Metody kontroli i oceny poziomu wiedzy i umiejętności matematycznych uczniów.


Ocenianie uczniów w nauczaniu zintegrowanym
W szkolnych warunkach ocena staje się znaczącym środkiem, który w zależności od sposobu posługiwania się nim przez nauczyciela, może wyzwalać aktywność ucznia, wzmacniać jego dążenia do pokonywania trudności, do wysiłku, prowokować do coraz lepszej pracy. Jednak przy nieprawidłowym stosowaniu oceny budzi urazy, poczucie niemożności pokonywania trudności i zniechęca ucznia do pracy. Ocena jest tym środkiem, który sięga do głębokich warstw psychiki dziecka i potrafi je burzyć lub budować i właśnie od wrażliwości i wyobraźni nauczyciela zależy, w którym kierunku będzie oddziaływała na dziecko.


W systemach nowego wychowania zasadniczy kierunek oceniania dotyczył ujmowania jej biorąc pod uwagę dziecko i jego potrzeby, zamiłowania, warunki, w których żyje. Nie należało więc oceniać aktualnych osiągnięć lecz dyspozycje psychiczne i fizyczne, dynamikę postępów. Tak rozumianą ocenę nazywano oceną dyspozycjonalną. Pogląd ten budził wiele wątpliwości ze względu na to, iż ocena odnosiła się do całego syndromu zjawisk wewnętrznych, przejawiających się w procesie kształcenia i wymagała od nauczyciela dużej wnikliwości psychologicznej, znajomości "wnętrza" dziecka z zachowań zewnętrznych.
Podobnie dokonywały się zmiany funkcji oceny szkolnej. Już od początku istniała funkcja dydaktyczna (dotycząca wyników pracy ucznia) i społeczna (wyników współzawodnictwa w uzyskiwaniu rangi w klasie). W okresie nowego wychowania wyłoniona została jeszcze funkcja wychowawcza, rozumiana jako element ułatwiający dobór odpowiednich metod wychowawczych, oddziaływujących na uczniów.

Zmiana funkcji oceny szkolnej wymaga od nauczyciela świadomości w dążeniu do racjonalnej równowagi uwzględniania dziecka, jego wewnętrznych potrzeb, cech indywidualnych, stosunku do wykonywanych zadań, jak i materiału rzeczowego w formie wiadomości i umiejętności ujętych w programach kształcenia, ale realizowanych z zastosowaniem zasady indywidualizacji, twórczości i zainteresowań dziecięcych. Zmiana funkcji oceny wobec ucznia jest wynikiem zmian myślenia nauczyciela o dziecku, o jego zaangażowaniu w toku pracy, włożonym wysiłku, uczeniu się przez dostrzeganie, analizę i poprawę własnych błędów, samoocenę, samokontrolę. Rozporządzenie MEN z 19 kwietnia 1999 roku dotyczące oceniania zobowiązuje nauczycieli do rozpoznawania poziomu postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności, w stosunku do wymagań edukacyjnych, wynikających z programów nauczania oraz do formułowania oceny. Zgodnie z tym rozporządzeniem, klasyfikowanie końcoworoczne w klasach I - III szkoły podstawowej polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych uczniów oraz oceny z zachowania w danym roku szkolnym, przy czym obie oceny są ocenami opisowymi. Rozporządzenie w nowym systemie edukacji narzuciło formę opisu, ale jedynie w klasyfikacji końcoworocznej. Nie wskazuje, jak ma wyglądać ocenianie w trakcie całego roku szkolnego.

System oceniania obejmuje ocenę bieżącą, semestralną i końcoworoczną.
1. Ocena bieżąca - wskazuje dobre i słabe strony ucznia i sposoby poprawy. Wyrażona jest słownie lub pisemnie w formie znaków i komentarza.
2. Ocena semestralna - jest wynikiem półrocznej obserwacji, zawiera zalecenia i wskazówki dla ucznia dotyczące postępów w nauce jak i rozwoju społeczno - emocjonalnego. Ocena jest skierowana do dziecka i jego rodziców w formie pisemnego komentarza.
3. Ocena końcoworoczną - podkreśla zmiany w rozwoju dziecka wynikające ze stosowania wskazówek zawartych w ocenie semestralnej. Ma ona charakter diagnostyczno - informacyjny, aby rodzice po zapoznaniu się z jej treścią mogli jak najlepiej wspomagać dziecko w dalszym jego rozwoju. Ocena roczna również jest wyrażona w postaci komentarza słownego.

Każdy uczeń klas młodszych chce, aby jego wysiłek został doceniony przez nauczyciela, a praca pochwalona i nagrodzona.


Wprowadzenie oceny opisowej ma na celu między innymi przywrócenie szkole takich cech jak:
- kształtowanie właściwego nastawienia do nauki,
- motywowanie do pracy,
- rozwijanie aktywności twórczej,
- sprzyjanie tworzeniu się w klasie swobodnej atmosfery pracy,
- partnerstwa w stosunkach nauczyciel - uczeń.

Ocena opisowa to ustne lub pisemne poinformowanie o postępach ucznia. Ma ona dostarczyć informacji: uczniowi - rodzicom - nauczycielowi.
- uczniowi - dostarcza informacji o efektach jego szkolnej aktywności, wskazówek jak pokonywać napotkane trudności, motywuje do wysiłku, umacnia wiarę we własne możliwości;
- rodzicom - dostarcza rzetelnej, szczegółowej informacji o ich dziecku, na podstawie której będą mogli w porę podejmować właściwe działania na rzecz jego dalszego, prawidłowego rozwoju.
- nauczycielowi - dostarcza informacji na jakim poziomie rozwoju znajduje się uczeń w danym momencie edukacji oraz o tym czy stosowany przez nauczyciela system pracy z uczniem jest efektywny.

Ocenianie uczniów nie jest czynnością łatwą. Wymaga od nauczycieli dużego doświadczenia, rzetelnej, celowej obserwacji opartej na systematycznej kontroli pracy uczniów, jak również obserwacji ich rozwoju, a także ogromu pracy pisemnej wykonywanej nie tylko w szkole ale i w domu.

Wg. A. Brzezińskiej przed ocenianiem ucznia stawiamy następujące cele:
- edukacyjne - zastanawiamy się, czy stawiane przez nas wymagania i oczekiwania nie są zbyt wysokie, niskie, czy uczeń spełnia je w oczekiwanym czasie;
- rozwojowe - dają odpowiedź na pytania o to, jak daleko jest dziecko względem swoich możliwości, czy dokonują się jakieś zmiany w dziecku oraz jakie jest ich tempo i dynamika.

Ocenę można traktować jako:
- miarę tego, jak daleko w rozwoju jest dziecko względem wymagań stawianych przez nauczycieli,
- wskaźnik tego, jak odbiera i myśli o dziecku nauczyciel,
- wskaźnik wysiłku dziecka i efektów pracy,
- czynnik, który uruchamia samoocenę ucznia.

Ocenianie powinno służyć dziecku oraz pozwalać mu korygować swe postępowanie. Ocena ucznia powinna być efektywna oparta na konkrecie, ukazująca autentyczne zainteresowania, nagrodzona za osiągnięcia i wysiłek. Musi dostarczać uczniom maksimum informacji o wartości jego pracy, ma zachęcać i uwzględniać stopień trudności dla każdego ucznia. Kryteria oceny muszą być znane obu stronom i przez uczniów akceptowane. W związku z tym powinna ona spełniać następujące funkcje:

- diagnostyczną - dając odpowiedź na pytanie, jak daleko w rozwoju jest uczeń względem wymagań stawianych przez nauczyciela.
- informacyjną - przekazując informacje, co dziecku udało się poznać, zrozumieć, opanować, nauczyć, jakie dziecko zdobyło umiejętności, co już potrafi, jaki jest wkład jego pracy.
- korekcyjną - odpowiadając na pytanie, co uczeń ma już opanowane, co robi dobrze, nad czym musi jeszcze popracować, co poprawić, zmienić, udoskonalić.
- motywacyjną - zachęcając dziecko do samorozwoju, dalszego wysiłku, dodając wiary we własne siły i nadzieję na osiągnięcie sukcesu.
- rozwojową - odpowiadając na pytania, czy dokonują się zmiany w samym dziecku, jakie jest tempo i dynamika tych zmian.

Jakie ocenianie jest ocenianiem wspomagającym rozwój dziecka, służące i dziecku i nauczycielowi? Tylko takie, przedmiotem którego jest zakres, kierunek, tempo i dynamika zmian. Nauczyciel kładzie wówczas szczególną uwagę na mocne strony dziecka: co dziecko wie, umie, potrafi. To z kolei wymaga od nauczyciela umiejętności:
- rozpoznawania bieżącego poziomu osiągnięć dziecka,
- określenia osiągnięć konkretnego dziecka,
- rozpoznawania szczególnie uzdolnionych uczniów,
- rozpoznawania specjalnych potrzeb edukacyjnych,
- systematycznego mierzenia postępów,
- stosowania różnych form i sposobów wyrażania ocen na temat osiągnięć ucznia.

Zreformowana szkoła potrzebuje właśnie takiego sposobu oceniania i tylko takie ma rację bytu, ponieważ swą ofertą zaspokoi potrzeby dzieci, rodziców i nauczycieli oraz innych zainteresowanych jakością pracy szkoły.


Literatura:
1. E. Misiorna, Życie szkoły, 2001/4, s. 202
2. Ocena opisowa edukacji wczesnoszkolnej, pr. zb. pod red.
A. Brzezińskiej i E. Misiornej, Poznań 1998.
3. Współczesne przemiany w edukacji wczesnoszkolnej, pr. zb. pod red. M. Jakowickiej, Zielona Góra 1995.




Edukacja matematyczna kl. I
WSPANIALE
rozumie pojęcie liczby naturalnej i zna jej zapis cyfrowy /1-100/
rozumie że dodawanie i odejmowanie to działania wzajemnie odwrotne,
sprawnie dodaje i odejmuje w zakresie 20,
rozwiązuje i układa proste zdania tekstowe,
mierzy odcinki, liczby pieniądze, zna dni tygodnia, nazwy miesięcy,
sprawnie rozwiązuje równania typu x + 5 = 8,
porównuje działania z użyciem znaków : <, >, =,
umie zapisać liczbę dwucyfrową , wyodrębnić cyfrę jedności i dziesiątek,
sprawnie mnoży i dzieli w zakresie 20,
BARDZO DOBRZE
posługuje się poprawnie liczebnikami głównymi i porządkowymi w zakresie 20,
umie obliczać wybranym sposobem sumy i różnice z przekroczeniem progu dziesiątkowego,
bardzo dobrze dodaje, odejmuje, mnoży i dzieli w zakresie 20 oraz zapisuje te operacje za pomocą symboli matematycznych,
przekształca zadania na dodawanie na zadania na odejmowanie i odwrotnie
bardzo dobrze rozwiązuje równania typu x + 5 = 8,
potrafi wykonać proste obliczenia związane z mierzeniem, ważeniem , zna nazwy dni tygodnia,
bardzo dobrze rozwiązuje proste zadania tekstowe.
ŁADNIE
uczeń przyswoił sobie pojęcie liczby naturalnej i jej zapis cyfrowy /do 20/,
potrafi zastosować znaki <, >, = , w porównywaniu liczb w zakresie 20,
dodaje i odejmuje w zakresie 20,
rozwiązuje proste zadania tekstowe,
rozwiązuje równania typu x + 5 = 8,
potrafi przedstawić mnożenie jako dodawanie jednakowych składników.
POSTARAJ SIĘ
uczeń nie opanował w pełni materiału programowego,
rozróżnia proste figury geometryczne : koło, prostokąt, kwadrat, trójkąt,
liczy przedmioty i posługuje się liczbą porządkową w zakresie 20,
dodaje i odejmuje w zakresie liczby 10,
rozwiązuje proste zadania tekstowe za pomocą konkretów,
z pomocą nauczyciela rozkłada liczby na składniki przy pomocy liczmanów,
z pomocą nauczyciela bądź przy pomocy grafów rozwiązuje proste równania.


POMYŚL
rozwiązuje proste zadania tekstowe za pomocą konkretów przy pomocy nauczyciela,
z dużą pomocą nauczyciela rozwiązuje proste równania
słabo przyswoił pojęcie liczby naturalnej,
dodaje i odejmuje w zakresie 10 przy pomocy nauczyciela,
liczy przedmioty i posługuje się liczbą porządkową w zakresie 20 przy pomocy nauczyciela.
PRACUJ WIĘCEJ
nie potrafi określić położenia przedmiotów,
myli pojęcia : długości, wysokości, szerokości,
nie zna figur geometrycznych ,
nie potrafi określić liczebności zbioru, nie rozróżnia pojęć tyle samo, więcej, mniej,
nie przyswoił pojęcia liczby naturalnej,
nie potrafi dodawać i odejmować w zakresie 10, nawet przy pomocy nauczyciela,
nie rozumie prostych zadań tekstowych i nie potrafi rozwiązać ich przy pomocy nauczyciela,
nie potrafi zastosować znaków większości i mniejszości, w porównywaniu liczb.