POJ
CIE PRAWA LEGACJI
Prawo legacji (łac. ius legationis) jest jednym z podstawowych atrybutów
suwerenności państwowej i oznacza uprawnienie podmiotu prawa międzynarodowego
do wysyłania swoich (legacja czynna) oraz przyjmowania cudzych przedstawicieli
dyplomatycznych (legacja bierna), jednakże tylko za obopólną zgodą
zainteresowanych stron. Jest to prawo podmiotu prawa międzynarodowego do
utrzymywania bądz
nieutrzymywania stosunków dyplomatycznych z drugim
podmiotem tego prawa.1 J. Sutor rozszerza definicję legacji podając, że prawo legacji
jest częścią składową jednego z zasadniczych praw każdego suwerennego państwa
czyli prawa do utrzymywania z innymi państwami i podmiotami prawa
międzynarodowego stosunków dyplomatycznych. Jednak mimo powszechnie znanego
pojęcia prawa legacji współczesne prawo międzynarodowe nie wyróżnia takiej normy,
która przyznawałaby jednostronnie państwom prawo do ustanawiania misji
dyplomatycznych na terytorium innych państw bez ich uprzedniej zgody.2
Potwierdzenie powyższego zapisu znajdziemy również w art. 2 Konwencji
Wiedeńskiej zgodnie z którym  Ustanawianie stosunków dyplomatycznych następuje
za wzajemną zgodą 3. Przy czym konwencja nie wspomina wprost o prawie legacji. W
związku z tym żadne państwo nie ma obowiązku prawno międzynarodowego
przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych czy też wysyłania swoich.
Decyzja zarówno w pierwszej, jak i drugiej kwestii należy do kompetencji
zainteresowanego państwa. Podobnie jak wcześniej cytowana Konwencja również
Konwencja Hawańska w art. 8 podkreśla  Żadne państwo nie może akredytować
swoich przedstawicieli dyplomatycznych w innych państwach bez ich uprzedniego
wyrażenia na to zgody i dalej  państwa mogą odmówić przyjęcia przedstawiciela
1
www.encyklopedia.pwn.pl data 07.01.2012
2
J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2010, s. 95
3
Konwencja Wiedeńska z 1961 r.
1
innego państwa lub gdy już przyjęły, mogą żądać jego odwołania, przy czym nie mają
obowiązku uzasadniania takiej decyzji 4.
Jednak obecnie, w dobie globalizacji i stale rozwijających się procesów
integracyjnych, można mówić o polityczno-moralnym obowiązku utrzymywania
stosunków dyplomatycznych między państwami, aby zapewnić pokojowy rozwój
stosunków oraz współpracę między państwami. W przeciwnym wypadku można by
podnieść argument sprzeczności z duchem Karty Narodów Zjednoczonych oraz
Aktem Końcowym i innymi dokumentami OBWE.5 Już w okresie międzywojennym
wybitny znawca prawa dyplomatycznego J. Makowski pisał  Utrzymanie przez
państwa wzajemnych stosunków urzędowych jest warunkiem zasadniczym istnienia
społeczności międzynarodowej 6.
W pewnej części pozostawiono jednak państwom możliwość uznaniowości tj.
odmowy nawiązania i utrzymywania oficjalnych stosunków z niektórymi państwami.
Pod warunkiem, że odmowa jest uzasadniona np. gdy powszechnie wiadomo, że
reżimy danych państw dopuszczają się łamania podstawowych zasad i norm
współczesnego prawa międzynarodowego, a w szczególności praw człowieka, taką
odmowę można odczytać jako sprzeciw wobec podobnego działania.
Współcześnie z prawa legacji korzystają najczęściej największe i najważniejsze
międzyrządowe organizacje międzynarodowe np. Organizacja Narodów
Zjednoczonych, organizacje wyspecjalizowane ONZ, Unia Europejska, NATO.
Akredytowane przy nich są stałe przedstawicielstwa państw członkowskich, jak
również same organizacje posiadają własne przedstawicielstwa w różnych państwach
świata i przy niektórych organizacjach międzynarodowych. Szczególnym
przypadkiem jest Organizacja Wyzwolenia Palestyny, która jest narodem walczącym o
swoje wyzwolenie in statu nascendi i jednocześnie korzysta z prawa legacji.7
4
Konwencja Hawańska z 1928 r.
5
J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2010, s. 96
6
J. Makowski, Encyklopedia Nauk Politycznych, Warszawa 1936, s. 975
7
J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2010, s. 98
2
PRAWO LEGACJI W ŚWIETLE PRAWA WEWN
TRZNEGO
Prawo wewnętrzne każdego państwa określa organy uprawnione do realizacji
prawa legacji podmiotu prawa międzynarodowego, w przypadku Polski takim
dokumentem jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Najczęściej prawo to jest
przyznawane głowie państwa oraz rządu. Wyjątkiem jest tu państwo federacyjne,
gdzie kompetencje związane z prawem legacji przysługują tylko rządowi federalnemu
państwa jako reprezentantowi państwa w stosunkach międzynarodowych. Jednostki
składowe państwa federalnego nie mają możliwości korzystania z prawa legacji.8
PODMIOTY PRAWA LEGACJI
W teorii podmiotami prawa legacji mogą być tylko państwa suwerenne. W
praktyce jednak podmiotami tego prawa mogą być również niektóre organizacje
międzynarodowe, niektóre rządy emigracyjne oraz organy ruchu wyzwolenia
narodowego stojące na czele narodu walczącego o swoją niepodległość. W przypadku
suwerennych państw, jeśli chodzi o państwa o jednolitej strukturze to przyznanie
prawa legacji nie budzi żadnych wątpliwości, natomiast jak już wcześniej zostało
wspomniane problem pojawia się przy państwach o strukturze federacji. Jednostki
federalne nie mają ani aktywnego, ani pasywnego prawa legacji, prawa przynależności
do organizacji międzynarodowych, występowania przed Trybunałami
Międzynarodowymi. Czasami jednak od zasady pełnej wyłączności federacji w
zakresie legacji zdarzają się nieznaczne odstępstwa. Konstytucja przyznaje
poszczególnym jednostkom wchodzącym w skład federacji prawo do zawierania
porozumień w sprawach przygranicznych i gospodarczych, co daje, przynajmniej
8
Ibidem, s. 99
3
pośrednio, prawo wysyłania przedstawicieli do negocjowania i zawierania tych
porozumień.9
Obecnie prawo międzynarodowe nie przewiduje możliwości utraty
podmiotowości prawno międzynarodowej państwa na skutek okupacji jego terytorium.
Zachowuje więc ono również prawo legacji. Zakłada się jednak, że rząd emigracyjny
może korzystać z prawa legacji tylko wówczas, gdy znalazł się poza granicami swego
państwa na skutek okupacji swego terytorium przez państwo obce tzw. agresora.
Uważa się wtedy, że rząd w dalszym ciągu reprezentuje swój naród oraz państwo.
Prawo to przysługuje mu zazwyczaj do chwili ustania okupacji. Oczywiście agresor
nie uznaje prawa legacji państwa okupowanego i zazwyczaj ogranicza je lub
całkowicie znosi.
Powstańcy uznani za stronę wojującą korzystają z ograniczonego prawa legacji.
Zazwyczaj ich przedstawiciele nie mają oficjalnego statusu dyplomatycznego, ale
zgodnie ze zwyczajem międzynarodowym przedstawiciele powstańców biorący udział
w negocjacjach z przedstawicielami strony przeciwnej korzystają faktycznie z
nietykalności w okresie trwania rokowań, pod warunkiem, że druga strona wyraziła
zgodę na ich przyjęcie.10
9
Ibidem, 107-109
10
J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2010, s. 109-111
4
PRAWO LEGACJI STOLICY APOSTOLSKIEJ I WATYKANU
Stolica Apostolska to siedziba głowy Kościoła katolickiego  papieża oraz
podległych mu urzędów kurialnych, zdolność do występowania w stosunkach
międzynarodowych papieża wywodzi się aż z czasów średniowiecza. Jest to
specyficzny podmiot prawa międzynarodowego, którego działalność opiera się na
uznaniu zwierzchnictwa duchowego papieża jako głowy Kościoła katolickiego.
Korzysta z czynnego i biernego prawa legacji oraz ma możliwość zawierania z
państwami katolickimi szczególnego rodzaju umów międzynarodowych zwanych
konkordatami. Wyłącznie papieżowi przysługuje prawo do reprezentowania Stolicy
Apostolskiej, zawierania umów międzynarodowych, nawiązywania stosunków
dyplomatycznych, mianowania i odwoływania swych przedstawicieli
dyplomatycznych oraz przyjmowania listów uwierzytelniających od ambasadorów
innych państw. Uprawnienia z zakresu prawa legacji papież realizuje za
pośrednictwem Sekretariatu Stanu.
Wysyłani przez Stolicę Apostolską do państw z którymi nawiązano stosunki
dyplomatyczne nazywa się nuncjuszami apostolskimi. Natomiast akredytowani przy
Stolicy Apostolskiej to ambasadorzy. Również przy 12 najważniejszych organizacjach
międzynarodowych ma swych stałych obserwatorów, m.in. przy Organizacji Narodów
Zjednoczonych, Radzie Europy, UNESCO, organizacjach wyspecjalizowanych w
Wiedniu i Genewie oraz delegatów np. przy Lidze Państw Arabskich, Organizacji
Państw Amerykańskich, Komitecie Międzynarodowym Medycyny Wojskowej, a także
specjalnego przedstawiciela przy Unii Afrykańskiej. Wyjątek stanowi Unia
Europejska, przy której nuncjusz papieski pełni od lat funkcję dziekana korpusu
dyplomatycznego. Także przy Stolicy Apostolskiej akredytowani są przedstawiciele
ONZ, Ligi Państw Arabskich i kilku innych organizacji międzynarodowych np.
Międzynarodowej Organizacji ds. Uchodz
ców i Organizacji Wyzwolenia Palestyny.
5
Główną funkcją przedstawicieli dyplomatycznych Stolicy Apostolskiej jest
utrzymywanie przyjaznych stosunków z rządem państwa przyjmującego oraz
specjalnych więzi z miejscowym Kościołem katolickim.
Zgodnie z Traktatem Laterańskim Stolica Apostolska korzysta z  absolutnej i
widocznej niezależności oraz  niezaprzeczalnej suwerenności i sprawuje nad
Państwem Watykańskim  wyłączną i absolutną władzę i jurysdykcję suwerenną . W
art. 12 Włochy zobowiązują się do uznania czynnego i biernego prawa legacji Stolicy
Apostolskiej  według ogólnych zasad prawa międzynarodowego .
W nawiązaniu do powyższego Państwo Watykańskie korzysta z czynnego i
biernego prawa legacji, jednakże realizuje je w skromnym zakresie, uczestnicząc tylko
w kilku organizacjach międzynarodowych, bądz
jako ich pełnoprawny członek, bądz

też obserwator.11
11
Ibidem, s. 111-114
6
BIBLIOGRAFIA:
1. Konwencja Hawańska z 1928 roku
2. Konwencja Wiedeńska z 1961 roku
3. Makowski J., Encyklopedia Nauk Politycznych, Warszawa 1936
4. Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2010
5. www.encyklopedia.pwn.pl
7