METODYKA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
• Janowicka – Siatka – Materiały pomocnicze do ćwiczeń z metodyki wychowania fizycznego
• K. Górna, W. Garbaciak – Kultura fizyczna w szkole
BHP na zajeciach wychowania fizycznego
• Rozporządzenie z dnia 31.12.2002 w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach
• § 20. Pomieszczenia, pokoje nauczycielskie placówki, wyposaża się w zaopatrzone apteczki pierwszej pomocy
• § 21. Nauczyciele prowadzący zajecia muszą być przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy
• §31.3 Ćwiczenia prowadzone są z zastosowaniem metod i urządzeń zapewniających pełne bezpieczeństwo ćwiczących.
• §31.4 Bramki i kosze do gry oraz inne urządzenia, których przemieszczenie się może stanowić zagrożenie dla zdrowia ćwiczących są mocowane na stałe.
• §31.5 Stan techniczny urządzeń i sprzętu sportowego sprawdza się przed każdymi zajęciami.
• §31.6 W salach i na boiskach oraz w miejscach wyznaczonych do uprawiania ćwiczeń fizycznych, gier i zabaw umieszcza się tablice informacyjne określające zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń i sprzętu sportowego.
• §31.7 Prowadzący zajęcia zapoznaje osoby biorące w nich udział z zasadami bezpiecznego wykonywania ćwiczeń oraz uczestniczenia w grach i zabawach.
Liczebność uczniów na lekcji
• Rozporządzenie MENiS z dnia 12.02.2002
o Zajęcia wychowania fizycznego są prowadzone w grupach liczących od 12
do 26 uczniów, z tym że w szkołach ponadpodstawowych, trzyletnich liceach ogólnokształcących, trzyletnich liceach profilowanych, czteroletnich technikach i zasadniczych szkołach zawodowych - oddzielnie dla dziewcząt i chłopców; dopuszcza się tworzenie grup międzyoddziałowych lub, w wyjątkowych przypadkach, grup międzyklasowy.
o Na gimnastyce korekcyjnej nie ma określonej liczby ćwiczących
Nauczanie wychowania fizycznego w klasach I-III.
Absolwenci AWF nie mają kwalifikacji do nauczania wf w klasach I-III, ponieważ nie ma przedmiotu WF – jest nauczanie zajęć ruchowych. Aby prowadzić zajęcia ruchowe w klasach I-III muszą mieć ukończoną edukacje wczesnoszkolną.
Temperatura w czasie lekcji wf
• w pomieszczeniach, w których mamy zajęcia musi być 18 stopni Celsjusza
• gdy temperatura jest niższa należy odwołać zajęcia
• nie ma określonej temperatury podczas zajęć na boisku
• niedopuszczalne jest realizowanie wycieczek podczas burzy, śnieżycy, gołoledzi Zwolnienia ucznia z zajęć wf
• stopień trudności i intensywności ćwiczeń dostosowuje się do aktualnej sprawności fizycznej i wydolności źwiczących
• uczestnika zajeć uskarżającego się na dolegliwości zdrowotne zwalnia się w danym dniu z wykonywania planowanych ćwiczeń informując o tym jego rodziców (prawnych opiekunów)
Na I zajęciach ustalamy harmonogram, organizujemy z drogami ewaluacyjnymi Założenia budowy jednostki lekcyjnej
• zasady budowy lekcji
o Zasada racjonalnego stopniowania wysiłku
Zaczynamy od ćwiczeń o małej intensywności przechodząc do
intensywniejszych (tempo, ilość powtórzeń)
• Zadania o zmiennym obciążeniu muszą być poprzedzone
ćwiczeniami przygotowawczymi, bez obciążenia
• Zadanie o znacznym ładunku emocjonalnym umieszczać pod koniec
części głównej lekcji
o Zasada wszechstronności
Aktywizowanie wszystkich partii mięśniowych, oddziaływanie na wszystkie układy, narządy
Stosowanie możliwie zróżnicowanych form i metod pracy
Dbałość o rozwój procesów psychicznych, zainteresowań
Ukształtowanie pozytywnych postaw wobec kultury fizycznej
o Zasada zmienności pracy mieśniowej
Układamy ćwiczenia w takiej kolejności, aby każde kolejne miało odmienny wpływ na układ ruchu
Stosowanie częstych zmian pozycji wyjściowych do ćwiczeń (wysokie, niskie)
Przeplatanie:
• Ćwiczenia statyczne – ćwiczenia dynamiczne
• Ćwiczenia trudne – ćwiczenia łatwe
• Ćwiczenia w miejscu – ćwiczenia z przemieszczeniem się
• Ćwiczenia nieatrakcyjne (dla ucznia) – ćwiczenia atrakcyjne
• Ćwiczenia wspomagające znacznego skupienia – ćwiczenia
doskonale opanowane
Typy lekcji:
I.
Lekcje wprowadzające nowy materiał, nowe treści naucznia
II.
Usprawniające organizm i doskonalące umiejętności ruchowe oraz utrwalające wiadomości
III.
Sprawdzające poziom i postęp ucznia w zakresie realizacji poszczególnych działów programowych służące często ocenie!
IV.
Lekcje mieszane:
a. U – umiejętności (nauka, doświadczenia), np. nauka przewrotu w przód b. W – wiedza (np. zasady BHP)
c. S – sprawność (np. koordynacja, zwinność, gibkość, siła,szybkość, wytrzymałość, celność)
d. P – postawy (np. Wdrażanie do samooceny, współpraca, zachowanie) Założenia budowy jednostki lekcyjnej
* zasady budowy lekcji,
* typy lekcji
* założenia poszczególnych typów lekcji
1. Konspekt zajęć z np. lekkoatletyki, koszykówki
2. Założenia lekcji
● klasa (grupa) – I c
● ilość ćwiczących – 14 + 1N (niećwiczący)
● miejsce ćwiczeń – sala gimnastyczna, boisko szkolne
● przybory, przyrządy: materace, skakanki, piłki, kozioł, odskocznia, drabinki (zapisać liczbę sztuk)
●
Znaczenie poszczególnych części lekcji
* część wstępna – trwa ok. 5 – 10 minut
* sprawdzenie obecności i stroju
* podanie tematu i celów (rozgrzewka)
Zadania
1. Zorganizowanie grupy
2. sprawdzenie gotowości do ćwiczeń
3. Nastawienie psychiczne uczniów do świadomego i aktywnego udziału w lekcji oraz przekazanie stosownych wiadomości o wartości ćwiczeń
4. Przeprowadzenie ćwiczeń rozgrzewających wszystkie partie mięśni (przygotowujących organizm do wysiłku), kształtujących (wpływających korzystnie na postawę)
* część główna – trwa ok. 25 – 30 minut
Zadania
1. Nauczenie nowych ćwiczeń, zabaw, gier, kształtowanie umiejętności ruchowych, utylitarnych, rekreacyjnych i sportowych.
2. Doskonalenie poznanych ćwiczeń, powtarzanie znanych i lubianych gier i zabaw.
3. Usprawnienie organizmu oraz kontrolowanie i ocenianie poziomu sprawności.
4. Wdrażanie do samokontroli, samooceny, samowychowania
5. Przekazywanie niezbędnych informacji wspomagających motywację do pracy nad sobą na lekcjach, w czasie wolnym od zajęć oraz po ukończeniu obowiązkowej edukacji.
* część końcowa – trwa ok. 3 – 5 minut
Zadania:
1. Uspokojenie organizmu pod względem fizjologicznym i emocjonalnym.
2. Przeprowadzenie czynności porządkowych związanych z zakończeniem lekcji.
3. Podsumowanie zajęć, zachęcenie uczniów do samodzielnych ćwiczeń ruchowych w czasie wolnym.
Propozycje toków różnego rodzaju lekcji.
● tok lekcji gier i zabaw
● tok mieszany
● tok z grą drużynową
● tok lekcji z gimnastyką
● tok lekcji z lekkiej atletyki
● tok lekcji z zespołowych gier sportowych (ZGS)
Literki S (sprawność) – nie umieszczamy w I części lekcji! Tam jest tylko rozgrzewka PŁASZCZYZNY
● płaszczyzna strzałkowa – ruchy w przód i w tył → skłon w przód, mostek, wykop piłki w przód
● płaszczyzna czołowa – ruchy boczne → skłony w bok, pajacyki
● płaszczyzna poprzeczna – skręty → krążenia bioder
● płaszczyzna połączona – łączenie 2 płaszczyzn, np. strzałkowo – poprzeczna (skrętoskłony) Kolejność ćwiczeń kształtujących prawidłową postawę
1) ćwiczenia rąk – RR
2) ćwiczenia tułowia (T) w płaszczyźnie strzałkowej w przód
3) ćwiczenia nóg (NN)
4) ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie czołowej
5) ćwiczenia równoważne
6) ćwiczenia mięśni grzbietu
7) ćwiczenia mięśni brzucha
8) ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie poprzecznej bądź złożonej
9) ćwiczenia w podporach
10) ćwiczenia w podskokach
11) ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia kształtujące z szarfą
● krążenia ramion z szarfą w przód i w tył
● skłony w przód z podnoszeniem i opuszczaniem szarfy
● leżąc na plecach uczeń zakłada na nogi i zbliża je do siebie i rozchyla w górę, w dół, na boki
● rozciąganie na boki z szarfą uniesioną w dłoniach nad głową, skręty boczne
● rozłożenie szarfy na ziemi i przechodzenie po niej
● chwytanie szarfy za za plecami na wysokości kolan i podnoszenie jak najwyżej z wyprostowanymi rękoma
● brzuszki z przechodzeniem szarfy za głowę
● przeciąganie szarfy przez ucznia od góry do dołu i odwrotnie
● kicanie z szarfami
● przechodzenie przez tor przeszkód z szarf
● opuszczenie szarfy na wydech, podniesienie w górę na wdech
Organizacja lekcji
- manewrowanie grupą – każde ćwiczenie wykonywane jest przez uczniów w określonej formie ustawienia, która powinna przyczynić się do optymalnego wykorzystania przestrzeni i zapewnić uczniom bezpieczeństwo
* koło
* półkole
* szereg
* rój (rozsypanka)
* dwuszereg
Szybkiemu uporządkowaniu klasy i celowemu ustawieniu uczniów mogą służyć m.in.
● ścisłe formy porządkowe – odliczanie, zwroty w miejscu i w ruchu,
● gesty – ramię w górę, palec wyprostowany w górę (rząd), ramiona w górę, palce wyprostowane (dwurząd), ramię w bok (szereg), ruch przygarniania (podejście)
● formy zabawowo – naśladowcze – kolejna (długa – krótka) → rząd, płotek (szeroki – wąski)
→ szereg, uliczka (szeroka – wąska) → dwurząd, las (gęsty – rzadki) → rozsypanka
● problemy – ustawienie się w taki sposób, aby wszyscy byli w jednakowej odległości ode mnie → koło, ustawienie się tak, aby były dwie połowy sali → dwuszereg
Zasady, które pozwolą unikać dodatkowych zabiegów organizacyjnych, a zarazem zapewnią bezpieczeństwo:
•
ustawiając grupę od razu we właściwym miejscu, korzystając z punktów orientacyjnych znajdujących się w sali (linie, sprzęt) lub celowo wyznaczonych
•
rozmieścić uczniów tak, aby sobie nie przeszkadzali w trakcie wykonywania ćwiczeń (odległość od siebie)
•
unikanie ustawiania w tym samym miejscu i formie
•
zapoznać z właściwą terminologią
•
rozpoczęcie i zakończenie ćwiczeń na umówiony sygnał
Tworzenie różnych form podziału
•
zastępy stałe (3-5) osób, które są razem do konca zajec
•
zastępy sprawnościowe – podział, ze względu na umiejętności
•
zastępy sprawnościowe zmienne
•
drużyny
•
grupy
•
pary
Tworzenie powyższych form podziału może odbywać się poprzez dobór celowy lub losowy Zasady zmiany form ustawień
•
nie przeprowadzamy za każdym razem zbiórki przed zmianą ustawienia
•
ustalamy takie formy ustawień, które łatwo przekształcić
•
podajemy kierunek, sposób przejścia, docelowe miejsce i pozycję końcową gdy chcemy zmienić ustawienie
•
zmiany miejsc będące zabiegiem organizacyjnym łączymy prostymi ćwiczeniami (bieg, podskoki)
Posługiwanie się sprzętem
•
przechowywanie -
•
znajdują się w stałym miejscu
•
najczęściej używane przedmioty w miejscach łatwo dostępnych
•
uszkodzone sprzęty usuwamy z sali czy kantorka i zgłaszamy dyrektorowi
•
przygotowanie sprzętu do lekcji
•
umieszczamy sprzęt w miejscu uzależnionym od przewidywanego sposobu ich rozdania i użytkowania
•
rozmieszczenie przyrządów w pobliżu miejsca ich stosowania
•
zgromadzenie właściwej ilości sprzętu i sprawdzenie jego stanu techniczego
•
rozdanie i zbieranie przyborów
•
nie jest wskazane pozostawienie uczniom dowolności przy pobieraniu i oddawaniu przyboru
•
nauczyciel poleceniem porządkuje zachowania uczniów informując ich jak pobrać i zachować się z przyborem
•
rozstawienie i usuwanie przyrządów
•
wyznaczamy właściwą liczbę uczniów do rozstawienia sprzętu (zwrócić uwagę na ciężar i rodzaj przyrządu)
•
uczniowie niezaangażowani w prace gromadzą się w jednym miejscu wykonując czynności nie wymagające przemieszczania się
•
bezpośrednia pomoc uczniom klas młodszych
•
do czynności pomocniczych wybrać uczniów niećwiczących
określić sposób zachowani po wykonaniu zadania
Gdy stosujemy podział na zespoły rozstawienie przyrządów może być następujące:
● nauczyciel objaśnia sposób zorganizowania stacji po czym wszystkie zespoły przystępują do ustawienia
● kolejno każdy zespół przygotowuje stację pod kierunkiem nauczyciela, a pozostałe zespoły czekają w wyznaczonym miejscu (klasy I-III)
● wszystkie zespoły ustawiają sprzęt jednocześnie według wskazówek nauczyciela Dobór ćwiczeń
● należy organizować ćwiczenie w taki sposób, by maksymalnie wykorzystać ustawienie uczniów, przybory i przyrządy
● każdą zmianę ustawień uczniów, przyrządów łączyć z wykonywaniem przez nich zadania ruchowego
● wykonując zadania w parach angażujemy obydwu ćwiczących (I – odbija piłkę sposobem górnym nad głową, a II – obiega partnera)
● w grach grupowych dzielimy uczniów na maksymalnie 8-osobowe zespoły
● w licznych zespołach zamiast wyścigów pojedynczych wprowadzamy sztafety wahadłowe, wyścig strumień lub wyścigi szeregów a w wyścigach powielać rolę (np. berków) Postawa nauczyciela
● informacje przekazujemy w chwili skupionej uwagi
● ustawianie się względem grupy tak, aby wszyscy nas widzieli
● w czasie pokazu ustawiamy się przodem, bokiem, tyłem aby wskazać istotne elementy ćwiczenia
● w terenie otwartym uwzględniamy położenie słońca i wiatr
● używamy jasnego słownictwa
● objaśniamy zadania w sposób zwięzły
● zwrócenie uwagi na niebezpieczeństwo i asekurację
Miejsce ćwiczeń
- w grach terenowych wyznaczyć teren uzależniając jego wielkość od zdolności orientacyjnych uczniów
- na boisku szkolnym określenie słowne, albo znakiem miejsca docelowego aby nie tracić kontaktu z grupą
- na pływalni oddzielamy linią miejsce o głębokości niedostosowanej do umiejętności ucznia.
Wpływ czynników zewnętrznych na dobór ćwiczeń
● oświetlenie – w słoneczny dzień wykonujemy ćwiczeniami bokiem do słońca, w pomieszczeniach niewystarczająco oświetlonych nie robimy rzeczy trudnych, wymagających oceny odległości
● niska temperatura – przeprowadzamy zadania ogólnorozwojowe aby się rozgrzać, rezygnujemy z wyścigów pojedynczych na korzyść wyścigów szeregów
● podłoże – na śniegu unikać zabaw bieżnych i ćwiczeń równoważnych Odcinek hamowania przy biegu przez dziecko musi wynosić 15-20 m aby nie przeciążać mięśni.
Pozycje wyjściowe do ćwiczeń:
● w staniu (baczność = postawa zasadnicza, pozycja równoważna, wykrok, zakrok)
● w klęku (klęk obunóż, klęk jednonóż, klęk w rozkroku, klęk jednonóż w rozkroku, klęk jednonóż w zakroku
● siad (siad na ławeczce, siad okroczny, siad skrzyżny, siad ugięty, siad klęczny, siad prosty, siad prosty – rozkroczny)
● leżenie (leżenie tyłem, leżenie przodem, leżenie boczne, leżenie przewrotne, leżenie przerzutne – świeca)
● podpór (pozycja na czworakach, klęk podparty, podpór przodem, podpór tyłem, przysiad podparty)
Forma ćwiczeń w zastępie z zadaniami dodatkowymi
W zastępach oprócz ćwiczeń głównych wykonujemy ćwiczenia dodatkowe
● np. w gimnastyce, w takich ćwiczeniach, gdzie występuje zbyt długi czas oczekiwania na wykonanie zadania
● zadania dodatkowe muszą być proste, znane uczniom, bezpieczne i atrakcyjne,
● np. przewrót w tył z przysiadu podpartego + skoki na skakance
lub
● przeskoki przez ławeczkę (zwrotne) + żonglerka dwoma przyborami
Forma obwodów stacyjnych
•
zadanie – usprawnienie motoryczności
•
polega na wyznaczeniu od 8 do 12 stacji (stanowisk dla ćwiczących), na których umieszcza się przyrządy i przybory
•
każdej stacji przyporządkowuje się inne ćwiczenie
•
na stacji ćwiczy od 2 do 3 uczniów
•
ćwiczenia wykonywane na sygnał, podobnie jak zmiana stacji
•
układ stacji powinien zapewniać zmienność pracy mięśni, wszechstronność ćwiczeń (szybkościowe, koordynacyjne, zwinnościowe, skocznościowe, siłowe oraz wytrzymałościowe)
•
szybkość = bieg
•
zwinność = przemieszczanie szarfy
•
skoczność = skakanka
•
siłowe = przemieszczanie się na czworakach (rakiem), tor przeszkód
•
wytrzymałościowe = zwis
•
nacisk na atrakcyjność i bezpieczeństwo
ćwiczenia wytrzymałościowe
•
45 s i 2-3 minuty przerwy u kobiet
•
3-4 serie – 8 do 12 powtórzeń
Forma torów przeszkód
•
uczniowie na określonym terenie muszą pokonać przeszkody w dowolny lub wyznaczony sposób
•
rodzaje torów przeszkód
•
stałe – zainstalowane na placu zabaw
•
improwizowane – tworzone w czasie zajęć
•
równoległe o jednakowej budowie
•
równoległe różne
Pod względem trasy wyróżnia się
•
tory zamknięte – w kształcie elipsy lub koła
•
tory otwarte – w kształcie linii prostej
•
pokonywać tor w 1 kierunku
•
odpowiednia odległość między przeszkodami
•
przeplatanie ćwiczeń trudnych z łatwymi
•
zasada zmienności pracy mięśni
•
unikanie trudnych przeszkód stwarzających zagrożenie
wskazówki dotyczące formy torów przeszkód
•
w terenie – długość toru mniej niż 150 m, najlepiej ok. 20 m
•
liczba przeszkód – 6 – 10
•
pokonanie przeszkód powinno być możliwe dla wszystkich uczniów
•
przed rozpoczęciem należy zapoznać uczniów z przeszkodami i zasadami BHP
•
układanie i sprzątanie toru powinno być udziałem nauczyciela i uczniów Forma małych obwodów
a) stosowana w głównej części lekcji, oparta na 3-4 obwodach, których strukturę stanowią 3-4
czynności ruchowe (od ćwiczeń prostych do coraz trudniejszych)
b) ostatnie ćwiczenie to zadanie złożone; poprzednie zadania stanowią ćwiczenia ruchowe ułatwiające wszechstronne przygotowanie do ćwiczenia głównego
Małe obwody
1
2
3
1
2
3
grupa 1
1
2
3
grupa 2
5
6
4
grupa 3
7
8
9