Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.- artykuł w nowym oknie Strona 1 z 6
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.
Ubezpieczenia i Prawo Pracy
nr 8/(242) z dnia 2009-04-10
Śmierć pracownika - skutki dla pracodawcy
1. Wygaśnięcie stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika
Stosunek pracy jest ściśle związany z osobą pracownika. Z dniem jego śmierci staje się
bezprzedmiotowy i wygasa automatycznie (art. 631 ż 1 K.p.).
Wa\
ne: W razie śmierci pracownika nie ma potrzeby składania oświadczenia o rozwiązaniu
umowy o pracę, na podstawie której istniał stosunek pracy. Pracodawca mo\
e jedynie przekazać
rodzinie zmarłego informację, \
e stosunek pracy wygasł.
Przykład
Pracownik zmarł 23 lutego 2009 r. Tego samego dnia jego stosunek pracy wygasł. W związku z tym
pracodawca przekazał \
onie i dzieciom pracownika następującą informację:
Montownia sp. z o.o. Gorzów Wlkp., dnia 24 lutego 2009 r.
ul. Nowa 7
66-400 Gorzów Wlkp.
Pani
Anna Kowalska
ul. Kwiatowa 1
66-400 Gorzów Wlkp.
Informacja dla rodziny zmarłego pracownika
Zawiadamiam Panią, \
e umowa o pracę zawarta w dniu 7 marca 2003 r. między Janem Kowalskim
i Montownią sp. z o.o., wygasła z dniem 23 lutego 2009 r. ze względu na śmierć pracownika.
Wynagrodzenie za przepracowaną część lutego 2009 r. oraz inne świadczenia pienię\
ne
wynikające ze stosunku pracy zostaną wypłacone Pani jako mał\
once zmarłego i osobom
uprawnionym po nim do renty rodzinnej.
Ponadto informuję, \
e zostało sporządzone świadectwo pracy za okres zatrudnienia, które zło\
ono
do akt osobowych Jana Kowalskiego. Dokument ten mo\
e być wydany na wniosek członka
rodziny zmarłego lub jego spadkobiercy.
Dyrektor ds. personalnych
Krystyna Nowak
Wygaśnięcie stosunku pracy ze względu na śmierć pracownika nie zwalania pracodawcy
z obowiązku wystawienia świadectwa pracy. Nale\
y je sporządzić i wpiąć do akt osobowych
zmarłego pracownika. Tak bowiem wynika z przepisu ż 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu
http://www.sgk.gofin.pl/wydruk.php?id_temat_html=107551&id_pismo=2010 2009-10-20
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.- artykuł w nowym oknie Strona 2 z 6
i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. nr 60, poz. 282 z póz
n. zm.). Przepis ten zobowiązuje
tak\
e do wydania świadectwa członkowi rodziny zmarłego pracownika lub innej osobie będącej
jego spadkobiercą. Jednak pracodawca czyni to tylko na wniosek zło\
ony przez jedną z tych osób.
W świadectwie pracy pracodawca wpisuje:
w ust. 1 jako datę zakończenia stosunku pracy datę śmierci pracownika,
jako podstawę prawną ustania stosunku pracy w ust. 3 lit. c) art. 631 ż 1 K.p.
Pomija natomiast informację o wypłaconej odprawie pośmiertnej. Nie otrzymuje jej bowiem
pracownik, lecz jego najbli\
sza rodzina.
2. Realizacja praw majątkowych po śmierci pracownika
Jak ju\
wyjaśnialiśmy na wstępie, z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa. Nie
wygasają jednak przysługujące mu prawa majątkowe. Do praw majątkowych ze stosunku pracy
zalicza się wszystkie niewypłacone nale\
ności zmarłego pracownika, takie jak:
zaległe i bie\
ące wynagrodzenie za pracę,
zasiłek za okres niezdolności do pracy,
dodatki do wynagrodzenia i prowizje,
nagroda jubileuszowa,
ekwiwalent za urlop wypoczynkowy,
odszkodowania, np. za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę (por. uchwała Sądu
Najwy\
szego z dnia 25 lipca 1985 r., sygn. akt III PZP 27/85, OSNC 1986/3/27).
Przykład
W dniu 23 lutego 2009 r. zmarł pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy
i w podstawowym systemie czasu pracy. Śmierć nastąpiła po zakończeniu dniówki roboczej. Na
wynagrodzenie pracownika składały się: wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 3.000 zł i premia
regulaminowa w wysokości 10%. Pracownik przepracował 6 godzin nadliczbowych, za które
pracodawca miał obowiązek zapłacić normalne wynagrodzenie i 50% dodatek. Do dnia śmierci nie
wykorzystał on 10 dni zaległego urlopu wypoczynkowego za 2008 r. i 5 dni bie\
ącego urlopu
wypoczynkowego (2/12 x 26 dni = 4,33 dni, po zaokrągleniu 5 dni). W związku z tym pracodawca
obowiązany jest wypłacić ekwiwalent za 15 dni (15 dni x 8 godz. = 120 godz.) urlopu. A
ączna
kwota do wypłaty wyniosła 5.168,46 zł, co wynikało z następujących obliczeń:
wynagrodzenie za przepracowaną część lutego 2009 r.:
3.000 zł : 160 godz. (wymiar czasu pracy w lutym) = 18,75 zł,
18,75 zł x 32 godz. (liczba godzin nieprzepracowanych w lutym) = 600 zł,
3.000 zł - 600 zł = 2.400 zł;
premia regulaminowa: 2.400 zł x 10% = 240 zł;
wynagrodzenie za godziny nadliczbowe:
http://www.sgk.gofin.pl/wydruk.php?id_temat_html=107551&id_pismo=2010 2009-10-20
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.- artykuł w nowym oknie Strona 3 z 6
normalne wynagrodzenie: 3.000 zł + 300 zł = 3.300 zł; 3.300 zł : 160 godz. =
20,63 zł; 20,63 zł x 6 godz. = 123,78 zł,
dodatek: 3.000 zł : 160 godz. = 18,75 zł; 18,75 zł x 50% = 9,38 zł; 9,38 zł x 6
godz. = 56,28 zł,
razem: 123,78 zł + 56,28 zł = 180,06 zł;
ekwiwalent urlopowy:
podstawa ekwiwalentu: 3.000 zł + 300 zł = 3.300 zł (zmarły pracownik nie
otrzymywał w okresie 3 miesięcy poprzedzających nabycie prawa
do ekwiwalentu składników zmiennych wynagrodzenia),
stawka ekwiwalentu za 1 dzień: 3.300 zł : 21,08 = 156,55 zł,
stawka ekwiwalentu za 1 godz.: 156,55 zł : 8 = 19,57 zł,
pełny ekwiwalent: 19,57 zł x 120 godz. = 2.348,40 zł;
prawa majątkowe razem: 2.400 zł + 240 zł + 180,06 zł + 2.348,40 zł = 5.168,46 zł.
Prawa majątkowe ze stosunku pracy zmarłego pracownika przechodzą w równych częściach na
mał\
onka oraz na inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl
przepisów ustawy emerytalnej. W razie braku takich osób, prawa te wchodzą do spadku i są
dziedziczone na zasadach ogólnych. Tak stanowi art. 631 ż 2 K.p. Przepis ten przewiduje dwa tryby
realizacji praw majątkowych: bez przeprowadzania postępowania spadkowego i po jego
przeprowadzeniu. Z pierwszego mogą skorzystać: mał\
onek zmarłego pracownika oraz osoby
uprawnione do renty rodzinnej, np. dzieci własne - do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki
w szkole, je\
eli przekroczyły 16 lat \
ycia, nie dłu\
ej jednak ni\
do osiągnięcia 25 lat \
ycia (prawo
do renty przedłu\
a się, jeśli dziecko osiągnęło 25 rok \
ycia będąc na ostatnim roku studiów).
Je\
eli zmarły pracownik nie miał ani mał\
onka, ani \
adnej osoby, która mogłaby ubiegać się o rentę
rodzinną, prawa majątkowe z jego stosunku pracy wchodzą do spadku na zasadach ogólnych.
W takim przypadku pracodawca dokonuje wypłaty dopiero po przedstawieniu przez spadkobierców
prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo dokumentu poświadczenia
dziedziczenia wydanego przez notariusza - w takich częściach, w jakich poszczególni spadkobiercy
nabędą udział w masie spadkowej.
3. Wypłata odprawy pośmiertnej
Pracodawca powinien wypłacić rodzinie zmarłego (mał\
onkowi i osobom, które mogą ubiegać się o
rentę rodzinną) odprawę pośmiertną (art. 93 K.p.). Obowiązek ten ma charakter bezwzględny i jest
niezale\
ny od tego:
czy pracownik przed śmiercią faktycznie świadczył pracę, czy te\
był w niej nieobecny
z usprawiedliwionych przyczyn,
w jakim wymiarze czasu pracy zmarły był zatrudniony - ka\
dy wymiar czasu pracy uprawnia
do odprawy,
u ilu pracodawców pracował - u ka\
dego nale\
y się odprawa,
http://www.sgk.gofin.pl/wydruk.php?id_temat_html=107551&id_pismo=2010 2009-10-20
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.- artykuł w nowym oknie Strona 4 z 6
z jakich powodów zmarł - bez względu na to, czy były one związane z pracą, czy nie (np.
samobójstwo).
Wypłata powinna być zrealizowana w równych częściach dla wszystkich osób uprawnionych. Jeśli
do odprawy jest uprawniony tylko jeden członek rodziny (np. mał\
onek), to powinien
otrzymać tylko połowę odprawy (art. 93 ż 6 K.p.).
Wa\
ne: Pracodawca jest zwolniony z obowiązku wypłacenia odprawy pośmiertnej, je\
eli
ubezpieczył pracownika na \
ycie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową
jest nie ni\
sze ni\
odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z art. 93 ż 2 K.p.
Je\
eli odszkodowanie jest ni\
sze od odprawy pośmiertnej, wtedy pracodawca musi wypłacić
ró\
nicę między tymi świadczeniami (art. 93 ż 7 K.p.).
Wysokość odprawy zale\
y od okresu zatrudnienia zmarłego pracownika u danego
pracodawcy i wynosi:
jednomiesięczne wynagrodzenie, je\
eli pracownik był zatrudniony krócej ni\
10 lat,
trzymiesięczne wynagrodzenie, je\
eli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
sześciomiesięczne wynagrodzenie, je\
eli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Pracodawca oblicza odprawę według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop
wypoczynkowy (ż 2 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia o wynagrodzeniu). Z tym \
e dokonując obliczeń
poprzestaje na etapie ustalania podstawy wymiaru, nie wykorzystując współczynnika urlopowego.
Nie ma bowiem potrzeby wyliczania stawki dziennej ani godzinowej. Zatem pracodawca sumuje
jedynie:
składniki stałe w wysokości nale\
nej w miesiącu nabycia prawa do odprawy,
składniki zmienne za okresy miesięczne - w średniej wysokości z 3 miesięcy
poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy,
składniki zmienne za okresy dłu\
sze ni\
miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy
bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, w średniej wysokości
z tego okresu.
Przykład
Pracodawca jest zobowiązany do wypłaty odprawy pośmiertnej dla pracownika, który miał 12-letni
sta\
pracy u tego pracodawcy. Jego wynagrodzenie wynosiło 4.000 zł oraz uzyskiwał premię
miesięczną w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego. Pracodawca naliczył odprawę
w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia pracownika, czyli w kwocie 9.600 zł [(4.000 zł + 4.000
zł x 20%) x 2]. Kwotę odprawy wypłacił mał\
once zmarłego pracownika i jego 12-letniemu dziecku
(ka\
dej z tych osób po 4.800 zł).
Pytania i odpowiedzi
1) Zmarł nasz pracownik. Na rachunku pozostają niewypłacone mu w związku z tą
http://www.sgk.gofin.pl/wydruk.php?id_temat_html=107551&id_pismo=2010 2009-10-20
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.- artykuł w nowym oknie Strona 5 z 6
okolicznością: wynagrodzenie chorobowe i ekwiwalent za urlop. Ponadto
naliczyliśmy odprawę pośmiertną. Pracownik pozostawił \
onę i dorosłe dzieci, które
nie spełniają warunków do renty rodzinnej. Czy wymienione świadczenia mo\
na
wypłacić ju\
teraz, czy te\
nale\
y zaczekać na uzyskanie przez członków rodziny
postanowienia sądowego o nabyciu spadku? Jak podzielić między nich te kwoty?
W opisanych okolicznościach wypłata świadczeń, o których mowa w pytaniu, nie wymaga
przedło\
enia postanowienia w sprawie nabycia spadku (ani poświadczenia dziedziczenia). Takie
postanowienie jest potrzebne jedynie wówczas, gdy zmarły, po którym pozostały prawa majątkowe
(np. niewypłacone wynagrodzenie lub inne świadczenia związane z pracą), nie miał mał\
onka
i (lub) innych członków rodziny spełniających warunki do uzyskania renty rodzinnej,
w konsekwencji czego dziedziczą po nim wyłącznie osoby spoza tego grona. Natomiast odprawa
pośmiertna jest świadczeniem nale\
nym wyłącznie uprawnionym osobom (wymieniliśmy je na str.
63).
Wypłatę świadczeń wymienionych w pytaniu nale\
y rozpatrywać dwutorowo. Pierwsze z nich,
wchodzące w skład praw majątkowych (wynagrodzenie oraz ekwiwalent za urlop wypoczynkowy),
z uwagi na fakt, \
e dzieci zmarłego nie spełniają warunków do uzyskania renty rodzinnej, nale\
y
wypłacić w całości mał\
once zmarłego. Z kolei odprawa pienię\
na powinna zostać wypłacona
w wysokości połowy naliczonej kwoty. Wynika to z faktu, \
e prawo do niej nabyła tylko jedna
osoba - mał\
onka pracownika. Dzieci niespełniające warunków do renty rodzinnej, nie nabywają
prawa do odprawy.
Przykład
Po śmierci pracownika, pracodawca ustalił, \
e do wypłaty pozostało wynagrodzenie zmarłego za
ostatni miesiąc pracy w wysokości 2.112 zł. Ponadto naliczył odprawę pośmiertną w wysokości
3.100 zł.
Pracodawca po weryfikacji osób uprawnionych dokonał wypłaty tylko na rzecz mał\
onki zmarłego
(dorosłe dzieci nie spełniały warunków do renty rodzinnej), w kwotach:
wynagrodzenie zmarłego za ostatni miesiąc pracy - w pełnej wysokości, tj. 2.112 zł,
odprawę pośmiertną - w wysokości połowy naliczonej kwoty, tj. 1.550 zł (1/2 x 3.100 zł).
2) Czy od wymienionych świadczeń nale\
y naliczyć składki ZUS i zaliczkę na podatek
dochodowy?
Wypłaty te nie podlegają oskładkowaniu, poniewa\
nie są przychodem ze stosunku pracy. Zalicza
się je do praw majątkowych, stanowiących przychód, o którym mowa w art. 18 ustawy o pdof.
Podlegają więc opodatkowaniu, zgodnie z art. 41 ustawy o pdof. Pracodawca jest obowiązany od
dokonanych wypłat (z wyjątkiem odprawy pośmiertnej, która jest zwolniona z opodatkowania na
podstawie art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy o pdof) pobrać zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości
18% przychodu. Następnie kwotę zaliczki przekazać na rachunek urzędu skarbowego - w terminie
do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrał zaliczkę.
Pracodawca jest te\
obowiązany:
do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym przesłać do urzędu skarbowego
roczną deklarację PIT-4R,
http://www.sgk.gofin.pl/wydruk.php?id_temat_html=107551&id_pismo=2010 2009-10-20
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.- artykuł w nowym oknie Strona 6 z 6
do końca lutego roku następującego po roku podatkowym powinien przesłać osobom, którym
wypłacił te świadczenia oraz urzędowi skarbowemu informację o wysokości uzyskanego
dochodu PIT-11 (art. 42 ustawy o pdof).
http://www.sgk.gofin.pl/wydruk.php?id_temat_html=107551&id_pismo=2010 2009-10-20