Autorskie prawa majątkowe do utworu są prawami zbywalnymi. Mogą one zostać przekazane w umowie

cywilnoprawnej lub na skutek umowy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.

Rozważania na temat wybranego podatkowego skutku rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi należy

poprzedzić ogólną charakterystyką przedmiotu autorskich praw majątkowych, treści autorskich praw majątkowych

oraz rozporządzania nimi.

Utworem w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest

każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie

od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W świetle powyższego łączne spełnienie następujących

przesłanek nadaje danemu wytworowi charakter utworu, a tym samym kwalifikuje go jako przedmiot podlegający

prawu autorskiemu.

Utwór powinien:

1. stanowić rezultat pracy człowieka,

2. stanowić przejaw (tzn. uzewnę trzniony rezultat) działalnoś ci twórczej oraz

3. mieć indywidualny charakter.

Zasadą w prawie polskim jest, że prawa autorskie przysługują twórcy. Konsekwencją stworzenia utworu w

rozumieniu ustawy o prawie autorskim jest nabycie przez twórcę wyłącznego prawa do korzystania z utworu,

rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z niego (autorskie

prawa majątkowe).

Autorskie prawa majątkowe do utworu są prawami zbywalnymi. Do ich przejścia na inny podmiot może dojść

bądź na podstawie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowy licencyjnej (umowy

cywilnoprawnej) zawartej pomiędzy twórcą a nabywcą utworu bądź w drodze dziedziczenia.

W przypadku rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi do utworu w drodze umowy, jej strony

zobowiązane są enumeratywnie wskazać pola eksploatacji, w zakresie których dochodzi do przeniesienia

autorskich praw majątkowych z twórcy na nabywcę.

Ustawodawca w art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazał przykładowe pola eksploatacji.

Są nimi: prawo do wytwarzania egzemplarzy utworu, wprowadzania do obrotu, publiczne wystawianie,

wyświetlanie, udostępnianie utworu, etc. A contrario, brak wskazania w umowie danego pola eksploatacji

oznacza, że nabywca nie ma prawa korzystać w zakresie nieuregulowanym z autorskich praw majątkowych do

utworu, które pozostają przy twórcy.

Autorskie prawa mają tkowe do utworu są prawami zbywalnymi. Do ich przejś cia na inny podmiot moż e dojść

bą dź na podstawie umowy o przeniesienie autorskich praw mają tkowych lub umowy licencyjnej (umowy

cywilnoprawnej) zawartej pomię dzy twórcą a nabywcą utworu bą dź w drodze dziedziczenia. Odmienna zasada w

zakresie rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi do utworów obowiązuje w przypadku tzw. utworów

pracowniczych.

Zgodnie z art. 12 ustawy o prawie autorskim, pracodawca, z chwilą przyjęcia utworu od pracownika nabywa

autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, chyba że

umowa o pracę stanowi inaczej.

Pracodawca i pracownik mogą zatem w inny sposób ukształtować autorskoprawne aspekty korzystania przez

pracodawcę z utworów pracownika - twórcy. Brak uregulowań w umowie o pracę w zakresie autorskich praw

majątkowych do utworu pracowniczego stwarza jednakże domniemanie, że z chwilą przyjęcia utworu pracodawca

nabył do niego autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Należy podkreślić, że pracodawca nabywa jedynie autorskie prawa majątkowe do utworu, który pracownik

stworzył w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Innymi słowy, chodzi o przypadki, gdy

stworzenie danego utworu należało do obowiązków (zadań) pracownika. Obowiązki pracownika powinny być

wyraźnie wskazane w umowie o pracę, jednakże wynikać one mogą również z ustnych poleceń pracodawcy,

wewnątrzzakładowych instrukcji, regulaminów, etc.

Zarówno w przypadku rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi do utworu w drodze umowy

cywilnoprawnej jak również w przypadku przejścia na pracodawcę autorskich praw majątkowych w związku z

łączącym pracodawcę z pracownikiem (twórcą) stosunkiem pracy (należy jeszcze raz podkreślić, że skutek taki

następuje tylko w przypadku braku odmiennych zapisów w umowie o pracę), twórcy przysługuje z tego tytułu

wynagrodzenie, chyba że z umowy wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych nastąpiło nieodpłatnie.

Twórca musi rozporzą dzić autorskim prawem mają tkowym. Umowa, na podstawie której dochodzi do przejś cia

autorskich praw mają tkowych powinna wyraź nie wskazywać wynagrodzenie przysługują ce twórcy za

rozporzą dzenie autorskimi prawami mają tkowymi.

Przepis art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje

możliwość zastosowania przez podatnika do przychodów ze wskazanych enumeratywnie w przepisie praw

majątkowych, kosztów uzyskania przychodu ustalonych przez ustawodawcę w formie ryczałtu w wysokości 50%

uzyskanego przychodu.

Ustawodawca przewiduje m. in., że uzyskanie przez twórców przychodów z tytułu rozporządzenia przez nich

prawami autorskimi w rozumieniu odrębnych przepisów (vide ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych),

uprawnia do skorzystania z 50% ryczałtu.

Aby zatem można było skorzystać z w/w sposobu ustalenia kosztów uzyskania przychodu należy spełnić

kumulatywnie następujące przesłanki:

a. uzyskanie przychodu przez twórcę (przychodem w omawianym przypadku będzie wynagrodzenie za

rozporządzenie autorskimi prawami majątkowymi),

b. źródłem przychodu muszą być prawa autorskie w rozumieniu ustawy za dnia 4 lutego 1994 r. o prawie

autorskim i prawach pokrewnych,

c. uzyskanie przychodu przez twórcę musi wynikać z rozporządzenia wskazanymi w pkt b prawami (vide wyrok

Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19.06.2002 r. I SA/Łd 1991/2000, niepubl.).

Nie ma znaczenia, w ramach jakiego stosunku prawnego twórca uzyskuje przychód z tytułu rozporządzenia

autorskimi prawami majątkowymi, zatem również przychód uzyskiwany w ramach umowy o pracę bądź umowy

cywilnoprawnej wypełnia dyspozycję pkt a (vide pismo Ministerstwa Finansów z 11.01.1995 r. PO 804-025/95).

W odniesieniu do źródła przychodu należy wskazać, że musi nim być przedmiot praw autorskich podlegający

regulacjom prawa autorskiego, czyli innymi słowy utwór (co rozumiemy pod pojęciem utwór patrz powyżej).

Wreszcie, twórca musi rozporządzić autorskim prawem majątkowym.

W przypadku przejścia autorskich praw majątkowych do utworu w trybie art. 12 ustawy o prawie autorskim (w

ramach umowy o pracę), podstawą ustalenia przychodu pracownika z tego tytułu będzie ekwiwalent

(wynagrodzenie) otrzymany od pracodawcy z tytułu rozporządzenia w/w prawami (przejścia w/w praw).

Z tego względu umowa, na podstawie której dochodzi do przejścia autorskich praw majątkowych powinna

wyraźnie wskazywać wynagrodzenie przysługujące twórcy za rozporządzenie autorskimi prawami majątkowymi.

Zastosowanie podwyższonej normy kosztów uzyskania przychodu (50%) do całego przychodu (wynagrodzenia)

uzyskanego przez twórcę - pracownika ze stosunku pracy możliwe będzie tylko wtedy, gdy cała praca twórcy -

pracownika związana będzie z wykonywaniem utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i całe jego

wynagrodzenie będzie ekwiwalentem za rozporządzenie przez pracownika prawami autorskimi do tego utworu,

co w rzeczywistości należy raczej do rzadkości.

W praktyce, obok prac związanych stricte z wykonywaniem utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim,

twórca - pracownik wykonuje inne obowiązki pracownicze, których w żaden sposób nie można zakwalifikować

jako tworzenie utworu (vide przywoływany już wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19.06.2002 r. I

SA/Łd 1991/2000, niepubl.).

Jeśli umowa o pracę przewiduje, że pracownik otrzymuje wynagrodzenie składające się kilku elementów, np.

wynagrodzenia podstawowego i wynagrodzenia z tytułu rozporządzenia prawami autorskimi, to podstawę

obliczenia kosztów uzyskania przychodu w wysokości 50% stanowił będzie tylko przychód (wynagrodzenie) za

rozporządzenie prawami autorskimi. Do pozostałych składników wynagrodzenia wynikających z umowy o pracę

norma kosztów uzyskania przychodów powinna być ustalana zgodnie z postanowieniami art. 22 ust. 2 ustawy z

dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Analogiczne zasady obowiązują w przypadku w przypadku przejścia autorskich praw majątkowych na podstawie

umowy cywilnoprawnej. W tym przypadku podstawą obliczenia kosztów uzyskania przychodu będzie

wynagrodzenie uzyskane w zamian za przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu w drodze umowy