ETYKA BIZNESU
[Na podstawie m.in.: Crane A., Matten D.  Business ethics . Oxford University Press
2007.]
Etyka biznesu/ Moralność  Etyka/ Etyczne teorie
Etyka biznesu to systematyczne studium sytuacji, działań i decyzji w organizacjach
biznesowych tam gdzie kwestie dobra i zła są rozważane.
Moralność / Etyka
Etyczne teorie to zasady i normy które wyznaczają co jest dobre a co złe w konkretnej
sytuacji.
Tradycyjne (normatywne) teorie etyczne (m.in. kognitywistyczne)
Tabela 1. Większość normatywnych teorii etycznych
Egoizm Utylitaryzm Etyka obowiÄ…zku Etyka praw
Twórcy Adam Smith. Jeremy Bentham, Immanuel Kant. John Locke, John Rawls.
John Stuart Mill.
Główna Pragnienia i interes Dobro wspólne. Obowiązki. Prawa.
kwestia jednostki.
Zasady Maksymalizacja Zasada: Imperatyw Szacunek dla jednostek
jednostkowych utylitaryzm. kategoryczny. ludzkich.
pragnień i
zadowolenia.
Koncepcj Człowiek jako aktor z Człowiek jest Człowiek jest aktorem z Człowiek jest istotą, któa
a ograniczoną wiedzą i kontrolowany przez racjonalną moralnością. wyróżnia się godnością.
człowiek celami. chęć uniknięcia bólu
a i osiągnięcia
przyjemności
( hedonista').
Rodzaj Konsekwencjalistycz Konsekwencjalistycz Nonkonsekwencjalistycz Nonkonsekwencjalistycz
na na na na
Ograniczenia tradycyjnych teorii
Zbyt abstrakcyjne. Zbyt teoretyczne, mało praktyczne do codziennego stosowania przez
menedżerów. Rzeczywistość biznesowa ma swoją własne wartości, struktury i praktyki, które
trzeba brać pod uwagę.
Zbyt redukcjonistyczne. Każda teoria koncentruje się na jakimś aspekcie moralności
kosztem innych aspektów moralności. Dlaczego właśnie zasady, konsekwencja albo prawa są
ważne (jedynie ważne)?
Zbyt obiektywne i elitarne. Specjaliści i filozofowie, którzy  wiedzą co dobre a co złe w
sytuacjach, których sami nie doświadczyli. Czy to, że ktoś wie jaka jest różnica między
utylitaryzmem i kantyzmem oznacza, że powinien decydować o tym czy ktoś czyni dobro?
Zbyt bezosobowe. Skoncentrowane na zasadach a nie na osobistym doświadczeniu i
relacjach, które kształtują nasze myśli o tym co dobre i co złe..
Zbyt racjonalne i skodyfikowane. Teorie etyczne próbują wydestylować z dobro i zło i
zamknąć je w racjonalne zasady postępowania. To może tłumić naszą moralną autonomię i
poczucie wagi naszych moralnych odczuć, które są kluczowe w relacjach z innymi.
1
Współczesne teorie etyczne
Obecne we współczesnej literaturze dotyczącej m.in. etyki biznesu.
qð Etyka cnót.
qð Etyka feministyczna.
qð Etyka dyskursu.
qð Etyka postmodernistyczna.
Etyka cnót
Etyka cnót stwierdza, że poprawne moralnie działania to te, które są podejmowane przez
osoby, która posiadają określone  cnoty (actors with virtuous characters).
Zatem formowanie takiego charakteru to pierwszy krok do moralnie poprawnego
zachowania.
Główna uzasadnienie w etyce cnót:  dobre działanie pochodzi od dobrego człowieka .
Do tej pory koncentrowaliśmy się na konkretnych działaniach.
Inna perspektywa: zamiast odnosić pojedyncze działanie do jego konsekwencji czy zasad,
które leżały u jego podłoża, możemy skupić się na charakterze osoby podejmującej decyzje.
Cnoty
Cnoty to zestaw osiągalnych cech charakteru, któe umożliwiają osobie prowadzić  dobre
życie .
Wyróżniamy:
qð Cnoty intelektualne  jedna z najważniejszych to  mÄ…drość',
qð Cnoty moralne, które tworzÄ… dÅ‚ugÄ… listÄ™ możliwych cech charakteru np.:
uczciwość, odwaga, przyjaz
ć, litość, lojalność, skromność, cierpliwość, etc.
Wszystkie cnoty manifestują się w działaniach, które są bardziej wzorami zachowań osób
 cnotliwych niż zdarzającymi się raz przy podejmowaniu pojedynczej decyzji.
Głównym zagadnieniem etyki cnót jest idea  dobrego życia'.
Etyka feministyczna
Podejście feministyczne do etyki biznesu zakłada, że mężczyz
ni i kobiety majÄ… odmienny
sposób podejścia do organizowania życia społecznego, ze szczególnym wpływem na sposób
rozwiązywania konfliktów.
Tradycyjne podejście (poszukujące racjonalnych i obiektywnych zasad) zostało stworzone i
jest promowane niemal wyłącznie przez filozofów i myślicieli mężczyzn (Kant, Locke,
Bentham, Smith, oraz Mill).
 Etyka praw kontra  etyka dbałości
Tradycyjne ( męskie ) teorie zwykle nazywa się mianem  etyki praw , gdyż starają się
znalez
ć legitymizację dla zasad i interesów jednostki znajdującej się w sytuacji konfliktu.
Etyka feministyczna: proponuje odmienne podejście, które dostrzega jednostki głęboko
wrośnięte w sieć międzyludzkich zależności.
Odpowiedzialność za członków takiej sieci i podtrzymywanie wzajemnych zależności to
główna cecha tej etyki (a nie uzasadnianie abstrakcyjnych zasad moralnych). To podejście
często jest nazywane  etyką dbałości'.
2
Tabela2. Kontrast podejścia  męskiego i  kobiecego [y
ródło: Na podst. Maier (1997:
949)]
Etyki praw ( męskie ) Etyka dbałości i relacji
(etyka feministyczna)
Pogląd na Autonomiczna, odizolowana, Współzależni aktorzy
człowieka niezależna jednostka. Nośnik społecznej sieci.
ról grupowych.
Cel moralny. Sprawiedliwość i Unikanie krzywdy.
bezstronność. Podtrzymanie Podtrzymanie relacji.
reguł.
Problem Konflikt praw pomiędzy Konflikt odpowiedzialności w
moralny. jednostkami. sieci zależności.
Wartości. Prawa, obowiązki, Harmonia, empatia,
sprawiedliwość, równa społęczność, dbałość,
ochrona. odpowiedzialność, integracja.
Główne kwestie. Rezultaty. Proces.
Główna siła Konkurencja, zwycięstwo. Współpraca, kompromis.
społeczna.
Etyka feministyczna
Etyka feministyczna to podejście które uważa, że empatia, harmonijne i zdrowe społeczne
więzi, dbałość o innych i unikanie krzywdy są ważniejsze niż abstrakcyjne zasady.
Etyka dyskursu
Podejście tradycyjne: podać instrukcję na temat tego co dobre a co złe.
A co z sytuacją, w której borą udział tak różni ludzie jak np. fundamentalny chrześcijanin z
USA, ateista z Rosji, muzułmanin z Egiptu i buddysta z Japonii?
Podejście etyki dyskursu
Normy nie mogą być ostatecznie uzasadnione argumentami racjonalnymi lecz muszą być
niemal codziennie generowane i stosowane do rozwiÄ…zania etycznego konfliktu w codziennej
praktyce,
Etyczna refleksja powinna mieć swój początek w doświadczeniach życia codziennego (niż
być oparta o systemy wierzeń, które mogą być zbyt różne).
Ostatecznym celem etyki w biznesie powinno być pokojowe rozwiązanie konfliktu.
Etyka dyskursu
Etyka dyskursu ma na celu rozwiÄ…zanie etycznego konfliktu za pomocÄ… procesu
generowania norm w wyniku racjonalnej refleksji zaangażowanych stron nad sytuacją z
realnego życia.
3
Perspektywa postmodernistyczna
Zygmunt Bauman (1993), najbardziej znany przedstawiciel etyki postmodernistycznej,
argumentuje że kodyfikacja moralności za pomocą zasad i kodeksów zachowania (jak np. w
zbiurokratyzowanych organizacjach) i racjonalne podejście niszczy prawdziwe z
ródło
moralności, które jest zakorzenione w 'moralnym impulsie' w stosunku do innych.
To jest subiektywne, emocjonalne przeświadczenie, które człowiek ma na temat dobra i
zła, oparte na doświadczeniu, sentymentach i instynkcie. Osąd moralny to nic innego jak
fundamentalne uczucie.
Podejście etyki postmodernistycznej
Etyka postmodernistyczna lokuje moralność poza sferą racjonalności w  moralnym
impulsie w stosunku do innych.
Zachęca jednostkę do kwestionowania codziennych praktyk i zasad oraz słuchania i
podążania za emocjami, wewnętrznymi przeświadczeniami i  fundamentalnym uczuciem
dotyczącym tego co myśli o tym co dobre i złe w konkretnej sytuacji.
Podejście pragmatyczne
Pragmatyzm etyczny  łączenie racjonalności i emocji w podejściu do etyki biznesu,
Podejście pragmatyczne:
qð Uznaje teorie etyczne z caÅ‚Ä… ich różnorodnoÅ›ciÄ…,
qð RównoczeÅ›nie akceptujÄ…c, że współgrajÄ… one z czynnikami osobistymi, kulturowymi,
psychologicznymi, poznawczymi oraz kontekstem sytuacji i wszystko to ma wpływ na
podejmowanie decyzji moralnych w biznesie.
Tradycyjna i pluralistyczna perspektywa
Perspektywa tradycyjna
Dylemat etyczny
Jedno rozstrzygnięcie
dla rozwiÄ…zania
dylematu etycznego
 Soczewka etycznych teorii
21
4
Tradycyjna i pluralistyczna perspektywa
Perspektywa pluralistyczna
Dylemat etyczny
Różnorodność
 Pryzmat teorii etycznych
rozstrzygnięć
rozwiÄ…zujÄ…cych
dylemat etyczny.
22
5