Ukazuje siÄ™ od 1919 roku
2 03
Organ Stowarzyszenia Elektryków Polskich " Wydawnictwo SIGMA NOT Sp. z.o.o.
Ryszard STRZELECKI1, Grzegorz BENYSEK1, Adam NOCULAK2
Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Inżynierii Elektrycznej (1), Zakład Energetyczny Gorzów S.A. (2)
Wykorzystanie urządzeń energoelektronicznych w systemie
elektroenergetycznym
Streszczenie. W artykule przedstawiono wykorzystanie układów energoelektronicznych do kontrolowania przesyłu mocy (UPFC), jakości energii
(APF) i kompensacji składowych nieaktywnych prądu (SVC, STATCOM). Przedstawiono najważniejsze różnice między układami
energoelektronicznymi a układami z elementami pasywnymi (L,C).
Abstract. (Application of power electronics in AC system) The application of power electronics to the control of power flow (Unified Power Flow
Controller), energy quality (Active Power Filter) and compensation non active power (Static Var Compensator, STATCOM) are presents in the paper.
The most important differences between equipment with passive elements (L,C) and power electronics were described.
SÅ‚owa kluczowe:
Wstęp Transmission System) [5],[7]. Układy te mają zapewnić
W ostatnich latach można zaobserwować istotne zmiany stabilizację parametrów napięcia oraz optymalizację
w funkcjonowaniu systemu energetycznego. Składają się przesyłu.
na to dwa zasadnicze czynniki: Z drugiej strony dostrzegając, że z
ródłem zakłóceń są
- wprowadzenie regulacji prawnych traktujących energię odbiorniki (generatory generują napięcia praktycznie
elektryczną jako towar dla którego systemem dystrybucji sinusoidalne i symetryczne) dużą wagę przywiązuje się do
jest sieć elektroenergetyczna; linearyzacji charakterystyk prądowo-napięciowych
- stopniowe zwiększanie udziału energii ze z
ródeł odbiorników oraz do opracowania układów
odnawialnych, co oznacza przejście do systemu o generacji minimalizujących negatywne oddziaływanie odbiornika na
rozproszonej, gdzie ilość wytwórców liczy się w setkach. sieć (kompensatory mocy biernej, symetryzatory, filtry
Wymienione czynniki znacznie komplikujÄ… pracÄ™ sieci. harmonicznych).
Pojawienie się wielu wytwórców spowoduje  rozmycie Artykuł niniejszy zainspirowany został dyskusją w
odpowiedzialności za stabilność parametrów systemu środowisku energetyków- praktyków na temat praktycznych
takich jak poziomy napięcia, częstotliwość czy moce możliwości realizacji zapisów Normy PN-EN 50160 [1] oraz
zwarciowe. Dodatkową komplikacją jest brak możliwości skutków nowych regulacji prawnych, których celem jest
dokładnego planowania produkcji energii elektrycznej w utworzenie rynku energii elektrycznej. Omówiono w nim
niektórych systemach wytwarzania (szczególnie dotyczy to możliwe zastosowania urządzeń energoelektronicznych w
elektrowni wiatrowych). Te negatywne zjawiska szczególnie podziale na następujące obszary:
uwidaczniają się w konfrontacji z coraz większymi - minimalizacja wpływu odbiornika na sieć zasilającą;
wymaganiami w zakresie jakości energii elektrycznej - stabilizacja parametrów zasilania;
spowodowanymi stosowaniem coraz bardziej - układy FACTS.
zaawansowanych technologii u odbiorców energii.
Stosowane dotychczas rozwiązania nie są w stanie Minimalizacja skutków oddziaływania odbiornika na
zapewnić poprawnego funkcjonowania tak zmienionego sieć.
systemu energetycznego. Świadomość tego faktu Od strony systemu energetycznego najkorzystniejszym
spowodowała poszukiwania nowych urządzeń służących do rozwiązaniem jest, by przyłączone odbiorniki były liniowymi,
kontroli pracy systemu energetycznego w wyniku czego symetrycznymi rezystancjami. W tym przypadku
narodziły się m.in. układy FACTS (Flexible AC oddziaływanie odbiornika na system elektroenergetyczny
1
jest najmniejsze (najmniejsze są straty przesyłowe). działają łączniki diodowo-tyrystorowe. Przy układach TCR
Wszystkie metody kompensacji zmierzają do tego celu możliwe jest regulowanie napięcia dławika. Przy
poprzez kompensację składowych niepożądanych zastosowaniu łączników o komutacji fazowej przy kątach
(nieaktywnych) (rys.1.). wysterowania poniżej współczynnika mocy odbiornika układ
pobiera, oprócz składowej przesunięcia fazowego,
składowe harmoniczne niskiego rzędu na skutek
(1) uz = U sin(Ét )
z
nieciągłości prądu przy małych kątach wysterowania.
"
(2) I0 = I10c + I10b + I0n
" SVC
n=2
a) b) c) d) e) f)
kompensatory mocy biernej filtry harmonicznych odbio
rnik
uz [V] iz [A]
uz [V] io [A]
100
200
200 100
Iz Io odb
UL
uz [V] iFI [A]
UZ
IFI
200 100
kompensator Rys.2. Kompensacja mocy biernej przesunięcia fazowego
odbiornika: Static Var Compensator:a) kondensator,b) dławik, c), d)
UFI
Thyristor Switched Capacitor, e) ThyristorControlled Reactor, f)
STATCOM
Rozkład prądu odbiornika na składowe czynną i nieaktywne
składowa Na rysunku 3 przedstawiono układ STATCOM
czynna
umożliwiający płynna regulacje mocy biernej indukcyjnej i
Składowa
prÄ…d
pojemnościowej.
odbiornika bierna
1. harmonicznej
a)
Iz Io
3. harmoniczna
odb
prÄ…du
Rys.1. Minimalizacja oddziaływania odbiornika nieliniowego
UL
poprzez kompensację składowych nieaktywnych
Kompensacja mocy biernej przesunięcia fazowego.
Stosowane metody kompensacji przedstawiono na
IFi
rysunku 2. Najstarszym rozwiÄ…zaniem, stosowanym do
Uz
dzisiaj, są baterie kondensatorów. Zalety tego rozwiązania
to:
- bezobsługowość;
- duża sprawność;
UFi
- niski koszt zakupu i instalacji.
Do wad należy zaliczyć:
- z uwagi na charakter R,L sieci dodanie kondensatora
b)
c)
tworzy układ rezonansowy, co należy uwzględnić przy
UFi UL
doborze kondensatorów mających pracować w sieci z
IFi Uz UL
odbiornikami nieliniowymi;
IFi Uz
- zakłócenia przy włączaniu baterii do sieci w układach
UFi
automatyki z Å‚Ä…cznikami mechanicznymi spowodowane
brakiem możliwości wyboru momentu załączania
Rys.3. Kompensacja mocy biernej w układzie STATCOM: a)
kondensatora w zależności od napięć kondensatora i sieci;
schemat układu; b) generacja Q ; c) generacja Q
L C
- przy zabudowie baterii wielostopniowej konieczność
rozbudowy rozdzielni. Z tego względu rzadko stosuje się
Filtracja harmonicznych prądów odbiornika z
wielostopniowe baterie kondensatorów na napięcia powyżej
kompensacją mocy biernej przesunięcia fazowego.
1 kV.
Układy do filtracji prądów harmonicznych odbiornika
Częściowe wyeliminowanie powyższych wad można
przedstawiono na rysunku 4. W układach z elementami LC
osiągnąć poprzez zastosowanie łączników
stosuje się tyle gałęzi, ile harmonicznych ma zostać
energoelektronicznych. Dużo większa prędkość działania w
wyeliminowanych. Pojemnościowy charakter gałęzi LC przy
porównaniu z łącznikami mechanicznymi pozwala na
częstotliwościach mniejszych od rezonansowej
precyzyjne określenie momentu włączenia kondensatora.
wykorzystuje się do kompensacji mocy biernej przesunięcia
Przy włączeniu w chwili, gdy napięcie kondensatora równe
fazowego.
jest napięciu sieci nie występuje uderzenie prądowe. Tak
2
 powstanie momentów hamujących od składowej przeciwnej
napięcia w silnikach elektrycznych);
- przeciążenie przewodu PEN spowodowane sumowaniem
a) b)
odbiornik
się prądów składowej zerowej;
- wzrost obciążenia systemu mocą pozorną.
Sposoby symetryzacji odbiornika przedstawiono na
rysunku 6.
Symetryzator APF
R,L,C
odbiornik
Rys.4. Układy do filtrowania prądów wyższych harmonicznych:
a)filtr bierny LC, b) Activ Power Filter
Skuteczność filtra L,C zależy od impedancji sieci, gdyż
dla prÄ…du odbiornika impedancje filtra i z
ródła tworzą
dzielnik prądowy, dla napięcia zasilania zaś dzielnik
napięciowy. Im mniejsza jest impedancja filtra dla
filtrowanych harmonicznych tym zawartość harmonicznych
w napięciu odbiornika jest mniejsza. Taka sama sytuacja
występuje dla prądu z
ródła.
Rys.6. Symetryzatory odbiornika
Elementy bierne dobiera się w ten sposób, by
a)
kompensować również moc bierną odbiornika. Podstawowe
ZZ Iz Io odb
wady takich układów to problemy z symetryzacją
odbiorników, których niesymetria jest zmienna w czasie (np.
L
piece łukowe) oraz konieczność stosowania elementów
U U
Z o
rezystancyjnych w przypadku niesymetrii mocy czynnej co
I
FI
oznacza zwiększenie strat mocy czynnej. Równoległe filtry
C
aktywne nie posiadają tych wad umożliwiając kompensację
R nadążną.
Poprawa parametrów napięcia zasilającego.
Specyfika energii elektrycznej jako towaru polega na
b) tym, że na jej jakość mają wpływ wszyscy odbiorcy a ich
oddziaływanie jest wzajemne. Stąd podstawowe znaczenie
i
wh
Iz Io
ma niwelacja niekorzystnego oddziaływania na sieć
odbiorników niespokojnych, nieliniowych,
ZZiwh L
Z
Z
i1bo+i3 niesymetrycznych. Sposoby te omówiono w poprzednim
punkcie. Dopuszczenie do użytku urządzeń spełniających
UZ IFI
U
o NormÄ™ PN-EN 61000-3-2 [2] nie rozwiÄ…zuje problemu,
C
ponieważ norma ta określa poziomy emisji harmonicznych
przez pojedyncze urządzenia przy zasilaniu napięciem
R
sinusoidalnym. W warunkach rzeczywistych, z uwagi na
wzajemną zależność wartości THD od parametrów sieci
U
oraz THDI prądów obciążenia, nie można wykluczyć że,
Rys.5. Odbiornik nieliniowy z filtrem LC: a) schemat, b) rozpływ
mimo stosowania urządzeń spełniających normę PN-EN
prądów
61000-3-2 [2], wartość THDU przekroczy dopuszczalny
poziom. W tym przypadku obowiÄ…zek utrzymania
Jeśli napięcie zasilające jest odkształcone to może
parametrów jakościowych napięcia spoczywa na
dojść do wzrostu odkształceń napięcia odbiornika na
właścicielach sieci rozdzielczej.
skutek wzrostu prądów wyższych harmonicznych w
Norma PN-EN 50160 [1] określa następujące parametry
obwodzie z
ródło napięcia  filtr (prąd iwh na rysunku 5).
napięcia:
Układ APF umożliwia nadążne kształtowanie prądu
- dopuszczalne zmiany wartości skutecznej;
kompensatora [10].
- zawartość harmonicznych;
- niesymetria;
Symetryzacja odbiornika.
- wahania i zapady.
Niesymetryczny odbiornik niekorzystnie wpływa na sieć
Wyżej wymienione parametry zmieniają się losowo na
zasilajÄ…cÄ…:
skutek zmian obciążenia (w tym przyłączania odbiorników
- uniemożliwia optymalne wykorzystanie elementów
niespokojnych) oraz zdarzeń w systemie
systemu wytwórczego i przesyłowego (generatorów,
elektroenergetycznym (zmiana konfiguracji pracy sieci,
transformatorów, linii przesyłowych);
zadziałanie zabezpieczeń oraz automatyki).
- poprzez powodowanie różnych spadków napięć w
Zagadnienia związane z jakością energii stają się
poszczególnych fazach systemu sprawia, że napięcia
szczególnie istotne z uwagi na zwiększającą się ilość
zasilające innych odbiorców staje się niesymetryczne co
urządzeń/technologii wrażliwych nawet na krótkotrwałe
może spowodować zwiększone straty w urządzeniach (np.
zmiany napięcia. Jeśli zagadnienie to rozpatrzyć od strony
3
energetycznej to wymagania stawiane przed układami Wzrost długości obwodów przy małej mocy
stabilizującymi napięcie powinno się określić jako zdolność jednostkowej transformatorów powoduje, że sieć jest
do utrzymania stałego poboru energii przez odbiorniki w miękka dla odbiorników niespokojnych. Duża ilość urządzeń
czasie zakłócenia. Układ taki powinien więc zawierać o znacznych mocach ale krótkim czasie działania (np.
zasobnik energii. Wśród proponowanych rozwiązań należy przepływowe podgrzewacze wody), wzrost ilości małych
wymienić UPS-y, układy falowników z superkondensatorem odbiorców przemysłowych (warsztaty rzemieślnicze) z
lub cewkÄ… nadprzewodnikowÄ… jako zasobnikami energii. odbiornikami niespokojnymi (np. spawarki) powoduje
pogorszenie parametrów napięcia. Poprawę parametrów
można uzyskać poprzez zmniejszenie impedancji
a) b) c) d) e)
wewnętrznej sieci. Skutkiem ubocznym tej metody jest
X
wzrost mocy zwarciowej (konieczność zabudowy droższej
odb
aparatury z uwagi na wytrzymałość zwarciową), kłopoty z
filtracjÄ… harmonicznych prÄ…du generowanych przez
odbiorniki tradycyjnymi filtrami LC. Biorąc pod uwagę kształt
krzywej dobowej obciążenia dobór parametrów obwodu do
największego obciążenia powoduje, że sieć jest
wykorzystana zgodnie z założeniami jedynie prze kilka
godzin dziennie.
Energoelektroniczne stabilizatory napięcia umożliwiają
utrzymanie wartości skutecznej na zadanym poziomie w
Rys.7. Układy poprawy parametrów napięcia: a) kondensator, b)
przypadku wahań napięcia wynikających ze zmiany
transformator dodawczy, c) Thyristor Switched Series Capacitor, d)
obciążenia w czasie (nierównomierne obciążenie dobowe i
Static Synchronous Series Compensator e) Unified Power Flow
roczne) oraz przy zapadach będących skutkiem
Controller.
występowania zwarć w systemie lub oddziaływaniem
odbiorników niespokojnych.
Zagadnienie stabilizacji napięcia w stanach
przemijających zakłóceń (związanych ze zwarciami) jest
Symetryzacja napięcia.
istotnym czynnikiem poprawy jakości zasilania, szczególnie
Parametr symetrii napięcia, zdefiniowany w normie PN-
jeśli wez
mie się pod uwagę, że znaczna część zakłóceń ma
EN 50160 [1], zmusza do nowego podejścia do problemu.
charakter przemijajÄ…cy (np. zwarcia w liniach
Do tej pory w środowisku energetyków skupiano się na
napowietrznych). Układy do poprawy parametrów napięcia
likwidacji niesymetrii prądów z uwagi na możliwość
przedstawiono na rysunku 7.
przeciążania sieci. Dopóki niesymetria prądów nie
powodowała przeciążeń sieci sytuację uważano za
Stabilizacja napięcia.
poprawną. Kryterium symetrii napięć pośrednio wiąże się z
Parametry urządzeń zasilających dobiera się w ten
obciążeniem. Należy tu zwrócić uwagę, że do
sposób, by zapewnić określony poziom napięcia na końcu
przekroczenia dopuszczalnego współczynnika niesymetrii
obwodu. Przy zabudowie rozproszonej powoduje to
może dojść bez przekroczenia dopuszczalnych
konieczność znacznego przewymiarowania sieci z uwagi
obciążalności elementów sieci. Z uwagi na przewagę
na znaczną długość obwodów lub konieczność budowy
odbiorników jednofazowych symetryzacja poprzez
dodatkowych stacji transformatorowych celem skrócenia
odpowiednie przyłączenia odbiorników może okazać się
obwodów nn. Na rysunku 8 przedstawiono wpływ długości
niemożliwa.
obwodu na stopień wykorzystania transformatora dla
różnych przekrojów linii napowietrznej.
RI
A
"U=10%Un B
RAI
R linii
C
RBI
RCI
S "I = 0I I I I I I
Odb
U CU BU A
Tr
.
Sn= 160 kVA Odb. Odb. Odb. Odb.
S/Sn
1,2 U
S=50 mm2
U
1
I(R+RA
0,8
S=70 mm2
U A )
0,6
0,4
U C U B
0,2
S=35 mm2
I(R+RC I(R+RB
0
) )
50 500 l [m]
UC UB UC UB
Rys.8. Stopień wykorzystania transformatora w funkcji długości linii
Rys.9. Przypadek linii z symetrycznym obciążeniem transformatora
dla różnych przekrojów wg kryterium dopuszczalnego spadku
niesymetrycznym napięciem na końcu
napięcia
4
Rysunek 9 przedstawia fragment linii obciążającej sprzyjającym zainteresowaniu układami FACTS są
symetrycznie transformator. Mimo to napięcie na końcu tendencje do szerokiego wykorzystania energii ze z
ródeł
obwodu nie jest symetryczne. odnawialnych. Powoduje to odejście od systemu z
Na niesymetrię napięcia wpływają niesymetria generacją skupioną w kilku dużych elektrowniach do
obciążenia wywołująca różne spadki napięcia na systemu z generacją rozproszoną o wielu z
ródłach o
impedancjach wewnętrznych sieci oraz niesymetria trudnym do przewidzenia sposobie pracy (np. elektrownie
fazowych impedancji wewnętrznych sieci na którą wpływ wiatrowe). Zmiana charakteru systemu stawia nowe
mają zastosowane rozwiązania (np. geometria wymagania w zakresie podejścia do stabilności systemu i
rozmieszczenia przewodów linii napowietrznych). Sposoby efektywnego wykorzystania zasobów. Główne różnice
symetryzacji obciążenia omówiono wcześniej. Do między wymienionymi systemami to zmienna, trudna do
symetryzacji napięcia można wykorzystać układ SSSC, ustalenia moc zwarciowa uzależniona od zmiennej
UPFC. wydolności z
ródła oraz konieczność odbioru energii z
obszarów, gdzie, na skutek warunków np. pogodowych, jest
Sterowanie przesyłem mocy. jej nadmiar.
Stosowanymi sposobami zmniejszenia strat sieciowych
I12 I23
są zwiększanie napięcia znamionowego oraz zwiększanie
a) b) c)
I12 I23
I13
przekroju przewodów (zmniejszenie impedancji sieci). I
13
1
Obydwie metody spotykajÄ… na istotne ograniczenia. Zmiana
2
napięcia znamionowego pociąga za sobą konieczność U1 U2 U3 U1 U2 U3
wymiany transformatorów oraz izolacji sieci. Istotna jest
także bardzo duża zależność cen urządzeń od napięcia
3
znamionowego. Istnieje jednak alternatywny sposób
zmniejszenia strat przesyłowych. Sposobem tym jest
optymalizacja przesyłu poprzez zastosowanie układów
FACTS. Zagadnienie to omówiono w [5],[6],[7].
XL
I Rys.11. Sterowanie przesyłem poprzez zmianę napięcia U1
FACTS I
UXl
Przedstawione na rysunku 7 układy stabilizacji napięcia
można wykorzystać również do sterowania przesyłem
V mocy. Wykresy wektorowe przedstawione na rysunku 12
V
E
pokazują możliwości regulacyjne tych układów.
E
´
IL
XL indukcyjne
Rys.10. Układ do analizy przesyłu mocy
IL
E
E
Wartość mocy przesyłanej między dwoma systemami
opisuje zależność (3), układ przedstawiono na rysunku 10.
V
W dalszej części artykułu założono, że impedancja linii
składa się tylko z reaktancji indukcyjnej. V
XL
îÅ‚Å‚Å‚ VE
(3)
pojemnościowe
P = ReïÅ‚S = sin´
śł
X
ðÅ‚ ûÅ‚ L
2
îÅ‚Å‚Å‚ VE V
(4) Zakres
Q = ImïÅ‚S = cos´ -
śł
X X zmian Ud
ðÅ‚ ûÅ‚ L L
a) Kondensator szeregowy, b) UPFC
Zmiana napięć z
ródłowych nie jest optymalnym
TCSC, SSSC
rozwiązaniem z uwagi na to, że zmiana napięcia jednego
z
ródła zmienia rozpływ energii w całej sieci (Rys.11.).
Rys.12. Możliwości regulacyjne układów FACTS
Zmianę napięcia z
ródła 1 spowodowała zmianę przesyłu
między z
ródłami 1-2 i 1-3. Optymalizując przesył w jednej
Najstarszymi urzÄ…dzeniami FACTS sÄ… kondensatory
linii można doprowadzić do wzrostu strat spowodowanego
szeregowe z łącznikami mechanicznymi. Załączając
zwiększeniem przesyłanej mocy biernej. W przedstawionym
kondensator zmienia siÄ™ reaktancjÄ™ linii widzianÄ… od strony
przykładzie, chcąc zwiększyć przesyłaną moc czynną z
z
ródeł. Ten prosty sposób nie spotkał się z szerokim
systemu 1 do 2, napięcie 1 należy zmienić jak na (na co ?).
zastosowaniem. Zadecydowały o tym istotne problemy
Powoduje to jednak wzrost przesyłanej energii czynnej i
występujące przy realizacji praktycznej spowodowane
biernej między z
ródłami 1 i 3.
rozmiarami baterii oraz koniecznością izolowania jej od
Układy FACTS powodują zmianę impedancji linii,
ziemi.
widzianÄ… od strony z
ródeł, co zgodnie z zależnością (4)
Aby oszacować rozmiar kondensatora rozpatrzyć należy
powoduje zmianę mocy przesyłanej w systemie. Podejście
następujący przykład: Przez linię sprzęgającą dwa systemy
takie wychodzi naprzeciw nowym regulacjom prawnym
płynie prąd 1000A powodując spadek napięcia 10% Un.
mającym spowodować deregulację rynku energii na którym
Załóżmy, że linia ma napięcie 400 kV. Moc bierna
może działać wielu operatorów. Konsekwencją tego jest
indukcyjna zwiÄ…zana z reaktancjÄ… linii jest
wzrost zainteresowania narzędziami umożliwiającymi
równa40kV*1000A=40 MVAr. Założeniem kompensacji jest
realizację kontraktów między sprzedającym a kupującym
uzyskanie spadku napięcia na poziomie 5%. Moc baterii
energiÄ™ elektrycznÄ…. Innym istotnym czynnikiem
5
jest równa w tym przypadku 20 MVAr. Włączanie takiej z siecią, umożliwiają płynną regulację parametrów
baterii powoduje oscylacje tym groz
niejsze, że tłumienie nadążającą za zmianami w systemie elektroenergetycznym.
układu generator  linia - kondensator jest małe. Należy też
pamiętać, że dodanie kondensatora do układu sieci LITERATURA
mającego charakter R,L tworzy układ rezonansowy dla [1] PN-EN 50160 - Parametry napięcia zasilającego w publicznych
sieciach rozdzielczych
harmonicznych.
[2] PN-EN 61000-3-2 - Kompatybilność elektromagnetyczna.
Negatywne oddziaływanie kondensatora przy włączaniu
Dopuszczalne poziomy emisji harmonicznych prÄ…du (prÄ…d
można ograniczyć stosując łączniki energoelektroniczne.
fazowy odbiornika d" 16 A)
Umożliwiają one ponadto płynną zmianę pojemności
[3] Dupui s S. M. Crappe, J. Trecat , UPFC Modelisation and
zastępczej układu. Układem dającym takie same
Optimal Location in Applications in Weak or Disturbed
możliwości jest układ SSSC umożliwiający realizację
Networks, EPE 2001
dodatkowych funkcji. Z uwagi na brak w nim z
ródła energii
[4] Edri s A., FACTS Technology Development: An Update, IEEE
napięcie generowane musi być prostopadłe do prądu linii
Power Engineering Review, v.20 (2000), No.3, 4-9
(moc czynna SSSC jest wtedy równa zero). Tak więc układ [5] Gyugyi L., Unified power-flow control concept for flexible AC
transmission systems, IEE Proceedings-C, v.139 (1992), No.4
taki jest postrzegany jako regulowana pojemność lub
[6] Mohammad T.B., Hamil l D.C., A Classification Scheme for
indukcyjność.
FACTS Controllers, EPE 99
Wspólnym ograniczeniem tych metod jest brak
[7] Machowski J., Elastyczne systemy przesyłowe  FACTS,
możliwości niezależnej regulacji przesyłanej mocy. Wady tej
PrzeglÄ…d Elektrotechniczny, (2002), nr.7
pozbawiony jest układ UPFC, który poprzez możliwość
[8] Renz B.A. et al., AEP Unified Power Flow Controller
generacji wektora napięcia dodawczego o dowolnym
Performance, IEEE Trans. Power Delivery, v. 14 (1999), No.4,
przesunięciu względem prądu linii umożliwia pełną
1374-1381.
regulację przesyłu mocy. [9] St rzel ecki R., Supronowicz H., Współczynnik mocy w
systemach zasilania prÄ…du przemiennego i metody jego
Istotnym zagadnieniem przy sprzęganiu systemów jest
poprawy, Oficyna Wydawnicza PW, (2000) Warszawa
zwiększanie mocy zwarciowej. Zmusza to do stosowania
[10] St rzel ecki R., Supronowi cz H. , Filtracja harmonicznych
urządzeń o wysokich parametrach w zakresie
w sieciach zasilajÄ…cych prÄ…du przemiennego, Wydawnictwo Adam
wytrzymałości zwarciowej (dynamicznej i termicznej) oraz
Marszałek, (1998), Toruń
aparatury łączeniowej o zdolności do wyłączenia
spodziewanych prądów zwarciowych. Układy FACTS mogą
pełnić rolę ogranicznika mocy zwarciowej.
Autorzy: prof. dr hab. inż. Ryszard Strzelecki , Uniwersytet
Zielonogórski, Instytut inżynierii Elektrycznej, 65-246
Podsumowanie.
Zielona Góra, ul. Podgórna 50 , e-mail:
Zastosowanie układów energoelektronicznych w
[e-mail]; dr inż. Grzegorz Benysek ,
sieciach elektroenergetycznych umożliwia uzyskanie
Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Inżynierii Elektrycznej, e-
nowych jakościowo parametrów. We wszystkich
mail: [e-mail]; mgr inż. Adam Noculak,
parametrach zdecydowanie górują nad stosowanymi
Zakład Energetyczny Gorzów S.A., 66-400 Gorzów Wlkp.;
rozwiÄ…zaniami opartymi o elementy bierne LC. DecydujÄ…ce
ul. Żniwna 29, e-mail: [e-mail]
znaczenie ma tu niezależność skuteczności działania od
zmian konfiguracji sieci, nie tworzą układów rezonansowych
6