nr 12 (144), grudzieł
2002
PORADNIK INWESTORA
Systemy transakcyjne
Systemy transakcyjne
oparte na zmiennoĘci
Rafa" Rudzki
wzajemnie do siebie nie nawiÄ…zywa"y. Jako osoba zajmujÄ…ca
W 1978 r. Welles Wilder
si´ tworzeniem systemów transakcyjnych, ĘledzÄ…ca ich prak-
tyczne funkcjonowanie i przekonana o ogromnych zaletach
Jr. opublikowa" ksiÄ…Å»k´
i skutecznoĘci tej formy inwestowania, zgadzam si´ z opinia-
mi przedstawionymi w artykule J´drzeja Rynducha. Jego
pt.  New Concepts in
tekst moÅ»na potraktowaç jako pewien zarys filozofii traktujÄ…-
Technical Trading
cej o tworzeniu systemów transakcyjnych, a szczególnie o opi-
sanych poniÅ»ej systemach opartych na zmiennoĘci. Pozwol´
Systems , w której
sobie natomiast na podzielenie si´ moimi krytycznymi uwa-
przedstawi" szereg
gami, co do treĘci artyku"u Grzegorza ¸aptasia.
oryginalnych koncepcji
ZmiennoĘç wed"ug Wildera
stanowiących dziĘ fundament analizy
Welles Wilder Jr. wprowadzi" poj´cie prawdziwego zakre-
su zmiany (ang. true range; w skrócie TR), który dla danego
technicznej. Po raz pierwszy zosta"y
instrumentu finansowego i dzisiejszej sesji gie"dowej oblicza-
my jako maksimum z trzech poniŻszych wielkoĘci:
wtedy zaprezentowane takie narz´dzia,
r róŻnicy mi´dzy dzisiejszym kursem maksymalnym a dzi-
jak RSI, ADX, Ęrednie paraboliczne czy
siejszym kursem minimalnym,
r wartoĘci bezwzgl´dnej róŻnicy mi´dzy wczorajszym kur-
wskaęnik zmiennoĘci. Niniejszy artyku"
sem zamkni´cia a dzisiejszym kursem maksymalnym,
poĘwi´cony jest wykorzystaniu
r wartoĘci bezwzgl´dnej róŻnicy mi´dzy wczorajszym kur-
sem zamkni´cia a dzisiejszym kursem minimalnym.
ostatniego z wyŻej wymienionych do
Ârednia arytmetyczna prawdziwych zakresów zmiany z n
tworzenia strategii inwestycyjnych.
kolejnych sesji (ang. average true range, w skrócie ATR(n)) to
w"aĘnie wskaęnik zmiennoĘci Wildera (ang. Wilder's Volatility
paędziernikowym numerze  naszego Rynku Kapi- Index).
ta"owego ukaza"y si´ dwa artyku"y na temat syste- Oprócz samego wskaÄ™nika zmiennoĘci Wilder zapropono-
Wmów transakcyjnych. Wspominam o tym dlatego, wa" w swojej prze"omowej pracy takŻe system transakcyjny na
Å»e teksty te, choç stawia"y zupe"nie przeciwne postulaty, co nim oparty. System ten utrzymuje ca"y czas otwartÄ… pozycj´
do skutecznoĘci pewnych metod inwestowania, to jednak na rynku i odwraca ją zgodnie z poniŻszymi regu"ami:
Polemika do tekstu Grzegorza ¸aptasia pt:  Kupuj i trzymaj czy
 orze" i reszka
Moim zdaniem, powaŻnym naduŻyciem by"oby potraktowanie testu skutecznoĘci systemów transakcyjnych, jaki
przeprowadzi" autor, jako dowodu na to, Å»e na podstawie analizy wykresów kursów akcji nie jesteĘmy w stanie zbudowaç
narz´dzia pozwalajÄ…cego zarabiaç pieniÄ…dze oraz, Å»e hipoteza rynku efektywnego ma si´ dobrze i pozostaje niepodwaÅ»al-
na. Jedyne, co w mojej opinii test ten potwierdza, to niezadowalajÄ…ce efekty stosowania konkretnego portfela syste-
mów dobranych przez autora. I w"aĘnie co do konstrukcji wi´kszoĘci wykorzystanych systemów mam powaÅ»ne zastrze-
Żenia. Po pierwsze, autor w grupie testowanych systemów zamieĘci" takie, które grają jedynie przeciwko trendowi
(Wst´gi Bollingera, RSI), a zgodnie z mojÄ… najlepszÄ… wiedzÄ… stosowanie takich metod jest z góry skazane na niepo-
wodzenie, wobec czego dobór tych systemów do testowanego portfela jest umyĘlnym zaniŻeniem "ącznego wyniku. Po
drugie, niektóre wykorzystane metody, szczególnie te oparte na przeci´ciu dwóch Ęrednich kroczÄ…cych (zwyk"ych i wy-
k"adniczych), jak równieÅ» wywodzÄ…cy si´ z nich MACD sÄ… wed"ug mnie bardzo nieskuteczne (pomimo ca"ej swej po-
pularnoĘci). Zamiast nich zastosowa"bym na przyk"ad systemy opisane w niniejszym artykule. Po trzecie, wybrany
przez autora sposób kroczÄ…cej optymalizacji na okresach dwuletnich równieÅ» nie wydaje si´ najszcz´Ä˜liwszy (sugero-
wa"bym raczej d"uÅ»sze okresy). PodsumowujÄ…c, autor przeprowadzi" bardzo kompleksowÄ… analiz´, ale nazbyt powierz-
chownie potraktowa" metodologi´ budowania systemów transakcyjnych, przez co wnioski zosta"y sformu"owane zbyt
pochopnie.
NASZ RYNEK KAPITA¸OWY 141
nr 12 (144), grudzieł
2002
PORADNIK INWESTORA
r Zajmij pozycj´ d"ugÄ…, jeĘli dzisiejsze zamkni´cie przewyÅ»szy stwo systemów komercyjnych skonstruowanych jest w oparciu
sum´ najniÅ»szego zamkni´cia z 7 ostatnich sesji (do wczoraj- o te idee, i Å»e systemy te osiÄ…gajÄ… doskona"e wyniki, ale tylko
szej w"ącznie) oraz 3 krotnoĘci Ęredniej prawdziwych zakre- na danych historycznych. Autorzy sugerują, a moje doĘwiad-
sów zmiany z 7 ostatnich sesji (do wczorajszej w"ącznie), czenia to potwierdzają, Że w procesie optymalizacji parame-
r Zajmij pozycj´ krótkÄ…, jeĘli dzisiejsze zamkni´cie nie osiÄ…- trów tych systemów nast´puje cz´sto tzw. dopasowanie do hi-
gnie róŻnicy mi´dzy najwyÅ»szym zamkni´ciem z 7 ostat- storycznej krzywej kursu. Oznacza to, Å»e system zamiast na-
nich sesji (do wczorajszej w"Ä…cznie) a 3 krotnoĘciÄ… Ęred- uczyç si´ pewnych uniwersalnych zasad rzÄ…dzÄ…cych zachowa-
niej prawdziwych zakresów zmiany z 7 ostatnich sesji (do niem cen, zapami´tuje jedynie ich konkretny przebieg w prze-
wczorajszej w"Ä…cznie). sz"oĘci, co czyni go narz´dziem ca"kowicie bezuÅ»ytecznym. Je-
Filozofia dzia"ania systemu Wildera opiera si´ na przeko- Å»eli dwa z trzech poniÅ»szych warunków sÄ… spe"nione, to naj-
naniu, Å»e zdecydowany wzrost lub spadek kursu nast´pujÄ…cy prawdopodobniej mamy do czynienia z takim zjawiskiem,
po okresie niewielkich jego wahał
sygnalizuje poczÄ…tek zna- r wynik netto systemu jest podejrzanie wysoki,
czÄ…cego ruchu cenowego. Przyj´ta zaĘ konkretnie metodolo- r udane transakcje wyraÄ™nie przekraczajÄ… rozsÄ…dne 50%,
gia, polega na ciÄ…g"ym sprawdzaniu, czy w ciÄ…gu okresu nie r system daje niewiele transakcji a przy tym celnie trafia
d"uŻszego niŻ ostatnie 7 sesji nastąpi" ruch cen nie mniejszy w momenty zmiany trendu.
od 3 krotnoĘci przeci´tnej dziennej zmiennoĘci w tym okre- Z tego typu problemami niejednokrotnie spotka"em si´
sie. JeĘli test wypada pozytywnie, zajmujemy na rynku pozy- w trakcie pracy nad oryginalną formu"ą Wildera. Nade wszyst-
cj´ zgodnÄ… z kierunkiem wybicia. ko zniech´ca"a mnie zaĘ niewielka liczba realizowanych przez
System ten, zastosowany z oryginalnymi parametrami na system transakcji. Okaza"o si´ jednak, Å»e wprowadzenie w ra-
rynku kontraktów terminowych na WIG20 w latach mach tej koncepcji kilku modyfikacji otwiera nowe moŻliwo-
1998 2002, da"by oko"o 2500 punktów zysku netto na jeden Ęci prowadzące do bardzo interesujących wyników.
kontrakt (po zap"aceniu prowizji maklerskiej). Wynik ten
Innowacje
okreĘli"bym jako niez"y, tym bardziej, Że system powsta" 20 lat
przed pierwszym notowaniem kontraktów terminowych na Na formu"´ systemu zmiennoĘci Wildera sk"adajÄ… si´ po-
Gie"dzie Papierów WartoĘciowych w Warszawie. NajwyŻszy niŻsze elementy:
wynik netto w latach 1998 2002 system osiągną"by przy wy- r wzór na obliczenie wskaęnika okreĘlającego stopieł

korzystaniu 2,5 krotnoĘci Ęredniej prawdziwych zakresów zmiennoĘci cen w danym okresie (konkretnie: Ęrednia
zmiany z 2 sesji (oko"o 3500 punktów). Charles LeBeau i Da- prawdziwych zakresów zmiany z 7 sesji),
vid W. Lucas w swojej ksiąŻce  Komputerowa analiza rynków r sposób na uŻycie tego wskaęnika do obliczenia graniczne-
terminowych (WIG PRESS 1998) informujÄ…, Å»e zgodnie go zakresu ruchu pozwalajÄ…cego stwierdziç, czy mamy do
z najnowszymi badaniami liczba sesji wykorzystywana do ob- czynienia z wybiciem (konkretnie: zastosowanie wielo-
liczenia Ęredniego prawdziwego zakresu zmiany powinna wa- krotnoĘci tego wskaęnika, w tym wypadku 3 krotnoĘci),
haç si´ w granicach od 2 do 9, ze wskazaniem na dolnÄ… cz´Ä˜ç r okreĘlenie poziomu, który uznajemy za poczÄ…tek ruchu
tego przedzia"u. To uzasadnia"oby zastosowanie ATR(2) (konkretnie: minimum bÄ…dÄ™ maksimum z 7 sesji).
w naszym systemie. Z kolei wartoĘç mnoÅ»nika (2,5) znajduje KaÅ»dy z tych elementów moÅ»emy poddaç modyfikacjom.
si´ tylko nieco poniÅ»ej sugerowanego przez Wildera prze- Jako wskaÄ™nik zmiennoĘci moÅ»emy na przyk"ad zastosowaç
dzia"u od 2,8 do 3,1. NiezaleÅ»nie jednak od przyj´tych para- statystycznÄ… miar´ odchylenia standardowego cen w danym
metrów, system posiada cech´, którÄ… wi´kszoĘç inwestorów okresie. MoÅ»emy obliczaç graniczny zakres ruchu w sposób
uwaÅ»a za wad´. Mianowicie, realizuje on jedynie 4 6 transak- inny niÅ» poprzez wyliczenie prostej wielokrotnoĘci wskaÄ™nika
cji w ciÄ…gu roku, co równieÅ» z innych wzgl´dów moÅ»e kwe- zmian. Za poczÄ…tek ruchu moÅ»emy zaĘ uznaç na przyk"ad
stionowaç wartoĘç systemu. ostatniÄ… cen´ zamkni´cia.
LeBeau i Lucas formu"ujÄ… w swej ksiÄ…Å»ce generalne zarzuty Dla rynku kontraktów terminowych na WIG20 proponuj´
wobec systemów opartych na zmiennoĘci. PrzyznajÄ…, Å»e mnó- nast´pujÄ…cÄ… konstrukcj´ systemu:
IdÄ…c dalej zaryzykowa"bym stwierdzenie, Å»e hipoteza rynku efektywnego, która w swej filozofii podwaÅ»a mi´dzy in-
nymi sens stosowania systemów transakcyjnych, jest juÅ» dziĘ zjawiskiem archaicznym, zawdzi´czajÄ…cym swÄ… niegasnÄ…-
cÄ… w kr´gach akademickich popularnoĘç bezw"adnoĘci naukowego establishmentu, nieustannie oczarowanego teoriÄ…
portfelowÄ…. Na szcz´Ä˜cie coraz wi´kszego znaczenia nabiera alternatywna hipoteza rynku fraktalnego, której za"oÅ»e-
nia, co potwierdzi kaÅ»dy praktyk rynku kapita"owego, wydajÄ… si´ duÅ»o bardziej odpowiadaç rzeczywistoĘci (zaintere-
sowanych odsy"am do artyku"u Marka Wierzbickiego  Teoria bliÅ»sza Å»yciu  rynek fraktalny dost´pnego pod adre-
sem http://www.motte.polbox.com/rynekfraktalny.htm). Teoria ta, podwaÅ»ajÄ…c hipotez´ o niezaleÅ»noĘci stóp zwrotu,
otwiera nam drog´ do poszukiwania skutecznych metod inwestowania opartych o analiz´ technicznÄ….
Grzegorz ¸aptaĘ:
Zgadzam si´ z argumentem pana Rudzkiego, Å»e systemy przetestowane w moich badaniach sÄ… ma"o wyrafinowane
pod wzgl´dem metodyki. SÄ… one oparte wy"Ä…cznie na najprostszych metodach analizy technicznej  celowo, gdyÅ» wy-
bra"em metody najpopularniejsze. Nie uwaÅ»am jednak, aby podwaÅ»a"o to w"aĘciwoĘç wyciÄ…gni´tych przeze mnie wnio-
sków.
W aÅ» 90 z prawie czterystu wykonanych przeze mnie testów, najlepsze wyniki odnios"y systemy oparte na wst´gach
Bollingera, przeci´ciach Ęrednich wyk"adniczych lub RSI  które zdaniem mojego oponenta sÄ… bardzo nieskuteczne.
NiÅ»szÄ… skutecznoĘciÄ… od narz´dzi grajÄ…cych wy"Ä…cznie przeciw trendowi wykaza" si´ za to system  Å»ó"wia . W trakcie
mojej pracy nie zastanawia"em si´, które systemy sÄ… lepsze, a które gorsze  takie pytanie jest dla mnie absurdalne.
142 NASZ RYNEK KAPITA¸OWY
nr 12 (144), grudzieł
2002
PORADNIK INWESTORA
WYKRES 1. Krzywe kapita"u systemów transakcyjnych
r pozostawiamy oryginalny wskaÄ™-
nik zmiennoĘci,
3000 6000
r nie zmieniamy sposobu wykorzy-
5000
stania wskaęnika, ale róŻnicujemy
2500
mnoŻnik dla obliczenia poziomów 4000
wejĘcia na pozycj´ krótkÄ… i d"ugÄ…,
2000
3000
r zakres ruchu obliczamy od bieŻą-
2000
cej ceny otwarcia. 1500
Jako okres do obliczenia Ęredniego
1000
1000
zakresu zmian sugeruj´ 4 sesje, choç
0
ciekawe wyniki daje równieÅ» wartoĘç
500 -1000
tego parametru zbliŻona do 40. Spo-
sób obliczenia zakresu ruchu od bie-
Żącej ceny otwarcia sprowadza do-
puszczalny zakres mnoŻnika zmien-
Kurs kontraktów na WIG20 Portfel systemów (KAGI, ADX, TUR TLE) System zmiennoĘci
noĘci do wartoĘci mniejszych od 1
(pami´tajmy, Å»e teraz interesuje nas
poziom wzrostu lub spadku kursu na jednej sesji). W tym wa- jako procent transakcji zyskownych. System, dzi´ki bliÅ»szym
riancie sprawdza si´ równieÅ» zastosowanie wyÅ»szego mnoÅ»ni- poziomom wybicia, jest bardzo wraÅ»liwy na ruchy cen, co
ka zmiennoĘci dla obliczenia poziomu kupna (0,6 0,9) niŻ sprawia, Że szybko reaguje na zmiany trendu. JednoczeĘnie
sprzedaŻy (0,3 0,6). Co ciekawe, takie zróŻnicowanie popra- nie jest nazbyt wraŻliwy i w trakcie silnych trendów potrafi
wia wyniki niezaleÅ»nie od trendu. stale utrzymywaç w"aĘciwÄ… pozycj´.
Ponadto, w odróŻnieniu od oryginalnego systemu Wildera, Zgodnie z moją oceną system nie jest dopasowany do hi-
w którym zawarcie transakcji jest uzaleŻnione od tego, czy storycznej krzywej kursu a silnym argumentem za tym prze-
okreĘlony poziom przekroczy"a cena zamkni´cia (odwróce- mawiajÄ…cym jest fakt, iÅ» stosowany jest z powodzeniem od ro-
nie pozycji nast´puje jeszcze na zamkni´ciu bÄ…dÄ™ juÅ» na ku w rzeczywistych transakcjach przynoszÄ…c dodatni wynik
otwarciu nast´pnej sesji), nasz system b´dzie realizowa" (przy niezmiennych parametrach).
transakcj´ przy pierwszym przebiciu przez kurs zadanego po- Ze wszystkich popularnych strategii wykorzystywanych
ziomu w trakcie sesji (moÅ»emy sk"adaç zlecenie z limitem ak- w systemach transakcyjnych te oparte na zmiennoĘci preten-
tywacji zaraz po otwarciu sesji). Regu"y systemu ostatecznie dujÄ… do pozycji lidera. Âwiadczy o tym wykres 1., który po-
moÅ»emy zapisaç nast´pujÄ…co: równuje krzywe kapita"u zaproponowanego systemu zmien-
r Zajmij pozycj´ d"ugÄ…, jeÅ»eli maksimum dzisiejszej sesji noĘci oraz przyk"adowego portfela systemów sk"adajÄ…cego si´
przewyÅ»szy sum´ otwarcia dzisiejszej sesji oraz 60% Ęred- ze strategii opartych na japoÅ‚
skich wykresach KAGI, kon-
niej prawdziwych zakresów zmiany z 4 ostatnich sesji (do cepcji ADX (równieŻ autorstwa Wildera) oraz tzw. strategii
wczorajszej w"ącznie),  Żó"wia (ang. turtle) wykorzystującej maksima i minima ce-
r Zajmij pozycj´ krótkÄ…, jeÅ»eli minimum dzisiejszej sesji nie nowe z zadanej liczby sesji.
osiÄ…gnie róŻnicy mi´dzy otwarciem dzisiejszej sesji oraz
Uwagi koł
cowe
30% Ęredniej prawdziwych zakresów zmiany z 4 ostatnich
sesji (do wczorajszej w"Ä…cznie). Wiele osób, które zapozna"y si´ z koncepcjÄ… zmiennoĘci
System ten zastosowany na rynku kontraktów termino- twierdzi, iŻ jest to bardzo niebezpieczna strategia. PodkreĘla-
wych na WIG20 w latach 1998 2002 da"by oko"o 5000 punk- ją oni, Że rynek moŻe nawet w nieskoł
czonoĘç poruszaç si´
tów zysku netto na jeden kontrakt (po zap"aceniu prowizji w kierunku niekorzystnym dla zajmowanej pozycji, a system
maklerskiej). Od oryginalnej formu"y Wildera róŻni go na taki fakt nie zareaguje. Wystarczy, Żeby dzienne ruchy cen
przede wszystkim to, Że w badanym okresie realizowa"by po- od otwarcia nie przekracza"y zadanego progu wybicia.
nad 60 transakcji rocznie przy 53% skutecznoĘci, rozumianej
Stara"em si´ obaliç sensownoĘç ca"ej filozofii inwestowania, polegajÄ…cej na selekcji systemu, optymalizacji parametrów
ex post i wierze w kontynuowanie nadzwyczajnych rezultatów ex ante  w grze o prawdziwe pieniądze.
Autor artyku"u  Systemy transakcyjne oparte na zmiennoĘci wybra" narz´dzie analizy technicznej, które szczegól-
nie przypad"o mu do gustu. W ramach parametrów proponowanych przez twórc´ tego narz´dzia wyselekcjonowa" te,
które przynios"y na historycznych danych najlepszy zysk. Nast´pnie udoskonali" jeszcze system, modyfikujÄ…c sposób
wyliczania wskaęnika i róŻnicując sygna"y dla krótkich i d"ugich pozycji. Zoptymalizowany na czteroletnim okresie, sys-
tem ten w pierwszym roku stosowania przynosi wg Autora dodatni wynik.
W ten sposób mój oponent znalaz" si´ w jednej czwartej drogi, którÄ… ja w moim teĘcie przeby"em w ca"oĘci cztery-
stukrotnie. PoĘród systemów, które optymalizowa"em na historycznych notowaniach amerykał
skich spó"ek, wiele zna-
komicie spisywa"o si´ w okresie weryfikacji. Niektóre przynosi"y zyski zbliÅ»one do tych w okresie dopasowania, jakby
uda"o im si´ nauczyç uniwersalnych zasad rzÄ…dzÄ…cych zachowaniem rynku. Inne bankrutowa"y po paru miesiÄ…cach.
Przeci´tny zysk ex ante w skali roku wyniós" zaledwie 1,4%. UwaÅ»am, Å»e liczebnoĘç próby, którÄ… obj´"y moje testy, da-
je podstawy do stwierdzenia, Że kaŻda jedna z trzynastu wybranych przeze mnie metod analizy technicznej jest bez-
wartoĘciowa.
Mój oponent pokaza" tylko jeden przyk"ad systemu, który pokonuje rynek. To doĘç skromna argumentacja. Uwa-
Å»am, Å»e w d"ugiej perspektywie oczekiwany wynik ze stosowania jego systemu b´dzie równy zeru. To, o czym pisze pan
Rudzki, to tylko zdarzenie losowe.
NASZ RYNEK KAPITA¸OWY 143
1
1
-13
-14
-13
-07
-31
-26
-27
-25
-20
-15
-16
-15
-1
-13
-09
-05
-01
-31
-28
-29
-25
-20
-17
-14
-15
-1
-06
1-02
1-16
1-04
98-03
98-05
98-07
98-09
98-1
98-12
99-02
99-04
99-06
99-08
99-10
99-12
00-02
00-04
00-06
00-08
00-10
00-12
01-01
01-03
01-05
01-07
01-09
01-1
02-01
02-03
02-05
02-07
02-09
02-1
nr 12 (144), grudzieł
2002
PORADNIK INWESTORA
MoÅ»na ustrzec si´ przed takim ryzykiem wprowadzajÄ…c do wykorzystaç ruchy Ęródsesyjne i zarabiaç w sytuacji, gdy na
systemu dodatkowo stop loss, czyli mechanizm zamykajÄ…cy dziennym wykresie kursu mamy zdecydowany trend boczny.
pozycj´, gdy strata na transakcji zaczyna przekraczaç wcze- Nasz system zmiennoĘci intraday charakteryzuje si´ duÅ»o
Ęniej ustalonÄ… wielkoĘç (postulujÄ… to równieÅ» LeBeau i Lu- mniejszÄ… wraÅ»liwoĘciÄ… na zmiany cen niÅ» jego tradycyjna wersja
cas). Analizując ten problem, sprawdzi"em jak zachowywa"by (próba jego uwraŻliwienia daje w rezultacie bezuŻyteczne na-
si´ zaproponowany system, gdyby wprowadziç do niego sta"y rz´dzie). W tym wypadku ryzyko strat wynikajÄ…cych z braku re-
stop loss (wyraŻony w dopuszczalnych punktach straty). Prze- akcji systemu na drobne, ale konsekwentne ruchy cen w nieko-
prowadzony test wykaza", iÅ» dodatkowy mechanizm jedynie rzystnym dla zajmowanej pozycji kierunku naleÅ»y juÅ» braç pod
obniÅ»a wynik netto systemu a przy tym cz´stokroç zwi´ksza uwag´. W zwiÄ…zku z tym sugeruj´ rozbudowaç system o mecha-
maksymalne obsuni´cie kapita"u (ang. maximum drawdown). nizm stop loss, dopuszczajÄ…cy maksymalnÄ… strat´ w wysokoĘci
Wydaje si´ byç moÅ»e paradoksalne, Å»e stop loss zwi´ksza 40 45 punktów. Wynik netto systemu w zasadzie si´ nie zmie-
maksymalne obsuni´cie kapita"u, testy historyczne jednak nia, ale istotnie zmniejsza si´ maksymalne obsuni´cie kapita"u.
potwierdzajÄ…, iÅ» jest to ulepszanie na si"´. Zaznaczam jednak, JednÄ… z fundamentalnych zasad w inwestowaniu jest dy-
Å»e przy zastosowaniu odmiennej konstrukcji systemu (co si´ wersyfikacja. W przypadku grania na systemach transakcyj-
za chwil´ okaÅ»e), moÅ»emy dojĘç do innych wniosków. nych realizacja tej zasady polega na "Ä…czeniu strategii opar-
Wydaje si´, Å»e opisany wyÅ»ej scenariusz niekoÅ‚
czÄ…cych si´ tych na róŻnych metodach. Dlatego radzi"bym stosowaç opi-
strat to problem czysto teoretyczny i moÅ»na pominÄ…ç go w roz- sane w tym artykule systemy w po"Ä…czeniu ze strategiami po-
waŻaniach. Zaproponowany system jest bowiem bardzo wraŻ- stulującymi rzadsze zmiany pozycji (sugerowa"bym wspo-
liwy na ruchy cen i w praktyce zawsze reaguje na zmiany tren- mniane wczeĘniej  Żó"wie ). Jednak juŻ samo wykorzystanie
du. Problemy zaczynajÄ… si´ w trendzie bocznym po"Ä…czonym zaproponowanego systemu zmiennoĘci jednoczeĘnie w wersji
z duÅ»ymi wahaniami. W takich sytuacjach system naraÅ»ony zwyk"ej i intraday moÅ»e byç poczÄ…tkiem budowania dobrego
jest na cz´stÄ… zmian´ pozycji po niekorzystnych cenach. Me- portfela inwestycyjnego. 6
chanizmy obrony przed tego rodzaju zagroŻeniami to bardzo
szeroki temat i byç moÅ»e napisz´ o nich w innym artykule. Rafa" Rudzki
Na koniec jeszcze jedna informacja. Zaproponowany sys- Dyrektor Oddzia"u w Warszawie Domu Maklerskiego PENETRATOR SA
tem, jako jeden z nielicznych, doskonale spisuje si´ na danych
intraday (konkretnie 60 minutowych). Liczba okresów (w Sk"adam serdeczne podzi´kowania koledze Krzysztofowi P"achcie, Dyrektorowi Oddzia"u
Domu Maklerskiego PENETRATOR SA w Gdał
sku, który zapozna" mnie z koncepcją sys-
tym wypadku godzin) dla obliczania wskaęnika zmiennoĘci
temów opartych na zmiennoĘci i jest autorem wielu konkretnych rozwiązał
zaprezentowa-
pozostaje równa 4. Zwi´kszamy jedynie wspó"czynniki przy nych w niniejszym artykule.
obliczaniu progów wybicia. Dla kupna sugeruj´ zakres
1,4 1,7, dla sprzedaŻy 0,7  1,0. System ten realizuje prze-
ci´tnie tyle samo transakcji rocznie, co jego zwyk"a wersja
oparta na danych dziennych. Mimo to jest jeszcze w stanie
Rafa" Rudzki:
Kiedy kilka lat temu koł
czy"em studia i rozpoczyna"em prac´ jako makler, w pe"ni podziela"em punkt widzenia
Pana Grzegorza ¸aptasia. PiszÄ…c prac´ magisterskÄ… przeprowadzi"em podobne jak on analizy, wyciÄ…gnÄ…"em podobne
wnioski i sta"em si´ gorÄ…cym or´downikiem hipotezy rynku efektywnego oraz teorii portfelowej. DoĘwiadczenie zdo-
byte w pracy zawodowej zmusi"o mnie jednak do weryfikacji moich poglądów oraz do odbudowania wiary w ogólnie
poj´tÄ… analiz´ technicznÄ….
OdĘwieŻone podejĘcie do porzuconego wczeĘniej tematu systemów transakcyjnych natychmiast ujawni"o niedo-
strzegane przedtem kwestie stanowiące klucz do zysków:
r Prostota prostocie nierówna. WartoĘciowe systemy transakcyjne sÄ… cz´sto owocem wielu lat pracy ich twórców
choç ich konstrukcja bywa banalna. Z drugiej strony, wiele systemów opartych na powszechnie stosowanych oscy-
latorach to  buble ,
r Optymalizacja parametrów systemu jedynie wed"ug kryterium maksymalnego wyniku netto jest brni´ciem w Ęlepy
zau"ek. Trzeba wziÄ…ç jeszcze pod uwag´ co najmniej kilka innych wskaÄ™ników i nade wszystko przeanalizowaç sys-
tem pod wzgl´dem racjonalnoĘci jego dzia"ania,
r Konstruowanie systemów transakcyjnych (nie mówiÄ…c juÅ» o umiej´tnoĘci ich wykorzystania) jest sztukÄ…, której
opanowanie wymaga czasu.
Mój artyku" jako ca"oĘç nie jest polemikÄ… z tekstem  Kupuj i trzymaj czy Orze" i reszka , w szczególnoĘci zaĘ nie
jest dowodem na to, Å»e systemy transakcyjne pozwalajÄ… pokonaç rynek. Jako praktyk, chcia"em jedynie zapoznaç
Czytelników z interesujÄ…cÄ…, ale na szerszÄ… skal´ mniej znanÄ… strategiÄ… inwestycyjnÄ… a przy okazji zdradziç niektóre
tajniki rzemios"a. Krytyka pod adresem przyj´tej w artykule Pana ¸aptasia metodologii testowania systemów za-
mieszczona zosta"a niejako przy okazji. Autor zdaje si´ b"´dnie zinterpretowa" mój tekst, dlatego na koniec wyja-
Ęniam:
r Przedstawiona przeze mnie strategia zmiennoĘci nie jest argumentem przeciwko dowodowi przeprowadzonemu
przez Pana ¸aptasia. MyĘl´, Å»e gdyby w"Ä…czy" on jÄ… do swojego testu, równieÅ» wykaza"by jej nieskutecznoĘç. Ja dla
odmiany móg"bym pokusiç si´ o obron´ niektórych metod wykorzystanych w artykule  Kupuj i trzymaj czy Orze"
i reszka .
r Moje zarzuty wobec metodologii przyj´tej przez Pana Grzegorza ¸aptasia opieram na zdobywanej przez lata wie-
dzy teoretycznej i praktycznej. Jestem przekonany, Że na podstawie przeprowadzonych analiz wyciągną" on zbyt
daleko idÄ…ce wnioski.
144 NASZ RYNEK KAPITA¸OWY