Wykład 4
Techniki mycia i/lub dezynfekcji
• ręczne:
- na miejscu
- po wymontowaniu (cleaning out of place - COP)
• mechaniczne:
- wysokociśnieniowe i strumieniem pary
- pianowe
- w obiegu otwartym
- w obiegu zamkniętym (cleaning in place - CIP)
Mycie ręczne
Za pomocą narzędzi typu: szczotki, skrobaczki itp. To najbardziej rozpowszechniona metoda mycia. Usuwa także i te zanieczyszczenia, których nie usuwa mycie mechaniczne. To metoda bardzo powolna - w ciągu minuty można oczyścić jedynie 0,1 do 0,2 m2 powierzchni.
Mycie wysokociśnieniowe i strumieniem pary
Brud usuwa się gorącą wodą o temp. 40-60oC i ciśnieniu 3-6 MPa. Wadą tej metody jest powstawanie bardzo niekorzystnych aerozoli, które po zakończeniu procesu mycia powtórnie osadzają się na umytych powierzchniach wraz z porwanymi drobinami mikroorganizmów i brudu.
urządzenia wysokociśnieniowe pracujące na zimną (z możliwością pracy z wodą o temp. do 95oC.) lub gorącą wodę.
Mycie i/lub dezynfekcja pianowe
Polega na wytworzeniu piany poprzez silne napowietrzenie roztworu środka myjącego lub dezynfekującego. Piana jest to zbiorowisko dużej ilości pęcherzyków powietrza otoczonych detergentem. Po nałożeniu piany na powierzchnie następuje pękanie pęcherzyków i zwilżanie powierzchni środkiem myjącym lub dezynfekującym.
Dla przeprowadzenia mycia lub dezynfekcji metodą pianową konieczne jest dysponowanie:
• środkiem myjącym (myjąco-dezynfekującym lub dezynfekującym) przeznaczonym do mycia pianowego,
• wytwornicą piany,
• dostępem do sprężonego powietrza i wody zdatnej do picia.
Składa się z następujących etapów:
• etap 1. Przepłukanie (w przypadku mycia) powierzchni wodą zdatną do picia o ciśnieniu do 3 MPa w celu usunięcia grubych i łatwo usuwalnych zanieczyszczeń. W przypadku zanieczyszczeń z dużą zawartością tłuszczu stosować wodę o temperaturze topnienia tłuszczu (np. ok. 60oC). W przypadku płukania powierzchni pionowych i skośnych, strumień wody prowadzić od góry do dołu
• etap 2. Nałożenie równomiernej warstwy piany środka myjącego i/lub dezynfekującego otrzymywanej z wytwornicy piany.
Odległość dyszy lancy od oczyszczanej powierzchni powinna być nie mniejsza niż 0,5 m. W przypadku powierzchni pionowych i skośnych, pianę nakładać od dołu do góry
• etap 3. Pozostawienie piany na okres 10 - 20 min na mytych lub dezynfekowanych powierzchniach.
• etap 4. Spłukanie mytych lub dezynfekowanych powierzchni strumieniem wody zdatnej do picia o ciśnieniu 0,5-3 MPa. W
przypadku powierzchni pionowych i skośnych, płukanie prowadzić od góry do dołu.
Wpływ temperatury na skuteczność techniki pianowej:
• Ogrzanie powierzchni (np. wewnętrzne powierzchnie komór wędzarniczych, frytownic, kotłów warzelnych itp.);
• Stosowanie ogrzanej wody do płukania wstępnego
i spłukiwania piany.
• Przy zabrudzeniach tłuszczowych wskazanym jest,
aby temperatura tej wody była wyższa od temperatury topnienia tłuszczów (np. w zakładach przetwórstwa mięsnego temperatura wody do płukania powinna
być nie niższa niż 60oC);
• Stosowanie podgrzanych roztworów środków myjących lub dezynfekujących (tzn. sporządzonych z koncentratu i podgrzanej wody).
Technika pianowa - zalety
• ekonomiczność:Z 2 kg skoncentrowanego środka myjącego lub dezynfekującego, 48 dm3 wody i 450 dm3 powietrza można wytworzyć 500 dm3 piany. Taka ilość piany wystarcza na pokrycie ok. 100 m2 powierzchni warstwą piany o grubości 0,5 cm.
• ekologiczność:Mały jednostkowy rozchód środków myjących i dezynfekujących oznacza małą zawartość środków w powstających ściekach.
• skuteczność i efektywność:Wynikająca z przedłużonego czasu kontaktu środka myjącego (myjąco-dezynfekującego lub dezynfekującego) z zabrudzeniami. Jest to łatwe do zauważenia zwłaszcza na powierzchniach pionowych i skośnych.
h4w_dz.rtf
1
Niespieniona ciecz szybko spływa z takich powierzchni. Natomiast odpowiednio stabilna piana “przykleja się” do nich, uwalniając jednak stopniowo nowe porcje roztworu myjącego (lub dezynfekującego). W ten sposób przy myciu (lub dezynfekcji) pianowym powierzchnia pokryta jest przez dłuższy czas ciągłym, stale odnawianym filmem roztworu myjącego (lub dezynfekującego).
• dokładność:Dzięki łatwości wzrokowego rozróżnienia powierzchni poddanych działaniu piany lub wymagających spłukania, nie istnieje możliwość niestarannego i niedokładnego przeprowadzenia procesu mycia lub dezynfekcji.
• brak niszczącego działania mechanicznego:Z uwagi na stosowane niskie ciśnienie (0,4-0,6 MPa) strumień piany nie oddziałuje niekorzystnie mechanicznie na myte (lub dezynfekowane) podłoże jak ma to miejsce podczas mycia wysokociśnieniowego (lub dezynfekcji parą wodną).
• mała uciążliwość dla robotników:Związana z małą (w porównaniu do mycia wysokociśnieniowego lub dezynfekcji parą wodną) siłą odrzutu lancy i niewielką hałaśliwością pracy całego urządzenia.
• praktycznie pomijalne tworzenie się aerozolu:Zarówno środka myjącego (lub dezynfekującego) jak i usuwanego zabrudzenia. Aerozole te, tworzące się szczególnie efektywnie podczas mycia wysokociśnieniowego, przemieszczają się w sposób niekontrolowany. Mogą oddziaływać niekorzystnie na pracowników i instalacje produkcyjne. Mogą też być przyczyną wtórnych skażeń i zakażeń. Przy pianowej metodzie mycia (lub dezynfekcji) takie zagrożenia nie występują.
Technika pianowa - zastosowania
• mycie (mycie połączone z dezynfekcją, dezynfekcja) ścian i sufitów pomieszczeń produkcyjnych, inwentarskich i magazynowych;
• mycie (mycie połączone z dezynfekcją, dezynfekcja) instalacji i urządzeń produkcyjnych (komory wędzarnicze, frytownice, transportery taśmowe i łańcuchowe itp.);
• mycie elewacji budynków;
• mycie środków transportu (wagony i parowozy, samochody, cysterny itp.);
• odtłuszczanie powierzchni dużych konstrukcji metalowych przed malowaniem (zbiorniki, rurociągi, konstrukcje ażurowe itp.).
Systemy mycia i dezynfekcji tanków i zbiorników
Podawanie środka myjącego (lub dezynfekującego) pod ciśnieniem (0,2-0,3 MPa) na głowice rozpryskujące. Głowice mogą być nieruchome lub ruchome (zamontowane na stałe lub wprowadzane do zbiornika), mogą być obrotowe lub nie.
Projekty instalacji CIP mogą być bardzo różne.
I. Spotykane są proste systemy, w których przygotowuje się partię roztworów myjących (i/lub dezynfekujących) i pompuje przez system, a następnie odprowadza do kanalizacji.
II. Można też stosować w pełni automatyczne instalacje CIP składających się ze zbiorników na wodę i roztwory myjące (i/lub dezynfekujące), co umożliwia ponowne wykorzystanie części wody i stosowanych roztworów.
Systemy mycia i/lub dezynfekcji zamkniętych linii technologicznych
• System mycia (i/lub dezynfekcji) w obiegu otwartym (bez recyrkulacji środków)
• System mycia (i/lub dezynfekcji) w obiegu zamkniętym (z recyrkulacją)
Systemy mycia i/lub dezynfekcji zamkniętych linii technologicznych
System w obiegu otwartym (bez recyrkulacji):
Nowo przyrządzony roztwór myjący (i/lub dezynfekujący) jest wprowadzany do urządzenia w celu przeprowadzenia mycia (i/lub dezynfekcji), a następnie jest odprowadzany do kanału.
Systemy mycia i/lub dezynfekcji zamkniętych linii technologicznych
System w obiegu otwartym (bez recyrkulacji): W wielu przypadkach proces mycia właściwego poprzedzony jest etapem dokładnego płukania urządzenia wodą z pozostałości zanieczyszczeń.
System w obiegu zamkniętym (z recyrkulacją):Roztwór myjący jest przyrządzany w tanku i cyrkuluje w obiegu zamkniętym pomiędzy mytym urządzeniem i tankiem.
Systemy mycia i/lub dezynfekcji w obiegu zamkniętym
• z użyciem 1 zbiornika na roztwór preparatu myjącego (i/lub dezynfekującego)
lub:
• z użyciem dwóch zbiorników na roztwory preparatu myjącego (i/lub dezynfekującego): na świeży roztwór i roztwór już użyty
Systemy mycia i/lub dezynfekcji w obiegu zamkniętym
system z 1 zbiornikiem:
system z dwoma zbiornikami:
h4w_dz.rtf
2
Systemy mycia i/lub dezynfekcji w obiegu zamkniętym
- scentralizowany - w zakładzie jest zainstalowana centralna stacja i peryferyjne obwody środków myjących (i/lub dezynfekujących).
- zdecentralizowany - duża stacja CIP jest zastąpiona szeregiem małych satelitarnych jednostek, które mogą być ulokowane w pobliżu mytych linii.
System zdecentralizowany
W skład instalacji wchodzi:
• jednostka centralna
• układ rozprowadzania preparatów myjących i/lub dezynfekujących
• końcówki robocze z wymiennymi lancami
• zespół stacji satelitarnych rozmieszczonych w wybranych punktach zakładu
Przy stacji satelitarnej montowane są końcówki robocze - węże ciśnieniowe z wymiennymi lancami, umieszczane są na specjalnych wieszakach lub na automatycznych zwijaczach pozwalających na uporządkowanie stanowiska pracy: System scentralizowany
Mycie w obiegu zamkniętym
- typowe etapy
- woda - ług - woda - kwas - woda
lub:
- woda - kwas - woda - ług - woda
lub skrócony programy mycia, np. bez etapu kwasowania. Taki program stosowany jest np. do mycia linii nie zawierających wymienników ciepła:
- woda - ług - woda
w niektórych programach po kwasowaniu i płukaniu bieżącą wodą następuje ponowna cyrkulacja słabego roztworu ługu (np.
0,5%) w celu całkowitego zneutralizowania resztek kwasu. Po tym dodatkowym etapie linia ponownie musi być przepłukana wodą.
W ten sposób można myć cysterny samochodowe:
- woda - ług - woda - kwas - woda - ług - woda
Parametry mycia w typowym systemie CIP
1. przepłukanie instalacji ciepłą wodą bieżącą (usunięcie resztek produktu), np. 10 minut 2. mycie roztworem 0,5-1,5% NaOH o temp. 70-75oC, obieg zamknięty, czas np. 30 minut
3. płukanie letnią wodą bieżącą, do całkowitego usunięcia ługu (kontrola odczynu pH)
4. mycie roztworem 0,5-1% HNO3 o temp. 70oC, obieg zamknięty, czas np. 20 minut
5. płukanie zimną wodą, do całkowitego usunięcia kwasu
Należy zwracać uwagę na:
- utrzymywanie właściwego stężenia środków myjących i/lub dezynfekujących krążących w obiegu zamkniętym
- częstą wymianę roztworów środków myjących i/lub dezynfekujących (przy myciu wzbogacają się w resztki substancji organicznych i tracą swoją aktywność)
Zalety systemu mycia i/lub dezynfekcji w obiegu zamkniętym
- oszczędność siły roboczej
- zmniejszenie zużycia wody o 25-30%, pary wodnej o 12-15%, środków myjących i/lub dezynfekujących o 10-12% (dzięki automatycznej regulacji ich stężenia i temperatury roztworów)
- obniżenie ryzyka zanieczyszczenia linii po umyciu i dezynfekcji
- zmniejszenie liczby uszkodzonej aparatury i przedłużenie jej żywotności
- redukcja kosztów remontów urządzeń
Optymalizacja instalacji CIP pozwala na oszczędności w zużyciu wody i energii oraz w obniżeniu ładunku agresywnych ścieków po stosowanych środkach.
Typowymi technikami są:
- neutralizacja ścieków z CIP (np. ścieki zasadowe zobojętniane CO2, wzajemne zobojętnianie ścieków kwaśnych i zasadowych)
- regeneracja roztworów ługu sodowego poprzez sedymentację zanieczyszczeń.
h4w_dz.rtf
3