Zastosowanie promieniotwórczości. Wykrywanie i ochrona przed promieniowaniem.

1. Promieniowanie jonizujące

Naturalne promieniowanie jonizujące (tzw. promieniowanie tła) pochodzi:

- z przestrzeni kosmicznej;

- radionuklidów znajdujących się w skorupie ziemskiej i powietrzu.

Sztuczne promieniowanie jonizujące pochodzi głównie z

- niektórych urządzeń medycznych, przemysłowych,

- elektrowni jądrowych i konwencjonalnych

- oraz ze źródeł stosowanych w badaniach naukowych.

Promieniowanie jonizujące, w odpowiednich dawkach, wywiera szkodliwy wpływ na procesy zachodzące w komórkach, poprzez radiolizę wody (wytwarzanie rodników i nadtlenków), niszczenie enzymów, zmiany w Wartości współczynników wagowych wR promieniowania (dawniej Q, QF) dla różnych rodzajów cząsteczkach DNA. błonach komórkowych. Wczesne skutki silnego napromieniowania obserwuje się w tkance promieniowania i różnych zakresów jego energii ustalone przez ICRP 60 (International Commission on krwiotwórczej, w przewodzie pokarmowym, w układzie sercowo - naczyniowym, mózgu i skórze. Do późniejszych Radiological Protection)

następstw napromieniowania zalicza się nowotwory, skrócenie życia, przyspieszone starzenie się oraz zmiany genetyczne.

Nie wszystkie organy i narządy są jednakowo wrażliwe na dane promieniowanie. Wymaga to stosowania odpowiednich poprawek przy prawidłowym obliczaniu dawki. Przy napromienieniu całego ciała lub kilku narządów posługujemy się pojęciem dawki skutecznej.

Dawka skuteczna, H ef dawka efektywna (dawna nazwa: skuteczna dawka równoważna), (ang. Effective dose), suma wszystkich równoważników dawek od napromieniowania zewnętrznego i wewnętrznego we wszystkich tkankach i narządach z uwzględnieniem odpowiednich współczynników wagowych narządów lub tkanek, obrazująca narażenie 2. Dozymetria Promieniowania Jonizującego

całego ciała.

Najważniejsze znaczenie przy określaniu skutków oddziaływania promieniowania jonizującego z materią ma ilość energii promieniowania jonizującego ∆E pochłonięta przez absorbent o masie

∆m.

3. Rodzaje Dozymetrów:

Podstawową wielkością określającą skutki oddziaływania promieniowania jonizującego z materią

 Dozymetry kalorymetryczne

jest dawka pochłonięta promieniowania D:

 Dozymetry fotograficzne

 Dozymetry chemiczne

 Dozymetry scyntylacyjne

Używana jest także jednostka spoza układu SI: 1 rad (rad = roentgen absorption dose)

 Dozymetry termoluminescencyjne

1 rad = 0,01 Gy = 1 cGy.

 Dozymetry fotoluminescencyjne

 Komora jonizacyjna

Skutki biologiczne zależą od

a) Dawki pochłoniętej D

Istnieje szereg detektorów promieniowania jonizującego, jak liczniki cząstek jonizujących. Są b) Rodzaju promieniowania

to na ogół proste detektory promieniowania jonizującego umożliwiające szybkie, elektroniczne zliczanie rejestrowanych cząstek, takie jak:

Wpływ rodzaju promieniowania określa równoważnik dawki H:

 liczniki scyntylacyjne,

 detektory półprzewodnikowe,

 liczniki Geigera−Müllera.

gdzie Q oznacza współczynnik jakości promieniowania (ang. Quality factor).

4. Licznik Geigera−Müllera.

Jeżeli D wyrażone jest w:

 grejach (Gy) to H w sivertach (Sv)

 w radach (rad) to w H w remach