniku
koncentracji mia"by moŻliwoĘ� sprzedaŻy ca"ej swojej
produkcji wy"ącznie poprzez w"asną sie� dystrybucyjną. To,
18
w po"ączeniu z opanowaniem przez niego znacznej cz�Ęci ku i za"adunku ropy naftowej i produktów ropopochodnych na
produkcji wódek w Polsce, w praktyce przesądza"oby o od- statki morskie. WątpliwoĘci Prezesa Urz�du nie wzbudzi"
ci�ciu pozosta"ych dystrybutorów od ęróde" zaopatrzenia: fakt, Że dzia"alnoĘ� taką w pewnym zakresie prowadzi"
nie mogliby oni oferowa� swoim klientom wi�kszoĘci naj- wówczas równieŻ PKN Orlen, przez co by� moŻe móg"by
popularniejszych w Polsce marek wódek. zosta� uznany za konkurenta Naftoportu. Podstawowym ar-
Sprawa Carey Agri/Jab"onna stanowi przypadek interesują- gumentem przemawiającym przeciwko tej koncentracji by"
cy takŻe z innego powodu. Jab"onna, której 100% zamierza- jej potencjalny negatywny wp"yw na ca"y sektor naftowy
"o naby� Carey Agri, mia"a jedynie ok. 40%, a nie wi�kszo- w Polsce. Z infrastruktury b�dącej w"asnoĘcią Naftoportu
Ęciowy pakiet akcji producenta �o"ądkowej Gorzkiej, spó"ki korzysta" zarówno PKN Orlen, jak i jego bezpoĘredni konku-
Polmos Lublin. By"a ona jednak uprawniona do samodziel- rent na polskich rynkach dystrybucji ropy naftowej i paliw
nego powo"ywania trzech spoĘród szeĘciu cz"onków Rady p"ynnych Rafineria Gdał
ska oraz przedsi�biorcy dzia"ający
Nadzorczej Polmosu Lublin, w tym jej przewodniczącego na innych rynkach, np. Naftobazy czy teŻ Przedsi�biorstwo
i wiceprzewodniczącego. JeŻeli w g"osowaniu Rady Nadzor- Eksploatacji Rurociągów Naftowych PRZYJAŁĄ. Zdaniem
czej liczba g"osów za i przeciw by"a równa, wówczas decy- Prezesa UOKiK, zachowanie niezaleŻnoĘci infrastruktury
dujące znaczenie mia" g"os przewodniczącego. To, zdaniem tego typu od któregokolwiek z jej uŻytkowników jest wa-
Prezesa UOKiK, przesądzi"o o stwierdzeniu, Że Jab"onna ma runkiem pozwalającym na zachowanie moŻliwoĘci korzy-
faktyczną moŻliwoĘ� wywierania decydującego wp"ywu na stania z niej na takich samych zasadach przez wszystkie
Polmos Lublin, a co za tym idzie, Że po dokonaniu koncen- zainteresowane podmioty. Przej�cie Naftoportu przez PKN
tracji moŻliwoĘ� taką uzyska równieŻ Carey Agri. Orlen mog"oby umoŻliwi� temu podmiotowi podejmowanie
dzia"ał
utrudniających funkcjonowanie Rafinerii Gdał
-
MORSKIE TERMINALE PRZE�ADUNKU ROPY NAFTOWEJ skiej, np. poprzez pobieranie od niej bezzasadnie wysokich
G"oĘnym echem w prasie odbi"a si� decyzja Prezesa UOKiK op"at za dost�p do terminali prze"adunkowych. Konse-
z czerwca 2001 r. zakazująca PKN Orlen przej�cia kontroli kwencją takiego dzia"ania by"by wzrost kosztów funkcjono-
nad Przedsi�biorstwem Prze"adunku Paliw P"ynnych Nafto- wania Rafinerii Gdał
skiej, który w sposób istotny móg"by
port w Gdał
sku. Do Naftoportu naleŻa"a wi�kszoĘ� znajdu- os"abi� jej pozycj� na rynkach sprzedaŻy paliw, na których
jących si� w Polsce terminali morskich s"uŻących do roz"adun- jej g"ównym konkurentem jest PKN Orlen.
A jeśli się nie zgadza...
Decyzja o zakazie dokonania koncentracji wydana przez po prostu nie mie� ekonomicznego sensu. Przed Sądem
organ ochrony konkurencji moŻe by� zaskarŻona do w"a- Pierwszej Instancji toczy si� obecnie post�powanie,
Ęciwego sądu. Warto jednak zwróci� uwag�, iŻ w przy- w którym producent urządzeł
elektrycznych, spó"ka
padku kontroli koncentracji szczególnie istotnym czyn- Schneider zaŻąda"a od Komisji Europejskiej odszkodo-
nikiem jest czas. OkolicznoĘci rynkowe zmieniają si� wania w wysokoĘci 1,6 miliarda euro za straty, jakie po-
w sposób tak dynamiczny, Że wyrok weryfikujący nega- nios"a w związku z negatywną decyzją Komisji z 2001 r.
tywną decyzj� organu ochrony konkurencji i zezwalają- w sprawie przej�cia przez Schneider konkurencyjnej
cy na dokonanie koncentracji wydany zwykle rok lub spó"ki Legrand. Pó"tora roku póęniej Sąd Pierwszej In-
dwa lata po decyzji moŻe by� pyrrusowym zwyci�stwem, stancji anulowa" t� decyzj� w wyniku odwo"ania wnie-
bowiem przeprowadzenie koncentracji moŻe wówczas sionego przez firm� Schneider i spó"ka ta ostatecznie
19
przej�"a kontrol� nad spó"ką Legrand. Schneider uwaŻa Że organy ochrony konkurencji wyraŻają zgod� na znako-
jednak, Że gdyby nie b"�dna decyzja Komisji, wówczas mitą wi�kszoĘ� zg"oszonych koncentracji. Zakazy i decyzje
korzyĘci, jakie uzyska"aby w wyniku koncentracji w 2001 r., warunkowe naleŻą do rzadkoĘci.
by"yby znacznie wyŻsze niŻ te, które faktycznie osią- Warto równieŻ zwróci� uwag� na konsekwentny wzrost
gn�"a. liczby spraw, jakimi zajmowa"y si� te organy w latach
PoniŻsza tabela obrazuje liczb� decyzji warunkowych lub 2002 2006, co wynika g"ównie z poprawiania si� koniunk-
zakazujących dokonania koncentracji w ostatnich latach tury gospodarczej i związanej z tym coraz wi�kszej aktyw-
przez Prezesa UOKiK i Komisj� Europejską. Wynika z niej, noĘci przedsi�biorców na rynku fuzji i przej��.
KTO, KIEDY I ILE?
Rok 2002 2003 2004 2005 2006
Sprawy rozpatrywane Komisja 273 211 242 304 347
ogó"em* Prezes UOKiK 169 194 256 378 310
Decyzje zakazujące Komisja 0 0 1 0 0
Prezes UOKiK 0 0 2 0 1
Decyzje warunkowe Komisja 15 17 16 18 19
Prezes UOKiK 1 2 1 2 1
* Liczba koncentracji zg"oszonych niekoniecznie musi odpowiada� liczbie decyzji wydanych w danym roku.
KONTROLA KONCENTRACJI PRZEZ PREZESA UOKIK
ZG�OSZENIE ZAMIARU KONCENTRACJI
PREZES UOKIK
SZCZEGÓ�OWE BADANIE WNIOSKU
ZAKAZ DOKONANIA ZGODA NA DOKONANIE ZGODA NA DOKONANIE
KONCENTRACJI KONCENTRACJI POD KONCENTRACJI
PEWNYMI WARUNKAMI
ODWO�ANIE OD DECYZJI WNOSZONE
SŃD OCHRONY
PRZEZ PRZEDSIóBIORCó DOKONUJŃCEGO ZG�OSZENIA
KONKURENCJI
I KONSUMENTÓW
WYROK
SŃD APELACYJNY
ODWO�ANIE DO SŃDU APELACYJNEGO
(PRZEDSIóBIORCY LUB PREZESA UOKIK)
WYROK
SŃD NAJWY�SZY
EWENTUALNA KASACJA
(PRZEDSIóBIORCY LUB PREZESA UOKIK)
WYROK
20
KONTROLA KONCENTRACJI PRZEZ KOMISJó EUROPEJSKŃ
ZG�OSZENIE ZAMIARU KONCENTRACJI
FAZA I WSTóPNE BADANIE WNIOSKU
DECYZJA ZGODA ZGODA
O WSZCZóCIU NA DOKONANIE NA DOKONANIE
W�A�CIWEGO KONCENTRACJI KONCENTRACJI
POSTóPOWANIA POD PEWNYMI
WARUNKAMI
SZCZEGÓ�OWA ANALIZA WNIOSKU I DYSKUSJA ZE STRONAMI
FAZA II
ZAKAZ ZGODA ZGODA
DOKONANIA NA DOKONANIE NA DOKONANIE
KONCENTRACJI KONCENTRACJI KONCENTRACJI
POD PEWNYMI
WARUNKAMI
ODWO�ANIE ODWO�ANIE
SŃD
OD DECYZJI WNOSZONE OD DECYZJI WNOSZONE
PIERWSZEJ
PRZEZ PRZEDSIóBIORCÓW PRZEZ STRONY TRZECIE
INSTANCJI
UCZESTNICZŃCYCH
W KONCENTRACJI
WYROK
ODWO�ANIE
OD WYROKU SŃDU PIERWSZEJ INSTANCJI
EUROPEJSKI
(PRZEDSIóBIORCY, STRONY TRZECIEJ LUB KE)
TRYBUNA�
SPRAWIEDLIWO�CI
WYROK
21
WARSZAWA CZY BRUKSELA?
6
PODZIAA
KOMPETENCJI POMI
DZY
ORGANAMI OCHRONY KONKURENCJI
NIE WSZYSTKIE FUZJE LUB PRZEJóCIA PODLEGAJŃ UWA�NEJ OCENIE ORGANU OCHRONY KONKURENCJI. PO PIERW-
SZE, TYLKO TE, KTÓRE SŃ KONCENTRACJAMI W ROZUMIENIU PRAWA KONKURENCJI, CZYLI POLEGAJŃ NA PO�ŃCZE-
NIU, PRZEJóCIU KONTROLI LUB UTWORZENIU WSPÓLNEGO PRZEDSIóBIORCY. PO DRUGIE, TYLKO TE, KTÓRE MOGŃ
MIE� POTENCJALNIE ZNACZNY WP�YW NA KONKURENCJó I KONSUMENTÓW. TEN POTENCJALNY WP�YW WYNIKA
ZROZMIARÓW PROWADZONEJ DZIA�ALNO�CI GOSPODARCZEJ MIERZONEJ WIELKO�CIŃ OSIŃGANYCH PRZEZ PRZED-
SIóBIORCÓW OBROTÓW.
MO�E BRUKSELA? A JEDNAK WARSZAWA?
WzaleŻnoĘci od wielkoĘci rocznych obrotów uczestników Koncentracja, która nie ma wymiaru wspólnotowego, moŻe
koncentracji osiąganych na poziomie Ęwiatowym, europej- podlega� zg"oszeniu Prezesowi UOKiK. Jest to obowiązek na-
skim i krajowym koncentracja moŻe wymaga� zgody Preze- bywcy, jeĘli jest przekroczony próg "ącznego Ęwiatowego obro-
sa UOKiK albo Komisji Europejskiej. Podstawowe progi tu w wysokoĘci 1 mld euro lub próg obrotu w Polsce w wyso-
zg"oszeniowe przesądzające o koniecznoĘci zg"oszenia do koĘci 50 mln euro. Szczegó"owe informacje o progach zg"osze-
Komisji są wysokie i wynoszą powyŻej 5 miliardów euro niowych decydujących o zg"oszeniu w Polsce zawiera wykres.
"ącznego Ęwiatowego obrotu i powyŻej 250 milionów euro
obrotu osiągni�tego w UE. Szczegó"owe informacje o pro- LICZY SIó SKUTEK
gach zg"oszeniowych zawiera wykres. Obowiązek zg"oszenia powstaje bez wzgl�du na to, gdzie
JeĘli progi te są spe"nione, mówimy, Że koncentracja ma koncentracja jest dokonywana lub teŻ gdzie swoje zak"ady
 wymiar wspólnotowy i wówczas podlega zg"oszeniu Ko- produkcyjne lub siedziby mają "ączący si� przedsi�biorcy.
misji Europejskiej. SpoĘród transakcji z udzia"em polskich Oczywisty wp"yw na rynek w ramach Unii Europejskiej czy
przedsi�biorców taki wymiar osiągn�"a m.in. zg"oszona Ko- teŻ na rynki obejmujące Polsk� mogą mie� transakcje za-
misji w 2006 r. transakcja polegająca na przej�ciu przez wierane pomi�dzy przedsi�biorcami prowadzącymi dzia"al-
PKN Orlen litewskiej rafinerii w MoŻejkach oraz zg"oszona noĘ� poza ich obszarami, jeĘli tylko przedsi�biorcy są
w bieŻącym roku transakcja polegająca na przej�ciu przez obecni, odpowiednio, w Unii Europejskiej lub Polsce.
Carrefour Polska konkurenta na rynku sprzedaŻy detalicz- Opisywana powyŻej transakcja General Electric/Honeywell
nej, spó"ki Ahold Polska, w"aĘciciela sieci hipermarketów mia"a zosta� dokonana pomi�dzy dwoma amerykał
skimi
Hypernova i supermarketów Albert. koncernami, a Komisja Europejska by"a w stanie wyda� za-
Ze wzgl�du na znaczne rozmiary dzia"alnoĘci prowadzonej kaz jej przeprowadzenia ze wzgl�du na znaczny negatywny
przez uczestników transakcji, Komisji Europejskiej zosta"a wp"yw na konkurencj� w Europie. Podobnie, fuzja na rynku
zg"oszona fuzja bankowa o znacznym wp"ywie na rynek farmaceutycznym pomi�dzy Sanofi-Synth�labo i Aventis
us"ug bankowych w Polsce. Zgoda Komisji z 2005 r. doty- odbywa"a si� poza Polską pomi�dzy spó"kami francuskimi.
czy"a utworzenia drugiego co do wielkoĘci, po PKO BP, ban- Mimo to podlega"a zg"oszeniu Prezesowi Urz�du, który
ku powsta"ego z po"ączenia Pekao i BPH wskutek nabycia swoje badanie wp"ywu na rynek polski zakoł
czy" decyzją
przez w"oski bank Unicredito (w"aĘciciela Pekao) niemiec- warunkową nakazującą zbycie ca"ej dotychczasowej dzia-
kiego banku Bayerische Hypo- und Vereinsbank, który "alnoĘci Sanofi-Synth�labo związanej ze sprzedaŻą leków
z kolei by" w"aĘcicielem BPH (sprawa Unicredit/HVB). przeciwkrzepliwych (heparyn).
OCENA OBOWIŃZKU ZG�OSZENIA KOMISJI EUROPEJSKIEJ
Punktem wyjĘcia dla zbadania obowiązku zg"oszenia Komisji Europejskiej jest ustalenie wielkoĘci obrotów uczestników
koncentracji osiągni�tych w poprzednim roku finansowym. Najpierw na poziomie Ęwiatowym i europejskim. JeĘli te ob-
roty nie przekraczają "ącznie podstawowego progu obrotów w wysokoĘci 5 mld euro na Ęwiecie i 250 mln euro
w Unii Europejskiej, sprawdzamy dalej.
Dalsze badanie oznacza koniecznoĘ� ustalenia, czy uczestnicy koncentracji osiągn�li "ącznie Ęwiatowy obrót
wwysokoĘci 2,5 mld euro oraz jakie obroty osiągn�li w poszczególnych pał
stwach cz"onkowskich. Wymagane
jest jednoczesne przekroczenie "ącznego obrotu w wysokoĘci 2,5 mld euro na Ęwiecie, "ącznego obrotu w wyso-
koĘci 100 mln euro w co najmniej trzech pał
stwach, przekroczenie 25 mln euro obrotu w kaŻdym z co najmniej
tych trzech pał
stw oraz przekroczenie przez co najmniej dwóch uczestników koncentracji progu obrotu w wyso-
koĘci 100 mln euro na poziomie europejskim. Ponadto konieczne jest wykluczenie okolicznoĘci, Że uczestnicy
koncentracji uzyskują co najmniej 2/3 swoich obrotów w jednym i tym samym pał
stwie cz"onkowskim.
22
KIEDY KONCENTRACJA WYMAGA ZG�OSZENIA
DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ?
�ŃCZNY �WIATOWY OBRÓT �ŃCZNY �WIATOWY OBRÓT
NIE NIE
PRZEDSIóBIORCÓW PRZEKRACZA PRZEDSIóBIORCÓW PRZEKRACZA
5 MLD EUR 2,5 MLD EUR
TAK TAK
W KA�DYM Z CO NAJMNIEJ TRZECH
KA�DY Z CO NAJMNIEJ DWÓCH
PAĄSTW CZ�ONKOWSKICH
NIE NIE
PRZEDSIóBIORCÓW OSIŃGA
�ŃCZNY OBRÓT WSZYSTKICH
NA TERYTORIUM WE OBRÓT
PRZEDSIóBIORCÓW WYNOSI
PRZEKRACZAJŃCY 250 MLN EUR
WIóCEJ NI� 100 MLN EUR
TAK TAK
KA�DY Z PRZEDSIóBIORCÓW OSIŃGA
W KA�DYM Z POWY�SZYCH PAĄSTW
WIóCEJ NI� 2/3 SWOICH OBROTÓW
NIE
CZ�ONKOWSKICH KA�DY Z DWÓCH
PRZYPADAJŃCYCH NA WE W JEDNYM
PRZEDSIóBIORCÓW OSIŃGA OBRÓT
I TYM SAMYM PAĄSTWIE
PRZEKRACZAJŃCY 25 MLN EUR
CZ�ONKOWSKIM
TAK
KA�DY Z CO NAJMNIEJ DWÓCH
NIE NIE
PRZEDSIóBIORCÓW OSIŃGA
NA TERYTORIUM WE OBRÓT
PRZEKRACZAJŃCY 100 MLN EUR
TAK TAK
KA�DY Z PRZEDSIóBIORCÓW OSIŃGA
NIE NIE
OBOWIŃZEK ZG�OSZENIA WIóCEJ NI� 2/3 SWOICH OBROTÓW
O
B
O
W
I
Ń
Z
E
K
Z
G
�
O
S
Z
E
N
I
A
DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ PRZYPADAJŃCYCH NA WE W JEDNYM
D
O
K
O
M
I
S
J
I
E
U
R
O
P
E
J
S
K
I
E
J
I TYM SAMYM PAĄSTWIE CZ�ONKOWSKIM
TAK
NIE MA ZG�OSZENIA DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ.
N
I
E
M
A
Z
G
�
O
S
Z
E
N
I
A
D
O
K
O
M
I
S
J
I
E
U
R
O
P
E
J
S
K
I
E
J
.
NALE�Y SPRAWDZI� OBOWIŃZEK ZG�OSZENIA
N
A
L
E
�
Y
S
P
R
A
W
D
Z
I
�
O
B
O
W
I
Ń
Z
E
K
Z
G
�
O
S
Z
E
N
I
A
KRAJOWYM ORGANOM OCHRONY KONKURENCJI
K
R
A
J
O
W
Y
M
O
R
G
A
N
O
M
O
C
H
R
O
N
Y
K
O
N
K
U
R
E
N
C
J
I
JE�LI NIE BRUKSELA, TO GDZIE? go Ęwiatowego obrotu uczestników koncentracji w wysoko-
Zasada skutku podobnie dzia"a w odniesieniu do transakcji Ęci 500 mln euro oraz próg obrotu w Niemczech jednego
zawieranych mi�dzy przedsi�biorcami polskimi. Koncentra- z nich w wysokoĘci 25 mln euro. Coraz cz�Ęciej zdarza si�, Że
cja, która nie musi by� zg"oszona Komisji Europejskiej, moŻe ekspansja gospodarcza polskich przedsi�biorstw dokonują-
by� badana  obok Prezesa UOKiK  przez inny krajowy or- ca si� poprzez fuzje i przej�cia wiąŻe si� z koniecznoĘcią
gan ochrony konkurencji. ZaleŻy to od tego, czy transakcja ubiegania si� o zgody organów ochrony konkurencji,
przekracza progi obrotów okreĘlone w tych krajach. Na przy- w szczególnoĘci w krajach oĘciennych. A naleŻy pami�ta�, Że
k"ad  polska koncentracja musi by� zg"oszona w Niem- wszystkie pał
stwa cz"onkowskie (z wyjątkiem Luksembur-
czech, jeĘli jednoczeĘnie przekroczony zostanie próg "ączne- ga) mają w"asne regu"y kontroli koncentracji.
23
KIEDY KONCENTRACJA WYMAGA ZG�OSZENIA DO PREZESA UOKIK?
KONCENTRACJA SPE�NIA KRYTERIA TAK ZG�OSZENIE ZAMIARU
OBOWIŃZKU ZG�OSZENIA KONCENTRACJI
DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ? DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ
NIE
TAK
�ŃCZNY �WIATOWY OBRÓT
PRZEDSIóBIORCÓW PRZEKRACZA 1 MLD EUR
NIE
TAK
�ŃCZNY OBRÓT PRZEDSIóBIORCÓW
W POLSCE PRZEKRACZA 50 MLN EUR
NIE
NIE MA ZG�OSZENIA DO PREZESA UOKIK
N
I
E
M
A
Z
G
�
O
S
Z
E
N
I
A
D
O
P
R
E
Z
E
S
A
U
O
K
I
K
OBRÓT W POLSCE PRZEDSIóBIORCY/MIENIA,
NAD KTÓRYM NASTóPUJE PRZEJóCIE
NIE
KONTROLI W KTÓRYMKOLWIEK Z DWÓCH
POPRZEDNICH LAT OBROTOWYCH
PRZEKROCZY� 10 MLN EUR
TAK
OBOWIŃZEK ZG�OSZENIA
O
B
O
W
I
Ń
Z
E
K
Z
G
�
O
S
Z
E
N
I
A
DO PREZESA UOKIK
D
O
P
R
E
Z
E
S
A
U
O
K
I
K
I TU, I TAM cz"onkowskimi oraz stan konkurencji na szerszym rynku
Koncentracja o wymiarze wspólnotowym podlega zg"osze- niŻ krajowy.
niu tylko Komisji Europejskiej, z pomini�ciem innych kra- Gdy, odwrotnie, sprawa formalnie wymaga zgody Komisji,
jowych organów ochrony konkurencji. Nawet jeĘli progi ale dotyczy rynku krajowego (najcz�Ęciej rynku lokalnego
osiąganych obrotów wskazywa"yby na taki obowiązek. wramach pał
stwa cz"onkowskiego), krajowy organ ochrony
Dzieje si� tak dzi�ki zasadzie rozstrzygania koncentracji konkurencji moŻe zwróci� si� do Komisji o przekazanie spra-
przed jednym tylko organem (ang. one-stop-shop). wy, w ca"oĘci lub w cz�Ęci, do rozpoznania w danym kraju.
W jednym  sklepie moŻna za"atwi� wszystkie  sprawun- Prezes UOKiK korzysta" z takiej moŻliwoĘci kilkakrotnie.
ki , tj. uzyska� zgod� jednego organu ochrony konkuren- Miedzy innymi zwróci" si� o przekazanie do rozpoznania
cji w miejsce kilku. wPolsce sprawy Linde/BOC. Sprawa ta dotyczy"a przej�cia
Wspólnotowe regu"y kontroli koncentracji idą jeszcze dalej przez niemiecką spó"k� Linde AG brytyjskiego konkurenta
w u"atwieniach dla przedsi�biorców. Pod pewnymi warun- na rynku gazów technicznych, BOC plc. Motywacja po stro-
kami umoŻliwiają im zwrócenie si� do Komisji o zbadanie nie Prezesa UOKiK by"a oczywista: po"ączenie dzia"alnoĘci
koncentracji, która formalnie nie podlega jej ocenie, a jed- Linde i BOC w Polsce oznacza"oby utworzenie silnie domi-
noczeĘnie powinna by� zg"oszona w co najmniej trzech nującego przedsi�biorcy na wielu krajowych rynkach
pał
stwach cz"onkowskich. Taka moŻliwoĘ� pozwala przed- sprzedaŻy gazów technicznych, takich jak m.in. tlen czy
si�biorcom na unikni�cie cz�sto znacznych kosztów, które wodór stosowany w szpitalach. Prezes UOKiK chcia" temu
by ponosili, dokonując zg"oszeł
w wielu krajach. Jednocze- zapobiec i wycofa" swój wniosek o przekazanie sprawy do-
Ęnie pozwala na unikni�cie nieefektywnego dublowania piero wówczas, gdy Linde zobowiąza"a si� wobec Komisji
pracy krajowych organów ochrony konkurencji. do odsprzedaŻy spó"ki BOC Gazy (czyli polskiej spó"ki za-
Uczestnicy koncentracji mogą równieŻ wystąpi� do Komi- leŻnej BOC plc), co faktycznie oznacza"o zakaz transakcji
sji, by transakcja o wymiarze wspólnotowym zosta"a prze- w odniesieniu do skutków na polskim rynku.
kazana do zbadania, w ca"oĘci lub cz�Ęci, krajowemu orga- Podobnie Prezes UOKiK wyrazi" ch�� zaj�cia si� koncentra-
nowi ochrony konkurencji. Taka moŻliwoĘ� obwarowana cją na rynku hiper- i supermarketów w Polsce pomi�dzy
jest zgodą danego organu. Carrefour i Ahold, wyjaĘniając Komisji Europejskiej, Że
MoŻliwe jest równieŻ odes"anie przez krajowy organ ochro- transakcja b�dzie mie� wp"yw na kilka odr�bnych rynków
ny konkurencji sprawy do rozpatrzenia przez Komisj� Euro- wPolsce. Komisja Europejska przychyli"a si� do tego wnio-
pejską. Najcz�Ęciej dzieje si� tak, gdy ze wzgl�du na zasi�g sku i decyzją z 10 kwietnia 2007 r. przekaza"a spraw� w ca-
rynków geograficznych, których dotyczy transakcja, "oĘci do zbadania przez Prezesa UOKiK. Obecnie (maj
sprawa moŻe mie� wp"yw na handel mi�dzy pał
stwami 2007) sprawa czeka na rozstrzygni�cie UOKiK.
24
TYLKO BRUKSELA! transakcje na rynku energetycznym. E.ON. zmuszony by"
Rozporządzenie wspólnotowe bardzo dobitnie wskazuje, podda� si� reŻimowi dekretu, wystąpi" o zgod� i 27 lipca
Że Komisja Europejska jest jedynym organem uprawnio- 2006 r. ją uzyska", ale pod dziewi�tnastoma warunkami,
nym do kontroli koncentracji o wymiarze wspólnotowym. m.in. pod warunkiem wyzbycia si� dzia"alnoĘci Endesy na
KategorycznoĘ�, z jaką zakazuje pał
stwom UE stosowania Balearach, Wyspach Kanaryjskich i hiszpał
skich teryto-
przepisów krajowych do takich koncentracji, podyktowana riach Afryki Pó"nocnej oraz sprzedaŻy elektrowni jądro-
jest ch�cią zapobieŻenia narodowemu protekcjonalizmowi wej. W post�powaniu wszcz�tym przeciwko Hiszpanii Ko-
w gospodarce. K"óci si� on bowiem z ideą wspólnego ryn- misja Europejska uzna"a, Że dzia"anie Hiszpanii stanowi
ku i europejskimi zasadami gwarantującymi swobod� naruszenie zasady wy"ącznej kompetencji Komisji o decy-
przep"ywu kapita"u i ludzi, a jednak nadal jest Żywy. dowaniu w sprawach dotyczących konkurencji w odnie-
Ilustracją sporu pomi�dzy interesem wspólnoty reprezen- sieniu do koncentracji o wymiarze wspólnotowym. Po-
towanym przez Komisj� Europejską a interesem narodo- nadto Komisja Europejska zaŻąda"a, by hiszpał
ski organ
wym jest sprawa zamiaru koncentracji E.ON/Endesa. En- regulacji rynku energetycznego wycofa" warunki na"oŻo-
desa prowadzi dzia"alnoĘ� w sektorze energetycznym ne na E.ON. PoniewaŻ tego nie zrobi", 28 marca 2007 r.
w Europie, zw"aszcza w Portugalii, Francji, W"oszech, Komisja skierowa"a spraw� przeciwko Hiszpanii do Trybu-
Niemczech i Polsce oraz w Ameryce Po"udniowej i Pó"noc- na"u SprawiedliwoĘci.
nej. Jest równieŻ dystrybutorem gazu w Hiszpanii. E.ON
jest niemiecką spó"ką energetyczną zajmującą si� wytwa-
rzaniem, przesy"em i dostarczaniem energii elektrycznej TYLKO KOMISJA EUROPEJSKA
i gazu w krajach europejskich (ale nie w Hiszpanii) oraz Komisja Europejska ma wy"ączne kompetencje do roz-
wUSA. W lutym 2006 r. E.ON og"osi" publiczną ofert� na- strzygania o dopuszczalnoĘci koncentracji o wymiarze
bycia Endesy, a w kwietniu 2006 r. uzyska" bezwarunko- wspólnotowym. Podejmowanie dzia"ał
przez poszczegól-
wą zgod� Komisji na przej�cie kontroli. W swojej decyzji ne pał
stwa UE w celu ochrony uzasadnionych interesów
europejski organ ochrony konkurencji jedynie nadmieni", narodowych innych niŻ dotyczących ochrony konkurencji
Że w odpowiedzi na og"oszoną informacj� o koncentracji jest moŻliwe jedynie, jeĘli dotyczy bezpieczeł
stwa pu-
niektórzy przedsi�biorcy zwracali uwag� na stan konku- blicznego, pluralizmu Ęrodków przekazu oraz czynnoĘci
rencji na niemieckim i hiszpał
skim rynku energetycznym. nadzorczych wobec sektora finansowego. Dzia"ania doty-
Tymczasem Hiszpania, wkrótce po og"oszeniu oferty E.ON czące kaŻdego innego interesu publicznego muszą by�
nabycia Endesy, uchwali"a dekret przewidujący obowią- konsultowane z Komisją.
zek uzyskania zgody krajowego regulatora energetyki na
25
7
SA
OWNICZEK POJ
Ć
efekt skali  zjawisko ekonomiczne polegające na zmniej- przedsi�biorca  kaŻda osoba fizyczna, osoba prawna,
szaniu si� kosztu wytworzenia i dystrybucji jednej sztuki a takŻe jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowo-
danego produktu wraz ze wzrostem wielkoĘci ca"kowitej Ęci prawnej wykonująca we w"asnym imieniu dzia"alnoĘ�
jego produkcji. gospodarczą, a takŻe organizująca lub Ęwiadcząca us"ugi
o charakterze uŻytecznoĘci publicznej. Przedsi�biorcą jest
koncentracja  po"ączenie dwóch lub wi�cej niezaleŻnych
równieŻ osoba fizyczna wykonująca we w"asnym imieniu
od siebie do tej pory przedsi�biorców, przej�cie kontroli
i na w"asny rachunek zawód lub prowadząca dzia"alnoĘ�
nad ca"ym lub cz�Ęcią innego przedsi�biorcy oraz utworze-
wramach takiego zawodu (np. lekarze, adwokaci), a takŻe
nie wspólnego przedsi�biorcy przez dwóch lub wi�cej nie-
osoba fizyczna, która posiada kontrol� nad co najmniej
zaleŻnych dotąd przedsi�biorców.
jednym przedsi�biorcą i podejmuje dzia"ania stanowiące
koncentracja horyzontalna  koncentracja, której strona-
jakąkolwiek form� koncentracji przedsi�biorców.
mi są przedsi�biorcy dotychczas konkurujący ze sobą.
przej�cie kontroli  uzyskanie przez przedsi�biorc� moŻli-
koncentracja konglomeratowa  koncentracja, której
woĘci wywierania decydującego wp"ywu na dzia"alnoĘ� go-
stronami są przedsi�biorcy nieb�dący konkurentami, któ-
spodarczą prowadzoną przez innego wczeĘniej niezaleŻne-
rzy nawet potencjalnie nie są równieŻ powiązani ze sobą
go przedsi�biorc� poprzez nabycie akcji lub udzia"ów, na-
relacją sprzedawca  odbiorca.
bycie jego majątku lub w jakikolwiek inny sposób.
koncentracja wertykalna  koncentracja, której stronami
rozporządzenie w sprawie kontroli koncentracji  pod-
są przedsi�biorcy dzia"ający na sąsiadujących ze sobą
stawowy akt prawa wspólnotowego okreĘlający zasady
szczeblach obrotu, tzn. pomi�dzy którymi moŻe wystąpi�
kontroli koncentracji.
relacja sprzedawca  odbiorca, nawet jeŻeli do tej pory nie
sprzedaŻ wiązana  forma sprzedaŻy polegająca na dąŻe-
wyst�powa"a w praktyce.
niu do sprzedawania dwóch lub wi�kszej liczby produktów
Komisja Europejska  organ Wspólnoty Europejskiej od-
jednoczeĘnie. MoŻe ona przybiera� form� np. zmuszania
powiedzialny m.in. za ochron� konkurencji we Wspólnocie,
klientów do zakupu produktu A wraz z produktem B lub
w tym równieŻ za kontrol� koncentracji przedsi�biorców.
oferowania za produkty A i B nabywane razem ceny, która
jest niŻsza niŻ suma cen tych samych produktów nabywa-
joint venture  angielski termin na okreĘlenie wspólnego
nych osobno.
przedsi�biorcy. Utworzenie przez dwóch lub wi�cej przed-
si�biorców nowego przedsi�biorcy stanowi jedną z form
test SNIP (ang. Significant but Non-Transitory Increase of
koncentracji, w wyniku której dochodzi do powstania no-
Price, w wolnym t"umaczeniu: niewielki, ale istotny, sta"y
wego podmiotu prawnego przy jednoczesnym zachowaniu
wzrost ceny)  test stosowany przez organ ochrony kon-
osobowoĘci prawnej przez przedsi�biorców tworzących go.
kurencji w procesie wyznaczania rynków w"aĘciwych. Ma
na celu zbadanie, czy produkty naleŻą do tego samego
Prezes UOKiK  polski organ administracji pał
stwowej
rynku i polega na ustaleniu, jak konsumenci zachowaliby
odpowiedzialny m.in. za ochron� konkurencji w Polsce,
si� w przypadku hipotetycznego, niewielkiego (o 5 10%),
w tym równieŻ za kontrol� koncentracji przedsi�biorców.
ale sta"ego podwyŻszenia ceny przez po"ączonych przed-
próg zg"oszeniowy  wielkoĘ� obrotów uzyskanych przez
si�biorców.
przedsi�biorc� we wczeĘniejszym okresie, od której przepisy
w"aĘciwy rynek produktowy  rynek produktów, które ze
prawa uzaleŻniają powstanie obowiązku zg"oszenia zamiaru
wzgl�du na ich przeznaczenie, cen� oraz w"aĘciwoĘci, w tym
koncentracji w"aĘciwym organom ochrony konkurencji.
jakoĘ�, są uznawane przez ich nabywców za substytuty.
po"ączenie (fuzja)  zespolenie majątku i dotychczasowej
w"aĘciwy rynek geograficzny  obszar, na którym panują
dzia"alnoĘci prowadzonej przed dwóch lub wi�cej niezaleŻ-
zbliŻone warunki konkurencji ze wzgl�du na rodzaj i w"a-
nych wczeĘniej od siebie przedsi�biorców w nowy podmiot
ĘciwoĘci produktów, istnienie barier dost�pu do rynku,
prawny, po"ączone z jednoczesną utratą osobowoĘci praw-
preferencje konsumentów, znaczące róŻnice cen i koszty
nej przez "ączących si� przedsi�biorców.
transportu.
pozycja dominująca  pozycja posiadana przez przedsi�-
wymiar wspólnotowy  europejski charakter koncentracji
biorc� na rynku umoŻliwiająca mu podejmowanie dzia"ał

mierzony poziomem obrotów osiąganych przez jej uczest-
bez koniecznoĘci liczenia si� z reakcją konkurentów, kon-
ników okreĘlonych w rozporządzeniu dotyczącym kontroli
trahentów lub konsumentów; w polskim prawie domnie-
koncentracji decydującym o koniecznoĘci zg"oszenia kon-
mywa si�, Że przedsi�biorca ma pozycj� dominującą, jeŻe-
centracji Komisji Europejskiej.
li jego udzia" w rynku przekracza 40%.
26
8
PRAKTYCZNY PRZEWODNIK
LISTA U�YTECZNYCH AKTÓW PRAWNYCH
Obwieszczenie Komisji w sprawie Ęrodków zaradczych do-
POLSKIE AKTY PRAWNE
puszczalnych na podstawie rozporządzenia Rady (EWG)
nr 4064/89 i rozporządzenia Komisji (WE) nr 447/98
Ustawa z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsu-
(2001/C 68/03) (Dz.Urz. WE, C 68/3 z 02.03.2001)
mentów (Dz.U. z 2007 r., nr 50, poz. 3149)
Obwieszczenie Komisji w sprawie poj�cia  koncentracja
Rozporządzenie Rady Ministrów z 3 kwietnia 2002 r.
przyj�tego w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 4064/89
w sprawie zg"oszenia zamiaru koncentracji przedsi�bior-
w sprawie kontroli koncentracji przedsi�biorstw (Dz.Urz.
ców (Dz.U. z 2002 r., nr 37, poz. 334)
WE, C 66/5 z 02.03.1998)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 maja 2001 r. w spra-
Obwieszczenie Komisji w sprawie poj�cia  wspólne
wie sposobu obliczania obrotu przedsi�biorców uczest-
przedsi�biorstwa o pe"nym zakresie funkcji przewidzia-
niczących w koncentracji (Dz.U. z 2001 r., nr 60, poz. 611)
nego w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 4064/89 w spra-
wie kontroli koncentracji przedsi�biorstw (Dz.Urz. WE,
WSPÓLNOTOWE AKTY PRAWNE C 66/1 z 02.03.1998)
Obwieszczenie Komisji dotyczące poj�cia  przedsi�bior-
Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia
stwa uczestniczące przyj�tego w rozporządzeniu Rady
2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsi�biorstw
(EWG) nr 4064/89 w sprawie kontroli koncentracji przed-
(Dz.Urz. WE, L 24/1 z 29.01.2004)
si�biorstw (Dz.Urz. WE, C 66/14 z 02.03.1998)
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 802/2004 z dnia 7 kwiet-
Obwieszczenie Komisji w sprawie obliczania obrotu zgod-
nia 2004 r. wykonujące rozporządzenie Rady (WE)
nie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 4064/89 w sprawie
nr 139/2004 (Dz.Urz. WE, L 133/1 z 30.04.2004)
kontroli koncentracji przedsi�biorstw (Dz.Urz. WE, C 66/25
Aneks I: Formularz CO (Dz.Urz. WE, L 133/9 z 30.04.2004) z 02.03.1998)
Aneks II: Formularz CO (wersja skrócona) (Dz.Urz. WE, Obwieszczenie Komisji w sprawie dost�pu do akt spraw
L 133/22 z 30.04.2004) (Dz.Urz. WE, C 23/3 z 23.01.1997)
Aneks III: Formularz Uzasadnionego Wniosku (Dz.Urz. WE, Obwieszczenie Komisji w sprawie przekazywania spraw
L 133/31 z 30.04.2004) (Dz.Urz. WE, C 56/2 z 05.03.2005)
Wytyczne w sprawie oceny horyzontalnych koncentracji Obwieszczenie Komisji w sprawie ograniczeł
bezpoĘred-
przedsi�biorstw na mocy rozporządzenia Rady w sprawie nio związanych i koniecznych do realizacji koncentracji
kontroli koncentracji przedsi�biorstw (Dz.Urz. WE, C 31/5 przedsi�biorstw (Dz.Urz. WE, C 56/3 z 05.03.2005)
z 05.02.2004)
Obwieszczenie Komisji w sprawie uproszczonej procedury
Obwieszczenie Komisji w sprawie definicji rynku w"aĘciwe- stosowanej do niektórych koncentracji zgodnie z rozporzą-
go do celów wspólnotowego prawa konkurencji (Dz.Urz. dzeniem Rady (WE) nr 139/2004 (Dz.Urz. WE, C 56/4
WE, C 372/5 z 09.12.1997) z 05.03.2005)
LITERATURA
1. Bellamy & Child, European Community Law of Competi- 7. Olszewski J., Nadzór nad koncentracją przedsi�biorców jako
tion, wyd. 5, Londyn 2001. forma prewencyjnej ochrony konkurencji, PrzemyĘl 2004.
2. Brodecki Z. (red.), Konkurencja, Warszawa 2004. 8. Skoczny T., Kontrola po"ączeł
przedsi�biorstw, t I-III,
Warszawa 1995.
3. Cook C.J., Kerse C.S., EC Merger Control, Londyn 2005.
9. Stankiewicz R., Niedził
ski T., Kontrola koncentracji przed-
4. Drauz G., Jones C., EU Competition Law, vol. II, Mergers
si�biorstw w ustawie o ochronie konkurencji i konsumen-
and Acquisitions, Leuven 2006.
tów z 15 grudnia 2000 r.,  Radca Prawny nr 5, 2003.
5. Gronowski S., Ustawa antymonopolowa. Komentarz,
10. Wish R., Competition Law, wyd. 5, Londyn, 2003.
Warszawa 1996.
6. Modzelewska-Wąchal E., Ustawa o ochronie konkurencji
i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2002.
27
ORZECZENIA PREZESA UOKIK
1. Carey Agri/Jab"onna  decyzja nr DOK-41/06 z 4 maja 7. PKN Orlen/Naftoport  decyzja nr DDI-38/2001 z 29 czer-
2006 r. wca 2001 r.
2. Carey Agri/Polmos Bia"ystok  decyzja nr DOK-123/05 8. Sanofi Synth�labo/Aventis  decyzja nr DOK-36/2004
z 30 wrzeĘnia 2005 r. z 18 maja 2004 r.
3. Cementownia OŻarów/Faelbud  decyzja nr RLV- 9. Tesco/Leader Price  decyzja nr DOK-146/2006 z 21 li-
23/1998 z 14 sierpnia 1998 r. stopada 2006 r.
4. Cersanit/Opoczno  decyzja nr DOK-150/06 z 8 grudnia 10. TVN S.A./Telewizja Polsat S.A.  decyzja nr DOK-
2006 r. 134/2005 z 28 paędziernika 2005 r.
5. Elite Cafe/MK Cafe  decyzja nr DOK-95/05 z 30 sierpnia 11. Vistula/Wólczanka  decyzja nr RKR-29/2006 z 27 czer-
2005 r. wca 2006 r.
6. IVAX/Polfa Kutno  decyzja nr DOK-39/04 z 21 maja
2004 r.
ORZECZENIA KOMISJI EUROPEJSKIEJ
1. AOL/Time Warner  decyzja nr COMP/M.1845 z 11 paę- 12. Piaggio/Aprilia  decyzja nr COMP/M.3570 z 22 listo-
dziernika 2000 r. pada 2004 r.
2. BASF/Eurodiol/Pantochim  decyzja nr COMP/M.2314 13. PKN/Mazeikiu  decyzja nr COMP/M.4348 z 7 listopa-
z 11 lipca 2001 r. da 2006 r.
3. Bertelsmann/Kirch/Premiere  decyzja nr IV/M.993 14. Procter & Gamble/VP Schickedanz  decyzja
z 27 maja 1998 r. nr COMP/M.430 z 21 stycznia 1994 r.
4. Carrefour/Ahold Polska  decyzja nr COMP/M.4522 z 10 15. Procter & Gamble/Gillette  decyzja nr COMP/M.3732
kwietnia 2007 r. z 15 lipca 2005 r.
5. E.ON/Endeka  decyzja nr COMP/M. 4110 z 25 kwietnia 16. Skanska/Scancem  decyzja nr IV/M.1157 z 11 listopa-
2006 r. da 1998 r.
6. General Electric/Honeywell  decyzja nr COMP/M.2220 17. TetraLaval/Sidel  decyzja nr COMP/M.2416 z 30 paę-
z 3 lipca 2001 r. dziernika 2001 r.
7. Linde/BOC decyzja nr COMP/M.4141 z 6 czerwca 2006 r. 18. TPG/Tecnologistica  decyzja nr IV/M.1500 z 11 maja
1999 r.
8. Nestl�/Perrier  decyzja nr IV/M. 190 z 22 lipca 1992 r.
19. Unicredito/HVB  decyzja nr COMP/M.3894 z 18 paę-
9. NewsCorp/Telepiu  decyzja nr COMP/M.2876
dziernika 2005 r.
z 2 kwietnia 2003 r.
20. Varta/Bosch  decyzja nr I/M.012 z 31 lipca 1991 r.
10. Magneti Marelli/CEAc  decyzja nr COMP/M.43
z 29 maja 1991 r.
11. MCI WorldCom/Sprint  decyzja nr COMP/M.1741
z 28 czerwca 2000 r.
STRONY INTERNETOWE
" Prezes UOKiK:
www.uokik.gov.pl
" Komisja Europejska:
http://ec.europa.eu/comm/competition
" Kontakt z urz�dnikami Komisji Europejskiej:
http://ec.europa.eu/comm/competition/contact_en.html
" Formularz informacyjny kierowany do Urz�dnika ds. kontaktów z konsumentami:
http://ec.europa.eu/comm/competition/forms/consumer_form.html
" EUR-lex  internetowa baza aktów prawnych Unii Europejskiej:
http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm
28
ORGANY OCHRONY KONKURENCJI
(32) 255 44 04 Tel.: [phone]
POLSKA
P
O
L
S
K
A
Fax: [phone] Fax: [phone]
URZŃD OCHRONY KONKURENCJI
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail]
I KONSUMENTÓW
Pl. Powstał
ców Warszawy 1
DELEGATURA W KRAKOWIE DELEGATURA W WARSZAWIE
00-950 Warszawa
Pl. Szczepał
ski 5 Pl. Powstał
ców Warszawy 1
Tel. [phone]
31-011 Kraków 00-950 Warszawa
Fax: [phone]
Tel.: [phone] Tel.: [phone]
E-mail: [e-mail]
Fax: [phone] Fax: [phone]
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail]
DELEGATURY UOKIK
DELEGATURA W BYDGOSZCZY
DELEGATURA W LUBLINIE DELEGATURA WE WROC�AWIU
ul. Jagielloł
ska 34
ul. Dolna 3-go Maja 5 ul. Waloł
ska 3 5
85-097 Bydgoszcz
20-079 Lublin 50-413 Wroc"aw
Tel.: [phone]
Tel.: [phone] Tel.: [phone]
Fax: [phone]
Fax: [phone] Fax: [phone]
E-mail: [e-mail]
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail]
DELEGATURA W GDAĄSKU
U
N
I
A
E
U
R
O
P
E
J
S
K
A
DELEGATURA W �ODZI UNIA EUROPEJSKA
ul. Podwale Przedmiejskie 30
Al. Pi"sudskiego 8 Komisja Europejska
80-824 Gdał
sk
90-051 �ódę Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji
Tel.: [phone]
Tel.: [phone] Rue Joseph II 70
Fax: [phone]
Fax: [phone] Bruksela
E-mail: [e-mail]
E-mail: [e-mail] Belgia
DELEGATURA W KATOWICACH
DELEGATURA W POZNANIU
ul. Powstał
ców 41a
ul. Zielona 8
40-024 Katowice
61-851 Poznał

Tel.: [phone],
ZESPÓ� EKSPERTÓW OPRACOWUJŃCYCH BIULETYN  PRAWO KONKURENCJI NA CO DZIEĄ
Dr hab. Ewa Nowił
ska, Profesor Uniwersytetu Jagielloł
skiego
Dr hab. Micha" du Vall, Profesor Uniwersytetu Jagielloł
skiego
Dr Justyna Maliszewska-Nienartowicz, Uniwersytet Miko"aja Kopernika w Toruniu
Dr Marta Sendrowicz, Uniwersytet Warszawski
Agnieszka Stefanowicz-Barał
ska, radca prawny
Ma"gorzata Szwaj, radca prawny
przy wspó"pracy z Departamentem Wspó"pracy z Zagranicą i Komunikacji Spo"ecznej UOKiK
Autor biuletynu nr 4  Wp"yw fuzji i przej�� na pozycj� konsumentów na rynku
Ma"gorzata Szwaj  radca prawny i szef grupy ds. prawa konkurencji i prawa euro-
pejskiego w warszawskiej kancelarii prawniczej. Posiada wieloletnie doĘwiadczenie
w zakresie stosowania krajowego i wspólnotowego prawa konkurencji, w tym regu"
kontroli koncentracji. Jest autorką wielu publikacji na temat krajowego i wspólnoto-
wego prawa konkurencji oraz wyk"adowcą Krajowej Szko"y Administracji Publicznej.
Uznawana za wiodącego eksperta prawa konkurencji w Polsce m.in. w:  PLC Which
lawyer? Yearbook 2006 ,  An International Who s Who of Competition Lawyers ,
 Guide to the World s Leading Competition and Antitrust Lawyers oraz w rankingu
dziennika  Rzeczpospolita .
W 2007 r. zosta"a uznana przez miesi�cznik  Forbes za najlepszego prawnika
wPolsce w kategorii prawo konkurencji.
Autorka dzi�kuje Piotrowi Skurzył
skiemu, doktorantowi Wydzia"u Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego,
za pomoc w przygotowaniu biuletynu.
Wnast�pnym numerze biuletynu znajdziecie Pał
stwo szczegó"owe informacje na temat:
 GMINY A PRAWO ANTYMONOPOLOWE  KONSUMENT NA RYNKU LOKALNYCH US�UG
KOMUNALNYCH
Biuletyn jest wspó"finansowany z funduszy Unii Europejskiej oraz Urz�du Ochrony Konkurencji i Konsumentów w ramach
projektu Transition Facility 2004/016-829.02.03  Ochrona konkurencji , nr ref.: 2004/016-829.02.03.03/P2  Cz�� 3