Bankowość wykłady (notatki ze slajdów)

BANKOWOŚĆ
dr Maria Golec
2011/2012
ISTOTA I FUNKCJE BANKÓW
Plan wykładu
w� Istota banku
w� Rola banków w gospodarce
w� System bankowy
w� Modele systemu finansowego
w� Rodzaje banków
Cechą różniącą bankierów od złotników jest to, że bankier używa w swojej
działalności cudzych pieniędzy .
David Ricardo
Cechy banku
�� specjalistyczna firma handlowa, handlująca pieniędzmi
�� występują ograniczenia w tworzeniu banków
�� wykonywanie określonych usług finansowych
�� udział kapitałów własnych w finansowaniu działalności jest niski
Domy bankowe istniały w Babilonii w IV w. p.n.e. , w starożytnej Grecji i Rzymie.
Bankowość nowożytna rozwinęła się od XII w. w miastach włoskich pierwszy bank
1157 r. w Wenecji.
Włoskie słowo banca oznaczało stół (ławę), za którym siadali pierwsi bankierzy w
dzielnicach handlowych i wymieniali pieniądze;
Definicja banku
Prawną definicję banku zawiera Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe.
Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na
podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Pojęcie instytucji kredytowej
�� Pojęcie instytucji kredytowej występuje regulacjach UE - jest to pojęcie szersze od
pojęcia bank.
�� Instytucja kredytowa oznacza podmiot, którego przedmiotem działalności jest
przyjmowanie od ludności wkładów pieniężnych i innych środków podlegających
zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek lub na wydawaniu
pieniądza elektronicznego.
8
9
Przywilej egzekucyjny banków na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów
związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe
tytuły egzekucyjne;
Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej przedmiotem ochrony są informacje
dotyczące czynności bankowej uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania
i realizacji umowy; bank ma obowiązek udostępnienia informacji stanowiących
tajemnicę m.in. innym bankom i instytucjom kredytowym, Komisji Nadzoru Bankowego,
sądowi lub prokuratorowi w związku z toczącym się postępowaniem, sądowi w związku
z postępowaniem, prezesowi NIK.
Rola banków w gospodarce:
1. Kreacja pieniądza
2. Udział w społecznym podziale pracy
3. Dokonywanie alokacji i transformacji środków
Udział w społecznym podziale pracy
Banki przejmują część czynności finansowych od przedsiębiorców i gospodarstw
domowych:
* banki pośredniczą między posiadającymi kapitał (oszczędzającymi) a
potrzebującymi środków finansowych (rola pośrednika)
* dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów (rola płatnika)
* działanie w imieniu klientów w celu zarządzania aktywami (np. papierami
wartościowymi) (rola agenta)
8
9
Dokonywanie alokacji i transformacji środków pieniężnych w gospodarce
�� Bank jest instytucją transformacyjną pośredniczącą w doprowadzaniu do
uzgodnienia podaży i popytu.
�� Transformacja dotyczy:
*
kwot - banki przyjmują dużą ilość małych wkładów i środki pozyskane w
ten sposób udostępniają w postaci dużych sum kredytobiorcom.
* terminów - banki mogą, korzystając z faktu, że część wkładów nie
zostanie wycofana w terminie wymagalności, udzielić kredytów na dłuższe
terminy niż to wynika ze zobowiązań wobec deponentów.
*
przestrzeni - lokata złożona w jednej miejscowości (np. w Koninie) może
być podstawą do udzielenia kredytu w innym miejscu (np. w Poznaniu)
* informacji - banki likwidują konieczność indywidualnego sprawdzania
wiarygodności uczestników rynku finansowego
Elementy systemu bankowego
* System bankowy składa się przynajmniej z:
ż� Banku centralnego (emisyjnego)
ż� Banków operacyjnych
ż� Jest to system dwuszczeblowy w odróżnieniu od jednoszczeblowych.
* Jednoszczeblowy - monobankowy - system występował w gospodarce centralnie
planowanej - funkcje banku centralnego i banku komercyjnego pełnił jeden bank,
nie ma oddzielonego ryzyka operacyjnego od funkcji centralnych, brak
konkurencji,
Elementy współczesnego systemu bankowego (instytucje)
�� Instytucje stabilizujące system bankowy
�� Bank centralny
�� Instytucja gwarantująca depozyty w bankach
�� Nadzór nad bankami
�� Instytucje tworzące system bankowy
�� Różne rodzaje banków
�� Instytucje wspierające funkcjonowanie sektora
�� Biura kredytowe
�� Izby rozliczeniowe
�� Związki banków itp
Rodzaje banków podział klasyczny:
�� Bank inwestycyjny bank zajmujący się bezpośrednim transferem oszczędności
na rynek pieniężny i kapitałowy. Są to głównie usługi związane z operacjami
papierami wartościowymi.
�� Bank depozytowo-kredytowy bank gromadzący depozyty i z pozyskanych
środków udzielający kredytów.
8
9
Bank uniwersalny
�� Aączy operacje depozytowo - kredytowe z transakcjami w zakresie papierów
wartościowych i czynnościami emisyjnymi
�� W UE wyróżnia się:
w� Instytucje kredytowe banki uniwersalne- pełen zakres usług
finansowych
w� Firmy inwestycyjne tylko usługi banku uniwersalnego bez działalności
depozytowo-kredytowej
w� Uniwersalizm jest cechą bankowości europejskiej.
Modele systemów finansowych
�� system kontynentalny (inaczej zorientowany bankowo, niemiecko-japoński,
reński)
�� system anglosaski (inaczej zorientowany rynkowo, amerykański)
System anglosaski
�� Opiera się na rynkach finansowych
�� Podstawowy przepływ kapitału odbywa się poprzez emisję papierów
wartościowych i giełdę
�� Banki wykorzystywane są przede wszystkim do funkcji płatniczych i
rozliczeniowych oraz zaspokajania zapotrzebowania na kredyt krótkoterminowy
�� Wyrazne oddzielenie banków inwestycyjnych od depozytowo-kredytowych
Model kontynentalny
�� Przepływ kapitału odbywa się przede wszystkim poprzez banki
�� Główną funkcję w systemie finansowym pełni system bankowy
�� Banki mają charakter banków uniwersalnych
Zalety i wady modelu kontynentalnego
�� Zalety:
.� wykorzystanie ekonomii skali
.� lepsze przygotowanie banków do monitorowania firm
.� efektywniejsza windykacja kredytów przez banki
.� możliwość długoterminowego finansowania
�� Wady:
.� Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych
.� Możliwość pojawienia się opóznień informacyjnych
Zalety i wady systemu anglosaskiego
�� Zalety:
.� Pobudzanie innowacji finansowych
.� Pełna informacja dot. podmiotów finansowanych przekazywana ogółowi
.� Ułatwienia zarządzania ryzykiem finansowym
�� Wady:
.� Oparcie podmiotów gospodarczych na anonimowym rynku papierów
wartościowych
.� Krótkoterminowa perspektywa decyzji ekonomicznych
.� Mniejsza efektywność w dochodzeniu roszczeń
8
9
Polska dane za 2009 r. :
" kredyty/PKB 46,2%;
" kapitalizacja rynku akcji/ PKB 31,5%
Konwergencja systemów finansowych
�� Ujednolicanie systemów finansowych na świecie
�� Powstawanie holdingów bankowych i konglomeratów finansowych zamazuje
podział na rodzaje banków
�� W USA odejście od ścisłego podziału bankowości inwestycyjnej i depozytowo-
kredytowej w stronę bankowości uniwersalnej
Rodzaje banków
1. Banki centralne
2. Banki operacyjne
3. Banki specjalne (inwestycyjne, hipoteczne, towarzystwa kredytowe, rolne,
komunalne),
4. Kasy oszczędnościowe
5. Spółdzielczość kredytowa
Bank centralny
�� Bank emisyjny (pierwotna rola banku centralnego) tworzy pieniądz i reguluje
wielkość tworzonego pieniądza przez banki
�� Bank banków jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych
(kredytodawcą ostatniej instancji)
�� Bank gospodarki narodowej kasowa obsługa budżetu, obsługa długu
państwowego
8
9
Banki operacyjne
ż� Spełniają istotne funkcje społeczne (np. obsługa obrotu gotówkowego i
bezgotówkowego)
ż� Są przedsiębiorstwami których celem jest maksymalizowanie nadwyżki
finansowej dla właścicieli
Banki hipoteczne
ż� Zajmują się udzielaniem długoterminowych kredytów zabezpieczonych na
hipotece nieruchomości
ż� Pozyskują środki poprzez emisje listów zastawnych
Spółdzielnie kredytowe
ż� Instytucje drobnego kredytu zorganizowane na zasadach spółdzielczych
ż� Powstały w XIX w . w Niemczech w dwóch formach: Kasy Schulzego i kasy
Raiffeisena
Inne przedsiębiorstwa
ż� Kasy oszczędnościowe świadczące usługi drobnym wytwórcom i
gospodarstwom domowym
ż� Budowlane kasy oszczędnościowe udzielają kredytów na budownictwo
mieszkaniowe
ż� Parabanki świadczą usługi podobne do bankowych
8
9
SYSTEM BANKOWY W POLSCE
INSTYTUCJE, STRUKTURA, PROBLEMY
Plan wykładu
�� Historia i przebudowa sektora bankowego w latach 90 XX w.
�� Instytucje sektora bankowego
w� Banki państwowe
w� Banki w formie spółek akcyjnych
w� Banki hipoteczne
w� Oddziały instytucji kredytowych w Polsce
w� Związek Banków Polskich
w� BIK
w� Banki spółdzielcze
w� SKOK
Banki w Polsce historia
�� XVIII - XIX w. prywatne domy bankowe (do 1830 r.)
�� 1828 r. pierwszy polski bank centralny Bank Polski (przetrwał do 1870 r.)
�� Rozwój instytucji spółdzielczych (banków spółdzielczych i kas Stefczyka) w
okresie zaborów
�� Reformy Grabskiego i rozwój bankowości w Okresie Międzywojennym
�� Okres po II 1945 r. powołano Narodowy Bank Polski od 1946 r. bank centralny
kredytuje przemysł; w latach 1949-53 zmieniono strukturę bankowości idea
monobanku:
�� Ograniczenie liczby banków
w� Bank Inwestycyjny - działalność inwestycyjna
w� Obsługa obrotów zagranicznych - Bank Handlowy
w� Bank Polska Kasa Opieki - operacje zagraniczne ludności
w� Bank Rolny (pózniej Bank Gospodarki Żywnościowej udzielał
kredytów dla rolnictwa) jemu podporządkowano instytucje spółdzielcze
Przebudowa systemu bankowego w 1989 r.
�� Nowe regulacje prawne ustawy Prawo bankowe i ustawa o NBP
w� wprowadzenie zasad konkurencyjności między bankami przez
odejście od podziału terytorialnego i branżowego
w� oparcie działalności banków na podstawach ekonomicznych przez
wprowadzenie rachunku ekonomicznego w bankach
�� powołanie z dniem 1 lutego 1989 r. banków komercyjnych z centralami w głównych
regionach Polski na bazie oddziałów NBP
w� Bank Śląski w Katowicach
w� Bank Przemysłowo -Handlowy w Krakowie,
w� Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie,
w� Powszechny Bank Gospodarczy w Aodzi,
w� Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu,
w� Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie,
w� Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie
w� Bank Zachodni we Wrocławiu
8
9
w� Bank Gdański w Gdańsku
�� W 1988 r. wydzielono z NBP Powszechną Kasę Oszczędności BP
Przebudowa systemu bankowego w latach 90. XX w
�� Tworzenie infrastruktury bankowej, wprowadzanie regulacji w działalności
banków
�� Przekształcanie banków państwowych w banki prywatne prywatyzacja
�� Konsolidacja banków, przykłady:
w� Bank Zachodni WBK S.A. powstał w wyniku połączenia Banku Zachodniego
S.A. i Wielkopolskiego Banku Kredytowego S.A. w 2001 roku - Irlandzki bank AIB był
od 1995 r. głównym udziałowcem WBK. W 1999 r. przejął od Skarbu Państwa 80%
Banku Zachodniego
w� w 1996 r. powołano do życia Grupę Bankową Pekao S.A. W skład której
wchodziły: Bank Pekao S.A., Bank Depozytowo-Kredytowy SA w Lublinie, Pomorski
Bank Kredytowy SA w Szczecinie, Powszechny Bank Gospodarczy SA w Aodzi - 1
stycznia 1999 roku cztery banki połączyły się w jeden bank pod wspólną nazwą
Bank Pekao SA.
Rodzaje banków w Polsce
Formy prawne banków w Polsce:
�� banki państwowe
�� banki w formie spółek akcyjnych (tym również banki hipoteczne); w tym
banki giełdowe
�� banki spółdzielcze
Według struktury właścicielskiej:
�� państwowe, z większościowym udziałem kapitału państwowego
�� prywatne
Według prowadzonej polityki:
�� uniwersalne (np. Pekao SA, BZ WBK)
�� specjalistyczne
w� detaliczne (np. Lukas Bank, Getin Bank SA)
w� samochodowe (np. VOLKSWAGEN BANK POLSKA SA, Toyota Bank
Polska SA, Fiat Bank Polska SA itp.)
Banki państwowe
�� tworzone przez Radę Ministrów na wniosek Ministra Skarbu w drodze
rozporządzenia (nie podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorstw
państwowych)
�� Są to banki z misją realizujące szczególne zadania zlecone przez rząd (inne
banki mogą otrzymywać dofinansowanie kredytów preferencyjnych)
8
9
Banki w formie spółek akcyjnych
�� dominują w Polsce (m. in rozbudowana sieć oddziałów)
�� Regulacje w Kodeksie spółek handlowych
�� Organy: Rada nadzorcza i zarząd
w� Rada nadzorcza (co najmniej 5 osób) powoływana jest przez walne
zgromadzenie obowiązek informowania KNF o składzie i zmianach
w� Zarząd (co najmniej 3 osoby) powoływany przez Radę nadzorczą
(również obowiązek informacyjny), z tym że powołanie 2 osób w tym
prezesa następuje za zgodą KNF
Bank hipoteczny
�� Podstawową czynnością banku jest udzielanie kredytów hipotecznych,
refinansowanych przede wszystkim ze środków pozyskiwanych z emisji
hipotecznych listów zastawnych
�� Specjalistyczny bank tworzony wyłącznie w formie spółki akcyjnej specjalizujący
się w finansowaniu średnio- oraz długo terminowych inwestycji budownictwa
mieszkaniowego i komercyjnego.
Bank hipoteczny jako szczególny bank w formie spółki akcyjnej
ż� jako bank specjalistyczny, realizuje wyłącznie czynności dozwolone na mocy
Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach
hipotecznych.
ż� Statut banku hipotecznego określa jego nazwę, która zawiera dodatkowo wyrazy
bank hipoteczny .
ż� długa perspektywa finansowania
ż� ochrona posiadaczy listów zastawnych
ż� ograniczony zakres usług
ż� współpraca z bankami uniwersalnymi powiązania kapitałowe
Zasada pierwszeństwa zaspokojenia właścicieli listów zastawnych w banku
hipotecznym - tzw. przywilej upadłościowy
�� W przypadku upadłości banku emitenta, rejestr zabezpieczenia jest prawnie
oddzielony od pozostałych aktywów banku i jest wykorzystywany do spłacenia
wierzycieli listów.
�� Wierzyciele listów zastawnych mają pierwszeństwo zaspokojenia swoich
roszczeń z masy pokrycia (tzw. rejestru zabezpieczenia).
Banki hipoteczne w Polsce
�� BRE Bank Hipoteczny SA
�� ING Bank Hipoteczny SA
�� Pekao Bank Hipoteczny SA
�� Nykredit Bank Hipoteczny S.A. (od 2005 r. funkcjonuje jako oddział instytucji
kredytowej Nykredit RealKredit A/S O. w Polsce)
�� Kredyty hipoteczne w Polsce są jednak przede wszystkim udzielane przez banki
uniwersalne
8
9
�� Udział banków hipotecznych 3% kredytów hipotecznych udzielonych
w sektorze bankowym
Oddziały instytucji kredytowych w Polsce
�� Instytucje kredytowe z państw UE w ramach tzw. jednolitej licencji bankowej
mogą w Polsce prowadzić działalność:
�� jako oddział instytucji kredytowej
�� w ramach działalności transgranicznej
�� Oddział instytucji kredytowej może rozpocząć swoją działalność po upływie
dwóch miesięcy od otrzymania przez Komisję Nadzoru Finansowego odpowiednich
informacji, które przesyła organ nadzorczy z państwa macierzystego
�� Działalność transgraniczna polega na wykonywaniu czynności przez instytucję
kredytową na terenie Polski (rozpoczęcie takiej działalności po złożeniu
zawiadomienia przez nadzór bankowy państwa macierzystego informacji do KNF)
Cechy oddziału instytucji kredytowej
ż� jest jednostką organizacyjną instytucji kredytowej,
ż� zlokalizowaną poza państwem siedziby,
ż� nie ma odrębnej osobowości prawnej,
ż� jest zlokalizowany na terytorium Polski, co oznacza, że w Polsce znajdują się
istotne zasoby materialne konieczne do prowadzenia działalności przez oddział,
ż� wykonuje w ramach instytucji kredytowej działalność w zakresie czynności
wynikających z posiadanego przez instytucję kredytową zezwolenia.
ż� nadzór nad oddziałami sprawuje organ nadzorczy państwa macierzystego;
depozyty w oddziale instytucji kredytowej gwarantowane są również przez
system gwarantowania depozytów państwa macierzystego
Instytucje kredytowe w Polsce przykłady
�� do 15.07.2011 341 notyfikacji o zamiarze podjęcia działalności transgranicznej,
np:
w� Coventry Building Society, Sparkasse Oberlausitz-
Niederschlesien, Banco Popular Espańol S.A.,
w� Google Payment Limited (instytucja pieniądza
elektronicznego)
w� Goldman Sachs International Bank
w� G-T-P Financial Services Ltd (instytucja pieniądza
elektronicznego
�� 35 notyfikacje o zamiarze podjęcia działalności poprzez oddział:
ż� Societe Generale (Francja),
ż� Svenska Handelsbanken AB (Szwecja),
ż� Sygma Banque (Francja),
ż� Commerzbank AG (d. Dresdner Bank AG) (Niemcy),
ż� ABN AMRO Bank N.V. (Holandia),
ż� Danske Bank A/S (Dania),
ż� BNP Paribas (Francja),
ż� EFG Eurobank Ergasias S.A. (Grecja),,
ż� CAJA DE AHORROS Y PENSIONES DE BARCELONA
( la Caixa ) (Hiszpania),
ż� Elavon Financial Services Limited (Irlandia),
8
9
ż� BNP Paribas Securities Services (Francja),
ż� Nordnet Bank AB (Szwecja),
ż� HSBC Bank Plc (Wielka Brytania),
ż� Skandinaviska Enskilda Banken SA (Luksemburg),
ż� Cr�dit Suisse (Luxembourg) S.A.
ż� KBL European Private Bankers S.A.
�� 19 oddziałów instytucji kredytowych prowadzi działalność
Charakterystyka instytucji sektora bankowego w Polsce
Struktura własnościowa sektora bankowego w Polsce
8
9
Największe banki w Polsce w 2009 r. według aktywów
System finansowy i bankowy w Polsce
8
9
Związek Banków Polskich (ZBP)
�� Samorządowa organizacja banków, powołana w 1991 jako izba gospodarcza
zrzeszająca banki
�� Członkostwo w ZBP ma charakter dobrowolny i obejmuje banki działające na
obszarze RP utworzone i działające na podstawie prawa polskiego.
�� Zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów członków
�� Przykładowe działania ZBP
�� Inicjatywa, opinie w sprawie nowych regulacji w bankach
�� Baza dokumentów zastrzeżonych
�� Arbiter bankowy jako sąd polubowny
�� Standardy kwalifikacyjne w bankowości
�� Standaryzacja dokumentów bankowych
Biuro Informacji Kredytowej
�� Biuro Informacji Kredytowej (BIK) jest to instytucja powołana
w 1997 r. przez 21 banków i Związek Banków Polskich.
8
9
�� BIK gromadzi, przechowuje oraz przetwarza informacje o aktualnych
zobowiązaniach oraz historii kredytowej klientów banków i spółdzielczych kas
oszczędnościowo-kredytowych.
�� Dane gromadzone w BIK dotyczą zarówno klientów indywidualnych jak i
przedsiębiorców, są to pozytywne i negatywne historie kredytowe;
�� Dane są przekazywane do BIK w momencie składania przez klienta w banku (np.
kredytowego) oraz po zaciągnięciu przez niego zobowiązania są to dane
identyfikacyjne oraz informacje o zobowiązaniach kredytowych powiązanych z
danym klientem, wskazujące m. in. stan początkowy zobowiązania, aktualny stan
zadłużenia oraz historię kredytową w ujęciu miesięcznym.
Informacje w BIK
W BIK przetwarzane są informacje obejmujące:
�� bieżące zobowiązania kredytowe,
�� za zgodą klienta, informacje o prawidłowo obsługiwanych spłaconych
zobowiązaniach kredytowych,
�� bez zgody klienta przez 5 lat zobowiązania, w odniesieniu do których zostały
spełnione łącznie następujące warunki: klient nie uregulował zobowiązania lub
dopuścił do zwłoki w spłacaniu powyżej 60 dni oraz upłynęło kolejnych 30 dni od
momentu poinformowania klienta przez bank o zamiarze przetwarzania jego
danych bez zgody, a mimo to zobowiązanie nie zostało uregulowane,
8
9
�� dla celów statystycznych, informacje o zobowiązaniach po ich wygaśnięciu bez
zgody klienta przez 12 lat.
BIK (zakres) a BIG-i
95% danych BIK o klientach to pozytywne historie kredytowe
Banki mogą również korzystać z informacji udostępnianych przez biura informacji
gospodarczej (BIG), gromadzące zaległe zobowiązania z opóznieniami w spłacie
powyżej 60 dni przekazywane przez wierzycieli po uprzednim poinformowaniu
dłużnika są to tzw. czarne listy dłużników i obejmują należności różnych podmiotów
rynku
SYSTEM BANKOWY W POLSCE
BANKOWOŚĆ SPÓADZIELCZA
Plan wykładu
�� Istota bankowości spółdzielczej i jej cechy
�� Banki spółdzielcze
�� Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
Istota spółdzielni
Konstytutywnym elementem każdej spółdzielni jest idea współdziałania,
przeciwstawiania się egoizmowi charakterystycznemu dla prywatnego interesu.
W języku polskim do 1930 roku używano obok wyrazów spółdzielnia czy współdzielnia,
słów kooperatywa, kooperacja, co wywodzi się od łacińskiego cooperatio
współdziałanie.
Spółdzielczość określa się również przez różne maksymy: wzajemna pomoc , nie dla
zysku ale dla świadczenia usług , współdziałanie osób mających te same problemy ,
solidarne łączenie się sił słabych dla uzyskania większej mocy , samopomoc .
Międzynarodowy Związek Spółdzielczy określa spółdzielnią: autonomiczne zrzeszenie
osób, które stowarzyszyły się dobrowolnie, aby wspólnie osiągać cele ekonomiczne,
społeczne i kulturalne poprzez współwłasność demokratycznie zarządzanego
przedsiębiorstwa.
Spółdzielnia ma dualny charakter. Jest:
.� podmiotem gospodarującym na konkurencyjnym rynku (ekonomiczny
wymiar)
.� zrzeszeniem osób dążącym do zaspokojenia potrzeb przez prowadzenie
wspólnego przedsiębiorstwa (społeczny wymiar)
Społeczny wymiar spółdzielni
8
9
ż� Zaspokajanie potrzeb członków spółdzielni
ż� Dbałość o środowisko lokalne
(przede wszystkim gdy środowisko to jest ekonomicznie trudne)
ż� Społecznie użyteczne cele działalności spółdzielni
ż� Rozwój bazy członkowskiej (edukacja ekonomiczna członków spółdzielni)
ż� Sposób podziału nadwyżki finansowej
Cechy spółdzielni
�� Możliwość swobodnego i dobrowolnego przystępowania i występowania ze
spółdzielni (otwarte członkostwo); członkowie spółdzielni są jej właścicielami;
wyróżnia się spółdzielnie:
�� Otwarte z usług korzystają członkowie i nieczłonkowie
�� Zamknięte z jej usług korzystają wyłącznie członkowie
�� Demokratyczna struktura każdy członek ma jeden głos, decyzje są
podejmowane przez większość a wybierane kierownictwo jest odpowiedzialne
przed członkami (związek ludzi nie kapitału)
�� Lokalny charakter niewielka skala prowadzonej działalności (niekiedy
wprowadza się zasadę terytorialności dla spółdzielczości kredytowej:
miejscowy pieniądz na potrzeby miejscowej społeczności
�� Zrzeszanie się zasada subsydiarności (pomocniczości) ze strony spółdzielni
wyższego rzędu oznacza wspomaganie jednostek spółdzielczych w
zaspokajaniu potrzeb, których spółdzielnie nie mogą zaspokoić samodzielnie
�� Współpraca między spółdzielniami
Spółdzielnie kredytowe w Polsce
�� Banki spółdzielcze
�� SKOK
�� Odmienne zasady funkcjonowania
�� Różne podstawy regulacyjne
Działalność BS po zmianach
systemowych w Polsce
�� Pierwsze instytucje poł. XIX w.
(Spółdzielczy Bank Ludowy w
Śremie 1859 r., Towarzystwo
Pożyczkowe dla Przemysłowców
Miasta Poznania - 1961 r. BS w
Wymiar Wymiar
Brodnicy 1862 r.)
�� Do 1990 r. Bank Gospodarki
ekonomiczny społeczny
Żywnościowej centralnym
związkiem spółdzielczym
�� Tworzenie niezależnych banków
zrzeszających banki spółdzielcze
(np. GBW)
8
9
�� Przyczyny problemów finansowych BS po 1990 r.:
w� pułapka inflacyjna kredytobiorców
w� brak fachowego nadzoru właścicielskiego
w� przejście od bankowości wyspecjalizowanej do uniwersalnej
w� słabe przygotowanie kadry zarządzającej
w� niskie fundusze własne
Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ
S.A. oraz o zmianie niektórych ustaw (tzw. świętojańska)
�� Wprowadzenie trójszczeblowej struktury dla banków spółdzielczych w Polsce
bankiem krajowym stał się Bank Gospodarki Żywnościowej
�� Banki spółdzielcze zostały zobowiązane do zrzeszenia się w bankach
regionalnych właściwych dla danego regionu kraju
�� Zasada regionalności w prowadzeniu działalności bankowej
�� Udostępnienie środków publicznych na restrukturyzację bs oraz możliwość
zwolnienia bs z obowiązku odprowadzania rezerwy obowiązkowej
Ustawa z dnia 9 listopada 2000 o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich
zrzeszaniu się i bankach zrzeszających tzw. ustawa milenijna (obowiązująca)
�� Odejście od koncepcji stworzenia struktury krajowej, struktura dwuszczeblowa
(bank spółdzielczy bank zrzeszający)
�� Banki spółdzielcze zrzeszają się z bankiem zrzeszającym
�� Zasady rynkowe przy wyborze banku zrzeszającego możliwość zmiany banku
zrzeszającego
�� Wymogi kapitałowe dla banków spółdzielczych 1 mln EUR (od 2008 r.)
�� Określony ograniczony katalog usług bankowych określony w Ustawie
Usługi banków zrzeszających
�� Reprezentowanie członków banków spółdzielczych w organach struktur
spółdzielczości kredytowej
�� Monitoringu i kontrola, ustawowo:
8
9
w� obowiązki sprawozdawcze wobec NBP i BFG
w� bank zrzeszający odprowadza rezerwę obowiązkową
w� prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych w nim banków spółdzielczych
�� Stosunki operacyjno-biznesowe np.:
w� inwestycyjne
w� usługi prawne
w� marketingowe
w� Informatyczne
w� szkoleniowe
Zasada terytorialności działania banków spółdzielczych
Bank spółdzielczy prowadzi działalność na terenie powiatu, w którym znajduje
się jego siedziba, oraz na terenie powiatów, w których znajdują się jego placówki
wykonujące czynności bankowe,
Zrzeszenia banków spółdzielczych w Polsce
Bank Polskiej Spółdzielcza Grupa Mazowiecki Bank
Spółdzielczości SA Bankowa Regionalny SA
350 banków 151 banków 77 banków
spółdzielczych spółdzielczych spółdzielczych
BS BS BS
BS BS
BS
BS BS
BS BS
BS
BS
BS
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
�� pierwsze SKOK 1992 r. zmiany w Ustawie o związkach zawodowych SKOK
jako instytucje podobne do pracowniczych kas zapomogowo- pożyczkowych
�� regulacja ustawowa - Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo- kredytowych (Dz.U.96 Nr 1 poz.2 z pózn. zm.)
�� Od 2005 r. SKOK są instytucjami monetarnymi
8
9
SKOK cechy
�� SKOK są związkami (uniami ) kredytowymi (ang. credit unions)
�� SKOK są spółdzielniami zamkniętymi
�� SKOK świadczą usługi wyłącznie dla osób fizycznych
�� Ograniczone pole członkostwa unii kredytowych:
w� Członkami kas mogą być osoby połączone więzią o charakterze
zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności:
" pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy,
" osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej
�� w porównaniu do banków świadczą usługi na znacznie mniejszą skalę
�� SKOK prowadzą działalność niezarobkową
usługi wyłącznie dla członków
ograniczenie pola członkostwa
niezarobkowy cel działalności
obligatoryjność zrzeszania się
spółdzielnia
spółdzielnia
kredytowa
świadczenie usług
związek
finansowych: przyjmowanie
kredytowy
depozytów, udzielanie
kredytów, usługi
rozliczeniowe
idee współdziałania,
samopomocy,
realizowanie zasad
spółdzielczych
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe usługi
Zgodnie z ustawą o SKOK kasy mogą prowadzić następujące czynności:
ż� gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków,
ż� udzielanie im pożyczek i kredytów,
ż� przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych,
ż� pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe zrzeszanie się
8
9
�� SKOK są zobowiązane zrzeszyć się z Krajową Spółdzielczą Kasą
Oszczędnościowo-Kredytową (Kasą Krajową)
�� Kasa Krajowa wobec zrzeszonych SKOK pełni funkcje:
�� nadzorcze (brak licencjonowania, brak min. poziomu funduszy własnych)
�� instytucji centralnej ( banku SKOK, refinansowe),
�� reprezentacyjne i inne
Różnice między SKOK a BS
8
9
BANK CENTRALNY ORGANIZACJA I ZADANIA
NARODOWY BANK POLSKI
Plan wykładu
ż� Istota bankowości centralnej
ż� Narodowy Bank Polski polskim bankiem centralnym
�� Podstawy prawne, cele
�� Niezależność banku centralnego
�� Organy NBP
ż� Zadania Narodowego Banku Polskiego
Istota bankowości centralnej
Kluczowe czynniki warunkujące powstanie bankowości centralnej:
1) Wynalezienie pieniądza papierowego:
Banknot wynaleziony w Chinach (XI w.) ale istotniejsza rola kwitu depozytowego
(Londyn, XVII/XVIII w.); rozwój kredytowej emisji pieniądza depozytowego
2) Ustanowienie monopolu emisyjnego: rządy wprowadzają monopol emisyjny
dla wybranych banków komercyjnych
8
9
Pierwsze banki centralne:
�� Bank Szwecji (1686) - bank państwowy (monopol emisyjny od początku
istnienia
�� Bank Anglii (1694) - bank komercyjny (nacjonalizacja w 1946); stopniowa
redukcja liczby banków prywatnych emitentów. W 1833 całkowity monopol
emisyjny.
Ewolucja celów i zadań banków centralnych
�� początkowo: działalność komercyjna, operacje rządowe, kredyt dla rządu
�� wiek XX: stabilność pieniądza, systemy płatnicze, rezerwy obowiązkowe,
stabilizacja rynków finansowych, nadzór bankowy (!)
�� po II Wojnie Światowej: polityka pełnego zatrudnienia
�� lata 80-90: zdecydowana postawa antyinflacyjna
Funkcje banku centralnego
" monopol na kreację bazy monetarnej
" monopol na kreację bazy monetarnej
bank emisyjny
" prowadzenie polityki pieniężnej
bank emisyjny
" prowadzenie polityki pieniężnej
" banki posiadają rachunki w BC są jego klietami
" banki posiadają rachunki w BC są jego klietami
" rozliczenia między bankami
" rozliczenia między bankami
bank banków
bank banków
" pożyczkodawca ostatniej instancji
" pożyczkodawca ostatniej instancji
" obsługa rządu: zarządzanie długiem publicznym, rachunki
" obsługa rządu: zarządzanie długiem publicznym, rachunki
budżetu
budżetu
bank państwa
bank państwa
" zarządzanie rezerwami walutowymi
" zarządzanie rezerwami walutowymi
Cele działalności NBP
�� Konstytucja 1997 r.: bankowi centralnemu przysługuje (& ) wyłączne prawo emisji
pieniądza ustalania i realizowania polityki pieniężnej oraz Narodowy Bank Polski
odpowiada za wartość polskiego pieniądza (art. 227, par. 1)
�� Ustawa o NBP Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 :
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen,
przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to
podstawowego celu NBP (art. 3, par. 1)
�� Konkurencyjność celu monetarnego i gospodarczego
Niezależność (autonomia) banku centralnego
8
9
Bank centralny posiada
Bank centralny posiada
niezależność:
niezależność:
w wyznaczaniu celów polityki w doborze i stosowaniu
pieniężnej, jeśli w przepisach instrumentów polityki
prawnych cele te nie zostały pieniężnej
określone (tzw. niezależność operacyjna)
Aspekty niezależności NBP
Niezależność Niezależność Niezależność Niezależność
funkcjonalna osobista finansowa instytucjonalna
" uprawnienia i " formalna i " zasady tworzenia " określenie relacji
kompetencje rzeczywista i podziału banku
pozwalające na niezależność funduszy centralnego z
samodzielne członków powinny być tak innymi organami
prowadzenie organów banku sformułowane państwa;
polityki (kadencyjność, aby precyzyjne
pieniężnej sposób uniemożliwiały uregulowanie
powoływania wywieranie współpracy,
organów NBP, nacisku na jego uwolnienie od
nieusuwalność, decyzje; zakaz nacisków
wymóg finansowania politycznych
apolityczności) przez NBP
deficytu budżetu
państwa;
Wywiad z 13 pazdziernika 2005r. w Rzeczpospolitej
Odnosząc się do chęci różnych polityków zwiększenia wpływu rządu na bank centralny,
premier Belka powiedział:
"Uważam, że wielkim osiągnięciem polskiej transformacji jest to, że polityka pieniężna jest
prowadzona przez niezależny od rządu bank centralny. Napięcia na linii minister finansów
i prezes NBP są rzeczą naturalną. W ostatecznym jednak efekcie niezależna polityka
pieniężna i niezależność NBP są sprzymierzeńcami ministra finansów.
Organy NBP
8
9
Prezes
Prezes
NBP
NBP
Rada
Rada
Zarząd
Zarząd
Polityki
Polityki
NBP
NBP
Pieniężnej
Pieniężnej
Prezes NBP
�� Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letnią kadencję
�� nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
�� Kadencja prezesa NBP wygasa: po upływie 6 lat, w razie śmierci, w razie złożenia
rezygnacji, w razie odwołania. Odwołanie może nastąpić gdy:
.� nie wypełnia obowiązków na skutek długotrwałej choroby,
.� został skazany prawomocnym wyrokiem sądu,
.� Trybunał Stanu orzekł wobec zakaz zajmowania stanowisk i
pełnienia funkcji w organach państwa
Rada Polityki Pieniężnej
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako
przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na
6 lat, w równej liczbie przez:
�� Prezydenta Rzeczypospolitej
�� Sejm
�� Senat
8
9
Rada Polityki Pieniężnej (RPP) zadania
ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,
składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od
składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od
zakończenia roku budżetowego,
zakończenia roku budżetowego,
ustala wysokość stóp procentowych NBP,
ustala wysokość stóp procentowych NBP,
ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w
określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w
zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,
zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,
przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
ustala zasady operacji otwartego rynku.
ustala zasady operacji otwartego rynku.
8
9
Zarząd NBP
Do zakresu działania Zarządu NBP należy:
�� realizacja uchwał RPP
�� uchwalenie i realizacja planu działania NBP
�� realizacja zadań z zakresu polityki kursowej
�� ocena obiegu pieniężnego, rozliczeń pieniężnych i obrotu dewizowego
�� inne zadania wynikające z zadań NBP
Skład Zarządu NBP:
�� Prezes NBP (jako przewodniczący)
�� 6-8 członków zarządu (w tym 2 wiceprezesów)
Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje prezydent na wniosek Prezesa NBP.
Kadencja wynosi 6 lat.
Zadania NBP
�� emisja pieniądza i polityka pieniężna
�� regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie
�� organizacja rozliczeń pieniężnych
�� bankowa obsługa budżetu państwa
�� zarządzanie rezerwami dewizowymi
�� pozostałe sfery działalności
Emisja pieniądza
�� Znakami pieniężnymi RP są banknoty i monety opiewające na złote i grosze.
�� Banknoty i monety emitowanymi przez NBP są prawnym środkiem płatniczym na
obszarze Polski (pieniądz fiducjarny jego wartość opiera się na zaufaniu do
emitenta)
�� Banknoty stanowią 97%, a monety 3% wartości obiegu gotówkowego. W ujęciu
ilościowym banknoty 9,3%, monety 90,7% (wg stanu na koniec 2010 r.)
�� NBP zaopatruje banki w znaki pieniężne. Banknoty wytwarza Polska Wytwórnia
Papierów Wartościowych S.A. a monety Mennica Polska S.A.
Bilans NBP
8
9
8
9
Emisja pieniądza
�� Dochody z emisji gotówki nazywa się senioratem (rentą emisyjną, senioralna);
Renta wynika z monopolu banku centralnego na emisję pieniądza
�� Pieniądz (gotówka i środki ulokowane na rachunkach) dla wydawcy stanowi
nieoprocentowane zródło finansowania, a aktywa stanowiące zabezpieczenie
emisji przynoszą dochody odsetkowe
�� Renta współcześnie - dochód państwa jako właściciela banku centralnego (w
Polsce zyski NBP zasilają budżet państwa)
Emisja pieniądza
ż� Znaki pieniężne zużyte lub uszkodzone tracą moc prawnego środka płatniczego i
podlegają wymianie.
ż� Średnia żywotność banknotów wynosi od 9 mies. (banknoty 10 zł) do 132 mies.
(banknoty 200 zł). Żywotność monet wynosi kilkanaście lat.
ż� Fałszywe znaki pieniężne są zatrzymywane bez prawa zwrotu ich równowartości.
Rocznie zatrzymuje się ok. 24 tys. falsyfikatów (dane za 2010 r.).
ż� Denominacja waluty reforma pieniężna w 1995 r. polegała na obcięciu 4 zer;
10.000 starych zł (PLZ) = 1PLN
Regulowanie płynności banków i czuwanie nad stabilnością sektora
�� Kredytowanie banków mających problemy z płynnością funkcja kredytodawcy
ostatniej instancji
�� Czuwanie nad stabilnością oraz organizacją systemu bankowego
Organizacja rozliczeń pieniężnych
�� NBP organizuje i nadzoruje system rozliczeń finansowych;
�� Prowadzi rachunki bankowe dla banków, budżetu państwa, BFG, KSKOK i innych
podmiotów za zgodą prezesa NBP
�� Prezes NBP określa w drodze zarządzenia sposób przeprowadzania
rozrachunków międzybankowych
�� NBP jest właścicielem i operatorem systemu Sorbnet system rozrachunków
brutto w czasie rzeczywistym
Organizacja rozliczeń pieniężnych
ż� Płatności dokonywane poprzez banki dzielą się na detaliczne i wysokokwotowe
(powyżej 1 mln PLN, z rynku międzybankowego, operacje banków z NBP itp.)
�� Płatności detaliczne rozliczane są w Krajowej Izbie Rozliczeniowej w
trybie netto w trakcie sesji rozliczeniowych (system Elixir i EuroElixir)
rozrachunek ma miejsce w NBP w systemie Sorbnet
�� Płatności wysokwotowe przekazywane w trybie brutto do systemu
Sorbnet (lub Sorbnet Euro) w NBP
ż� Rozrachunek dokonywany jest zawsze poprzez rachunki bieżące banków w NBP
8
9
Bankowa obsługa budżetu państwa
�� Wykonywanie bankowej obsługi państwa; prowadzenie rachunków jednostek
budżetu państwa i jednostek państwowych funduszy celowych, ponadto rachunki
inne (ZUS, ARR, ARiMR, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) w 2010 r.
4237 podmiotów ponad 19 tys. rachunków
�� NBP jest agentem finansowym rządu w zawieraniu i realizacji umów
kredytowych
�� NBP obsługuje zadłużenie zagraniczne państwa
�� Bank centralny jest agentem emisji skarbowych papierów wartościowych
organizuje i przeprowadza przetargi na sprzedaż bonów skarbowych i obligacji
skarbowych
8
9
Zarządzanie rezerwami dewizowymi
�� NBP jest centralną instytucją dewizową gromadzi i zarządza rezerwami
dewizowymi, podejmuje działania dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu
dewizowego i płynności płatniczej kraju;
�� Każdy kraj dążący do stabilności finansowej utrzymuje rezerwy w walutach
obcych dla pokrycia nieprzewidzianych wydatków, ze względów strategicznych
oraz dla potrzeb interwencji na rynku walutowym
Wartość rezerw walutowych NBP
Rezerwy walutowe struktura
�� NBP inwestuje przede wszystkim w papiery wartościowe emitowane przez rządy
i międzynarodowe instytucje finansowe, a także lokuje rezerwy w bankach.
�� Złoto monetarne wynosi jedynie ok. 10 mld PLN (8,5 mld PLN w 2008 r.)
8
9
Struktura walutowa rezerw walutowych w Polsce
Rezerwy walutowe stopa zwrotu
Działalność dewizowa
Celem NBP jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego:
�� NBP prowadzi rejestr działalności kantorowej
�� wydaje decyzje dewizowe w sprawach dewizowych
�� przeprowadza kontrole obrotu dewizowego
Pozostałe sfery działalności
�� Działalność edukacyjna i informacyjna
�� Działalność statystyczna
�� Działalność badawcza
�� Współpraca międzynarodowa
8
9
POLITYKA PIENIŻNA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO
Plan wykładu
�� Formy pieniądza i jego kreacja przez banki
�� Charakterystyka polityki pieniężnej
�� Cele polityki pieniężnej
�� Instrumenty polityki pieniężnej
Formy pieniądza
ż� Pieniądz gotówkowy banknoty i bilon (wartość symboliczna);
�� środek płatniczy, którego wartość przewyższa koszt jego wykonania lub
wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach;
ż� Pieniądz bezgotówkowy pieniądz żyrowy (wkładowy, księgowy)
depozyty na żądanie i terminowe
Podaż pieniądza statystyczne definicje pieniądza
�� Statystyczne def. pieniądza powstały po II wojnie światowej, utożsamiają
pieniądz z zasobem pozostającym do dyspozycji podmiotów niefinansowych
(podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych).
�� Podstawą tych definicji są agregaty pieniężne obejmujące różny zakres zasobów
pieniężnych.
�� Pieniądz (podaż pieniądza) mierzy się w agregatach pieniężnych: M0, M1, M2,
M3.
Agregaty pieniężne
Im wyższy M tym:
�� definicja pieniądza szersza,
�� mniejsza płynność pieniądza,
�� mniejsza możliwość oddziaływania na pieniądz za pomocą instrumentów
polityki pieniężnej.
M3
M2
M1
M0
8
9
Agregaty pieniężne NBP
Agregaty pieniężne w Polsce (dane w mln zł)
1 000 000,0
800 000,0
600 000,0
M0
400 000,0
M1
200 000,0
M2
0,0
M3
8
9
Kreacja pieniądza
1) Pierwotna kreacja pieniądza dokonywana przez bank centralny, polega na
udzielaniu przez bank centralny kredytów bankom operacyjnym oraz na emitowaniu
przez bank centralny pieniądza gotówkowego.
�� M = R + G
0
�� R rezerwy banków w banku centralnym: obowiązkowe oraz
nadwyżkowe
�� G - pieniądz gotówkowy
�� M baza monetarna
0
2) Wtórna kreacja pieniądza dokonywana w bankach depozytowo-kredytowych
udzielających kredytów i pożyczek swoim klientom.
�� Banki nie utrzymują 100% pokrycia wkładu pierwotnego w postaci
gotówki w banku.
�� Środki w banku muszą być zagospodarowane, co oznacza że bank
utrzymuje jedynie część wkładu pierwotnego w postaci zapasu gotówki
lub rezerwy w banku centralnym, resztę przeznacza na akcję kredytową.
�� Tworzy się wkład pochodny, który uznaje się jako nowo kreowany
pieniądz.
Operacje banków kreujące pieniądz
8
9
Kreacja pieniądza - koncepcja bazy monetarnej
�� Odwołuje się do pieniądza rezerwowego banku centralnego.
�� Podaż pieniądza znacznie przewyższa wielkość pieniądza banku centralnego gdyż
mamy do czynienia z efektem mnożnika pieniężnego (M).
M = 1/r, gdzie r stopa rezerw obowiązkowych
�� Mnożnik kreacji pieniądza wskazuje na wielkość zmiany ilości pieniądza
spowodowanej zmianą bazy monetarnej:
�� Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza baza monetarna
Istota polityki pieniężnej
Polityka pieniężna to oddziaływanie na podaż pieniądza oraz na regulowanie jego
obiegu w celu zapewnienia równowagi pieniężnej w gospodarce, która to równowaga
umożliwia stabilizację prowadzenia działalności gospodarczej oraz podejmowania
decyzji dotyczących inwestowania i konsumpcji.
Charakter polityki pieniężnej
Polityka pieniężna z punktu widzenia oddziaływania na gospodarkę może być:
�� ekspansywna (łatwego pieniądza) wspomaganie aktywności
gospodarczej, wzrost podaży pieniądza
�� restrykcyjna (trudnego pieniądza) ograniczanie podaży pieniądza
�� neutralna pozostawienie rynkowi swobody działania, nie przesądzenie
o przyjęciu żadnej z powyższych opcji.
Jastrzębie" i "gołębie" w odniesieniu członków RPP
�� Jastrzębie "twardziele" - życzą sobie twardej polityki pieniężnej, "trudnego
pieniądza .
�� Gołębie chciałyby niskich stóp procentowych, łagodnej polityki pieniężnej,
"łatwego pieniądza".
8
9
Cechy polityki pieniężnej
�� na cele gospodarcze wpływa nie tylko polityka pieniężna ale polityka fiskalna,
socjalna itp.
�� oddziaływanie banku centralnego ma charakter pośredni; impulsy pieniężne
wywołują reakcje ze strony podmiotów gospodarujących
�� oddziaływanie na rynek następuje z opóznieniem.
Cele polityki pieniężnej cele finalne, pośrednie i operacyjne
�� Cele finalne:
ż� stabilność cen
ż� wysoki poziom zatrudnienia
ż� wzrost gospodarczy
�� Cele pośrednie mogą być częściowo kontrolowane przez bank centralny np.
podaż pieniądza, kurs walutowy, agregaty pieniężne, stopy procentowe, wielkość
kredytów
�� Cele operacyjne cele te bank centralny stara się zrealizować; mogą być
kontrolowane przez bank centralny np. wybrane stopy procentowe, rezerwy
obowiązkowe
Cel finalny może być realizowany
8
9
pośrednio
" - za pomocą realizacji
celów pośrednich i
bezpośrednio
operacyjnych (np. kontrola
agregatów lub bazy
" - odstąpienie od wyznaczania
monetarnej M0)
celów pośrednich - tzw.
bezpośredni cel inflacyjny (BCI)
Polityka pieniężna w Polsce
" do 1999 r. cel pośredni polityki pieniężnej
" do 1999 r. cel pośredni polityki pieniężnej
Rodzaj polityki kontrola podaży pieniądza w gospodarce
Rodzaj polityki kontrola podaży pieniądza w gospodarce
" od 1999 r. strategia bezpośredniego celu
" od 1999 r. strategia bezpośredniego celu
pieniężnej
pieniężnej
inflacyjnego (BCI)
inflacyjnego (BCI)
" do 2004r. celem obniżenie inflacji do 4%;
" do 2004r. celem obniżenie inflacji do 4%;
" po 2004 r. celem - stabilizacja inflacji na poziomie
" po 2004 r. celem - stabilizacja inflacji na poziomie
Cel inflacyjny
Cel inflacyjny
2,5 % rocznie z możliwością odchyleń +/- 1%
2,5 % rocznie z możliwością odchyleń +/- 1%
8
9
Instrumenty polityki pieniężnej
�� Instrumenty administracyjne nakazy i zakazy: pułapy kredytowe, kontrola
poziomu stóp procentowych (max stopy procentowe), stopa rezerwy
obowiązkowej
�� Instrumenty perswazyjne: wysyłanie sygnałów przez bank centralny dot.
polityki pieniężnej np. wypowiedzi prezesa
�� Instrumenty pośrednie (rynkowe) rynkowa interwencja, bank centralny jako
podmiot gospodarujący ustalający warunki transakcji: operacje depozytowo-
kredytowe, operacje otwartego rynku
8
9
Instrumenty polityki pieniężnej w Polsce
rezerwa
rezerwa
obowiązko
obowiązko
wa
wa
operacje operacje
operacje operacje
otwartego depozytowo
otwartego depozytowo
rynku -kredytowe
rynku -kredytowe
Rezerwa obowiązkowa
�� Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych część wkładów klientów (a
precyzyjniej część środków pieniężnych przyjętych przez bank i podlegających
zwrotowi) ulokowana w banku centralnym.
�� Stopa rezerw może być zróżnicowana w zależności od terminu wkładów
(terminowe i bieżące) oraz waluty.
�� Jeśli rezerwa obowiązkowa jest nieoprocentowana stanowi quasi podatek.
Zmiany stopy rezerw obowiązkowych
�� Im wyższa rezerwa obowiązkowa tym mniejsze możliwości kreowania pieniądza
przez banki.
�� obniżenie stopy rezerw obowiązkowych mniejsze rezerwy w banku centralnym
bezpośredni wpływ na bazę monetarną- większe możliwości kreacji pieniądza
przez banki zwiększanie aktywności gospodarczej
Rezerwa obowiązkowa w Polsce
ż� max stopa rezerw 30% od depozytów na żądanie; 20% od depozytów
terminowych (według ustawy)
ż� od 31 grudnia 2010 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi:
�� 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów
�� 0% od środków ze sprzedaży papierów wart. z udzielonym
przyrzeczeniem odkupu;
ż� Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane (0,9 stopy
redyskontowej weksli).
ż� Banki pomniejszają kwotę rezerwy o równowartość 500 tys. euro.
8
9
Operacje kredytowo-depozytowe
�� Polegają na przyjmowaniu depozytów i udzielaniu kredytów bankom
komercyjnym.
�� Są to operacje prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy:
.� kredyt redyskontowy, kredyt lombardowy
.� lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia).
�� RPP ustala podstawowe stopy procentowe: stopę lombardową, stopę
redyskontową, stopę depozytową.
Kredyt redyskontowy
�� Kredyt redyskontowy polega na skupie przez bank centralny weksli handlowych
wykupionych od klientów (oddanych do dyskonta).
�� Wzrost stopy redyskontowej ogranicza skłonność banków do sprzedaży weksli w
banku centralnym (nie opłaca się) pogarsza się płynność banków
ograniczeniu ulega możliwość udzielania nowych kredytów.
Kredyt lombardowy
ż� NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw :
�� skarbowych papierów wartościowych (bonów i obligacji
skarbowych),
�� od 2008r. w ramach Pakietu zaufania mogą to być również listy
zastawne, obligacje komunalne, obligacje korporacyjne emitentów
krajowych, obligacje EBI itp.
ż� Termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego
udzielenia.
ż� Warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata wcześniej zaciągniętego
kredytu.
�� Od 2002 r. kredyt techniczny nieoprocentowany kredyt udzielany
pod zastaw papierów wartościowych spłacany do końca dnia operacyjnego
8
9
służy potrzebom płynności banku, nie jest instrumentem polityki
pieniężnej.
Depozyt w NBP
�� Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania
krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym.
�� Lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu
wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym.
Stopy bazowe w Polsce w 2011 r.
Stopy procentowe banku centralnego a stopy rynku międzybankowego
�� Banki mogę uzyskiwać środki pieniężne albo w banku centralnym albo na rynku
międzybankowym
�� Stąd stopy rynku międzybankowego (w Polsce WIBOR i WIBID) są porównywalne
ze stopami banku centralnego.
�� Stopa lombardowa jest wyższa od stóp WIBOR jednodniowych.
�� Stopa depozytowa jest niższa od stóp rynku międzybankowego.
�� Stopy rynku międzybankowego wahają się między stopą lombardową (sufit) a
stopą depozytową (podłoga).
8
9
Operacje otwartego rynku
ż� Operacje otwartego rynku to transakcje zakupu lub sprzedaży papierów
wartościowych lub dewiz dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami
komercyjnymi, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.
ż� Przedmiotem transakcji są papiery wartościowe o terminie zwrotu do 1 roku.
ż� Kupno papierów wartościowych od banków wzrost środków pieniężnych
(płynności) banków komercyjnych wzrost możliwości kreacji pieniądza
Warunkowe operacje otwartego rynku
�� Repo - operacja repo ma miejsce gdy bank centralny kupuje warunkowo papiery
wartościowe od banków komercyjnych (zasila system bankowy w środki
pieniężne), jednocześnie jednak banki zobowiązują się do ich ponownego nabycia
po ustalonej z góry cenie
�� Reverse repo bank centralny sprzedaje warunkowo papiery wartościowe do
systemu bankowego (absorbuje płynność), z jednoczesnym zawarciem umowy
ich odkupu po ustalonej z góry cenie.
Cechy operacji otwartego rynku
�� Inicjowane przez bank centralny
�� Możliwość szybkiego oddziaływania na rynek
�� Nie występują opóznienia w czasie
8
9
Operacje otwartego rynku w Polsce
�� Emisja bonów pieniężnych
ż� emisji 7-dniowych bonów pieniężnych.
ż� stopa referencyjna (interwencyjna) główna stopa procentowa NBP -
minimalna stopa dochodowości 7-dniowych bonów pieniężnych
sprzedawanych bankom przez bank centralny
�� Repo
ż� w okresie kryzysu - zasilanie sektora bankowego w płynność poprzez
operacje repo z terminem zapadalności 3 mies. i 6 mies. (od 2008 r. do
2010 r.)
Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej
�� Swapy walutowe umowy, w których dwie strony postanawiają wymieniają
między sobą określoną kwotę waluty na równowartość w innej walucie, na
określony czas. Z góry ustalany jest kurs wymiany walut (terminowy) po
zakończeniu umowy (brak płatności odsetek); w NBP swapy od pazdz. 2008 r.
na parach walut: CHF/PLN, USD/PLN, EUR/PLN do 2010 r.
�� kredyty dyskontowe w 2010 r. brak zainteresowania banków wycofano od
2011 r.
Nadpłynność a stopy procentowe NBP
�� Nadpłynność w sektorze bankowym oznaczała, że na rachunkach w banku
centralnym ulokowane było więcej środków niż wynikałoby to z rezerwy
obowiązkowej.
�� Banki nie były finansowo zależne od banku centralnego. Nadwyżka płynności
banków zamrażana poprzez emisje bonów pieniężnych.
�� Oddziaływanie banku centralnego przy pomocy stóp procentowych znaczenie
psychologiczne.
8
9
SIEĆ BEZPIECZECSTWA FINANSOWEGO
BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY
Plan wykładu
�� Historia systemów ochrony depozytów
�� Modele systemów gwarantowania depozytów
�� Bankowy Fundusz Gwarancyjny w Polsce
w� organy,
w� funkcje
w� finansowanie
Historia systemów ochrony depozytów
�� USA utworzenie w 1933 r. pierwszego systemu ochrony depozytów FDIC
Federal Deposit Insurance Corporation
�� 1966 r. pierwszy europejski system ochrony utworzony w Niemczech
�� 1986 r.- rekomendacja 87/63/EEC dot. obowiązku utworzenia systemu ochrony
depozytów
�� 1994 r. dyrektywa 94/19/EC Parlamentu Europejskiego i Rady dnia 30 maja
1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów
�� 14 grudnia 1994 roku ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (BFG) -
weszła w życie z dniem 17 lutego 1995 roku
�� Systemy gwarantowania depozytów funkcjonują w ok. 100 krajach, w tym we
wszystkich państwach UE
Modele (funkcje) systemów ochrony depozytów
wąskie tzw. paybox
szerokie podejście
tzw. risk minimizer
celem ochrony jest nie tylko gwarancja dla uprawnienia instytucji gwarancyjnej
depozytów ale zapewnienie stabilności systemu ograniczają się jedynie do wypłaty depozytów
bankowego (w Polsce, w USA) w przypadku upadłości instytucji kredytowej
UE : w 16 państwach system pay box; 11 ma system typu risk minimizer
Organizacja systemów gwarantowania depozytów
�� W zależności od obowiązku uczestnictwa:
.� obowiązkowe
.� dobrowolne
�� W zależności od typu podmiotu administrującego:
.� publiczny systemem kierują przedstawiciele władz publicznych (9
państw UE m. in.: Litwa, Aotwa, Irlandia, Wielka Brytania
.� prywatny kierowanie systemem zostaje przekazane bankom (5 państw
UE m. in. Włochy, Francja, Austria
.� mieszany
�� W zależności od trybu finansowania:
.� ex ante środki finansowe przeznaczone na wypłaty kwot
gwarantowanych gromadzone są z wyprzedzeniem
.� ex post środki finansowe gromadzone są dopiero po spełnieniu
warunków gwarancji (jedynie w 5 państwach UE: Holandia, Luksemburg,
Włochy, Austria, Słowenia
.� mieszany (m. in. Polska, Wielka Brytania)
8
9
Podział systemów gwarantowania w zależności od sposobu ustalania składki
w� Przy ustalaniu składki uwzględnia się stopień ryzyka upadłości instytucji,
sytuację ekonomiczno-finansową banku
w� Przy ustalaniu składek nie uwzględnia się sytuacji ekonomiczno-finansowej
banków - składka zależy np. od wartości depozytów lub aktywów banku
Organy Bankowego Funduszu Gwarancyjnego Rada Funduszu
w� Osoby pełniące funkcje w organach BFG nie mogą być pracownikami banków.
w� Rada Funduszu sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością funduszu.
�� Kadencja Rady Funduszu trwa 3 lata.
�� Składa się ona z przewodniczącego i 7 członków
�� przewodniczącego powołuje i odwołuje minister właściwego ds. instytucji
finansowych po zasięgnięciu opinii Prezesa NBP
i przew. KNF
�� Członków Rady powołują i odwołują:
w� 2 członków minister właściwych ds. instytucji finansowych,
w� 2 członków - Prezes NBP,
w� 1 przew. KNF
w� 2 - ZBP.
Organy Bankowego Funduszu Gwarancyjnego Zarząd
�� powoływany jest przez Radę BFG i składa się z 5 członków, w tym prezesa i jego
zastępcy.
�� Kadencja trwa 3 lata
�� Zarząd kieruje funduszem i reprezentuje go na zewnątrz.
Nadzór nad działalnością BFG sprawuje Minister Finansów
Funkcje Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
Gwarancyjna
Gwarancyjna
wypłata depozytów w przypadku upadłości banku
wypłata depozytów w przypadku upadłości banku
Pomocowa
Pomocowa
udzielanie pomocy finansowej bankom, które znajdą się w trudnościach
udzielanie pomocy finansowej bankom, które znajdą się w trudnościach
i istnieje niebezpieczeństwo ich upadłości
i istnieje niebezpieczeństwo ich upadłości
Monitoring i analiza banków
Monitoring i analiza banków
analiza możliwych zagrożeń w systemie bankowym
analiza możliwych zagrożeń w systemie bankowym
yródła finansowania BFG
8
9
podstawowe
" fundusze ochrony środków gwarantowanych (fośg)
" obowiązkowe opłaty roczne banków
" dochody z oprocentowania pożyczek i papierów wartościowych
dodatkowe
" kredyt z NBP
" dotacja z budżetu państwa
" środki uzyskane z bezzwrotnej pomocy zagranicznej
Funkcja ochrony depozytów (gwarancyjna)
ż� Ochronie podlegają depozyty oraz należności wynikające z innych czynności
bankowych.
ż� W przypadku rachunków wspólnych prawo do kwoty gwarantowanej przysługuje
każdemu współposiadaczowi rachunku.
ż� Ochroną nie są objęte depozyty:
�� skarbu państwa,
�� instytucji finansowych, m.in. takich jak: banki, firmy inwestycyjne,
podmioty prowadzące działalność maklerską, podmioty świadczące usługi
ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne,
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK),
�� kadry zarządzającej bankiem oraz jego głównych akcjonariuszy
(posiadających, co najmniej 5% akcji banku).
Wartość gwarancji BFG
�� Wszystkie wierzytelności deponenta w stosunku do banku (niezależnie od
rodzaju rachunku i waluty) są sumowane. BFG wypłaca również odsetki naliczane
do dnia ogłoszenia upadłości banku.
�� W pierwszych dwóch latach funkcjonowania BFG (od 1995 roku do czerwca
1997 roku) kwota gwarantowana wynosiła: 100% do równowartości 1 tys. ECU,
90% do równowartości 3 tys. ECU; pózniej systematycznie zwiększano poziom
gwarancji
�� od 30 grudnia 2010 r. 100 tys. EUR w 100%
�� Środki gwarantowane są wypłacane w złotych według kursu średniego,
publikowanego przez NBP z dnia spełnienia warunków gwarancji
�� Wypłata jest dokonywana w ciągu 20 dni roboczych. Za zgodą Komisji Nadzoru
Finansowego okres ten może zostać przedłużony nie dłużej niż jednak niż o 10
dni roboczych.
8
9
* W systemie ochrony BFG do 27.11.2008 r. stosowano koasekurację. Kwoty depozytów
powyżej równowartości 1000 EUR chronione były w 90%.
yródło: BFG, informacje prasowe.
8
9
Finansowanie funkcji gwarancyjnej BFG
�� Ciężar gwarancji ponoszą same banki, jednak koszt pojawia się dopiero ex post,
czyli po upadłości banku.
�� Banki tworzą fundusze ochrony środków gwarantowanych (fośg) mający
charakter funduszu uśpionego.
�� Środki pieniężne przeznaczone na FOŚG banki gromadzą w postaci papierów
wartościowych skarbowych lub emitowanych przez NBP.
�� Wysokość funduszu ustalana jest co roku i nie może przekroczyć 0,55% sumy
środków zgromadzonych na rachunkach bankowych
�� Wysokość stawki określana jest przez Radę BFG w zależności od potrzeb sektora
bankowego. W minionych latach kilkukrotnie stawkę określano na maksymalnym
poziomie (w 2008 r. 0,26%; 2009 r.-2011 r. - 0,4%).
Finansowanie gwarancji dla depozytów cd.
�� W sytuacji, gdy w sektorze bankowym nie odnotowuje się upadłości banków,
banki nie są obciążone kosztami funkcjonowania BFG z tego tytułu.
�� Gdy zaś sąd ogłosi upadłość instytucji bankowej, to właśnie pozostali uczestnicy
systemu gwarantowania depozytów ponoszą koszty.
�� W praktyce w części koszty wypłat dla deponentów pochodzą ze środków
płynnych banków i środków odzyskanych z mas upadłości.
�� Największe koszty ponoszą te instytucje, które posiadają najwięcej depozytów od
ludności i przedsiębiorstw.
8
9
Funkcja pomocowa BFG
�� Pomoc funduszu mogą otrzymać banki:
.� będące w stanie niebezpieczeństwa niewypłacalności pomoc z funduszu
pomocowego;
.� wypłacalne pomoc z funduszu restrukturyzacji banków spółdzielczych,
dla banków w dobrej kondycji finansowej, które podlegają procesom
konsolidacyjnym;
�� Decyzje o udzieleniu pomocy są poprzedzane analizą programów naprawczych i
oceną realności przyjętych założeń których wykonanie zagwarantuje uzdrowienie
sytuacji finansowej banków.
�� Pomoc udzielana jest w formie pożyczki.
�� BFG może kontrolować banki w zakresie uzyskanej pomocy.
�� Warunki udzielania pomocy korzystniejsze niż rynkowe
Przykład 1: działalności pomocowej BFG - sanacja Wschodniego Banku
Cukrownictwa
�� Wschodni Bank Cukrownictwa przynosił straty gdyby upadł, spowodowałoby
konieczność wypłat dla deponentów 515 mln zł (190 mln nie byłoby objętych
gwarancjami)
�� restrukturyzacja WBC SA (2002 r.) polegała na objęciu jego akcji przez 12 innych
banków (uczestników porozumienia - tych które poniosłyby największe koszty
gdyby upadł)
�� 12 banków otrzymało pożyczki z BFG na objęcie akcji a WBC na samodzielną
sanację
�� WBC został pózniej przejęty przez Getin Bank SA
8
9
Przykład 2: Bank Przemysłowy
�� Bank Przemysłowy z Aodzi od 2001 r. przynosił straty
�� W 2005 r. został on przejęty przez Getin Bank SA, który na ten cel otrzymał
pożyczkę 447 mln zł
�� Brak upadłości uchronił przed stratami m.in. jednostki samorządowe miasta
Aodzi, które ze względu na wysokość jedynie otrzymałyby częściowy zwrot
środków z tytułu gwarancji
Pomoc dla banków spółdzielczych z funduszu restrukturyzacji banków
spółdzielczych (frbs)
�� BFG udziela pomocy finansowej na wsparcie procesów łączeniowych banków
spółdzielczych (m. in. na ujednolicenie programów i sprzętu informatycznego,
technologii bankowej, procedur finansowo-księgowych, oferty produktowej) a
także zakup akcji banku zrzeszającego i wydatki inwestycyjne
�� Pomoc otrzymywały bs, które połączyły się z innymi bs, bez niebezpieczeństwa
niewypłacalności, posiadające zdolność kredytową
�� Okres pożyczek do 5 lat, kwota max do 30% funduszy własnych bs,
wierzytelności wobec BFG nie mogą przekraczać 5 mln zł; warunki finansowe
preferencyjne
Finansowanie działalności pomocowej
�� W zakresie działalności Bankowego Funduszu Gwarancyjnego mającej na celu
pomoc bankom w celu uniknięcia upadłości, finansowanie odbywa się ex ante.
�� Banki są zobowiązane wpłacać roczne opłaty na fundusz pomocowy.
�� Wpłaty opłat są dokonywane niezależnie od sytuacji w sektorze bankowym ale
ich wysokość jest ustalana co roku przez Radę BFG.
�� Wysokość opłat jest uzależniona od skali i ryzyka prowadzonej przez bank
działalności. Podstawą opłat jest 12,5 krotność sumy wymogów kapitałowych z
tytułu poszczególnych ryzyk w banku
�� Maksymalna stawka opłaty nie może przekroczyć 0,3%, jednak taka wysokość
składki była ustalana jedynie w pierwszych latach działalności BFG (w 2008
-2010 r. - 0,045%; 2011 r. 0,099% ).
Monitoring i analiza sytuacji finansowej banków
�� BFG przeprowadza kontrole oraz prowadzi monitoring w zakresie wykorzystania
pomocy finansowej
�� BFG na podstawie danych sprawozdawczych i innych dokonuje indywidualnej
oceny zagrożenia banku (tzw. rating)
�� Macierz migracji obrazuje zmiany ratingów zagrożenia banków.
8
9
8
9
Skala: 0 brak zagrożenia, -100 najwyższe zagrożenie
System gwarancji depozytów SKOK
�� Niezależny od BFG prywatny system (nie poddany kontroli państwa), w którym
ubezpieczenie oferuje Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK
�� SKOK regulacją wewnętrzną zobligowane są wykupienia polis
ubezpieczeniowych zbiorowego ubezpieczenia depozytów członków kas; składki
zależą od wolumenu depozytów i ryzyka SKOK
�� Poziom gwarancji - aktualnie identyczny z gwarancjami BFG
8
9
RYZYKO W DZIAAALNOŚCI BANKU
RYZYKO KREDYTOWE
Plan wykładu
�� Istota i rodzaje ryzyka
�� Zarządzanie ryzykiem
�� Ryzyko kredytowe
Ryzyko a niepewność
�� Niepewność ma wymiar informacyjny przyczyną jest brak informacji
dotyczących skutków decyzji
�� Ryzyko ma wymiar finansowy można oszacować oczekiwane skutki
decyzji:
w� rezultat osiągnięty w przyszłości jest nieznany ale są możliwe do
zidentyfikowania jego przyszłe alternatywy
w� szanse wystąpienia tych możliwych alternatyw są znane
Istota ryzyka
�� Ryzyko jest to zagrożenia nieosiągnięcia zamierzonych celów [B. Gruszka, Z.
Zawadzka]
�� Ryzyko [& ] można by określić jako prawdopodobieństwo zajścia sytuacji, że
korzyść rzeczywista będzie odmienna od oczekiwanej [J. Kowalczyk]
�� Ryzyko rozumiane jest jako zagrożenie lub szansa
[K. Jajuga, T. Jajuga]
Rodzaje ryzyka w działalności gospodarczej kryterium efektu
�� Ryzyko systematyczne (podstawowe, rynkowe) odnosi się do ogółu
społeczeństwa lub grup ludzi, nie może być kontrolowane (nawet częściowo) np.
ryzyko inflacji, zmiany pogody, zmiany popytu
�� Ryzyko specyficzne (indywidualne, niesystematyczne) odnosi się do zdarzeń
które można kontrolować lub przewidywać; przyczyną są indywidualne decyzje
np. bankructwo firmy, zarządzanie, płynność
Rodzaje ryzyka - kryterium alternatywy wyniku
* Ryzyko czyste jedynym skutkiem działalności może być wystąpienie szkody;
przedmiotem ubezpieczeń są jedynie ryzyka czyste
* Ryzyko spekulacyjne sytuacja, w której mogą występować straty (mniejsze lub
większe od przewidywanych) albo zyski
Rodzaje ryzyka kryterium mierzalność skutków
�� Ryzyko finansowe (mierzalne, ilościowe)
�� Ryzyko niefinansowe (niemierzalne, jakościowe) w banku definiowane jako
ryzyko operacyjne
Ryzyko bankowe tradycyjnie
�� Kredytowe
�� Płynności
�� Stopy procentowej
8
9
�� Walutowe
Ryzyka finansowe w działalności banku
�� ryzyko związane z partnerem transakcji (kredytowe) niewywiązanie się
partnera transakcji lub pogorszenie jego standingu (np. ryzyko niespłacenia
kredytów, ryzyko spadku wartości dłużnych papierów wartościowych, ryzyko
spadku kursu posiadanych przez bank akcji, utraty wartości udziałów itp..)
�� ryzyko płynności ryzyko przejściowej lub całkowitej utraty płynności przez
bank
�� ryzyko rynkowe (cenowe) możliwość zmiany warunków finansowych w
wyniku zmiany stóp procentowych, kursów walut i kursów akcji:
w� ryzyko stopy procentowej, spowodowane niekorzystnymi
tendencjami w zakresie rynkowych stóp procentowych
w� ryzyko walutowe
w� ryzyko spadku kursów akcji wynikające z ogólnego spadku kursów
na giełdzie
Proces zarządzania ryzykiem
1. Identyfikacja ryzyka określenie, jakie rodzaje ryzyka i w jakim zakresie
wpływają na dany bank
2. Pomiar ryzyka (kwantyfikacja) polega na ustaleniu, na jak duże ryzyko
narażony jest bank.
3. Sterowanie polega na zabezpieczeniu przed skutkami ryzyka. Bank może przyjąć
postawę aktywną lub pasywną.
4. Kontrola podejmowanych przedsięwzięć.
Zarządzanie ryzykiem
�� Postawa (strategia) pasywna polega na biernym ponoszeniu ryzyka bez
podejmowania prób wyeliminowania go lub ograniczenia, tworzenie funduszy
rezerwowych dla zamortyzowania wpływu strat.
�� Postawa (strategia) aktywna polega na podejmowaniu przez podmiot takich
działań, które mogą wyeliminować lub ograniczyć straty:
.� Unikanie ryzyka poprzez nieangażowanie się w transakcje, których
ryzyko jest szczególnie duże
.� Zmniejszanie wielkości ryzyka (np. poprzez analizę zdolności
kredytowej)
.� Przenoszenie ryzyka na inne podmioty (np. ubezpieczenie
kredytów)
.� Dywersyfikacja ryzyka
.� Hedging polegający do utworzeniu do pozycji otwartej pozycji
odwrotnej
Ryzyko kredytowe w banku
�� Ryzyko kredytowe oznacza prawdopodobieństwo powstania sytuacji, w której
klient banku nie spłaca w terminie podjętych zobowiązań z tytułu kredytów lub
pożyczek, gwarancji, poręczeń czy akredytyw.
�� Ryzyko to dotyczy spłaty kapitału wraz z odsetkami i innymi prowizjami:
.� kredytów
.� gwarancji, poręczeń, akceptów bankowych, akredytyw
.� lokat międzybankowych
8
9
.� operacji dewizowych
.� obrotu papierami dłużnymi i akcjami
Indywidualne ryzyko kredytowe i ryzyko portfela
�� Indywidualne ryzyko kredytowe dotyczy pojedynczego kredytu
�� Ryzyko portfela łączne ryzyko banku z tytułu działalności kredytowej
.� Aączne ryzyko kredytowe nie jest prostą sumą ryzyk indywidualnych gdyż
zależy również od współzależności między pojedynczymi kredytami.
Indywidualne ryzyko kredytowe
Metodami ograniczania ryzyka w odniesieniu do pojedynczego kredytu są:
�� badanie zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu
�� zabezpieczenia kredytu
�� sprawdzanie zdolności kredytowej po udzieleniu kredytu (monitoring
kredytowy)
Zdolność kredytowa
�� Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej.
�� Zdolność kredytowa jest to zdolność do spłaty kredytu wraz z odsetkami w
umownych terminach spłaty.
�� Kredytobiorca jest zobowiązany na żądanie banku dokumenty i informacje
niezbędne do dokonywania oceny tej zdolności.
�� Bank może udzielić kredytu podmiotowi nie posiadającemu zdolności
kredytowej pod warunkiem:
.� ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu
.� przedstawienia programu naprawy sytuacji finansowej podmiotu,
który zapewni uzyskanie zdolności
Zdolność kredytowa elementy podlegające ocenie
�� Wiarygodność prawna kredytobiorcy (ujęcie formalnoprawne) zdolność do
podejmowania czynności prawnych
�� Wiarygodność ekonomiczna kredytobiorcy (ujęcie ekonomiczne):
.� personalny aspekt oceny związany z osobą kredytobiorcy (charakter,
kwalifikacje zawodowe, reputacja, zdolności menedżerskie itp.)
.� ekonomiczny analiza elementów charakteryzujących dotychczasową i
perspektywiczną sytuację ekonomiczno-finansową kredytobiorcy oraz
jakość prawnych zabezpieczeń kredytu
Badanie zdolności kredytowej przedsiębiorstw
�� Modele jakościowe wykorzystują niemierzalne i opisowe kryteria oceny
�� Modele ilościowe wykorzystuję ilościowe elementy oceny ryzyka
�� Modele mieszane
8
9
Badanie zdolności kredytowej przedsiębiorstw
�� Analiza wskaznikowa na podstawie przedkładanej przez klienta dokumentów,
ocenia się na ile sytuacja klienta gwarantuje spłatę zobowiązań (wskazniki
rentowności, płynności, sprawności działania, zadłużenia, struktury majątku i
kapitału itp..)
�� Metoda punktowa polega na przypisywaniu określonym wskaznikom
punktów, w zależności od sumy punktów klient jest klasyfikowany do określonej
grupy ryzyka
�� Analiza dyskryminacyjna - wykorzystująca modele statystyczno-matematyczne
pozwalające oszacować ryzyko niespłacenia kredytu przez potencjalnego
kredytobiorcę
�� Ocena przedsięwzięć inwestycyjnych
Badanie zdolności kredytowej osób fizycznych
�� Metoda dochodowa przy badaniu zdolności uwzględnia się dochody klienta,
bieżące zobowiązania; dochody rozporządzalne powinny być wyższe od rat
wnioskowanego kredytu
�� Metoda punktowa (credit scoring) - klient otrzymuje punkty z tytułu
wybranych przez bank cech (dochody, majątek, zawód wykonywany, płeć, okres
zatrudnienia w ostatnim miejscu pracy itd.) ich suma decyduje o przypisaniu do
określonej grupy klientów według ryzyka
Prawne zabezpieczenia kredytów
�� Zabezpieczenie kredytu pozwala na odzyskanie części lub całości środków
zaangażowanych w kredycie
�� Wśród prawnych zabezpieczeń wyróżnia się zabezpieczenia:
w� osobiste odpowiedzialność osobista osoby dającej zabezpieczenie
(weksel in blanco, poręczenie cywilne, awal, gwarancja bankowa)
w� rzeczowe odpowiedzialność ograniczona do wybranych składników
majątku (hipoteka, zastaw rejestrowy, zastaw, blokada środków na
rachunku bankowym, kaucja)
Ustalanie prawnego zabezpieczenia
�� Wartość zabezpieczenia adekwatna do skali ryzyka
�� Wybór formy zabezpieczenia (lub zabezpieczeń) proponowanych we wniosku
kredytowym
�� Moment ustanowienia i monitoring zabezpieczenia
8
9
Portfel kredytowy w banku
�� Zarządzanie portfelem kredytowym polega na odpowiednim rozproszeniu
(dywersyfikacji) ryzyka kredytowego.
�� Portfel kredytowy jest analizowany z punktu widzenia:
ż� wielkości kredytów
ż� rodzajów kredytów
ż� kredytobiorców
ż� branż
ż� regionów
ż� rodzajów zabezpieczenia
�� Limity zaangażowania wynikają z polityki wewnętrznej banków i regulacji
prawnych
Instrumenty sterowania ryzykiem portfela kredytowego wynikające z regulacji
�� limit koncentracji zaangażowań
�� rezerwy na ryzyko związane z działalnością banków
�� wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego
Limit koncentracji zaangażowani
Zaangażowania banku obejmują:
�� wierzytelności banku
�� udzielone zobowiązania pozabilansowe
�� posiadane przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcje lub udziały w
innym podmiocie
�� inne wskazane w ustawie zaangażowania
Suma zaangażowań obciążonych ryzykiem:
�� jednego podmiotu
�� lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może
przekroczyć limitu koncentracji zaangażowań czyli 25% funduszy
własnych banku
Limit koncentracji zaangażowań zaangażowania wobec banków
�� Zaangażowanie wobec banku lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub
organizacyjnie składających się z co najmniej jednego banku nie może
przekroczyć 25% funduszy własnych albo równowartości 150 mln EUR w
zależności od tego która z tych wartości jest wyższa, a suma zaangażowań
wszystkich pozostałych podmiotów należących do tej grupy nie może
przekroczyć 25% funduszy własnych
�� Jeśli 150 mln EUR > 25% funduszy własnych, wartość zaangażowania nie może
przekroczyć limitu określonego przez bank. O jego wysokości informowana jest
co roku KNF. Limit nie może przekraczać 100% funduszy własnych.
Rezerwy na ryzyko związane z działalnością banków
�� Rezerwa na ryzyko ogólne wysokość rocznego odpisu na ryzyko ogólne może
wynieść co najwyżej 1,5% niespłaconej kwoty kredytów i pożyczek pieniężnych
8
9
�� Rezerwy celowe tworzone w odniesieniu tzw. ekspozycji kredytowych
Rezerwy celowe ich wysokość zależy od kategorii ekspozycji kredytowych
�� normalne związane z ekspozycjami kredytowymi wynikającymi z pożyczek i
kredytów detalicznych tworzy się w wysokości co najmniej stanowiącego 1,5 %
podstawy tworzenia rezerw celowych
�� pod obserwacją na podstawie indywidualnej oceny ryzyka, jednak nie mniej niż
1,5 % podstawy
�� kategorii zagrożonych tj. : "poniżej standardu", "wątpliwe" i "stracone" tworzy się
na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciążającego daną ekspozycję, jednak
w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego w relacji
do podstawy tworzenia rezerw celowych:
.� 20 % - w przypadku kategorii "poniżej standardu";
.� 50 % - w przypadku kategorii "wątpliwe";
.� 100 % - w przypadku kategorii "stracone".
Klasyfikacja ekspozycji kredytowych
Klasyfikacji dokonuje się według:
* kryterium terminowości spłaty kredytu w odniesieniu do ekspozycji
kredytowych Skarbu Państwa, ekspozycji kredytowych wobec osób
fizycznych, udzielonych na cele nie związane z działalnością gospodarczą,
ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek detalicznych;
* dwóch kryteriów: terminowość spłaty i sytuacja ekonomiczno-
finansowa dłużnika
Kategorie pozostałych ekspozycji kredytowych:
8
9
8
9
RYZYKO W DZIAAALNOŚCI BANKU
RYZYKO PAYNNOŚCI
Plan wykładu
�� Istota ryzyka płynności
�� Teoretyczne reguły zachowania płynności banku
�� Pomiar ryzyka płynności banku
Ryzyko płynności w banku
Art. 8 Prawa bankowego:
Bank jest zobowiązany do utrzymania płynności płatniczej dostosowanej do
rozmiarów i rodzaju działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich
zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności.
Definicja płynności
�� Płynność płatnicza to zdolność do finansowania aktywów i terminowego
wykonywania zobowiązań w toku normalnej działalności banku lub w innych
warunkach, które można przewidzieć bez konieczności poniesienia straty.
�� Płynność to zdolność zaspokojenia prognozowanego i warunkowego
zapotrzebowania na gotówkę.
�� Płynność strukturalna właściwa struktura bilansu i zobowiązań
pozabilansowych
�� Płynność rynku (produktu) możliwość szybkiej zamiany na gotówkę na rynku bez
znacznych strat finansowych.
Potrzeby w zakresie płynności
�� Zapotrzebowanie na gotówkę jest wynikiem:
.� wycofania lokat
.� terminów płatności zobowiązań
.� wypłat transz kredytów
�� Zapotrzebowanie na gotówkę zaspokaja się poprzez:
.� zwiększenie kwot depozytów
.� spłatę rat kredytowych
.� wcześniejsze spłaty kredytów
.� sprzedaż aktywów
8
9
Rodzaje płynności
�� Płynność bieżąca do 7 dni,
�� Płynność krótkoterminowa od 7 dni do 1 miesiąca;
�� Płynność średnioterminowa do 1 roku
�� Płynność długoterminowa powyżej 1 roku
Termin zapadalności/wymagalności
�� Termin płatności:
.� Zapadalności należności
.� Wymagalności zobowiązań
�� liczony od dnia, na który sporządzono zestawienie terminów płatności
wynikające z umowy
Płynność banku a reguły teoretyczne
�� Transformacja terminów sprzyja wzrostowi dochodów ale zagraża płynności.
�� Zachowanie płynności, czyli utrzymanie znacznej części aktywów płynnych
powoduje obniżenie dochodu.
�� W razie problemów z płynnością sprzedaż aktywów oraz pozyskanie
dodatkowych środków z rynku pieniężnego przynosi straty.
Teoretyczne reguły zachowania płynności
�� złota reguła bankowa
�� reguła osadu we wkładach
�� reguła przesunięć
�� reguła maksymalnego obciążenia
Złota reguła bankowa
Złota reguła bankowa
" Terminom i kwotom wymagalności pasywów powinny odpowiadać odpowiednie kwoty i
terminy zapadalności aktywów.
Reguła osadu we wkładach
Reguła osadu we wkładach
" W bankach utrzymuje się pewien stabilny poziom wkładów tzw. osad.
" Występuje możliwość transformacji terminów przez bank - prolongaty terminów i
inwestowania pozyskanych środków na dłuższy termin
8
9
Reguła przesunięć
Reguła przesunięć
" Struktura aktywów banku powinna być taka, żeby w momentach bliskich utracie
płynności, likwidacja części aktywów przed ich umownie określonym terminem mogła
nastąpić bez większych strat.
" Reguła postuluje wykorzystanie środków z przedterminowej sprzedaży części aktywów
do przejściowego zapewnienia płynności
Reguła maksymalnego obciążenia
Reguła maksymalnego obciążenia
" Wywiązanie się przez bank ze zobowiązań wymaga spełnienia dwóch warunków:
" Wartość aktywów podlegających likwidacji musi być równa co najmniej kwocie
wymagalnych zobowiązań
" Strata poniesiona przy przedwczesnej odsprzedaży aktywów nie może być większa niż
kapitał własny
Przykładowa struktura aktywów i pasywów banku
Działanie bank przyjął depozyt na rynku pieniężnym i ulokował środki w
innej instytucji na 1 miesiąc
Miary oceny ryzyka płynności
�� Wewnętrzne:
.� metoda luki płynności,
.� urealniona luka płynności,
.� współczynników płynności
.� zestawienie przepływów pieniężnych
.� i inne
�� Zewnętrzne Rekomendacja P dotycząca systemu monitorowania płynności
płatniczej banków; Uchwała Nr 386/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 r. w
sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności (weszła w życie 1 stycznia
2009 r.) (wcześniej obowiązywała Uchwała 9/2007 KNB z 2007r. w sprawie
ustalania wiążących banki norm płynności)
Analiza luki płynności
�� Termin zapadalności lub wymagalności liczony od dnia, na który sporządzone
zestawienie terminów
płatności wynikających z
umowy.
�� Pozycje aktywów i
pasywów zostają podzielone
według ww terminów na
przedziały:
.� 1 dzień
8
9
.� od 1 dnia do 1 tygodnia włącznie
.� od 1 tygodnia do 1 miesiąca włącznie
.� od 1 miesiąca do 3 miesięcy włącznie
.� od 3 do 6 miesięcy włącznie
.� od 6 miesięcy do 1 roku
.� powyżej 1 roku
�� W każdym przedziale czasowym oblicza się różnicę między aktywami i
pasywami.
�� Luka dodatnia aktywa (wpływy związane ze spłatą kredytów i inne) dla
danego terminu zapadalności przewyższają pasywa (wypływy związane ze
zwrotem depozytów i inne). Świadczy o nadwyżce płynności.
�� Luka ujemna aktywa dla danego terminu zapadalności są niższe niż pasywa
świadczy o braku płynności.
Urealniona luka płynności
Terminy wymagalności i zapadalności powinny być urealnione:
.� w przypadku kredytów uwzględnia się możliwe opóznienia w spłacie oraz
kredyty zagrożone,
.� w przypadku depozytów uwzględnia się prolongaty depozytów,
wcześniejsze wypłaty oraz osad we wkładach.
8
9
Wskazniki pomiaru płynności
�� Wskaznik płynności bieżącej = aktywa do 3 mies. / pasywa do 3 mies.
�� Wskaznik płynności szybkiej = aktywa do 1 mies. / pasywa do 1 mies.
Wskaznik płynności bieżącej:
- powyżej 0,9 płynność jest dobra
- 0,9-0,7 zadowalająca
- poniżej 0,7 zła
Granice te mają charakter umowny.
Nadzorcza norma płynności
�� Obowiązek opracowania w formie pisemnej zasad zarządzania płynnością
płatniczą.
�� Obowiązek spełniania przez banki i oddziały instytucji kredytowych miar
płynności krótkoterminowej i długoterminowej.
�� Obliczane są codziennie.
8
9
Podstawowa rezerwa płynności
Podstawowa rezerwa płynności (termin do 7 dni)
Podstawowa rezerwa płynności (termin do 7 dni)
" Kasa
" Należności od NBP lub innego banku utrzymującego rezerwę obowiązkową (z
wyłączeniem rezerwy obowiązkowej)
" Należności od podmiotu regulowanego (banki, oddziały inst. kredytowych, banki
zagr., zakłady ubezpieczeń, firmy inwestycyjne) o wadze ryzyka 0%, 20%, 50%
" Instrumenty dłużne o niskim ryzyku
" Otrzymane zobowiązania pozabilansowe, z których bank może otrzymać środki
pieniężne w terminie do 2 dni roboczych
" Nadwyżka kwoty rezerwy obowiązkowej
Uzupełniająca rezerwa płynności (termin od 8 dni do 30 dni)
8
9
Uzupełniająca rezerwa płynności:
Uzupełniająca rezerwa płynności:
" Należności od NBP lub innego banku utrzymującego rezerwę obowiązkową
" Należności od podmiotu regulowanego (banki, oddziały inst. kredytowych, banki
zagr., zakłady ubezpieczeń, firmy inwestycyjne)
" Instrumenty dłużne o niskim ryzyku
" Otrzymane zobowiązania pozabilansowe, z których bank może otrzymać środki
pieniężne w terminie do 10 dni roboczych
" Instrumenty dłużne o obniżonym ryzyku szczególnym
" Kapitałowe papiery wartościowe płynne
" Przepływy pieniężne wynikające z transakcji pozabilansowych wyznaczone w
sposób ostrożny
Środki obce stabilne
Środki obce stabilne suma środków obcych, które bank uznaje za stabilne
Środki obce stabilne suma środków obcych, które bank uznaje za stabilne
zródło finansowania
zródło finansowania
i wyznacza w sposób ostrożny:
i wyznacza w sposób ostrożny:
" baza depozytowa (osad liczony za 30 dni)
" własne papiery wartościowe (nieuwzględniane w funduszach własnych)
" inne zobowiązania z pierwotnym terminem wymagalności powyżej 1 roku (które bank
zamierza utrzymać)
" inne zobowiązania spełniające warunki szczegółowo określone
Miary płynności wg normy nadzorczej
Bank duży o aktywach powyżej 200 mln zł:
�� Miary płynności krótkoterminowej:
.� Luka płynności krótkoterminowej rezerwa płynności
podstawowa i uzupełniająca minus środki obce niestabilne większa od 0
.� Współczynnik płynności krótkoterminowej - iloraz ww. większy
od 1
�� Miary płynności długoterminowej:
.� Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami
własnymi- iloraz funduszy własnych i aktywów niepłynnych większy od
1
.� Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o
ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi
stabilnymi większy od 1
8
9
Bank mały o aktywach do 200 mln zł:
.� Współczynnik udziału podstawowej i uzupełniającej rezerwy
płynności w aktywach wartość większa od 0,2
.� Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami
własnymi- iloraz funduszy własnych i aktywów niepłynnych większy od
1
Sekurytyzacja aktywów
�� Proces sprzedaży papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami lub
wpływami z aktywów.
�� Jednorodne aktywa (np. kredyty hipoteczne, samochodowe, należności
leasingowe) zostają wyodrębnione i przekazane innemu podmiotowi (spółce
specjalnego przeznaczenia).
�� Spółka ta emituje papiery wartościowe zabezpieczone ww aktywami.
�� Środki finansowe z emisji papierów wartościowych otrzymuje bank przed
terminem zapadalności aktywów.
RYZYKO W DZIAAALNOŚCI BANKU
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ
RYZYKO WALUTOWE
Plan wykładu
�� Istota i pomiar ryzyka stopy procentowej
�� Istota i pomiar ryzyka walutowego
Ryzyko stopy procentowej
�� Def. Komitetu Bazylejskiego: Ryzyko stopy procentowej to niebezpieczeństwo
negatywnego wpływu zmian stóp procentowych na sytuację finansową banku.
�� Ryzyko stopy procentowej można podzielić na dwa komponenty:
8
9
.� ryzyko dochodu, tzn. ryzyko obniżenia dochodu z odsetek na skutek zmian
rynkowej stopy procentowej i niezsynchronizowania zmian stóp
procentowych po stronie aktywów i pasywów;
.� ryzyko inwestycji, polegające na obniżeniu się wartości księgowej
papierów wartościowych o stałej stopie procentowej.
yródła ryzyka stopy procentowej
�� niedopasowanie terminowe między aktywami i pasywami
�� odmienne ustalanie oprocentowania poszczególnych pozycji aktywów i pasywów
- ryzyko bazowe -wynikające z niedoskonałego powiązania stóp procentowych
np. kredytów (generujących przychody) i depozytów (generujących koszty
odsetkowe), w sytuacji gdy instrumenty te mają podobne okresy przeszacowania
�� przedwczesne wypowiadanie umów przez klientów tzw. ryzyko opcji klienta,
np. wcześniejszej spłaty kredytów i zerwania depozytów
�� przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej jest nierównomierna
elastyczność dopasowania się do zmian rynkowej stopy procentowej po stronie
aktywów i pasywów
�� Elastyczność oprocentowania (Er) jest to stosunek zmian stopy procentowej
pozycji aktywów lub pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej
Elastyczność oprocentowania aktywów i pasywów banku
�� dla pozycji o stałej stopie procentowej Er = 0
�� jeśli zmianie rynkowej stopy procentowej towarzyszy identyczna zmiana
oprocentowania danej pozycji Er = 1
�� w przypadku wzrostu stóp rynkowych banki są bardziej skłonne podnosić
oprocentowanie kredytów niż depozytów większa elastyczność oprocentowania
aktywów;
�� w przypadku spadku stóp rynkowych banki są skłonne szybciej obniżać
oprocentowanie depozytów niż koszt kredytów większa elastyczność
oprocentowania pasywów
�� ErA > ErP wtedy korzystnie dla banku gdy stopy rynkowe rosną.
Metoda elastyczności stopy procentowej
Chodzi o różną elastyczność dostosowania się oprocentowania określonych pozycji
aktywów i pasywów do zmiany rynkowych stóp procentowych.
A / P
A / P
t
8
9
t
t
Metody badania ryzyka stopy procentowej
�� analiza luki (zestawienie niedopasowania)
�� metoda badania elastyczności stopy procentowej (analiza wrażliwości)
�� wyznaczenie granicznych stóp procentowych
�� analiza czasu trwania (analiza okresowa, duration, duracja)
�� modele symulacyjne, analizy scenariuszowe
�� miary statystyczne (wariancja, odchylenie standardowe, VaR)
Metoda luki stopy procentowej
�� Analiza różnicy między wartością aktywów i pasywów odsetkowych w
przedziałach czasowych, które odpowiadają momentom zmiany ich
oprocentowania:
�� ustalamy możliwe terminy zmiany pozycji bilansowych o stałym oprocentowaniu,
terminy zapadalności aktywów i wymagalności aktywów to terminy
przeszacowania;
�� ustalamy granice pasm czasowych analizy: 1/3/6/12 miesięcy oraz
2/3/4/5/7/10/15/20 lat;
�� przedziałom przyporządkowujemy aktywa i pasywa, dla których moment zmiany
oprocentowania mieści się w danym przedziale,
�� aktywa i pasywa o zmiennym oprocentowaniu przypisujemy do najkrótszego
pasma czasowego,
�� dla każdego z przedziałów wyliczamy lukę niedopasowania:
Li = Ai - Pi, i zmianę wyniku odsetkowego w przedziale.
�� Luka zerowa (neutralna) => aktywa zmienne = pasywa zmienne
�� Luka dodatnia (pozycja długa) => aktywa zmienne > pasywa zmienne
�� Luka ujemna (pozycja krótka) => aktywa zmienne < pasywa zmienne
Luka a przychód z odsetek
Wzrost rynkowej
Spadek rynkowej
Pozycja
stopy procentowej stopy procentowej
8
9
Długa Wzrost dochodu Spadek dochodu
Krótka Spadek dochodu Wzrost dochodu
Neutralna Dochód bez zmian Dochód bez zmian
Zmiana dochodu z odsetek = luka *zmiana stopy procentowej na rynku* waga okresu
Analiza czasu trwania
�� Pozwala na ocenę wpływu zmian stopy procentowej na wartość rynkową
instrumentów o stałym oprocentowaniu.
�� Czas trwania (D duration, duracja) jest to średni ważony okres oczekiwania na
wpływy środków pieniężnych z danego instrumentu finansowego.
�� Przeciętny czas zaangażowania środków finansowych w dany instrument
�� n- liczba okresów
�� t numer okresu
�� PV wartość bieżąca instrumentu
�� Iloraz sumy wartości bieżącej ważonej okresem zaangażowania środków
finansowych i sumy wartości bieżącej instrumentu.
n
��t �� PVt
t=�1
D =�
n
��PVt
t=�1
Zmiany ceny instrumentu finansowego
D�P D�r
=� -�D
P 1+� r
Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej
Odpowiednie kształtowanie struktury aktywów i pasywów :
�� prognozowanie, w okresach rocznych zmiany rynkowych stóp procentowych i
kształtowania się pozycji aktywów i pasywów banku narażonych na te zmiany,
�� opracowanie polityki kredytowej i polityki depozytowej uwzględniających ryzyko
stóp procentowych,
�� miesięczne obliczanie wpływu zmiany rynkowych stóp procentowych na wynik
finansowy,
�� stosowanie operacji zabezpieczających przed skutkami ryzyka stóp
procentowych
8
9
Kursy walutowe
�� Kurs walutowy cena jednej waluty wyrażona w innej walucie.
�� Kursy podawane są z dokładnością do 4 miejsc po przecinku
�� Bid kurs kupna waluty
�� Ask, Offer kurs sprzedaży waluty; różnica między kursem sprzedaży i kupna to
spread
�� Kwotowanie bezpośrednie (w przykładzie, dominujące w Polsce) liczba
jednostek waluty krajowej za jednostkę (lub 10, 100, 1000) waluty obcej (walutą
bazową jest waluta obca wyrażona w jednostkach monetarnych waluty krajowej)
�� Kwotowanie pośrednie liczba jednostek waluty obcej za jednostkę waluty
krajowej dla przykładu PLN/EUR = 1 / 4,3989 = 0,2273 (walutą bazową jest
waluta krajowa w jednostkach waluty obcej)
Aprecjacja i deprecjacja
�� Aprecjacja polega na wzroście wartości waluty, umacnianiu się waluty na
rynku.
�� Deprecjacja spadek wartości waluty, osłabianiu waluty na rynku.
.� Rewaluacja wzrost wartości waluty na skutek decyzji władz, dewaluacja
spadek wartości waluty na skutek decyzji władz
Istota i zródła ryzyka walutowego w banku
Ryzyko walutowe (zwane też ryzykiem kursowym lub ryzykiem kursu walutowego) jest
to niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej
zmiany kursu walutowego.
.� zmiana kursu walutowego obniża wartość należności oraz przychodów
.� podwyższa wartość zobowiązań oraz kosztów wyrażonych w złotych
.� Oprócz komponentu kursowego pojęciem ryzyka walutowego obejmuje
się również ryzyko polityczne obejmujące:
.� ryzyko konwersji administracyjne ograniczanie przez władze
państwowe możliwości zamiany jednej waluty na drugą,
8
9
.� ryzyko transferu ograniczenie lub całkowity zakaz transferu należności
wprowadzony przez władze
.� yródłem ryzyka walutowego jest:
1) niedopasowanie pozycji walutowych (pozycje otwarte) oraz
2) zmiany kursów walut
Pozycje walutowe
�� Pozycja walutowa to zestawienie wszystkich wierzytelności i zobowiązań danego
podmiotu w walutach obcych.
�� W przypadku gdy wierzytelności i zobowiązania w danej walucie się równoważą
mamy do czynienia z zamkniętą pozycją walutowa, w pozostałych przypadkach
występuje otwarta pozycja walutowa.
�� Pozycja walutowa długa (lub inaczej dodatnia) występuje wtedy gdy należności
w danej walucie przewyższają zobowiązania w tej walucie (lub też aktywa w
danej walucie przewyższają pasywa w danej walucie), z uwzględnieniem pozycji
pozabilansowych mających wpływ na tę pozycję.
�� Pozycja walutowa krótka (ujemna), występuje wówczas gdy zobowiązania w
danej walucie przewyższają należności w danej walucie ( lub pasywa w danej
walucie są większe niż aktywa w danej walucie), z uwzględnieniem pozycji
pozabilansowych mających wpływ na tę pozycję.
Aączne ryzyko walutowe kategorie pozycji walutowych
�� Pozycja całkowita większa z kwot (co do wartości bezwzględnej) sumy pozycji
długich i krótkich
�� Pozycja globalna różnica między sumą bezwzględnych wartości pozycji
długich i krótkich.
�� Pozycja maksymalna suma bezwzględnych wartości pozycji długich i krótkich
Pozycja walutowa a sytuacja finansowa banku
�� W przypadku pozycji długiej zysk osiągnie bank, gdy nastąpi wzrost kursu waluty
obcej w stosunku do waluty krajowej (lub osłabienie waluty krajowej).
�� W przypadku pozycji walutowej krótkiej, zysk wystąpi w przypadku spadku
kursu waluty obcej (umocnieniu waluty krajowej).
Metody badania ryzyka walutowego
�� pomiar otwartych pozycji względem różnych walut
�� Ryzyko walutowe = otwarta pozycja walutowa � procentowa zmiana kursu
walutowego
�� wyznaczanie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego w obliczaniu
adekwatności kapitałowej - w metodzie podstawowej wymóg ten wynosi:
.� 8% pozycji walutowej całkowitej gdy pozycja ta przewyższa 2% funduszy
własnych
.� 0 gdy pozycja całkowita nie przewyższa 2% funduszy banku
8
9
Uwarunkowania zarządzania ryzykiem walutowym
�� znaczenie transakcji walutowych dla przychodów banku
�� prognozy kursów walutowych
�� wielkość kapitału i rezerw
�� indywidualna gotowość podejmowania ryzyka
�� kwalifikacje personelu
Podejmowanie działań albo całkowitego zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym
albo pozostawienie otwartych pozycji walutowych bez zabezpieczenia.
W praktyce sytuacje pośrednie.
Metody badania ryzyka walutowego
�� pomiar otwartych pozycji względem różnych walut
�� Ryzyko walutowe = otwarta pozycja walutowa � procentowa zmiana kursu
walutowego
�� wyznaczanie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego w obliczaniu
adekwatności kapitałowej w metodzie podstawowej wymóg ten wynosi:
.� 8% pozycji walutowej całkowitej gdy pozycja ta przewyższa 2% funduszy
własnych
.� 0 gdy pozycja całkowita nie przewyższa 2% funduszy banku
ZARZDZANIE BANKIEM KOMERCYJNYM
ADEKWATNOŚĆ KAPITAAOWA BANKU
Plan wykładu
�� Rating
�� Znaczenie kapitałów w banku
�� Adekwatność kapitałowa
�� Ewolucja miar adekwatności kapitałowej
8
9
Rating
�� Niezależna i obiektywna opinia o wiarygodności kredytowej podmiotu (emitenta)
zaciągającego dług dokonywana jest przez wyspecjalizowane agencje ratingowe.
�� Rating ocenia jakość dłużnych papierów wartościowych pod kątem
wiarygodności finansowej emitenta oraz warunków panujących na rynku.
�� Badaniu wiarygodności finansowej podlegają emisje obligacji, krótkoterminowe
papierów dłużne, podmioty zaciągające zobowiązania na rynku finansowym oraz
rządy państw.
Skala ratingu ustalane indywidualnie przez instytucje
�� Skale ratingu wyrażane są odpowiednimi symbolami literowymi, a według
agencji ratingowej Fitch Ratings długookresowe poziomy ratingowe
przedstawiają się następująco:
.� poziom inwestycyjny (AAA, AA, A, BBB)
.� poziom spekulacyjny (BB, B, CCC, CC, C, DDD, DD, D).
�� Rating może także zawierać znaki "+" i "-", dla określenia różnic w ramach jednej
kategorii.
�� Wiarygodność finansowa firmy nie może być wyższa niż wiarygodność finansowa
kraju.
Skala ratingu długoterminowego
AAA - Obligacje o najwyższej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność emitenta do
obsługi swoich zobowiązań
AA - Obligacje o bardzo wysokiej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność
emitenta do obsługi swoich zobowiązań.
A - Obligacje o wysokiej jakości kredytowej. Wysoka zdolność emitenta do
obsługi swoich zobowiązań. Istnieją jednak czynniki, które mogą w przyszłości
spowodować obniżenie oceny.
BBB - Obligacje o dobrej jakości kredytowej. Zadowalająca zdolność emitenta do
obsługi swoich zobowiązań
BB - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji może być wątpliwa w przypadku
wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta
B - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest wątpliwa w przypadku
wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta
CCC - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest prawdopodobna jedynie w
przypadku wystąpienia sprzyjających warunków w otoczeniu emitenta
CC - Obligacje poważnie zagrożone zaprzestaniem płatności przez emitenta
C - Obligacje emitentów znajdujących się w trakcie postępowania upadłościowego,
ale zapewniające ciągle umówione płatności
D - Obligacje, dla których zaprzestano płatności odsetek lub niewykupione
Tabela: Skale ocen stosowane przez agencje Standard&Poor s oraz Fitch IBCA.
8
9
Kapitał w banku
�� Przedsiębiorstwo bankowe jako takie nic nie posiada .
�� W interesie właścicieli banku korzystne byłoby utrzymywanie stosunku
kapitału do depozytów na możliwie niskim poziomie.
Kapitały banków czy fundusze własne?
�� Kapitał księgowy (rynkowy) nie stanowi odniesienia w kwestiach
adekwatności a służy do analiz banku przez właścicieli
�� Fundusze własne kapitał regulacyjny obliczany na podstawie regulacji
nadzorczych
�� Kapitał ekonomiczny wielkość określająca zapotrzebowanie na kapitał w
banku
Kapitał księgowy i rynkowy
�� Kapitał księgowy wykazywany w pasywach bilansu: kapitał podstawowy,
kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe (w
tym fundusz ogólnego ryzyka bankowego), zysk z lat ubiegłych, zysk netto itp
�� Kapitał rynkowy ustalany na podstawie ceny rynkowej wyemitowanych akcji
Fundusze własne (kapitał regulacyjny)
Składa się z następujących kategorii:
�� Fundusze podstawowe (tier I) np. w spółkach akcyjnych: wpłacony kapitał
zakładowy, kapitał zapasowy, kapitały rezerwowe, zysk w trakcie zatwierdzania,
fundusz ogólnego ryzyka, inne pozycje bilansu określone przez KNF
pomniejszone np. o straty z lat poprzednich i bieżącego okresu
�� Fundusze uzupełniające (tier II) kapitał z aktualizacji wyceny rzeczowych
aktywów trwałych, pozycje zaliczone do FU za zgodą KNF np. zobowiązania
podporządkowane pomniejszone o kategorie określone przez KNF
�� Kapitału dodatkowego uzupełniającego (tier III) krótkoterminowe pożyczki
podporządkowane spełniające szczególne warunki
Kapitał ekonomiczny
8
9
Wielkość kapitału, jaką musi dysponować bank aby mógł kontynuować działalność w
sytuacji wystąpienia strat spowodowanych:
�� dużymi zmianami cen rynkowych
�� niewypłacalnością kontrahentów
�� oszustwem
�� utratą reputacji prowadzącą do utraty klientów i mogącą spowodować sankcje
nadzorcze
Kapitał ten ma zastosowanie m. in. do pomiaru kapitału narażonego na ryzyko, pomiaru
ryzyka poszczególnych jednostek biznesowych i pomiaru wyników działalności
operacyjnej skorygowanych o ryzyko.
Funkcje kapitału w bankach
�� Założycielska dostarcza niezbędnych funduszy do uzyskania licencji przez
bank
�� Kompensacyjna (gwarancyjna) stanowi bufor zabezpieczający przed
ryzykiem upadłości przez to, że absorbuje straty operacyjne do momentu, w
którym bank może przezwyciężyć problemy;
�� Finansowania poprzez budowę zaufania ułatwiającego pozyskiwanie
kapitałów obcych
�� Wyznacznika podziału zysku w formie dywidendy od wartości posiadanego
kapitału banku
�� Ograniczająca (limitowania) określone normy ostrożnościowe
Adekwatność kapitałowa
�� Fundusze własne powinny być adekwatne , odpowiednie w stosunku do skali
prowadzonej przez bank działalności
�� Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego (Komitet Bazylejski) i jego
opiniotwórcza rola w ustanawianiu regulacji adekwatności kapitałowej
�� Umowy Kapitałowe wydawane przez Komitet Bazylejski są podstawą m. in.
dyrektyw adekwatności kapitałowej UE, te zaś prowadzą do regulacji
wewnętrznych państw
Umowa kapitałowa
�� Wprowadzona 1988 r. Umowa Bazylejska I (Bazylea I) wytyczne były
akceptowane w ponad 100 krajach
�� Miarą adekwatności kapitałowej współczynnik wypłacalności (adekwatności
kapitałowej, Cooke a) - relacja kapitału regulacyjnego do aktywów ważonych
ryzykiem
�� W Polsce od 1990 zalecenie prezesa NBP, od 1993 r. Zarządzenie, wartość
współczynnika obecnie określa Prawo bankowe choć jego konstrukcja jest
zmieniona
Wartość współczynnika wypłacalności
Zgodnie z Prawem bankowym współczynnik wypłacalności powinien wynosić co
najmniej :
�� 8 %
�� 15 % dla banków rozpoczynających działalność w pierwszym roku działalności
�� 12 % dla banków rozpoczynających działalność w drugim roku działalności
8
9
Konstrukcja współczynnika
�� Przypisanie wag różnym składnikom aktywów
�� Wagi są odbiciem wiarygodności poszczególnych grup kredytobiorców (ważna
przynależność do OECD):
.� Gotówka, kredyty udzielone rządom lub bankom centralnym krajów OECD
waga 0%
.� Kredyty udzielone bankom krajów OECD i instytucjom sektora
publicznego waga 20%
.� Kredyty zabezpieczone hipoteką waga 50%
.� Kredyty udzielone firmom, inne aktyw, instrumenty rynku kapitałowego
gdy emitent jest inny niż banki waga 100%
8
9
Przykład kalkulacji współczynnika wypłacalności
Bilans Banku Bezpiecznego SA na 31 grudnia Xr
Kalkulacja współczynnika wypłacalności
�� Fundusze własne: 20 + 677 + 40 + 298
�� Współczynnik wypłacalności wynosi 1035/6694 = 15,46%.
�� Minimalne wymagania kapitałowe banku wynoszą: 6694 * 8% =535,52
Nowelizacja Umowy Kapitałowej z 1996 r.
�� Umowa Kapitałowa uwzględniała jedynie ryzyko kredytowe
�� uwzględnienie ryzyka rynkowego w ocenie ryzyka banku
�� oprócz tzw. podejście standardowego (z wagami ryzyka) możliwość
samodzielnego przez bank szacowania ryzyka za pomocą wewnętrznych modeli
8
9
Nowa Umowa Kapitałowa (Bazylea II)
�� Publikacja w 2004 r. przez Komitet Bazylejski
�� Dyrektywa 2006/49/WE w sprawie adekwatności kapitałowej przedsiębiorstw i
instytucji kredytowych wejście w życie od 2007 r.
�� Wprowadza trzy filary, które się uzupełniają:
.� Filar I minimalne wymogi kapitałowe
.� Filar II proces analizy nadzorczej
.� Filar III - dyscyplina rynkowa
Filar I minimalne wymogi kapitałowe
�� podejście do ryzyka rynkowego generalnie niezmienione
�� rozszerzenie miary adekwatności o ryzyko operacyjne
�� rozszerzenie matrycy wag ryzyka (preferencyjne wagi ryzyka dla kredytów
zabezpieczonych hipotecznie 35%)
�� wykorzystanie do oceny ryzyka zaawansowanych modeli
�� korzystanie z ocen nadawanych przez zewnętrzne instytucje ratingowe
Współczynnik wypłacalności według Bazylei II
fundusze własne
----------------------------------------------- e" 8%
12,5 � całkowity wymóg kapitałowy
Wymogi kapitałowe
Całkowity wymóg kapitałowy jest sumą wymogów kapitałowych dla różnych rodzajów
ryzyka w banku
Dla banku, którego działalność handlowa jest znacząca:
�� Ryzyka kredytowego
�� Ryzyka rynkowego:
.� ryzyka walutowego
.� ryzyka cen towarów
.� ryzyka cen kapitałowych papierów wartościowych
.� ryzyka szczególnego cen instrumentów dłużnych
.� ryzyka ogólnego papierów wartościowych
�� Ryzyka przekroczenia limitu koncentracji wierzytelności
�� Ryzyka rozliczenia-dostawy oraz ryzyka kontrahenta
�� innych rodzajów ryzyka w zakresie i wysokości adekwatnej do ponoszonego
ryzyka
Podejścia banków do szacowania wag ryzyka w Basel II
�� Model I standardowy wagi ryzyka uzależniono od ratingów nadawanych
przez niezależne agencje ratingowe (Moody s, Standard &Poors itd.)
�� Model II podstawowy oparty na wewnętrznych ratingach ryzyka część
parametrów określana jest przez władze nadzorcze
�� Model III zaawansowany oparty na wewnętrznych ratingach ryzyka bank
wyznacza samodzielnie parametry ryzyka
8
9
Model I podejście standardowe wagi ryzyka przykład
�� Należności krajów i banków centralnych:
.� rating S&P od AAA do AA-; waga 0%
.� Od A+ do A-; waga 20%
.� Od BBB+ do BBB-; waga 50%
.� Od BB+ do B-;waga 100%
.� Poniżej B-; waga 150%
.� Bez ratingu 100%
.� Kredyty korporacyjne; waga 100%
�� Kredyty detaliczne ; waga 75%
�� Kredyty hipoteczne; waga 35%
Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego metoda podstawowa
Wymóg kapitałowy wynosi:
�� 8% pozycji walutowej całkowitej gdy pozycja ta przewyższa 2% funduszy
własnych
�� 0 gdy pozycja całkowita nie przewyższa 2% funduszy banku
Filar II Proces analizy nadzorczej
II filar władze nadzorcze dodatkowo oceniają czy posiadane fundusze własne banku są
adekwatne do skali działalności i ryzyka;
�� Wewnętrzne procesy oceny kapitału ekonomicznego
�� Ustalanie kapitałów zgodnych z profilem ryzyka banku
�� Ryzyko nie ujęte w I filarze
Filar II Proces analizy nadzorczej
�� Banki powinny dysponować procedurami oceny ogólnego wymogu kapitałowego
dostosowanymi do ich profilu ryzyka związanego z działalnością oraz strategią
kapitałową;
�� Instytucje nadzoru bankowego powinny analizować wewnętrzną ocenę i strategię
banku dotyczącą wymogu kapitałowego.
�� Instytucje nadzorcze powinny oczekiwać od banków utrzymywania kapitału na
poziomie przewyższającym regulacyjne minimum kapitałowe i dysponować
środkami pozwalającymi egzekwować te oczekiwania.
�� Instytucje nadzoru bankowego powinny starać się interweniować na tyle
wcześniej, by zapobiegać obniżeniu kapitału poniżej poziomu niezbędnego przy
danym profilu ryzyka i wymagać od banku natychmiastowej reakcji, jeżeli poziom
ten jest zbyt niski lub nie następuje odtwarzanie kapitału
Filar III Dyscyplina rynkowa
�� Ujawnianie informacji na temat profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji
�� Aktualna informacja:
.� umożliwia uczestnikom rynku aktualną ocenę działalności banku
.� Uruchamia rynkowe mechanizmy dyscyplinujące
.� Mechanizmy te stanowią uzupełnienie i wsparcie dla działań nadzorczych
8
9
ZARZDZANIE BANKIEM
MARKETING BANKOWY
Plan wykładu
�� Istota i podstawowe elementy marketingu bankowego
�� Instrumenty marketingu bankowego:
.� produkt
.� cena
.� dystrybucja
.� promocja
Orientacja marketingowa w zarządzaniu bankiem
�� Orientacja marketingowa - potencjał ekonomiczny banku dostosowywany do
zmieniających się warunków rynkowych, w centrum zainteresowania znajdują się
klienci i ich potrzeby.
�� Marketing bankowy obejmuje całokształt stosunków banku z otoczeniem
zewnętrznym oraz klientami w zakresie działalności usługowej.
Cechy usług bankowych - 4 N
�� Działalność bankowa jest działalnością w sferze usług.
�� W odróżnieniu od produktów materialnych usługi mają charakter (4N):
.� niematerialny nie można ich zobaczyć dotknąć, posmakować czy
pokazać
.� nierozdzielny nie jest możliwe oddzielenie fazy produkcji od fazy
konsumpcji
.� niejednorodny usługi nie są świadczone jednakowo
.� nietrwały nie mogą jak towary być magazynowane
Cechy usług bankowych cd.
�� Przedmiotem sprzedaży są instrumenty finansowe, zobowiązania finansowe
jednych podmiotów w stosunku do drugich - obietnice jednych podmiotów
względem innych.
�� Pieniądze jako dobro wzbudzające szczególne emocje dla klientów
�� Klienci banków są zazwyczaj lojalni
�� Klient nie interesuje się usługą bankową jako taką ale korzyściami płynącymi dla
swoich finansów.
Segmentacja rynku bankowego
�� Jest podział rynku na rynki bardziej jednorodne według określonego kryterium.
�� Dla prowadzenia działań marketingowych niezbędne jest wyodrębnienie
klientów ze względu na jednorodne potrzeby i możliwość jednolitego sposobu
oddziaływania.
�� Segment rynku powinien być :
.� mierzalny
.� dostępny
.� odpowiednio duży
8
9
Kryteria segmentacji - przykłady
�� Geograficzne (regiony świata, państwa, województwa, miasta itp)
�� Demograficzne
.� wiek
.� płeć
.� wysokość zarobków
.� wartość aktywów rozporządzalnych
.� etap życia (uczeń, student, stan cywilny, posiadanie dzieci, emeryt)
.� wykonywany zawód
.� rodzaj umowy o zatrudnienie
�� Behawioralne (entuzjaści, pasywni, sceptycy)
�� Psychograficzne (według profilu klienta przygotowaną w oparciu o: skłonność do
ryzyka, wiedzę o rynkach finansowych, stopień akceptowania innowacji, styl życia
wpływający na model konsumpcji, system wartości światopoglądowych)
Segmenty klientów według kryterium psychograficznego w oparciu o badania
Instytutu Pentor
�� klienci dojrzali - chętnie sięgają po innowacje, kierują się rozwagą, unikają
nadmiernego ryzyka
�� zdobywcy wysoka skłonność do ryzyka, skłonność do zadłużania się w
dążeniu do zaspokajania ambicji życiowych
�� indywidualiści - odrzucanie trendów mody, unikają ryzyka
�� swojacy - najpowszechniejsza postawa, cechuje ją utylitaryzm i roztropność w
podejmowaniu decyzji finansowych
�� sfrustrowani - preferują konsumpcyjny styl życia, skromną pozycję materialną
rekompensują ostentacyjną konsumpcją, często korzystają o oferty kredytowej
poza sektorem bankowym
�� tradycjonaliści - konserwatywny system wartości, niechętni ofercie banków
komercyjnych
Private banking i personal banking jako przykłady segmentacji usług bankowych
�� Private banking (bankowość prywatna) zindywidualizowana i kompleksowa
obsługa finansowa, a także pozafinansowa zamożnego klienta przez bank.
.� Na świecie minimalny poziom aktywów 1 mln USD (HNWI High Net
Worth Individuals )
.� W Polsce 1 mln PLN, niektóre banki od niższych kwot
�� Personal banking zindywidualizowany program obsługi dla klientów
zamożniejszych ale nie spełniających kryterium bankowości prywatnej
Działania podejmowane w ramach marketingu
1. Rozpoznanie środowiska, w jakim bank działa, uwarunkowań społeczno-
ekonomicznych
2. Dokonanie analizy mocnych i słabych stron banku wobec otoczenia
3. Ujawnienie możliwych szans i zagrożeń banku wynikających z otoczenia
Działania 2 i 3 nazywa się analizą SWOT- Strenghts/ Weaknesses - mocne/słabe
strony, Opportunities/ Threats - szanse/ zagrożenia)
8
9
4. Ustalenie marketingowej strategii działania rodzajów i intensywności
wykorzystania instrumentów marketingowych
Elementy strategii marketingowej marketing mix
�� Strategia marketingowa to decyzje i sposoby realizacji celów marketingowych
banku.
�� Zbiór instrumentów realizacji strategii nazywa się mieszanką marketingową -
marketing mix.
�� Instrumenty marketingu to: 4 P (product, price, place, promotion) produkt, cena
usługi, dystrybucja i promocja (w usługach dodaje się P people)
Produkt
�� Portfel usług każda usługa również nieodpłatna oferowana klientowi przez
bank
�� Produkty banków wypełniają funkcje podstawowe (np. produkt podstawowy) i
dodatkowe (usługi dodatkowe) wyróżnia się poziomy produktów (np. Kotler 5
poziomów)
�� Nadawanie marki produktom
�� Jakość produktów
�� Cykl życia produktów (wprowadzenie, wzrost, nasycenie, spadek); nowy produkt
zaspokaja nowe potrzeby lub potrzeby już istniejące
Cena
�� Polityka cenowa uwzględnia osiągnięciu rentowności banku oraz uwzględnieniu
jego pozycji konkurencyjnej na rynku.
�� Obejmuje różne kategorie: oprocentowanie, prowizje, opłaty, upusty, terminy
spłaty kredytów.
�� Cennik usług bankowych zawarty jest w taryfach opłat i prowizji banku, tabelach
oprocentowania, tabelach kursowych itp..
Metody ustalania cen kredytów
1. Metoda narzutu kosztów uwzględnia:
.� koszt pozyskania funduszy przez bank
.� narzut kosztów operacyjnych
.� wynagrodzenie za ryzyko banku
.� marżę zysku banku
2. Metoda lidera cenowego oprocentowanie jest sumą:
.� prime rate koszt kredytu udzielanego klientom najbardziej godnym
zaufania (pózniej stopa % rynku międzybankowego)
.� Premii za ryzyko oraz za czas
3. Metoda oprocentowania poniżej prime rate w stosunku do wielkich
przedsiębiorstw jednak powyżej kosztów pozyskania funduszy
4. Ustalenie maksymalnej stopy procentowej bez względu na przyszły poziom
stóp procentowych
5. Metoda analizy rentowności klienta przy ustalaniu ceny bierze pod uwagę
całokształt relacji z klientem
Oprocentowanie depozytów
�� Konkurowanie o depozyty odbywa się kosztem rentowności banku.
8
9
�� W warunkach pełnej konkurencji faktycznie nie bank a rynek ustala wysokość
oprocentowania depozytów.
�� Koszt pozyskania depozytów podwyższony jest o koszt ubezpieczenia depozytów
bankowych oraz o koszt rezerwy obowiązkowej
Dystrybucja usług bankowych
�� Dystrybucja odbywa się poprzez kanały dystrybucji usług bankowych - sposób
połączeń warunkujących przepływ produktów od producenta do finalnego
odbiorcy
�� Wykorzystuje się kanały:
.� bezpośrednie (bez pośredników)
.� pośrednie (z pośrednikami) np. rozwój firm pośrednictwa kredytowego,
placówek partnerskich
Ewolucja bankowych kanałów dystrybucji
�� Tradycyjne kanały dystrybucji (oddziały, filie)
�� Nowoczesne (alternatywne) kanały dystrybucji: telefon stacjonarny, telefon
komórkowy (SMS, WAP), bankomat, komputer osobisty, Internet i inne
urządzenia
�� Wielokanałowość usług bankowych (komplementarność kanałów dystrybucji)
Bankowość elektroniczna jako kanał dystrybucji
Bankowość elektroniczna wiąże się z możliwością skorzystania z usług bankowych w
dowolnym miejscu, o dowolnej porze, bez widocznego pośrednictwa pracownika banku,
z natychmiastowym efektem.
Obszary bankowości elektronicznej
�� stosowanie kart bankowych
�� wykorzystanie do komunikacji z bankiem telefonii stacjonarnej i komórkowej
�� wykorzystanie komputerów i oprogramowania dostarczanego przez bank (tzw.
home banking),
�� wykorzystanie komputerów i standardowego oprogramowania umożliwiającego
połączenie z bankiem za pośrednictwem ogólnodostępnej sieci komputerowej
(internet banking).
Oprócz wymienionych powyżej pojawiają się stale nowe rozwiązania, a wśród nich:
telewizja interaktywna, kiosk multimedialny.
8
9
Tabela Koszty różnych sposobów obsługi klienta
Promocja
�� Celem promocji jest:
.� zapoznanie otoczenia z usługami banku i ich ceną
.� tworzenie i umacnianie pozytywnego wizerunku banku
.� rozwój popytu na usługi bankowe
�� Instrumentami promocji:
.� reklama
.� Public relations
.� sprzedaż osobista
.� promocja sprzedaży (upusty, pokazy, dodatkowe usługi itp.)
8
9
OCENA SYTUACJI EKONOMICZNO-FINANSOWEJ BANKU
Plan wykładu
�� yródła informacji o sytuacji ekonomicznej finansowej banku i zakres
prowadzonych analiz
�� Metody analizy ekonomiczno-finansowej banku (analiza wstępna, analiza
wskaznikowa)
�� Systemy wczesnego ostrzegania
�� Rankingi banków
�� Dane przykładowe na podstawie www.bfg.pl
Podmioty zainteresowane dokonywaniem oceny działalności banku
�� Podmioty zainteresowane analizą i oceną sytuacji banku dokonywaną ex post
na podstawie danych historycznych:
�� nadzór bankowy
�� właściciele banku
�� osoby zarządzające bankiem
�� agencje ratingowe
�� potencjalni inwestorzy
�� klienci
�� Podmioty te zainteresowane są różnymi aspektami działalności instytucji
Podstawowe zródła informacji
�� Dostęp do informacji o banku zależy od rodzaju analizowane podmiotu (np.
szerszy dla banków giełdowych)
�� Głównym zródłem są sprawozdania finansowe:
�� bilans,
�� rachunek zysków i strat,
�� rachunek przepływów pieniężnych,
�� zestawienie zmian w kapitale własnym i informacja dodatkowa
8
9
�� Obowiązek przekazywania informacji do instytucji centralnych
Dostęp do zródeł informacji o bankach
�� Sprawozdania finansowe publikowane są w Monitorze Polskim B oraz Monitorze
Spółdzielczym; dostępne są również na stronach www banku i bezpośrednio w
bankach
�� Banki giełdowe publikują raporty bieżące
�� Rankingi, ratingi, rekomendacje ekspertów
�� Media (prasa, telewizja, informacyjne portale internetowe)
�� Dane o sytuacji ekonomiczno-finansowej sektora bankowego: www.knf.gov.pl,
www.bfg.pl - umożliwiają dokonywanie porównań banku na tle konkurencji
Zakres prowadzonej analizy
�� Analiza w skali makro dotyczy analiz:
�� systemu bankowego
�� poszczególnych sektorów bankowych:
�� sektora banków w formie spółki akcyjnej (w tym banków
giełdowych, hipotecznych)
�� sektora banków spółdzielczych
�� poszczególnych grup bankowych, np. banki z przewagą kapitału
polskiego oraz banki z przewagą kapitału zagranicznego
�� poszczególnych zrzeszeń bankowych
�� Analiza w skali mikro to m. in. analiza:
�� poszczególnych banków
�� oddziałów banków
Metody analizy ekonomiczno-finansowej banku
1. Wstępna ocena sprawozdań finansowych: analiza pionowa i pozioma
2. Analiza wskazników finansowych banku (wskaznikowa)
Wstępna analiza sprawozdań finansowych analiza pionowa
�� Analiza pionowa (struktury) - polega na badaniu udziału poszczególnych
pozycji w wielkości ogółem
wartość wybranej pozycji
udział wybranej pozycji = ---------------------------------------------------------------------
wartość odniesienia np. aktywa, przychody ogółem
�� dotyczy jednego okresu
�� wyniki mogą być prezentowane w ujęciu procentowym
�� Np. udział majątku trwałego w sumie aktywów, udział należności w sumie
aktywów, udział kapitałów w sumie pasywów, udział kosztów osobowych w
sumie kosztów
Wstępna analiza sprawozdań finansowych analiza pozioma
8
9
�� Analiza pozioma (porównawcza, dynamiki) polega na ocenie zmian
poszczególnych wielkości w czasie
�� może być prowadzona z uwzględnieniem inflacji lub w ujęciu nominalnym
wartość wybranej pozycji w okresie t1
dynamika wybranej pozycji = -------------------------------------------------------
(w ujęciu nominalnym) wartość wybranej pozycji w okresie t0
dynamika wybranej pozycji (w ujęciu nominalnym)
dynamika wybranej pozycji = --------------------------------------------------------------------
(w ujęciu realnym) 1 + stopa inflacji
8
9
Przykład wstępnej analizy banku
8
9
Sygnały mogące wskazywać na pogarszającą się sytuację banku
�� występowanie straty
8
9
�� wysoki udział kosztów w wyniku finansowym
�� niski udział kapitałów w sumie bilansowej
�� ujemne przepływy środków z działalności operacyjnej
�� obniżanie się kwoty przychodów/ wzrost kosztów
�� obniżanie się wyniku finansowego
�� gwałtowne zmiany kwoty depozytów
�� obniżanie się kwoty aktywów trwałych
�� gwałtowny spadek zobowiązań wobec banków
Analiza wskaznikowa
�� Analiza wskaznikowa stanowi pogłębienie analizy wstępnej
�� Jest spojrzeniem na bank z punktu widzenia konkretnego obszaru;
podstawowe obszary ważne w ocenie banku to:
1. Wypłacalność
2. Płynność
3. Jakość portfela kredytowego
4. Efektywność działania banku
Wskazniki wypłacalności
�� Obrazują stopień bezpieczeństwa działalności banku bank powinien
dysponować określoną wysokością funduszy własnych w stosunku do
ponoszonego ryzyka.
�� Przykładowe wskazniki:
1. Współczynnik wypłacalności (Cooke a)
2. Wskaznik pokrycia strat przez fundusze własne = strata skumulowana/
fundusze własne
3. Wskaznik dzwigni = fundusze własne/ aktywa ogółem
Wskazniki płynności
�� Analiza tego obszaru pokazuje czy bank na bieżąco jest w stanie regulować
swoje zobowiązania
�� Wskazniki oparte na danych bilansowych odnoszą się do oceny płynności w
przeszłości, dlatego ocenia się strukturę finansowania banku z punktu
widzenia terminów płatności (szerzej patrz wykład dot. ryzyka płynności)
�� Przykład miary płynności:
�� Luka płynności krótkoterminowej = (suma wartości podstawowej i
uzupełniającej rezerwy płynności w dniu sprawozdawczym) (wartość
środków obcych niestabilnych). Luka powinna być większa od 0.
Wskazniki jakości portfela kredytowego (jakość należności)
�� Analiza jakości portfela kredytowego daje wiedzę na temat relacji kredytów,
które nie są prawidłowo obsługiwane (spłacane) przez klientów do sumy
wszystkich kredytów udzielonych przez bank. Powinny mieć jak najniższe
wartości.
�� Podstawowe wskazniki to:
1. Udział należności zagrożonych = należności zagrożone / należności ogółem
2. Udział należności z rozpoznaną utratą wartości w należnościach ogółem
Wskazniki efektywności działania banku (rentowności)
8
9
�� Analiza tego obszaru umożliwia uzyskanie informacji na temat relacji wyniku
finansowego do sumy bilansowej lub kapitałów lub kosztów działania do wyniku
banku.
�� Podstawowe wskazniki to:
1. ROA (wskaznik rentowności aktywów, zwrot z aktywów = wynik
finansowy /aktywa ogółem
2. ROE (wskaznik rentowności kapitału, zwrot z kapitału własnego = wynik
finansowy / fundusze własne
3. Obciążenie wyniku z działalności bankowej kosztami działania = koszty
działania / wynik z działalności bankowej
Systemy wczesnego ostrzegania
8
9
�� Zadaniem systemów wczesnego ostrzegania jest ujawnienie pogarszającej się
sytuacji ekonomiczno-finansowej banku, mają na celu wskazanie
podmiotów zagrożonych upadłością.
�� Tworzone są przez instytucje nadzorcze i inne podmioty zainteresowane oceną
sytuacji ekonomiczno - finansowej banków.
Przykład systemu wczesnego ostrzegania CAMELS
�� System stworzony w USA:
�� C (capital) kapitał
�� A (Assets) aktywa
�� M (Management) zarządzanie
�� E (earnings) przychody
�� L (liquidity) płynnośc
�� S (sensitivity to market risk) wrażliwość na ryzyko rynkowe
�� Wskaznik przyjmuje wartość 1-5, banki o najlepszym standingu otrzymują
wartość 1.
�� Banki o wskazniku CAMELS 4-5 umieszczane są przez nadzór na specjalnej liście
banków wymagających bacznej uwagi nadzoru.
Rankingi banków
�� oceny dokonywane przez niezależne podmioty
�� różne kryteria podlegające ocenie np. wartość aktywów lub funduszy własnych
�� ocenie podlega cały bank lub wybrane kategorie (np. Bank Przyjazny
Przedsiębiorcom, ranking ROR, kart płatniczych)
8
9

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wykłady notatki
Bankowosc wyklady Rynek pieniezny
Wykład 4 NOTATKI
Bankowosc wyklady Siec bezpieczenstwa finansowego
ZACHOWANIA PROSPOLECZNE WYKLADX NOTATKA
Bankowosc wyklady Instrumenty rynku pienieznego
Bankowosc wyklady Sekurytyzacja
1 Bankowość wykładyid?64

więcej podobnych podstron