Kapusta. Rodzaje i właściwości lecznicze
Z kapustą jest problem, bo tą nazwą objęte zostały także gatunki niewiele mające wspólnego z
wyobrażeniem kapusty. Na przykład kapusta karaibska, zwana także kolokazją, to bogata w
skrobię bulwa z obszarów podzwrotnikowych wymagająca pieczenia lub gotowania, bo w ten
sposób usuwa się z niej szkodliwe dla zdrowia kryształy szczawianu wapnia.
Rośnie w Australii, Afryce i obu Amerykach, u nas uprawiana rzadko jako roślina ozdobna w
szklarniach. Pochodząca z Etiopii kapusta abisyńska, czyli modrak abisyński, przypomina
rzepak i podobny do niego olej się z niej wydobywa. Kapustę palmową, znaną także pod
nazwą serca palmowego, otrzymuje się ze specjalnie spreparowanego stożka wzrostu palmy.
Zamieszanie powiększa się i przez to, że choć nasza medycyna ludowa z właściwości
leczniczych tej jarzyny korzysta wszechstronnie, w polskich podręcznikach ziołolecznictwa jej
nie ma. Według klasyfikacji Tatiany Lizgunowej, rosyjskiej badaczki właściwości leczniczych
roślin, do rodzaju kapusta (Brassica L.) należy osiem gatunków: kapusta głowiasta, brukselska,
jarmuż, kapusta pekińska i chińska, kalafior i kalarepa.
Uprawiać zaczęto najpierw  bo w IV wieku przed Chrystusem  formy liściowe, z których
powstała póz
niej kapusta głowiasta. Starymi gatunkami są również kalafior i kalarepa, które
zaczęto uprawiać w środkowej lub wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Do
młodszych należą kapusta włoska, pekińska, chińska, brukselka i jarmuż. Włoska ma liście
pomarszczone, zwinięte w główkę mniej zbitą od głowiastej i o nieco wyższych od niej
wartościach odżywczych; pekińska ma liście zbite w mniej lub bardziej wydłużoną główkę i
więcej białka od poprzednich, a chińska luz
ną główkę z pomarszczonych, jasnozielonych liści o
grubych ogonkach. Brukselska  główki wielkości orzecha włoskiego tworzące się w
pachwinach liści  powstała w wyniku mutacji pączkowej dokonanej w 1785 r. w Belgii i stąd jej
nazwa. Jarmuż nie zwija się w główkę, a liście ma tak bogato pomarszczone, że doskonale
nadaje się do dekoracji. Ale nie tylko, bo obok brukselki i kalafiora ma najwięcej witaminy C.
Najbardziej powszechnie uprawiana jest kapusta głowiasta biała i trochę mniej  czerwona. Za
roślinę leczniczą uważana jest od najdawniejszych czasów, o czym są wzmianki w dziełach
Katona, Dioskura, Pliniusza i Galena. Starożytni rzymscy lekarze leczyli kapustą choroby płuc,
wątroby, stawów oraz wrzody i uważali ją za środek przeciw zamroczeniu alkoholowemu.
Rosyjskie lecznictwo ludowe zalecało kapustę w przypadkach zaburzeń trawienia, chorób
wątroby i śledziony, stanów zapalnych skóry, egzem, oparzeń, stłuczeń, ran i wrzodów oraz na
kaca. Liście ugotowane w mleku i zmieszane z otrębami przykładano do chorych miejsc przy
1 / 3
Kapusta. Rodzaje i właściwości lecznicze
skazie limfatycznej i mokrej egzemie. Hindusi robią z niej różne wyciągi.
Wartości leczących ma wiele, zawiera bowiem witaminę U, działającą przeciwwrzodowo, toteż
sok ze świeżej kapusty jest świetnym środkiem gojącym przy owrzodzeniach żołądka i
dwunastnicy. Stosowany jest także przy nieżycie żołądka z niedokwasnością, przy chorobach
dróg oddechowych i strun głosowych, zapaleniach pęcherzyka żółciowego, cukrzycy,
niestrawności, kurczowym i wrzodziejącym zapaleniu okrężnicy oraz atonii jelit. W Związku
Radzieckim wyprodukowano nawet suchy sok z kapusty, preparat otrzymywany w suszarni
rozpyłowej.
Sok z kapusty kiszonej zaleca się przy schorzeniach sercowo-naczyniowych, bo zawarte w nim
sole potasu wzmagają wydalanie płynów z organizmu i poprawiają pracę serca. Pomaga też w
schorzeniach żołądkowo-jelitowych oraz jako środek wpływający dodatnio na pałeczkę
okrężnicy. Sok ten znamy jako napój witaminowy i ogólnie wzmacniający, poprawiający apetyt i
trawienie przy chorobach wątroby, śledziony, pęcherzyka żółciowego, zaparciach i żylakach
odbytu. Rozcieńczony z wodą jest dobry do płukania jamy ustnej i gardła, działa też
wzmacniająco w przypadku rozpulchnienia dziąseł. Osłodzony  przy kaszlu i chrypce, z
miodem  przy zapaleniu dróg oddechowych.
Okłady ze świeżej, zmiażdżonej kapusty pomagają na wszelkiego rodzaju gorące obrzęki, toteż
są dobre tak przy zapaleniach stawów, jak i przy zwichnięciach. Ropiejące rany, oparzenia,
mokre egzemy leczy się miazgą z liści kapusty połączoną z białkiem jajek, gdyż fitocydy
kapusty działają bakteriobójczo. Zabijają też gronkowce złociste, a nawet prątki gruz
licy.
Europa Zachodnia nie znała kiszonej kapusty i teraz ją dopiero odkrywa. W dużej mierze dzięki
nam, czego dowodem jest zaczynająca się moda na bigos. Wśród jaroszy zaś furorę robi
kiszona kapusta zasmażana z grzybami.
Wiesława Kwiatkowska
2 / 3
Kapusta. Rodzaje i właściwości lecznicze
3 / 3