Badania psychologiczne
Badania psychologiczne
kandydatów na kierowców
kandydatów na kierowców
Propozycja metodologii badań.
Propozycja metodologii badań.
Głos w dyskusji.
Głos w dyskusji.
Maria Jeżewska
Maria Jeżewska
Gdański Uniwersytet Medyczny
Gdański Uniwersytet Medyczny
Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej
Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej
Klinika Chorób Zawodowych i Wewnętrznych
Klinika Chorób Zawodowych i Wewnętrznych
Medycyna pracy / Psychologia pracy
Studenci VI Roku GUMed
Wypadki drogowe i ich skutki w
2011 roku (raport policji, www.policja.pl)
W 2011 roku wydarzyły się 40 065
wypadków drogowych
W wyniku wypadków drogowych 4 189
osób poniosło śmierć
W wypadkach rannych zostało 49 501
osób
W 2011 roku do jednostek Policji
zgłoszono 366 520 kolizji drogowych
Wypadki drogowe i ich skutki w
2011 roku
w porównaniu z rokiem 2009, kiedy to miały
miejsce 44 196 wypadki, liczba ta spadła o 4
131 wypadków (-9,3%),
w porównaniu z rokiem 2009, kiedy zginęły 4
572 osoby, nastąpił spadek o 383 oso-by (-
8,4%)
w porównaniu z rokiem 2010, w którym śmierć
poniosło 3 907 osób nastąpił wzrost o 282 osoby
(+7,2%).
w porównaniu do 2009 roku, kiedy obrażenia
odniosło 56 046 osób, liczba osób rannych
zmniejszyła się o 6 545 osób (-11,7%)
Wypadki drogowe i ich skutki w
2011 roku
w porównaniu do 2009 roku, kiedy obrażenia
odniosło 56 046 osób, liczba osób rannych
zmniejszyła się o 6 545 osób (-11,7%),
w porównaniu do roku 2010 kiedy zanotowano
48 952 osoby ranne, liczba ta zwiększyła się o
549 osób tj. (+1,1%).
w porównaniu do 2009 roku, w którym
zgłoszono Policji 381 769 kolizji, liczba ta
zmniejszyła się o 15 249 (-4%),
w porównaniu do 2010 roku, w którym
odnotowano 416 075 kolizji liczba zmniejszyła
się o 49 555 (-11,9%)
Wypadki drogowe i ich skutki
Wypadki drogowe i ich skutki
Majówka 2012
Majówka 2012
938 wypadki
65 osób zabitych
1218 zostało rannych
Od 27 kwietnia do 6 maja - 5201
nietrzez
wych kierowców
Długi weekend majowy a alkohol
Długi weekend majowy a alkohol
27.04 - 06.05.2012  5201
27.04 - 06.05.2012  5201
29.04 - 03.05.2011 - 2268
29.04 - 03.05.2011 - 2268
30.04 - 03.05.2010 - 2335
30.04 - 03.05.2010 - 2335
30.04 - 03.05.2009 - 2046
30.04 - 03.05.2009 - 2046
30.04 - 04.05.2008 - 2513
30.04 - 04.05.2008 - 2513
27.04 - 06.05.2007 - 4044
27.04 - 06.05.2007 - 4044
28.04 - 03.05.2006 - 3520
28.04 - 03.05.2006 - 3520
Wypadki komunikacyjne to jedno z
Wypadki komunikacyjne to jedno z
największych zagrożeń cywilizacyjnych
największych zagrożeń cywilizacyjnych
Najliczniejszą grupą powodującą wypadki są
Najliczniejszą grupą powodującą wypadki są
młodzi, niedoświadczeni kierowcy
młodzi, niedoświadczeni kierowcy
Kolejno bardzo dużą liczbę wypadków drogowych
Kolejno bardzo dużą liczbę wypadków drogowych
powodują nietrzez
wi kierowcy
powodują nietrzez
wi kierowcy
Niski stan bezpieczeństwa na drogach nasuwa
Niski stan bezpieczeństwa na drogach nasuwa
2 pytania:
2 pytania:
Jakie są przyczyny niebezpieczeństwa na drogach?
Jakie są przyczyny niebezpieczeństwa na drogach?
Jak można przeciwdziałać temu zjawisku?
Jak można przeciwdziałać temu zjawisku?
Bezpieczeństwo na drodze
Bezpieczeństwo na drodze
Co wpływa na bezpieczeństwo na drodze?
Co wpływa na bezpieczeństwo na drodze?
infrastruktura dróg
infrastruktura dróg
stan techniczny pojazdów
stan techniczny pojazdów
aktualne warunki klimatyczne i pogodowe
aktualne warunki klimatyczne i pogodowe
pory dnia i nocy
pory dnia i nocy
ponadto ogromne znaczenie ma
ponadto ogromne znaczenie ma
kondycja psychofizyczna kierujących pojazdami
kondycja psychofizyczna kierujących pojazdami
Psycholodzy komunikacji i transportu postulują wprowadzenie
Psycholodzy komunikacji i transportu postulują wprowadzenie
badań psychologicznych dla kandydatów na kierowców,
badań psychologicznych dla kandydatów na kierowców,
ponieważ dyspozycja fizjologiczna i psychologiczna mają
ponieważ dyspozycja fizjologiczna i psychologiczna mają
wpływ na bezpieczne zachowania kierowcy
wpływ na bezpieczne zachowania kierowcy
Badania wstępne dla kierowców
Badania wstępne dla kierowców
Przedstawiana propozycja metodologii badań
Przedstawiana propozycja metodologii badań
psychologicznych dla kandydatów na kierowców pozwoli
psychologicznych dla kandydatów na kierowców pozwoli
wskazać typ niebezpiecznego kierowcy na drodze i nie
wskazać typ niebezpiecznego kierowcy na drodze i nie
dopuścić go do ruchu drogowego.
dopuścić go do ruchu drogowego.
Badania wstępne mają poprawić stan bezpieczeństwa na
Badania wstępne mają poprawić stan bezpieczeństwa na
naszych drogach
naszych drogach
Proponujemy wykorzystanie:
Proponujemy wykorzystanie:
narzędzi psychologicznych dobrze znanych i dostępnych
narzędzi psychologicznych dobrze znanych i dostępnych
psychologom komunikacji
psychologom komunikacji
aparatury do badania sprawności psychomotorycznej już
aparatury do badania sprawności psychomotorycznej już
funkcjonującej w większości Pracowni
funkcjonującej w większości Pracowni
Dane o stanie motoryzacji i wypadkach
Dane o stanie motoryzacji i wypadkach
drogowych w Polsce
drogowych w Polsce
Od początku lat dziewięćdziesiątych liczba pojazdów
Od początku lat dziewięćdziesiątych liczba pojazdów
zarejestrowanych w Polsce systematycznie rośnie:
zarejestrowanych w Polsce systematycznie rośnie:
1999 rok - 13 169 216 pojazdów silnikowych
1999 rok - pojazdów silnikowych
2009 rok - 21 336 913 pojazdów silnikowych
2009 rok -
Położenie Polski na mapie Europy - jej usytuowanie na szlaku
Położenie Polski na mapie Europy - jej usytuowanie na szlaku
transportowym wschód  zachód generuje bardzo duży ruch
transportowym wschód  zachód generuje bardzo duży ruch
tranzytowy:
tranzytowy:
Transport
Transport
Podróże służbowe
Podróże służbowe
Dojazdy do pracy
Dojazdy do pracy
Wyjazdy turystyczne (Polaków i obcokrajowców)
Wyjazdy turystyczne (Polaków i obcokrajowców)
Dane o stanie motoryzacji i wypadkach
Dane o stanie motoryzacji i wypadkach
drogowych w Polsce 1995-2009 (raport policji 2009)
(raport policji 2009)
drogowych w Polsce 1995-2009
WYPADKI ZABICI RANNI
2009 44.196 4.572 56.046
2008 49.054 5.437 62.097
2007 49.536 5.583 63.224
2006 46.876 5.243 59.123
2005 48.100 5.444 61.191
2004 51.069 5.712 64.661
2003 51.078 5.640 63.900
2002 53.559 5.827 67.498
2001 53.799 5.534 68.194
2000 57.331 6.294 71.638
1999 55.106 6.730 68.449
1998 61.588 7.080 77.560
1997 66.586 7.311 83.162
1996 57.911 6.359 71.419
1995 56.904 6.900 70.226
Raport Komisji Europejskiej o stanie
Raport Komisji Europejskiej o stanie
bezpieczeństwa na europejskich drogach
bezpieczeństwa na europejskich drogach
Polska pomimo spadku liczby zdarzeń drogowych przy stałym wzroście
Polska pomimo spadku liczby zdarzeń drogowych przy stałym wzroście
liczby pojazdów jest  liderem w liczbie wypadków śmiertelnych i osób
liczby pojazdów jest  liderem w liczbie wypadków śmiertelnych i osób
poszkodowanych
poszkodowanych
Największe zagrożenia na polskich drogach to :
Największe zagrożenia na polskich drogach to :
lekceważenie przepisów ruchu drogowego,
lekceważenie przepisów ruchu drogowego,
nieodpowiedzialne zachowania użytkowników dróg,
nieodpowiedzialne zachowania użytkowników dróg,
bagatelizowanie ograniczeń prędkości,
bagatelizowanie ograniczeń prędkości,
brawura młodych kierowców i prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu.
brawura młodych kierowców i prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu.
Zagrożenie statystycznego Polaka w ruchu drogowym jest bardzo
Zagrożenie statystycznego Polaka w ruchu drogowym jest bardzo
wysokie i wynosi 12 zabitych na 100 tyś. mieszkańców - tj. dwa razy
wysokie i wynosi 12 zabitych na 100 tyś. mieszkańców - tj. dwa razy
wyższe niż w innych krajach europejskich (dane GUS wg stanu na 30.06.2009 r.)
wyższe niż w innych krajach europejskich (
W Polsce w 100 wypadkach drogowych życie traci ponad 11 osób
W Polsce w 100 wypadkach drogowych życie traci ponad 11 osób
Straty społeczne i ekonomiczne spowodowane wypadkami drogowymi
Straty społeczne i ekonomiczne spowodowane wypadkami drogowymi
wynoszą ponad 30 mld złotych rocznie
wynoszą ponad 30 mld złotych rocznie
Statystyki ilości zabitych i rannych
Statystyki ilości zabitych i rannych
przypadających na 2008 rok
przypadających na 2008 rok
Liczba zabitych w krajach UE 2008 Liczba rannych w krajach UE 2008
Młodzi kierowcy a wypadki
Młodzi kierowcy a wypadki
Młodzi kierowcy są narażeni na większe ryzyko wypadku
Młodzi kierowcy są narażeni na większe ryzyko wypadku
Młodzi kierowcy uczestniczą w wypadkach drogowych częściej niż by to wynikało z
Młodzi kierowcy uczestniczą w wypadkach drogowych częściej niż by to wynikało z
ich procentowego udziału w populacji kierowców.
ich procentowego udziału w populacji kierowców.
Jest to efektem działania dwóch czynników:
Jest to efektem działania dwóch czynników:
wieku kierowcy
wieku kierowcy
braku doświadczenia
braku doświadczenia
Kierowcy w wieku 18-30 lat, mający mniejsze niż pięcioletnie doświadczenie w
Kierowcy w wieku 18-30 lat, mający mniejsze niż pięcioletnie doświadczenie w
kierowaniu pojazdami, są - w porównaniu do bardziej doświadczonych kierowców - od 2 do 5
kierowaniu pojazdami, są - w porównaniu do bardziej doświadczonych kierowców - od 2 do 5
razy częściej uczestnikami wypadków drogowych
razy częściej uczestnikami wypadków drogowych
Styl jazdy , czyli nawyki prowadzenia samochodu rozwijają się u kierującego w miarę upływu
Styl jazdy , czyli nawyki prowadzenia samochodu rozwijają się u kierującego w miarę upływu
czasu
czasu
Wśród młodych kierowców obserwujemy tendencję do ryzykownego stylu jazdy, jak np.
Wśród młodych kierowców obserwujemy tendencję do ryzykownego stylu jazdy, jak np.
prowadzenie z duża prędkością, czy niezachowanie odpowiedniej odległości od innych pojazdów
prowadzenie z duża prędkością, czy niezachowanie odpowiedniej odległości od innych pojazdów
Młodzi kierowcy zaliczani są do grupy "wysokiego ryzyka"
Młodzi kierowcy zaliczani są do grupy "wysokiego ryzyka"
Analiza ich stylu jazdy pozwala wyróżnić grupy kierowców, które charakteryzują się:
Analiza ich stylu jazdy pozwala wyróżnić grupy kierowców, które charakteryzują się:
agresywnym stylem jazdy
agresywnym stylem jazdy
prowadzeniem samochodu jako sposobem na rozładowanie stresu czy
prowadzeniem samochodu jako sposobem na rozładowanie stresu czy
poszukiwaniem sensacji
poszukiwaniem sensacji
Ci sami młodzi ludzie wykazują dużą agresję i nerwowość nie tylko podczas
Ci sami młodzi ludzie wykazują dużą agresję i nerwowość nie tylko podczas
prowadzenia samochodu, ale także w innych sytuacjach
prowadzenia samochodu, ale także w innych sytuacjach
Zachowania prowadzące do wypadku
Zachowania prowadzące do wypadku
Wyróżniono cztery kategorie zachowań, mogących
Wyróżniono cztery kategorie zachowań, mogących
stanowić przyczynę wypadków:
stanowić przyczynę wypadków:
1. Osłabienie - odwrócenie uwagi:
1. Osłabienie - odwrócenie uwagi:
2. Nieostrożność, bezrefleksyjność i błędne spostrzeganie
2. Nieostrożność, bezrefleksyjność i błędne spostrzeganie
3. Senność wywołana niedoborem snu, przepracowaniem
3. Senność wywołana niedoborem snu, przepracowaniem
czy niedostosowaniem pory prowadzenia do
czy niedostosowaniem pory prowadzenia do
biologicznego zegara kierowcy.
biologicznego zegara kierowcy.
4. Podejmowanie ryzyka, zachowania rywalizacyjne i
4. Podejmowanie ryzyka, zachowania rywalizacyjne i
agresywne; skłonność do takiego reagowania jest
agresywne; skłonność do takiego reagowania jest
uwarunkowana osobowościowo [ M.J.Reid]
uwarunkowana osobowościowo [ M.J.Reid]
Kandydaci na kierowców
Kandydaci na kierowców
Różnice indywidualne w zakresie umiejętności
Różnice indywidualne w zakresie umiejętności
kierowania pojazdem
kierowania pojazdem
Badanie psychologiczne kierowców i kandydatów na kierowców jest badaniem
Badanie psychologiczne kierowców i kandydatów na kierowców jest badaniem
indywidualnym.
indywidualnym.
W standardowej procedurze oceny wyróżnia się cztery płaszczyzny:
W standardowej procedurze oceny wyróżnia się cztery płaszczyzny:
1. Ocena procesów percepcyjnych - pozwalających na sprawne wykonywanie
1. Ocena procesów percepcyjnych - pozwalających na sprawne wykonywanie
podjętych decyzji (koordynacja wzrokowo-ruchowa, spostrzegawczość, podzielność
podjętych decyzji (koordynacja wzrokowo-ruchowa, spostrzegawczość, podzielność
uwagi, szerokość pola widzenia)
uwagi, szerokość pola widzenia)
2. Ocena procesów intelektualnych  umożliwiających trafną ocenę sytuacji drogowej,
2. Ocena procesów intelektualnych  umożliwiających trafną ocenę sytuacji drogowej,
podjęcie i wykonanie właściwych decyzji (pamięć krótkotrwała, czas reakcji, ocena
podjęcie i wykonanie właściwych decyzji (pamięć krótkotrwała, czas reakcji, ocena
czasu, prędkości, dystansu, unikanie ryzyka)
czasu, prędkości, dystansu, unikanie ryzyka)
3. Ocena temperamentu i cech osobowości  odpowiedzialność, krytycyzm, styl
3. Ocena temperamentu i cech osobowości  odpowiedzialność, krytycyzm, styl
rozwiązywania zadań, kontrola emocjonalna, umiejętności przewidywania, postawa
rozwiązywania zadań, kontrola emocjonalna, umiejętności przewidywania, postawa
pro- i antyspołeczna (stosowanie się do przepisów drogowych, koncentracja, pewność
pro- i antyspołeczna (stosowanie się do przepisów drogowych, koncentracja, pewność
siebie, zmiana decyzji)
siebie, zmiana decyzji)
4. Ocena prawdopodobieństwa zachowania w sytuacjach trudnych
4. Ocena prawdopodobieństwa zachowania w sytuacjach trudnych
Procesy te powinny być rozpatrywane są w aspekcie wpływu wieku i
Procesy te powinny być rozpatrywane są w aspekcie wpływu wieku i
doświadczenia w kierowaniu pojazdem
doświadczenia w kierowaniu pojazdem
Przedstawione powyżej sprawności i cechy rozwijają się, zmieniają i degradują
Przedstawione powyżej sprawności i cechy rozwijają się, zmieniają i degradują
nierównomiernie w trakcie życia każdej osoby
nierównomiernie w trakcie życia każdej osoby
Ocena procesów percepcyjnych i
Ocena procesów percepcyjnych i
intelektualnych
intelektualnych
Odbiór bodz
ców - przetwarzanie informacji  myślenie  uwaga
Odbiór bodz
ców - przetwarzanie informacji  myślenie  uwaga
Liczba równocześnie przetwarzanych informacji u człowieka jest
Liczba równocześnie przetwarzanych informacji u człowieka jest
ograniczona - kierujący powinien umiejętnie selekcjonować bodz
ce
ograniczona - kierujący powinien umiejętnie selekcjonować bodz
ce
docierające do niego podczas jazdy
docierające do niego podczas jazdy
Wśród sprawności i umiejętności koniecznych do bezpiecznego
Wśród sprawności i umiejętności koniecznych do bezpiecznego
prowadzenia pojazdów ogromną rolę odgrywa przetwarzanie
prowadzenia pojazdów ogromną rolę odgrywa przetwarzanie
informacji ludzie w różny sposób przetwarzają informacje
informacji ludzie w różny sposób przetwarzają informacje
Kierujący jest zmuszony do przetwarzania ogromnej liczby informacji
Kierujący jest zmuszony do przetwarzania ogromnej liczby informacji
znajdujących się w zasięgu jego pola widzenia
znajdujących się w zasięgu jego pola widzenia
Problem podzielności uwagi - istnieje zależność między błędami
Problem podzielności uwagi - istnieje zależność między błędami
kierującego, odnoszącymi się do umiejętności przenoszenia uwagi z
kierującego, odnoszącymi się do umiejętności przenoszenia uwagi z
jednej czynności na drugą, a jego uczestnictwem w wypadkach
jednej czynności na drugą, a jego uczestnictwem w wypadkach
drogowych
drogowych
Stwierdzono bezpośredni związek między koncentracją uwagi
Stwierdzono bezpośredni związek między koncentracją uwagi
kierowcy (umiejętność przechodzenia od jednego do drugiego
kierowcy (umiejętność przechodzenia od jednego do drugiego
zadania bez większego wysiłku i straty jakości działania) a jego
zadania bez większego wysiłku i straty jakości działania) a jego
uczestnictwem w wypadku drogowym
uczestnictwem w wypadku drogowym
Odbiór bodz
ców - przetwarzanie
Odbiór bodz
ców - przetwarzanie
informacji  myślenie  uwaga c.d.
informacji  myślenie  uwaga c.d.
Wykazano, iż wielu wypadków można by uniknąć, gdyby uwaga
Wykazano, iż wielu wypadków można by uniknąć, gdyby uwaga
kierującego była skierowana w danym momencie na informacje istotne
kierującego była skierowana w danym momencie na informacje istotne
dla bezpieczeństwa, a nie dla dobrego samopoczucia kierowcy
dla bezpieczeństwa, a nie dla dobrego samopoczucia kierowcy
Percepcja nie jest jedynie biernym odbiorem wrażeń ze środowiska
Percepcja nie jest jedynie biernym odbiorem wrażeń ze środowiska
zewnętrznego, ale jest efektem interakcji informacji płynących z
zewnętrznego, ale jest efektem interakcji informacji płynących z
zewnątrz oraz zapamiętanych doświadczeń, postaw czy stałych lub
zewnątrz oraz zapamiętanych doświadczeń, postaw czy stałych lub
chwilowych potrzeb odbiorcy
chwilowych potrzeb odbiorcy
Koncentracja, przerzutność i podzielność uwagi kierującego w dużej
Koncentracja, przerzutność i podzielność uwagi kierującego w dużej
mierze uzależniona jest od trudności zadania
mierze uzależniona jest od trudności zadania
Wśród nich istotną rolę odgrywa umiejętność dokonania trafnej oceny
Wśród nich istotną rolę odgrywa umiejętność dokonania trafnej oceny
prędkości i odległości oraz szybkość reakcji
prędkości i odległości oraz szybkość reakcji
Percepcja zazwyczaj umożliwia trafną ocenę sytuacji, jednak w
Percepcja zazwyczaj umożliwia trafną ocenę sytuacji, jednak w
pewnych okolicznościach, np. pod wpływem stresu, w specyficznych
pewnych okolicznościach, np. pod wpływem stresu, w specyficznych
warunkach społecznych, bądz
u osób o patologicznej, czy
warunkach społecznych, bądz
u osób o patologicznej, czy
nieprawidłowej strukturze osobowości ocena może ulec
nieprawidłowej strukturze osobowości ocena może ulec
zniekształceniu
zniekształceniu
Gdy do kierowcy dopływa zbyt wiele informacji musi on podejmować
Gdy do kierowcy dopływa zbyt wiele informacji musi on podejmować
decyzję, na których informacjach skupi swoją uwagę, a które zignoruje
decyzję, na których informacjach skupi swoją uwagę, a które zignoruje
Ocena temperamentu i cech osobowości
Ocena temperamentu i cech osobowości
Wszyscy psychologowie są zgodni, co do konieczności badania
Wszyscy psychologowie są zgodni, co do konieczności badania
cech temperamentalych i osobowościowych u kierowców, a
cech temperamentalych i osobowościowych u kierowców, a
zwłaszcza u młodych, niedoświadczonych kandydatów
zwłaszcza u młodych, niedoświadczonych kandydatów
Różnice między ludz
mi na poziomie temperamentu w zakresie ich niskiej lub wysokiej
Różnice między ludz
mi na poziomie temperamentu w zakresie ich niskiej lub wysokiej
reaktywności są podstawą odmiennego stylu samoregulacji.
reaktywności są podstawą odmiennego stylu samoregulacji.
Aktywny tryb samoregulacji (osoby o niskiej reaktywności) oznacza poszukiwanie przez
Aktywny tryb samoregulacji (osoby o niskiej reaktywności) oznacza poszukiwanie przez
nich wrażeń i dodatkowych pobudzeń, a także działań ryzykownych i niebezpiecznych.
nich wrażeń i dodatkowych pobudzeń, a także działań ryzykownych i niebezpiecznych.
Bierny typ samoregulacji (osoby o wysokiej reaktywności) to poszukiwanie sytuacji
Bierny typ samoregulacji (osoby o wysokiej reaktywności) to poszukiwanie sytuacji
dobrze określonych, bezpiecznych, o niskim współczynniku ryzyka.
dobrze określonych, bezpiecznych, o niskim współczynniku ryzyka.
Cechy temperamentu wyznaczają także odporność jednostki na stres.
Cechy temperamentu wyznaczają także odporność jednostki na stres.
Związek między typem temperamentu a stylem jazdy na drodze jest oczywisty.
Związek między typem temperamentu a stylem jazdy na drodze jest oczywisty.
Stabilność psychiczna wynika z optymalnych cech osobowości  przejawia się
Stabilność psychiczna wynika z optymalnych cech osobowości  przejawia się
efektywnym działaniem wobec wyzwań, niepowodzeń i zagrożeń.
efektywnym działaniem wobec wyzwań, niepowodzeń i zagrożeń.
Nieprawidłowe cechy osobowości powodują występowanie destrukcyjnych emocji takich
Nieprawidłowe cechy osobowości powodują występowanie destrukcyjnych emocji takich
jak agresja, lęk i strach.
jak agresja, lęk i strach.
W stanie emocjonalnego pobudzenia ulega zakłóceniu cała sfera sensorycznej
W stanie emocjonalnego pobudzenia ulega zakłóceniu cała sfera sensorycznej
percepcji.
percepcji.
Rola poziomu lęku, agresywności oraz temperamentu i
Rola poziomu lęku, agresywności oraz temperamentu i
zachowań społecznych na styl i sposób prowadzenia
zachowań społecznych na styl i sposób prowadzenia
pojazdu
pojazdu
Nie można podważyć tezy, że ludzie poruszają się po drogach
Nie można podważyć tezy, że ludzie poruszają się po drogach
zgodnie z reprezentowanym przez siebie typem osobowości i
zgodnie z reprezentowanym przez siebie typem osobowości i
temperamentu:
temperamentu:
Wysoka agresja i lęk współwystępuje w 2 na 3 wypadkach i
Wysoka agresja i lęk współwystępuje w 2 na 3 wypadkach i
kolizjach,
kolizjach,
Zawyżona ocena kompetencyjna współwystępuje w 2 na 3
Zawyżona ocena kompetencyjna współwystępuje w 2 na 3
wypadkach i kolizjach,
wypadkach i kolizjach,
Obniżony poziom podzielności, przerzutności i koncentracji uwagi
Obniżony poziom podzielności, przerzutności i koncentracji uwagi
współwystępuje, w co drugim wypadku i kolizji,
współwystępuje, w co drugim wypadku i kolizji,
Nieumiejętność, bądz
niezdolność do nieprzestrzegania norm
Nieumiejętność, bądz
niezdolność do nieprzestrzegania norm
społecznych współwystępuje w 1 na 3 wypadki i kolizje,
społecznych współwystępuje w 1 na 3 wypadki i kolizje,
Niska sprawność w sferze inteligencji abstrakcyjnej
Niska sprawność w sferze inteligencji abstrakcyjnej
współwystępuje w 1 na 3 w wypadki i kolizje. [J. Bąk]
współwystępuje w 1 na 3 w wypadki i kolizje. [J. Bąk]
Ocena prawdopodobieństwa zachowania
Ocena prawdopodobieństwa zachowania
w sytuacjach trudnych
w sytuacjach trudnych
Podejmowanie decyzji pod wpływem stresu  sytuacja krytyczna
Podejmowanie decyzji pod wpływem stresu  sytuacja krytyczna
wymaga od kierującego odpowiedniej reakcji w jak najkrótszym czasie; im
wymaga od kierującego odpowiedniej reakcji w jak najkrótszym czasie; im
bardziej niespodziewana jest sytuacja i mniej doświadczony kierowca, tym
bardziej niespodziewana jest sytuacja i mniej doświadczony kierowca, tym
więcej czasu zajmuje mu ocena sytuacji oraz podjęcie właściwej decyzji o
więcej czasu zajmuje mu ocena sytuacji oraz podjęcie właściwej decyzji o
reakcji
reakcji
Oceny w trudnych sytuacjach - w sytuacjach zagrożenia decydujące
Oceny w trudnych sytuacjach - w sytuacjach zagrożenia decydujące
znaczenie ma podjęcie prawidłowej decyzji w krótkim czasie; im bardziej
znaczenie ma podjęcie prawidłowej decyzji w krótkim czasie; im bardziej
niecodzienna jest sytuacja i mniej doświadczony kierowca, tym więcej
niecodzienna jest sytuacja i mniej doświadczony kierowca, tym więcej
czasu zabiera mu przeanalizowanie informacji i podjęcie decyzji
czasu zabiera mu przeanalizowanie informacji i podjęcie decyzji
Zachowania ryzykowne - błędne decyzje podejmowane są przede
Zachowania ryzykowne - błędne decyzje podejmowane są przede
wszystkim przez kierowców w pierwszych latach prowadzenia pojazdu
wszystkim przez kierowców w pierwszych latach prowadzenia pojazdu
Istnieje ścisły związek między decyzją o ryzykownym zachowaniu a
Istnieje ścisły związek między decyzją o ryzykownym zachowaniu a
jego oceną
jego oceną
Zbyt optymistyczna ocena własnych zdolności poznawczych i
Zbyt optymistyczna ocena własnych zdolności poznawczych i
umiejętności kontrolowania ruchu pojazdu; kierowcy mają zawyżoną
umiejętności kontrolowania ruchu pojazdu; kierowcy mają zawyżoną
samoocenę, co do swoich umiejętności w sytuacji prowadzenia pojazdu.
samoocenę, co do swoich umiejętności w sytuacji prowadzenia pojazdu.
Czy psycholodzy mają udział w poprawie
Czy psycholodzy mają udział w poprawie
bezpieczeństwa na drogach?
bezpieczeństwa na drogach?
W Polsce bezpieczeństwem na drogach zajmują się:
W Polsce bezpieczeństwem na drogach zajmują się:
Ministerstwo Transportu
Ministerstwo Transportu
Instytut Transportu Samochodowego
Instytut Transportu Samochodowego
Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego
Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego
Stowarzyszenia na czele, których stoi Stowarzyszenie
Stowarzyszenia na czele, których stoi Stowarzyszenie
 Droga i Bezpieczeństwo
 Droga i Bezpieczeństwo
Działania prewencyjne psychologów, którzy na co dzień
Działania prewencyjne psychologów, którzy na co dzień
zajmują się psychologią komunikacji i transportu
zajmują się psychologią komunikacji i transportu
CZYNNIK LUDZKI
CZYNNIK LUDZKI
Aktualna kondycja psychologiczna kierowcy wiąże się z jego
Aktualna kondycja psychologiczna kierowcy wiąże się z jego
odpornością na stres i umiejętnością radzenia sobie w sytuacjach
odpornością na stres i umiejętnością radzenia sobie w sytuacjach
trudnych, co ma ogromny wpływ na styl podejmowania decyzji na
trudnych, co ma ogromny wpływ na styl podejmowania decyzji na
drodze.
drodze.
Wszystko to opiera się na głębokich strukturach naszej osobowości.
Wszystko to opiera się na głębokich strukturach naszej osobowości.
To właśnie osobowość powoduje, że w różnych sytuacjach każdy z
To właśnie osobowość powoduje, że w różnych sytuacjach każdy z
nas zachowuje się w inny, specyficzny, ale i typowy dla siebie sposób.
nas zachowuje się w inny, specyficzny, ale i typowy dla siebie sposób.
Fundamentalne znaczenie ma fizjologiczna podstawa procesów
Fundamentalne znaczenie ma fizjologiczna podstawa procesów
psychicznych, leżących u podstaw prawidłowego kierowania
psychicznych, leżących u podstaw prawidłowego kierowania
pojazdem, ale kolejnym warunkiem bezpiecznego prowadzenia
pojazdem, ale kolejnym warunkiem bezpiecznego prowadzenia
pojazdu jest dojrzałość społeczna i emocjonalna kierującego.
pojazdu jest dojrzałość społeczna i emocjonalna kierującego.
Jej wyznacznikiem jest poziom niektórych elementów naszej
Jej wyznacznikiem jest poziom niektórych elementów naszej
osobowości takich jak: poziom lęku i agresywności, obraz siebie i
osobowości takich jak: poziom lęku i agresywności, obraz siebie i
samoocena oraz poczucie winy, umiejscowienie kontroli i poczucie
samoocena oraz poczucie winy, umiejscowienie kontroli i poczucie
sensu życia.
sensu życia.
W/w wybrane cechy osobowości są determinantami w/w dojrzałości
W/w wybrane cechy osobowości są determinantami w/w dojrzałości
odpowiedzialnej za bezpieczne kierowanie pojazdami.
odpowiedzialnej za bezpieczne kierowanie pojazdami.
Poziom wybranych elementów osobowości ma wpływ na kierowanie
Poziom wybranych elementów osobowości ma wpływ na kierowanie
pojazdem w sposób optymalny.
pojazdem w sposób optymalny.
Nowelizacja Prawa o Ruchu Drogowym
Nowelizacja Prawa o Ruchu Drogowym
Wiele badań wskazuje na to, że zachowanie człowieka jest główną
Wiele badań wskazuje na to, że zachowanie człowieka jest główną
przyczyną ponad połowy wypadków drogowych
przyczyną ponad połowy wypadków drogowych
Zbyt niski oraz podwyższony poziom lęku, wysoka agresywność,
Zbyt niski oraz podwyższony poziom lęku, wysoka agresywność,
zawyżona samoocena i nieadekwatny obraz siebie, a ponadto słabe
zawyżona samoocena i nieadekwatny obraz siebie, a ponadto słabe
poczucie winy, zewnętrzne umiejscowienie kontroli i obniżone
poczucie winy, zewnętrzne umiejscowienie kontroli i obniżone
poczucie sensu życia sprzyjają wysokiej wypadkowości.
poczucie sensu życia sprzyjają wysokiej wypadkowości.
Młody wiek, brak doświadczenia oraz nadużywanie alkoholu wzmaga
Młody wiek, brak doświadczenia oraz nadużywanie alkoholu wzmaga
ilość wypadków
ilość wypadków
Prace nad nowelizacją Prawa o Ruchu Drogowym zakładają, że
Prace nad nowelizacją Prawa o Ruchu Drogowym zakładają, że
badaniami psychologicznymi będą objęci nie tylko kierowcy zawodowi,
badaniami psychologicznymi będą objęci nie tylko kierowcy zawodowi,
ale także kandydaci na kierowców.
ale także kandydaci na kierowców.
Badania te będą stanowiły o doborze/ selekcji kandydatów na
Badania te będą stanowiły o doborze/ selekcji kandydatów na
kierowców, a co za tym idzie zwiększały prawdopodobieństwo
kierowców, a co za tym idzie zwiększały prawdopodobieństwo
bezpiecznego kierowania pojazdem.
bezpiecznego kierowania pojazdem.
Badania psychologiczne kandydatów na kierowców pozwolą
Badania psychologiczne kandydatów na kierowców pozwolą
przewidzieć typ osobowości niebezpiecznego kierowcy na drodze i nie
przewidzieć typ osobowości niebezpiecznego kierowcy na drodze i nie
dopuścić, bądz
wyeliminować go z ruchu drogowego.
dopuścić, bądz
wyeliminować go z ruchu drogowego.
Aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące
Aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące
badań psychologicznych kierowców w Polsce
badań psychologicznych kierowców w Polsce
Obowiązujące przepisy prawa polskiego
Obowiązujące przepisy prawa polskiego
o Ustawa Prawo o ruchu drogowym  Dz.U. z 1997 r. nr 98, poz. 602
o Ustawa Prawo o ruchu drogowym  Dz.U. z 1997 r. nr 98, poz. 602
na badania psychotechniczne muszą się zgłosić m.in. kierowcy
na badania psychotechniczne muszą się zgłosić m.in. kierowcy
zawodowi (osoby zatrudnione w charakterze kierowcy), kandydaci na
zawodowi (osoby zatrudnione w charakterze kierowcy), kandydaci na
egzaminatorów i instruktorów jazdy oraz osoby, które utraciły prawo
egzaminatorów i instruktorów jazdy oraz osoby, które utraciły prawo
jazdy na skutek przekroczenia limitu punktów karnych lub prowadzenia
jazdy na skutek przekroczenia limitu punktów karnych lub prowadzenia
pojazdu pod wpływem alkoholu albo innych środków odurzających.
pojazdu pod wpływem alkoholu albo innych środków odurzających.
Badaniom tym powinni się poddać również kierowcy, którzy
Badaniom tym powinni się poddać również kierowcy, którzy
spowodowali wypadek, w wyniku, którego ucierpieli ludzie (zabici bądz

spowodowali wypadek, w wyniku, którego ucierpieli ludzie (zabici bądz

ranni).
ranni).
o Rozporządzenie z dnia 3 stycznia 2007 r. (Dz.U. nr 235 poz. 1701),
o Rozporządzenie z dnia 3 stycznia 2007 r. (Dz.U. nr 235 poz. 1701),
określają okres ważności badań psychotechnicznych wykonanych
określają okres ważności badań psychotechnicznych wykonanych
przez kierowców. Ustawa zakłada, że badania lekarskie i
przez kierowców. Ustawa zakłada, że badania lekarskie i
psychologiczne będą wykonywane do 60 roku życia, co 5 lat, a
psychologiczne będą wykonywane do 60 roku życia, co 5 lat, a
powyżej 60 roku życia, co 30 miesięcy.
powyżej 60 roku życia, co 30 miesięcy.
Lekarz medycyny pracy ma także prawo zalecić wizytę w pracowni
Lekarz medycyny pracy ma także prawo zalecić wizytę w pracowni
psychologicznej, jeśli ma wątpliwości, co do kondycji
psychologicznej, jeśli ma wątpliwości, co do kondycji
psychotechnicznej kierowcy.
psychotechnicznej kierowcy.
Czy w Polsce wejdą w życie nowe przepisy
Czy w Polsce wejdą w życie nowe przepisy
dotyczące kandydatów na kierowców?
dotyczące kandydatów na kierowców?
W 2004 r. Polska wchodząc w struktury Unii Europejskiej podjęła
W 2004 r. Polska wchodząc w struktury Unii Europejskiej podjęła
zobowiązanie dotyczące radykalnej poprawy bezpieczeństwa ruchu
zobowiązanie dotyczące radykalnej poprawy bezpieczeństwa ruchu
drogowego.
drogowego.
Perspektywiczne plany Unii Europejskiej zakładają podjęcie działań
Perspektywiczne plany Unii Europejskiej zakładają podjęcie działań
mających na celu ograniczenie o 50 % liczby osób, które giną w ciągu
mających na celu ograniczenie o 50 % liczby osób, które giną w ciągu
roku wskutek wypadków drogowych.
roku wskutek wypadków drogowych.
Podejmując to wyzwanie Rada Ministrów RP w 2006 r. przyjęła nowy
Podejmując to wyzwanie Rada Ministrów RP w 2006 r. przyjęła nowy
program poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce  Gambit
program poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce  Gambit
2005 .
2005 .
Program ten został przygotowany w oparciu o wcześniejszy program
Program ten został przygotowany w oparciu o wcześniejszy program
poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego z 2001 r.
poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego z 2001 r.
Dla psychologów transportu bardzo istotne znaczenie ma fakt, że w
Dla psychologów transportu bardzo istotne znaczenie ma fakt, że w
projekcie nowej ustawy o szkoleniu i reedukacji kierowców znalazł się
projekcie nowej ustawy o szkoleniu i reedukacji kierowców znalazł się
zapis o obowiązkowych badaniach psychologicznych kandydatów na
zapis o obowiązkowych badaniach psychologicznych kandydatów na
kierowców. Zapis taki był przez środowisko psychologiczne postulowany
kierowców. Zapis taki był przez środowisko psychologiczne postulowany
od dawna.
od dawna.
Konieczność przyjęcia nowych, efektywnych rozwiązań
Konieczność przyjęcia nowych, efektywnych rozwiązań
pozwalających na podniesienie kwalifikacji kierowców
pozwalających na podniesienie kwalifikacji kierowców
uzasadniają obiektywne fakty, liczby i dane, bowiem
uzasadniają obiektywne fakty, liczby i dane, bowiem
aktualnie:
aktualnie:
najbardziej liczna grupa kierowców uczestniczących w wypadkach to
najbardziej liczna grupa kierowców uczestniczących w wypadkach to
osoby w wieku 18-24 lata, które posiadają prawo jazdy krócej niż dwa
osoby w wieku 18-24 lata, które posiadają prawo jazdy krócej niż dwa
lata (w okresie ostatnich 10 lat zaobserwowano tendencję wzrostową o
lata (w okresie ostatnich 10 lat zaobserwowano tendencję wzrostową o
10% udziału tych osób,jako sprawców wypadków),
10% udziału tych osób,jako sprawców wypadków),
w wypadkach z udziałem młodych kierowców aż 83% ofiar (zabitych)
w wypadkach z udziałem młodych kierowców aż 83% ofiar (zabitych)
to także ludzie w przedziale wieku 18-24 lata,
to także ludzie w przedziale wieku 18-24 lata,
liczba ciężkich wypadków drogowych w Polsce jest trzykrotnie wyższa
liczba ciężkich wypadków drogowych w Polsce jest trzykrotnie wyższa
niż w innych krajach UE, a w wypadkach drogowych w Polsce (w
niż w innych krajach UE, a w wypadkach drogowych w Polsce (w
stosunku do liczby ludności) ginie trzykrotnie więcej osób niż w krajach
stosunku do liczby ludności) ginie trzykrotnie więcej osób niż w krajach
UE.
UE.
Badanie psychologiczne kandydata na
Badanie psychologiczne kandydata na
kierowcę  co powinno zawierać?
kierowcę  co powinno zawierać?
1. Badania kandydatów na kierowców powinny obejmować ocenę
1. Badania kandydatów na kierowców powinny obejmować ocenę
sprawności umysłowej, przy czym test mierzący sprawność
sprawności umysłowej, przy czym test mierzący sprawność
intelektualną winien być wysoce diagnostyczny (upośledzenie
intelektualną winien być wysoce diagnostyczny (upośledzenie
umysłowe dyskwalifikuje kandydata do uzyskania pozytywnego
umysłowe dyskwalifikuje kandydata do uzyskania pozytywnego
orzeczenia).
orzeczenia).
2. Kolejna składowa badania psychologicznego kandydata na
2. Kolejna składowa badania psychologicznego kandydata na
kierowcę to test precyzujący podstawową strukturę osobowości i/lub
kierowcę to test precyzujący podstawową strukturę osobowości i/lub
test badający temperament.
test badający temperament.
3. Ocena zdolności psychomotorycznych, tj. badania aparaturowe:
3. Ocena zdolności psychomotorycznych, tj. badania aparaturowe:
" czas reakcji kandydata na kierowcę,
" czas reakcji kandydata na kierowcę,
" koordynacja wzrokowo-ruchowa,
" koordynacja wzrokowo-ruchowa,
" zdolność widzenia przestrzennego,
" zdolność widzenia przestrzennego,
" umiejętność koncentracji i elastyczności uwagi w warunkach presji
" umiejętność koncentracji i elastyczności uwagi w warunkach presji
czasowej.
czasowej.
Proponujemy zastosowanie następujących metod
Proponujemy zastosowanie następujących metod
psychologicznych w badaniach dla kandydatów na
psychologicznych w badaniach dla kandydatów na
kierowców:
kierowców:
1. Wywiad psychologiczny (ankieta) dla kandydata na kierowcę.
1. Wywiad psychologiczny (ankieta) dla kandydata na kierowcę.
2. Testy  B - niewerbalny test służący do badania zdolności
2. Testy  B - niewerbalny test służący do badania zdolności
spostrzegania i poprawności logicznego myślenia; pozwala ocenić
spostrzegania i poprawności logicznego myślenia; pozwala ocenić
poziom analizy i syntezy
poziom analizy i syntezy
3. Kwestionariusz NEO-FFI (P. T. Costa Jr i R. McCrae)- precyzujący
3. Kwestionariusz NEO-FFI (P. T. Costa Jr i R. McCrae)- precyzujący
strukturę osobowości z uwzględnieniem poziomu: neurotyzmu,
strukturę osobowości z uwzględnieniem poziomu: neurotyzmu,
ekstrawersji, otwartości na doświadczenie, ugodowości i
ekstrawersji, otwartości na doświadczenie, ugodowości i
sumienności
sumienności
4. Kwestionariusz Temperamentu PTS (J. Strelau, A. Angleitner i B.
4. Kwestionariusz Temperamentu PTS (J. Strelau, A. Angleitner i B.
Zawadzki)  ustalający siłę pobudzenia i hamowania procesów
Zawadzki)  ustalający siłę pobudzenia i hamowania procesów
psychicznych, ich ruchliwość oraz równowagę między nimi
psychicznych, ich ruchliwość oraz równowagę między nimi
5. Cechy psychomotoryczne kandydatów na kierowców, badane w
5. Cechy psychomotoryczne kandydatów na kierowców, badane w
oparciu o poniższą diagnostykę aparaturową:
oparciu o poniższą diagnostykę aparaturową:
" Stereometr
" Stereometr
" Miernik Czasu Reakcji
" Miernik Czasu Reakcji
" Aparat Krzyżowy- badanie koordynacji wzrokowo-ruchowej
" Aparat Krzyżowy- badanie koordynacji wzrokowo-ruchowej
" Tensor/Tablice Poperleutera - badanie koncentracji uwagi
" Tensor/Tablice Poperleutera - badanie koncentracji uwagi
pod presją czasu
pod presją czasu
Badanie psychologiczne kandydatów na
Badanie psychologiczne kandydatów na
kierowców
kierowców
Proponujemy narzędzia psychologiczne dobrze znane i
Proponujemy narzędzia psychologiczne dobrze znane i
dostępne psychologom transportu i komunikacji
dostępne psychologom transportu i komunikacji
Sugerujemy wykorzystanie aparatury do badania
Sugerujemy wykorzystanie aparatury do badania
sprawności psychomotorycznej już funkcjonującej w
sprawności psychomotorycznej już funkcjonującej w
większości Pracowni
większości Pracowni
Czas trwania badania psychologicznego kandydata na
Czas trwania badania psychologicznego kandydata na
kierowcę nie powinien przekroczyć 1 godziny; wraz z
kierowcę nie powinien przekroczyć 1 godziny; wraz z
rejestracją i wypisaniem przeczenia pobyt osoby badanej
rejestracją i wypisaniem przeczenia pobyt osoby badanej
w Pracowni psychologicznej nie powinien trwać dłużej
w Pracowni psychologicznej nie powinien trwać dłużej
niż 1,5 godziny.
niż 1,5 godziny.
 Przedstawiamy propozycję metodologii badań psychologicznych dla
Przedstawiamy propozycję metodologii badań psychologicznych dla
kandydatów na kierowców, która pozwoli wskazać typ
kandydatów na kierowców, która pozwoli wskazać typ
niebezpiecznego kierowcy na drodze i nie dopuścić go do ruchu
niebezpiecznego kierowcy na drodze i nie dopuścić go do ruchu
drogowego.
drogowego.
Badania wstępne mają poprawić stan bezpieczeństwa na naszych
Badania wstępne mają poprawić stan bezpieczeństwa na naszych
drogach.
drogach.
Badania psychologiczne, potocznie zwane przez kierowców
Badania psychologiczne, potocznie zwane przez kierowców
psychotechnicznymi, pełnią funkcję edukacyjną i profilaktyczną, a w
psychotechnicznymi, pełnią funkcję edukacyjną i profilaktyczną, a w
przypadku kandydatów na kierowców także selekcyjną.
przypadku kandydatów na kierowców także selekcyjną.
Funkcja edukacyjna i profilaktyczna to uświadamianie kierowcy jego
Funkcja edukacyjna i profilaktyczna to uświadamianie kierowcy jego
możliwości i ograniczeń, mocnych i słabych stron, (co wiąże się z
możliwości i ograniczeń, mocnych i słabych stron, (co wiąże się z
poziomem uzyskanych wyników badań).
poziomem uzyskanych wyników badań).
Funkcja selekcyjna polega na niedopuszczeniu kandydata na
Funkcja selekcyjna polega na niedopuszczeniu kandydata na
kierowcę do ruchu drogowego, bądz
opóz
nieniu tego momentu, aż
kierowcę do ruchu drogowego, bądz
opóz
nieniu tego momentu, aż
do chwili uzyskania przezeń pełnej sprawności, bądz
dojrzałości
do chwili uzyskania przezeń pełnej sprawności, bądz
dojrzałości
psychologicznej.
psychologicznej.
Niezdolność bezwarunkowa kandydata na kierowcę zdarza się
Niezdolność bezwarunkowa kandydata na kierowcę zdarza się
niezmiernie rzadko. Natomiast warunkowa, na określony czas
niezmiernie rzadko. Natomiast warunkowa, na określony czas
(opóz
nienie w dopuszczeniu go do ruchu drogowego), pozwala
(opóz
nienie w dopuszczeniu go do ruchu drogowego), pozwala
kandydatowi na kierowcę podjąć wskazane przez psychologa
kandydatowi na kierowcę podjąć wskazane przez psychologa
działania umożliwiające mu w przyszłości bycie bezpiecznym
działania umożliwiające mu w przyszłości bycie bezpiecznym
kierowcą.
kierowcą.
WSZYSTKIM KIEROWCOM
WSZYSTKIM KIEROWCOM
ŻYCZYMY BEZPIECZNEJ JAZDY!
ŻYCZYMY BEZPIECZNEJ JAZDY!
DZI
KUJ
ZA UWAG

DZI
KUJ
ZA UWAG