Kalu Rinpocze
y
RÓDA
O ÅšWIATOWEGO POKOJU
POWSZECHNA MIA
OŚĆ I WSPÓA
CZUCIE
Świat współczesny przepełniony jest konfliktami, wojnami i agresja pomiędzy
poszczególnymi państwami oraz wewnątrz nich samych. Dzieje się tak z powodu braku
miłości i współczucia. Rozpatrując zjawisko z tego punktu widzenia - świat nigdy dotąd nie
znajdował się w tak poważnej sytuacji.
Wielu ludzi w naszych czasach myśli, że wojny czy groz
by wojen istniejÄ… z powodu
zbrojeń. Owszem, mamy straszliwa broń nuklearną i powszechnie sądzi się, że wystarczy się
jej pozbyć, a zniknie ryzyko wojny. W rzeczywistości to nie broń czyni wojnę lecz ludzie,
którzy jej używają. To ludzki umysł produkując agresję doprowadza do wojny. Proste
wyeliminowanie instrumentów wojny nie wykluczy jej samej. Aby zlikwidować przyczynę
wojny - agresję, należy pracować na indywidualnym poziomie umysłu, bo to właśnie z niego
pochodzą emocje: złość i nienawiść, które doprowadzają do walki.
Przyczyn konfliktów może być wiele. Mogą na przykład wypływać z dumy: jakiś człowiek
(lub kraj) uważa siebie za lepszego od innych i aby tego dowieść, pragnie wyeliminować
każdego konkurenta i w dziedzinie, której duma dotyczy i w każdej innej. Agresja może też
pochodzić z pożądania czy przywiązania: ktoś chce zagarnąć coś należącego do kogoś
innego i wytwarza przyczynę starcia. W ten sposób różne przyczyny emocjonalne przynoszą
taki sam skutek.
Oczywiście - złość i nienawiść same w sobie są również przyczyną agresywności.
Najbardziej przejrzystym tego przykładem jest osoba, która myśląc, że ma wroga, mówi
sobie: "On jest moim wrogiem, ludzie tego kraju sÄ… moimi wrogami, nienawidzÄ… mnie, pragnÄ…
mnie zabić, tak więc ja muszę ich zabić pierwszy"! Oto reagowanie złością. Może to też być
pragnienie, zazdrość, obawa, że inny kraj czy inna osoba są silniejsi od ciebie lub staną się
takimi w przyszłości. I powodujesz kłopoty. A więc eliminujecie je od zaraz! Istnieją różne
przyczyny agresji, lecz to, co zawsze podkreślam to fakt, iż u ich podstaw leżą emocje. I tak
pierwszą przyczyną agresji i konfliktów jest umysłowa i emocjonalna chwiejność
poszczególnych jednostek.
Nie jest to zjawisko wyłącznie narodowe lub międzynarodowe. Są przecież kłótnie
domowe w obrębie rodzin: rodzice kłócą się z dziećmi, dzieci pomiędzy sobą itd. W domach
tworzą się i rozgrywają wszystkie rodzaje konfliktów i napięć. I wszystkie pochodzą z
emocjonalnego pomieszania tkwiącego w umysłach ludzi.
Nawet osoba samotna może tego doświadczyć, nie jest potrzebny kontakt z kimś drugim.
Znamy przecież strach, niepokój, smutek, napięcie, troski, cierpienie... A wszystko to
wypływa z emocjonalnego pomieszania naszego własnego umysłu. Naprawdę nie jest
potrzebna obecność dwojga, by taka sytuacja zaistniała.
Ujmując rzecz ogólnie: my wszyscy, istoty nieprzebudzone, doświadczamy
niewiarygodnej ilości zakłócających emocji. Tradycja mówi o 84000 nauk udzielonych przez
Buddę i będących lekarstwami na zatrute postawy umysłu. Tymczasem najbardziej
podstawowym pojęciem tej rozległej tradycji jest idea miłości i współczucia - bodiczita. Ta
przebudzona postawa ma dwa aspekty: względny lub konwencjonalny, którym jest miłość i
współczucie rozwijane wobec wszystkich istot oraz ostateczny lub absolutny - doświadczenie
pustki; podstawowej pustki umysłu oraz pustki zjawisk i doświadczeń tworzonych przez
umysł.
Te dwa aspekty bodiczity sÄ… korzeniem 84000 nauk Buddy. Bez nich Przebudzenie nie
byłoby możliwe. Jeżeli zaniedba się bodiczitę względną - miłość i współczucie - lub bodiczitę
1
ostateczną - fundamentalna mądrość, doświadczenie pustki - praktyka będzie jałowa i
nieskuteczna. Ostateczne zrozumienie pustki wspiera rozwój współczucia, ono zaś sprzyja
pogłębianiu mądrości. Te dwa podstawowe elementy tworzą korzeń wszelkich buddyjskich
nauk.
Teraz bardziej szczegółowo omówimy względny, konwencjonalny aspekt bodiczity, czyli
współczucie rozwijane wobec wszelkich istot. Przede wszystkim musimy zdefiniować słowo
"współczucie", umieścić je w jego kontekście i określić, w jakiej sytuacji i w jaki sposób owo
współczucie rozwijamy.
Przyjrzyjmy się prostej sytuacji, w której biorą udział dwie osoby. Jedna spogląda na
drugą i myśli: "Biedak! Powinienem mieć dla niego wiele współczucia!" Takie zachowanie nie
ma oczywiście sensu, szczególnie gdy dana osoba jest od nas lepsza. Wyobraz
my sobie, że
ktoś jest bogatszy od nas, a my mówimy: "On jest taki bogaty. Biedny! Jaka szkoda!" Jeżeli
ktoś inny jest na wysokim stanowisku, na przykład minister albo ktoś znaczący, a wy
myślicie: "Biedny, naprawdę trzeba go żałować!", to takie współczucie nie ma sensu; to
sztuczna postawa, rodzaj sentymentalnego odruchu.
Przenieśmy się teraz na poziom międzynarodowy. Wiemy, że istnieje obecnie
niebezpieczństwo światowej wojny, szczególnie miedzy supermocarstwami, takimi jak Stany
Zjednoczone czy Związek Radziecki. Jeżeli zajmiemy się jednym z tych krajów, tak
potężnym, tak dobrze uzbrojonym jak USA i pomyślimy: "Biedni ludzie! Jakie nieszczęście!",
albo spojrzymy na kraj taki jak ZSSR - również uzbrojony, potężny, prosperujący - i
pomyślimy: "Biedni ludzie!", to takie myślenie naprawdę nie ma sensu. Nie jest to ten rodzaj
współczucia, o którym chcemy mówić.
Jak zatem rozwijać współczucie? Jaki jest kontekst współczucia? Pierwsze, co należy
zrozumieć to fakt, iż każda istota, każdy z nas ma możliwość doświadczenia fundamentalnej
natury swojego umysłu, którą my nazywamy natura Buddy: Tathagatagarbhą. Faktycznie
czysty stan jakiejś istoty jest wolny od błędów, niedoskonałości, wolny od wszelkiego
cierpienia, całkowicie pozytywny i naturalnie szczęśliwy. Jednakże my tego nie znamy, nie
mieliśmy bezpośredniego doświadczenia. Zrozumienie, że ktoś drugi nie może doświadczyć
natury własnego umysłu jest jednym z głównych powodów odczuwania wobec niego
współczucia, jest prawdziwą przyczyną współczucia.
Inna rzeczą do rozważenia jest nieograniczona ilość stanów egzystencji, których nasz
umysł oraz umysł każdej istoty doświadcza w czasie bez początku, w nieskończonym cyklu
odrodzeń. Jeśli wysłuchamy uważnie słów Buddy, usłyszymy iż w całym wszechświecie nie
istnieje nawet jedna istota nie będąca naszą matką lub ojcem w jakimś momencie w
przeszłości, w takim czy innym życiu. W poprzednich żywotach spotykała nas taka sama
troska i życzliwość, taka sama miłość ze strony istot, które były naszymi rodzicami, jak i ze
strony naszych aktualnych rodziców. Budda rzekł:  Istoty były naszymi rodzicami nie jeden
raz, lecz setki, tysiące razy". Ponieważ liczba naszych poprzednich żywotów jest
nieskończona, a i liczba istot jest nieskończona, mieliśmy taki związek w tym czy innym
momencie z każdym, ze wszystkimi istotami całego wszechświata. Jest to kolejna rzecz,
którą trzeba wziąć pod uwagę, gdy rozwijamy prawdziwe współczucie.
Z powodu niewiedzy zaciemniającej nasz umysł rodzice nie rozpoznają swoich
poprzednich dzieci, a dzieci nie rozpoznają tych, którzy byli ich rodzicami. Nie dostrzegamy
tego głębokiego związku, lecz raczej mamy wszelkie rodzaje przywiązań i niechęci wobec
istot, zbudowane na powierzchownej reakcji. Nie rozumiemy tego podstawowego
pozytywnego związku, jaki mamy z istotami. Zrozumienie, że z powodu emocjonalnego
pomieszania nie widzimy prawdziwego zwiÄ…zku Å‚Ä…czÄ…cego nas z innymi jest kolejnÄ… racjÄ…
odczuwania współczucia.
Historia jednego z głównych uczniów Buddy, Katajany, ilustruje pojęcie związku
karmicznego. Katajana był Arhatem i posiadał pewien stopień jasnowidzenia i psychicznych
mocy. Pewnego dnia, gdy wyruszył ze swoją miseczką, by żebrać, przeszedł obok
domostwa, gdzie w ogrodzie siedziała młoda kobieta. Na kolanach trzymała
nowonarodzonego syna i tuliła go czule, jedząc rybę. Gdy skończyła, rzuciła ości i skórę
suce, która w poszukiwaniu pożywienia gwałtownie wtargnęła do ogrodu. Młoda kobieta
rzuciła jej resztki swojej ryby, krzycząc przy tym i lżąc sukę.
2
Katajana obserwując tę scenę mógł ujrzeć związki karmiczne istniejące pomiędzy tymi
istotami. Rozumiał, co się działo w ich poprzednich żywotach. W tym szczególnym
przypadku owa młoda kobieta miała w poprzednim życiu wroga, którego silnie nienawidziła i
który ją mocno nienawidził. Był więc pomiędzy nimi związek silnie negatywny. Nieprzyjaciel
ten zmarł i zasada jego świadomości odrodziła się jako dziecko tejże kobiety. Znów był
pomiędzy nimi silny związek, lecz kobieta nie była świadoma, iż istota ta, obecnie jej syn,
była niedawno jej wrogiem. Ojciec kobiety zmarł i odrodził się jako ryba: ta, którą jadła
nieświadoma, że to jej własny ojciec. Suka, której rzucała ości i na którą tak brzydko
krzyczała, była jej zmarłą matką, która odrodziła się teraz właśnie w tej formie. Katajana
spostrzegł, że niewiedza tej kobiety jest tak wielka, iż nie zdaje sobie ona sprawy z faktu, że
spożywa mięso z własnego ojca, znieważa matkę i tuli do serca własnego wroga; widzenie to
zrodziło w nim wielkie współczucie. Katajana ułożył z tej okazji pieśń, która została tu
opowiedziana. Mówił w niej: "Widziałem kogoś jedzącego mięso własnego ojca,
obrażającego matkę i czule obejmującego wroga, spojrzałem wówczas na samsarę i
zaśmiałem się: wszystko jest tak absurdalne!"
W rzeczywistości wszystkie istoty są do siebie podobne, wszystkie są jak nasza matka
i ojciec, wszystkie były naszymi rodzicami. Wszyscy są podobni, bo szukają szczęścia; to
jest główna racja ich bytu. Najważniejszą rzeczą, której pragniemy, jest szczęście. Ich
problem tkwi w tym, że pewne rzeczy nas do szczęścia prowadza, a inne nam go nigdy nie
przysporzą. Cnotliwe działanie ciała, mowy i umysłu tworzy pozytywna karmę, która owocuje
doświadczeniem szczęścia. Z drugiej strony negatywne działanie ciała, mowy i umysłu
tworzy negatywna karmę przynoszącą ból i cierpienie. Niestety, wielu tego nie rozumie.
Widzimy wtedy oczywistą sprzeczność pomiędzy tym, czego dana istota pragnie, a tym, co
robi, aby swe pragnienie ziścić. Próbując być szczęśliwymi tworzymy przyczynę przyszłego
cierpienia. Zrozumienie sprzeczności między pragnieniami istoty a sposobem ich
realizowania daje nam podstawę do odczuwania współczucia.
Możemy ujrzeć istoty, które doświadczają skutków wielkiego nagromadzenia zasługi i
pozytywnej karmy zebranych w poprzednich żywotach. Teraz są bogate, wpływowe. Jeśli
używałyby swojej fortuny i wpływów dla dobra innych w sposób całkowicie altruistyczny,
wówczas skutki ich działań byłyby wyłącznie dobre: więcej zasługi i nawet jeszcze lepsze
odrodzenie w przyszłości. Lecz niestety większość ludzi nie używa w ten sposób swoich
bogactw czy władzy. Nie używa się ich naprawdę dla czyjegoś dobra i ta okazja bywa
zmarnowana.
Niektórzy są bardzo bogaci, posiadają więcej, niż jest to niezbędne do życia. Wszyscy
potrzebujemy miejsca do zamieszkania oraz środków do życia, a całej reszty naszego
majątku możemy używać w sposób konstruktywny, na przykład jako ofiary czynionej z
oddaniem dla Trzech Klejnotów lub naszego duchowego przewodnika. Możemy dawać
jałmużnę i pomagać innym. Ci, którzy czynią w ten sposób, wzbogacają się pod każdym
względem w tym życiu, a zgromadzona zasługa poprowadzi ich ponadto do jeszcze
lepszego odrodzenia w przyszłości: w świecie bogów lub ludzi, a w tym przypadku będą
jeszcze bogatsi niż obecnie. Jednakże większość ludzi nie posługuje się tak swoimi dobrami;
używa ich niewłaściwie. Najczęściej bywa tak, że im ktoś jest bogatszy, tym bardziej jest
skÄ…py i tym bardziej przywiÄ…zany do tego, co posiada. Tak to bogactwa staja siÄ™ z
ródłem
problemów, trosk i konfliktów, gdyż przywiązujemy się coraz bardziej do tego, co mamy. Inna
reguła jest taka, że im ktoś ma więcej władzy, tym większym z
ródłem cierpienia jest ona dla
innych. Używamy władzy w sposób niewłaściwy, czyniąc innych nieszczęśliwymi. Oznacza
to, że cała moc, jaka ktoś dysponuje tworzy w rzeczywistości negatywna karmę i doprowadzi
do odrodzenia się w niższych światach.
A zatem uważamy kogoś innego za naszego rodzica i myślimy: "Oto istota, która była
moją matką lub ojcem w jakimś poprzednim życiu. Teraz jest bardzo bogata i wpływowa, lecz
nie ma to sensu, gdyż trwoni wszystko, co posiada, nie rozumie, że jedyne co robi, to
przysparzanie cierpienia, którego by nie było, gdyby nie miała tych wszystkich bogactw i
władzy". Tu oto ma miejsce prawdziwe współczucie - szerokie widzenie sytuacji, widzenie
żałosnych karmicznych następstw. Sam Budda powiedział: "Ktokolwiek ma władzę, ma
negatywną karmę, ktokolwiek ma bogactwa, jest chciwy i skąpy", Jeśli możecie zobaczyć
3
rzecz w tym świetle, możecie zrozumieć jak rozwijać współczucie wobec kogoś bogatego czy
potężnego.
Kiedy rozumiemy proces karmiczny widzimy, że liczne istoty stwarzają przyczyny swoich
przyszłych cierpień. Z drugiej strony wiele ich cierpi obecnie z powodu swojej poprzedniej
negatywnej karmy. We wszystkich tych przypadkach albo doświadczamy skutków tego, co
robiliśmy albo tworzymy teraz przyczyny przyszłego cierpienia. Takie widzenie jest podstawa
do rozwijania prawdziwego współczucia.
Na przykład istoty z trzech niższych światów cierpią bardzo wiele. W światach
piekielnych doznają niewyobrażalnych cierpień z powodu gorąca lub zimna. W świecie
pretów doświadczają głodu i pragnienia, zaś odrodziwszy się pośród zwierząt cierpią nie
tylko z przyczyny wielkiej głupoty, lecz także musza walczyć, aby przeżyć. Istnieje stała
walka między gatunkami. Wszystkie cierpienia, jakie znoszą, są skutkami negatywnej karmy
niegdyś przez nie zebranej. Wobec istot z tych różnych stanów egzystencji możemy
odczuwać tylko współczucie; jest ono naturalne, gdy widzi się takie cierpienia.
Możemy również zauważyć, że wiele istot tworzy sobie przyszłe cierpienia. Być może
teraz nie cierpią, ale tworzą przyczyny przyszłego cierpienia poprzez szkodliwe czyny,
mentalna postawę - na przykład skąpstwo czy chciwość - negatywne nastawienie do innych,
błędne poglądy, czy niewłaściwe rozumienie natury rzeczywistości. Dlatego ich umysły
funkcjonują w sposób prowadzący do takich zachowań jak kłamanie, obmawianie,
niewłaściwy seksualizm, cudzołóstwo itd. Wszystko to przynosi negatywna karmę, która
wyprodukuje cierpienie dla tych, którzy owe czyny popełnili. Istoty wciąż i wciąż stwarzając
przyczyny przyszłych doświadczeń. Teraz może nie cierpią, choć czynią z
le, ale nastÄ…pi to
póz
niej i dlatego zasługują na współczucie.
Współczucie należy rozwijać nie tylko wobec tych, którzy obecnie cierpią, lecz i wobec
tych, którzy w tej chwili nie cierpią, lecz przez moc swojej złej karmy odrodzą się w którymś z
niższych światów. Na pewno więc trzeba odczuwać współczucie, kiedy widzi się rezultat
karmicznego procesu.
Wszystkie istoty, które potrafimy zobaczyć: dzikie zwierzęta, ryby, ptaki, owady itd. są
także istotami czującymi. Są to istoty wyposażone w umysł i w tym lub tamtym momencie
były naszymi rodzicami. Takie powiązanie mamy ze wszystkimi. Spójrzcie, w jakim stanie
znajdują się obecnie! Ich umysł przybrał ubogą formę: zwierzęcia albo czegoś jeszcze
niższego. Z tego powodu doświadczają niewiarygodnego cierpienia i bolesnej niewiedzy. I to
znów jest racją dla rozwijania współczucia: pragniemy móc uczynić coś, aby wyzwolić te
wszystkie istoty od wszelkiego cierpienia i nieświadomości.
Istoty z niższych stanów egzystencji nie maja żadnej możliwości nauczenia się czegoś,
otrzymania nauk lub przewodnictwa duchowego. Nie posiadają żadnego sposobu rozwijania
wiary, współczucia i duchowego postępu. Ponadto automatycznie produkują negatywną
karmę: zabijają, kradną, sprawiają innym ból. Wszystkie te działania przyniosą karmiczne
skutki, przyczynią się do stworzenia tendencji, które doprowadza je do stanów jeszcze
niższych, gdzie jest jeszcze więcej pomieszania i jeszcze więcej cierpienia. Gdy ujrzymy, że
nie ma dla nich nadziei, że nie tylko nie mają szansy osiągnięcia wyzwolenia, ale na dodatek
pogarszają swoja sytuację, wówczas oczywiście naszą reakcją będzie współczucie.
Lecz jeśli to wszystko nie zrodzi w nas współczucia, to czy powinniśmy usiłować je
wytworzyć? Ponieważ w rozwijaniu naszej zasługi, powiększaniu naszej mądrości i
autentycznym dążeniu do duchowego rozwoju nie ma większej właściwości nad współczucie,
Budda powiedział w pewnej sutrze: "Gdyby można było dać materialna formę jednej chwili
bodiczity, jednej chwili współczucia, to całe niebo, cała przestrzeń nie mogłaby jej
pomieścić". Współczucie jest doświadczeniem tak dogłębnym i tak potężnym, że gdyby było
czymś stałym, solidnym, nie pomieściłyby go całe przestworza. Współczucie ma
przeogromna moc, z której bierze początek nasz rozwój, wzrost naszej zasługi i mądrości. A
zatem rozwinięcie współczucia to gigantyczny krok na drodze do oświecenia, krok
przynoszący pożytek wszystkim istotom.
Gdy ktoś na tej planecie rozwinie współczucie, wówczas to doświadczenie prawdziwe i
autentyczne jednej tylko osoby, nawet bardzo biednej i nieznaczÄ…cej, przyczyni siÄ™ istotnie
do światowego pokoju. Im liczniejsze będzie grono tak myślące, tym większe wyniknie a tego
4
dobrodziejstwo, ponieważ zsumuje się skuteczność wysiłków. Jeden z najważniejszych
uczynków, największy wkład, jaki można wnieść do dzieła pokoju w świecie, to rozwijanie
współczucia wobec innych.
Nie wystarczy jednak wzbudzić współczucie tylko raz, należy je stale coraz bardziej
pogłębiać. Jest to szczególna postawa wyrażana w medytacji Mahajany zwanej "Tong len"
(dosłownie: wysyłanie i branie). Myślimy wówczas: "Jestem tylko jednostką doświadczającą
cierpienia, a niezliczona ilość innych istot w wielu sferach egzystencji zaznaje cierpień
stokroć gorszych. Jestem tylko jedną istotą, a więc to nic wielkiego, a wszystkie te istoty
razem wzięte stanowią wielką sumę cierpienia. Załóżmy, że wezmę to cierpienie na siebie..."
Podczas medytacji rozwijamy takie nastawienie polegajÄ…ce na rzeczywistym braniu na siebie
cudzych cierpień. Chcąc przyjmować cudze cierpienia po to, by inni byli od nich wolni, to
właśnie jest "branie". Jest to sposób rozwijania i pogłębiania współczucia.
Tyleż samo pożytku przynosi druga część tej medytacji, zwana "wysyłaniem" albo
"dawaniem". Jej ideą jest dawanie, dzielenie się z innymi całą naszą zasługą, szczęściem,
bogactwem, wszystkim, z czego korzystamy. Robimy to podczas medytacji myśląc, że
nieograniczenie dajemy każdej istocie całe bogactwo, szczęście, wszystkie zasługi, zdrowie,
długie życie, wszystko, co posiadamy. Ten aspekt medytacji jest równie pożyteczny.
Jednakże idea brania i wysyłania, dawania innym tego, co najlepsze w nas samych i
odbierania ich cierpień jest dla nas czymś abstrakcyjnym. Nie mamy rzeczywistej zdolności
robienia tego naprawdę: podczas medytacji - owszem, lecz działać tak realnie dla kogoś
drugiego jest bardzo trudno. Zaczynamy więc od takiego nastawienia, medytacji,
przyzwyczajamy się i wreszcie staniemy się zdolni czynić tak naprawdę. Z opowieści o
kolejnych żywotach Buddy, Dżatakach, wynika, że zanim osiągnął oświecenie był Bodisatwą,
miał 500 narodzin nieczystych i 500 narodzin czystych. I w każdym z tych żywotów nasz
przyszły Budda zdolny był rozwijać tę właściwość brania na siebie cudzych cierpień oraz
dawania, dzielenia się swoją zasługą i szczęściem.
Kiedy modlimy się do naszego Lamy lub Trzech Klejnotów o usunięcie naszych
splamień, o oczyszczenie naszej negatywnej karmy, wzrost zasług i duchowego rozwoju jest
to pożyteczne. A jeśli do takiej modlitwy włączymy wszystkie istoty modląc się o ich dobro,
błogosławieństwo, które dzięki temu otrzymamy, będzie o wiele silniejsze.
Szczególnie zaś, gdy spojrzymy na sytuacje dzisiejszego świata: na wszystkie
konflikty, zagrożenia wojną itd. zrozumiemy, że powodem tego jest fakt, iż wszyscy ludzie
zbyt serio traktują to, co robią. Zachowują się tak, jakby mieli żyć wiecznie, jakby wszystkie
ich poczynania polityczne czy wojskowe miały kapitalne i absolutne znaczenie. W
rzeczywistości życie jest krótkie jak sen, z którego bardzo prędko się przebudzimy. Jeżeli
ktoś żyje sto lat, jest to zadziwiające. Mamy przed sobą 70,80 czy 90 lat życia, nie więcej. A
więc kontrolowanie całego świata nie jest przydatne. Umierając, porzucamy wszystko. Nic
nie jest już wtedy ważne. Niestety, ci którzy wywołują konflikty, którzy są w nie uwikłani,
zachowują się tak, jakby wszystko to miało ostateczne znaczenie. Myślą, iż to, co robią, jest
najważniejsze, że warte jest zachodu, podczas gdy w istocie nie ma żadnego sensu. Oto
kolejna podstawa do rozwijania współczucia.
Wez
my zwykły akt zabijania, prosty fakt pozbawienia życia wywołany gniewem.
Teoretycznie, końcowym wynikiem takiego pojedynczego występku jest kalpa odrodzeń w
świecie piekieł. Umysł zabójcy będzie musiał doświadczyć bycia zabijanym pięćset razy pod
rząd - taka jest karmiczna zapłata za jego czyn. Gdy teraz przyjrzymy się przypadkowi wojny,
w której setki tysięcy istot bierze udział we wzajemnym mordowaniu, widzimy, że powstaje
zbiorowa karma na przeogromną skalę: jest to karma indywidualna każdej z uwikłanych w
wojnę jednostek płynąca z faktu zabijania innych oraz wspólna karma grupowa wszystkich
istot, które przyczyniły się do tego całego cierpienia. Rezultat jest wówczas zbiorowy:
grupowa karma biorÄ…ca siÄ™ z faktu uczestnictwa w tak wielkiej masakrze, tj. suma
morderstw. I wszyscy będą musieli doznać całej tej negatywnej karmy.
Istnieje parabola pomiędzy rozwojem świata ludzi a aktywnością bogów i półbogów:
zachodzi ścisły związek między tym, co się dzieje w ludzkim świecie i orientacją ku wojnie, a
waśniami pomiędzy bogami i półbogami. Jeśli większość ludzi praktykuje cnotę i rozwija się
duchowo, wtedy na poziomie nieba bogowie zaczynają wygrywać bitwę. Taki obrót sprawy
5
powoduje wzrost pomyślności, szczęścia i pozytywnego rozwoju w świecie ludzi. Akcja i
reakcja wzmacniają się wzajemnie. Gdy jednak dzieje się przeciwnie, większość ludzi działa
w sposób negatywny i popełnia szkodliwe czyny, wygrywać poczynają półbogowie, co z kolei
pogarsza sytuację świata ludzkiego. Znów mamy wahadłowy związek.
Bogowie mają zdolność poznawania, co się dzieje u ludzi, podczas gdy my nie mamy
pojęcia, co się dzieje w ich świecie. Oni doskonale wiedzą, jakie są proporcje ludzi
praktykujących cnotę, praktykującyh Dharmę, tych, którzy prawdziwie rozbudzili w sobie
miłość i współczucie; są tego świadomi i cieszą się. To trochę tak, jakby bogowie
przyklaskiwali takim poczynaniom ludzi; oznaczają one, iż w ich świecie zaczyna się dobry
okres, że przezwyciężą negatywne siły półbogów. A kiedy widzą degenerację świata ludzi,
przysparza im to cierpienia, gdyż rozumieją, iż przegrywają bitwę z półbogami.
Ta zależność pomiędzy światami jest obszernie opisana w niektórych sutrach; można je
znalez
ć w zbiorze zwanym "Kandziur". Szczególnie wiele na ten temat mówią dwie sutry:
jedna to "Drenpa nier sziak", co znaczy "Sutra ważności", a druga zwie się "Ser y dampa",
czyli "Szlachetne Złote Światło". W obu sutrach opisany jest związek istniejący między
światami oraz proces karmiczny, który doprowadza do poszczególnych światów.
Skoro nie możemy pójść i powiedzieć supermocarstwom: "Nie walczcie!" tak, aby
usłuchały, skoro mówimy ludziom: "Trzeba, by pokój zapanował na świecie, nie bijmy się już
więcej!" i jest oczywiste, że ludzie nie będą nas słuchać, jeśli będziemy tylko mówić...Lecz
szczerze wieżę, że jeżeli jedna osoba rozwinie miłość i współczucie wobec innych i
powodowana współczuciem będzie się modlić o pomyślność w świecie, to wniesie istotny
wkład w dzieło pokoju; ktoś taki będzie rzeczywiście rozwijał moc działania w zamierzonym
kierunku.
Było to krótkie wprowadzenie do zagadnienia względnej czy konwencjonalnej bodiczity;
rozwijania miłości i współczucia. Można by z pewnością powiedzieć o wiele więcej, lecz na
razie poprzestaniemy na tym. Nie zbadaliśmy ostatecznego aspektu bodiczity, czyli natury
umysłu, doświadczania tej prawdziwej natury - pustki umysłu, czym jest umysł istoty, kto
współczucia doświadcza. Powiem o tym inny razem, ponieważ z takiej nauki płyną liczne
dobrodziejstwa. Im lepiej rozumiemy ostateczny aspekt bodiczity, którym jest pustka, tym
bardziej pomaga to nam w rozumieniu aspektu względnego, konwencjonalnego bodiczity,
czyli miłości i współczucia. Im głębiej pojmujemy ostateczną mądrość, tym mocniej wzrasta w
nas zdolność uspokojenia i wyciszenia emocji i pomieszania. A zatem zrozumienie
ostatecznego aspektu natury umysłu i doświadczenie pustki pomaga nam coraz silniej
rozwijać współczucie i pokonywać emocjonalne pomieszanie naszego umysły.
Zakończmy modlitwami, dedykując zasługę płynącą z tych nauk dobru wszystkich istot.
6