S P R Z 
T
Urządzenie zbudowane
z najlepszych podzespoł�w
nie b�dzie działaĘ poprawnie
i bezawaryjnie, jeśli podczas
produkcji nie zachowano
nalełytej dbałości o jakośĘ
połącze�. W sprz�cie
elektronicznym kluczową rol�
pełnią połączenia lutowane.
Z uwagi na wysoki stopie�
miniaturyzacji element�w,
wymagania techniczne dla
procesu lutowania są obecnie
szczeg�lnie ostre.
Przedstawiona miesiąc temu rodzi- widłowego połołenia i stabilne za- sywnych opar�w. Rączka została za-
na stacji lutowniczych firmy PACE mocowanie w korpusie. Wysoką ja- projektowana z uwzgl�dnieniem wy-
z linii ST została niedawno uzupeł- kośĘ połącze� elektrycznych gwaran- mog�w ergonomii - w pracach brali
niona o dwie nowe stacje: HW100 tują złocone styki i pierście� udział inłynierowie specjalizujący
i TW100 (fot. 1). Ich światowa pre- uszczelniający, chroniący je przed si� w projektowaniu narz�dzi chirur-
miera miała miejsce na mi�dzynaro- szkodliwym oddziaływaniem agre- gicznych.
dowych targach SMT, kt�re odbyły Obydwie stacje są
si� w Norymberdze w czerwcu tego sterowane mikroproce-
roku. Wyr�łniają si� one oryginal- sorem. R�łnice mi�-
nym, atrakcyjnym wzornictwem, jed- dzy innymi dotyczą
nak przede wszystkim oferują wi�k- sposobu nastawiania
sze mołliwości, gł�wnie w zakresie roboczych temperatur
efektywności i ergonomii, osiągni�te oraz mołliwości pro-
dzi�ki zastosowaniu ko�c�wki o no-
wej konstrukcji. Grzejnik i grot zo-
stały zintegrowane w jednym, wy-
miennym elemencie rączki, co po-
zwoliło zmniejszyĘ odległośĘ mi�dzy
nimi i znacznie poprawiĘ przepływ
ciepła. Wskutek tego mołliwa jest
bardzo szybka zmiana wartości ener-
gii dostarczanej do punktu lutowni-
czego: temperatura grota niemal
błyskawicznie dostosowuje si� do
aktualnych potrzeb, zalełnie m.in.
od temperatury otoczenia, powierz-
chni punktu lutowniczego, rodzaju
i obj�tości spoiwa. Proces lutowania
mołe wi�c przebiegaĘ w niłszej -
bezpieczniejszej temperaturze, a mi-
mo to w kr�tszym czasie.
Ko�c�wki mołna wymieniaĘ nie
wyłączając zasilania. Ich budowa za-
pewnia niezawodne ustalenie pra-
Fot. 1
Elektronika Praktyczna 10/2002
67
S P R Z 
T
przecieł obniłaĘ jego koncentracja
uwagi, pogarszaĘ dokładnośĘ działa-
nia i spadaĘ wydajnośĘ pracy.
Wyprowadzenia układ�w PLCC
i PQFP zajmują relatywnie dułą
przestrze� w stosunku do rastra, co
stwarza problemy z dokładnym po-
zycjonowaniem, a takłe utrudnia za-
Fot. 2
gramowania. Wyboru parametr�w W ofercie PACE wymagania speł- pewnienie prawidłowego przebiegu
pracy stacji HW100 dokonuje si� niają stacje MBT201 (dwukanało- procesu termicznego w kałdym pun-
przez umieszczenie w gnie�dzie, wa), MBT250/MBT220 (trzykanało- kcie lutowniczym. W przypadku ele-
znajdującym si� na płycie czołowej, we) oraz PRC2000 (wielokanałowa - ment�w BGA sytuacj� pogarsza fakt,
odpowiedniego modułu (Power Mo- fot. 2). Ta ostatnia umołliwia nie- łe ich wyprowadzenia są umieszczo-
dule) o rozmiarach wtyku mini-jack. zalełne zasilanie, programowanie ne pod obudową: niemołliwa jest
Łatwą identyfikacj� moduł�w umoł- i kontrol� parametr�w termicznych bezpośrednia kontrola wzrokowa
liwia barwny kod. trzech rączek. Wyposałona w trzy przebiegu procesu rozgrzewania
W stacji TW100 mołna wprowa- kompresory z regulacją ciśnienia i roztapiania spoiwa. Gorące powie-
dziĘ łądaną wartośĘ temperatury ro- pozwala np. na jednoczesne przyłą- trze musi jednak byĘ wdmuchiwane
boczej, wartości graniczne dopusz- czenie zestawu narz�dzi do monta- pod element tak, by w kałdym
czalnego zakresu pracy, zaprogramo- łu układ�w SMD metodą nadmu- z punkt�w (w zadanym przedziale
waĘ przejście w stan czuwania i au- chu gorącym powietrzem (lutowanie czasu) osiągnąĘ łądaną temperatur�,
tomatyczne wyłączenie. Dokonane rozpływowe, tzn. za pomocą rączki bez przemieszczenia si� elementu,
nastawy mołna zabezpieczyĘ hasłem. z dyszą do nadmuchu), dozownika przekraczania dopuszczalnych napr�-
Wbudowany autokalibrator gwaran- pasty lutowniczej oraz pneumatycz- łe� w materiałach płytki i obudowy
tuje zwi�kszenie dokładności i po- nej p�sety, ułatwiającej przenosze- układu i wreszcie bez przegrzania.
wtarzalności parametr�w dla r�ł- nie elementu i pozycjonowanie go Potrzebne jest zatem zachowanie
nych ko�c�wek roboczych. na płytce. dułej precyzji, tak w ułołeniu prze-
Producent podkreśla, łe technicz- Zwi�kszenie szybkości montału, strzennym elementu, jak i w odnie-
ne zalety nowych stacji lutowni- szczeg�lnie układ�w SMD i elemen- sieniu do przebiegu procesu termicz-
czych znajdują odzwierciedlenie t�w typu BGA, nie powinno powo- nego. Dokładne pozycjonowanie wią-
w oszcz�dności energii elektrycznej, dowaĘ uzalełnienia jakości procesu łe si� z zastosowaniem statywu
trwałości ko�c�wek oraz tempie i ja- lutowania od sprawności operatora. i systemu kontroli połołenia elemen-
kości pracy operator�w. W warunkach przemysłowych, po tu na płytce, a takłe kontroli poło-
kilku godzinach pracy, mołe si� łenia ko�c�wki roboczej (głowicy)
Szybciej i dokładniej
W miar� zwi�kszania stopnia zło-
łoności czynności wykonywanych
na stanowisku produkcyjnym czy
serwisowym, a takłe dąłenia do
skr�cenia czasu przeznaczonego na
przeprowadzenie sekwencji operacji,
nieodzowne staje si� zwi�kszenie
uniwersalności urządze� tak, by de-
montał i montał element�w nie wy-
magały dodatkowych czynności
związanych z wymianą rączek (np.
odsysającej na lutowniczą). Oznacza
to, łe stacja lutownicza powinna
mieĘ mołliwośĘ zasilania i sterowa-
nia wi�kszą liczbą rączek, a takłe
narz�dzi pomocniczych.
Fot. 3
Elektronika Praktyczna 10/2002
68
S P R Z 
T
Otoczenie Bez prądu
Chociał o wydajności i jakości Planując przedsi�wzi�cie związane
montału układ�w elektronicznych z produkcją czy serwisem urządze�
decydują gł�wnie parametry ułytych elektronicznych, zwykle jako oczy-
stacji czy system�w lutowniczych wiste przyjmuje si� korzystanie
oraz kwalifikacje obsługujących je z energii elektrycznej, a jej brak jest
operator�w, nie wolno zapominaĘ, traktowany jako powałna awaria.
łe wałną rol� pełnią takłe: rodzaj Są jednak sytuacje, gdy z g�ry wia-
i jakośĘ spoiwa oraz topnik�w, spo- domo, łe trzeba b�dzie działaĘ bez
s�b kontroli pozycjonowania, organi- mołliwości zasilania przyrząd�w
zacja stanowiska pracy i jego ergono- i narz�dzi z sieci elektroenergetycz-
mia (oświetlenie, właściwa pozycja nej. W przypadku lutowania dobrym
operatora, komfort termiczny), jakośĘ rozwiązaniem tego szczeg�lnego
narz�dzi pomocniczych (jak p�sety, problemu jest ułycie lutownicy gazo-
szczypce, obcinaczki, podajniki dru- wej, zapewniającej uzyskanie wystar-
tu cynowego), preparat�w i narz�dzi czających mocy przez dostatecznie
czyszczących. długi czas. Mała masa i brak przewo-
Niezalełnie od wymaga� dotyczą- du zasilającego pozwalają na wygod-
cych efektywności, stanowisko pra- ne posługiwanie si� nią w trudnych
cy powinno byĘ zabezpieczone an- warunkach przestrzennych (słaby do-
tystatycznie. Odpowiednich akceso- st�p do element�w, wymuszona, nie-
ri�w ochronnych (obuwie, fartuchy, wygodna pozycja pracy).
opaski do odprowadzania ładunk�w) Przykładem takiego przyrządu jest
musi takłe uływaĘ obsługa. lutownica Super-Pro (fot. 4) firmy
Wałne jest r�wnieł zapewnienie Portasol, przeznaczona do standardo-
ochrony pracownikom przed szkod- wych i precyzyjnych prac. Jedenaś-
liwym oddziaływaniem substancji cie roboczych ko�c�wek (groty
znajdujących si� w dymach i opa- o r�łnych kształtach i wymiarach,
rach powstających w trakcie lutowa- dysza do wydmuchu gorącego po-
nia. Jest ona zapewniana przez urzą- wietrza, gorący n�ł, osłona do ob-
dzenia pochłaniająco-filtrujące. kurczania koszulek termokurczli-
PACE oferuje szeroki wyb�r sys- wych) umołliwia lutowanie, a takłe
Fot. 4
tem�w pochłaniających ARM- obr�bk� izolacji przewod�w i kabli.
EVAC, obsługujących od jednego Super-Pro mołe teł pełniĘ funkcj�
wzgl�dem montowanego układu. do szesnastu stanowisk. Są to za- palnika. Jej moc maksymalna wyno-
Samo lutowanie powinno przebiegaĘ r�wno urządzenia stosunkowo si 125W. Temperatura jest regulowa-
automatycznie i uwzgl�dniaĘ cechy proste i lekkie (mołliwośĘ przeno- na - jej wartośĘ dochodzi do 580oC
konkretnego elementu. Cztery fazy szenia), jak i rozbudowane i za- dla grota i 650oC dla wydmuchiwa-
wyr�łnione w tym procesie: pod- awansowane technicznie (sterowa- nego powietrza. Temperatur� 350oC
grzewanie, nagrzewanie, grzanie nie mikroprocesorowe z ciągłym grot osiąga w 20 sekund. Zbiornik
właściwe oraz wystudzanie r�łnią monitoringiem parametr�w). Duła gazu (stosowany jest tu gaz do za-
si� czasem trwania, zakresem zmian liczba dost�pnych wysi�gnik�w palniczek) znajduje si� w r�kojeści.
temperatury i ilością wydmuchiwa- i głowic pozwala na osiągni�cie Mołe on byĘ wielokrotnie napełnia-
nego powietrza. Parametry te muszą maksymalnej skuteczności działa- ny - jego pojemnośĘ zapewnia śred-
byĘ właściwie dobrane i wprowadzo- nia na dowolnie zestawionym nio 2 godziny pracy. Kompletna lu-
ne do pami�ci urządzenia, jako tzw. i skonfigurowanym przestrzennie townica ma 23 cm długości i wały
profil. Opisanym wymaganiom odpo- stanowisku. zaledwie 165g.
wiadają systemy PACE ThermoFlo: Opisane dotąd urządzenia i sys- Dost�pna jest teł lutownica Posta-
- TF200, składający si� z jednostki temy charakteryzują si� uniwersal- sol Hobby o skromniejszych mołli-
zasilająco-sterującej oraz rączki, nością (mogą słułyĘ do montału wościach, jednak nieoceniona jako
pozwalającej na ułycie jednej z 72 i demontału) i elastycznością �polowe� narz�dzie serwisowe, np.
głowic do montału albo demonta- (szybkie �przezbrajanie�) działania. dla modelarzy lotniczych lub szkut-
łu. Szybka wymiana gorących gło- Mogą byĘ stosowane w małych niczych RC.
wic w czasie pracy to typowa i wielkich serwisach, ośrodkach Rozpi�tośĘ oferty rynkowej w dzie-
mołliwośĘ w stacjach PACE. badawczo-rozwojowych czy zakła- dzinie urządze� do montału ukła-
- TF700, uzupełniony o zestaw do dach produkcyjnych. Kiedy jednak d�w elektronicznych jest dostosowa-
wst�pnego podgrzewania płytki wymagane wydajności osiągają po- na do potrzeb i wymaga� r�łnych
przed montałem oraz statyw ziom kilku tysi�cy montowanych ułytkownik�w i pozwala na dokona-
z uchwytem do mocowania płytek element�w na godzin�, zachodzi nie optymalnego doboru wyposałe-
o wymiarach do 46 x 51 cm. koniecznośĘ zastosowania techno- nia kałdego konkretnego stanowiska
- TF2000 (fot. 3), najbardziej za- logii montału, w kt�rej wszystkie pracy.
awansowany, sterowany kompute- stanowiska słułące do przygotowa- Marek Kalasiński
rowo system zapewniający m.in. nia element�w i płytek, ułołenia
pozycjonowanie z dokładnością do element�w na płytkach i do same-
Dodatkowe informacje
25 �m, a takłe zobrazowanie prze- go lutowania są specjalizowanymi,
Więcej informacji można uzyskać w firmie
biegu procesu w postaci wykresu sterowanymi numerycznie automa-
Renex, tel. [phone], www.renex.com.pl.
na ekranie monitora. tami.
Elektronika Praktyczna 10/2002
70