� Copyright by $taś
1. WIRUS GRYPY
2. WIRUS WŚCIEKLIZNY
3. KORONAWIRUSY
4. ADENOWIRUSY
5. PARAMYKSOWIRUSY
a. Wirusy parainfluenzy
b. Wirus nagminnego zapalenia przyusznic
c. Odra
d. Wirusy RS (syncytialny wirus oddechowy)
6. PIKORNAWIRUSY
a. Enterowirusy i parechowirusy
b. Hepatowirusy (wirus zapalenia wątroby typu A, HAV)
c. Rinowirusy
7. WIRUS OPRYSZCZKI POSPOLITEJ (HSV  HERPES SIMPLEX VIRUS)
8. WIRUS OSPY WIETRZNEJ-PÓA
PAŚCA (VZV  VARICELLA-ZOSTER VIRUS)
9. WIRUS KLESZCZOWEGO ZAPALENIA MÓZGU
10. POWIKA
ANIA NEUROLOGICZNE W PRZEBIEGU ODRY I ŚWINKI
a. Świnka
b. Odra
11. RÓŻYCZKA
W I RUS GRYPY
W obrębie rodziny Ortomyksowirusów wyróżnia się jeden rodzaj  Influenza virus, obejmujący trzy gatunki 
A, B, C
o A i B są przyczyną ciężkich zachorowań, które mogą osiągać rozmiary epidemii, natomiast typ C
powoduje zachorowania o lżejszym przebiegu i nie wywołuje epidemii.
ż Wirus grypy A
� Wirus grypy A występuje u ludzi i zwierząt (świnie, konie, foki, wieloryby oraz ptaki).
� To najczęściej występujący i najgroz
niejszy wirus grypy
� Genom wirusa stanowi jednoniciowy RNA, mający 8 segmentów i charakteryzuje
się w porównaniu do innych typów znaczną genetyczną zmiennością związaną z
występowaniem mutacji i reasortacji genetycznej.
� Wirus grypy A można poddać dalszej klasyfikacji w oparciu o typy białek
tworzących otoczkę białkową (hemaglutynina HA lub H) oraz neuraminidazy (NA
lub N). Białka te są niezbędne do poprawnej replikacji wirusa.
o Wyróżniono 15 podtypów HA oraz 9 podtypów NA, co daje łącznie 135
możliwych kombinacji segmentów genowych i powoduje istnienie
ogromnej różnorodności tego podtypu wirusów.
ż Wirus grypy B
� Wirus grypy B występuje tylko u ludzi.
� wirus grypy B występuje raczej endemicznie i wywołuje mniej ognisk
epidemicznych
� Genom wirusa składa się z jednoniciowego RNA podzielonego na 8 segmentów.
Rodzaj B ma tylko po jednym podtypie HA i NA.
ż Wirus grypy C
� Wirus grypy C występuje u ludzi i świń.
� Wirus grypy C jest rzadko izolowany, głównie od osób młodych i nie ma większego
znaczenia jako patogen
� Powoduje tylko lekkie infekcje, np. zapalenie spojówek i nie powoduje
występowania epidemii. W odróżnieniu od typów A i B, jednoniciowy RNA ma
tylko 7 segmentów, a cząsteczka wirusa nie posiada białka neuraminidazy, za to
jest wyposażona w dodatkowe białko HEF.
Budowa
o Genom: Kwas nukleinowy składa się z ośmiu połączonych ze sobą segmentów RNA o ujemnej
polarności (-RNA)
o Symetria helikalna
- 1 -
� Copyright by $taś
o Osłonka: Osłonka jest dwuwarstwową błoną lipidową, w którą są wbudowane wystające na
zewnątrz wirionu, glikoproteinowe wypustki hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N).
ż Hemaglutynina jest tą częścią składową wirionu, która przyłącza się do swoistego
receptora znajdującego się na wrażliwej komórce
o Antygeny wewnętrzna
ż M  usztywnia strukturę
ż NP. - nukleoproteina
Patogeneza i obraz kliniczny
o Przenoszone są drogą oddechową
o Zwykle namnażają się w błonie śluzowej nosogardzieli, wywołując  po okresie wylęgania
trwającym 24-72 godziny  zapalenie gardła, a nawet zapalenie tchawicy i oskrzeli.
o wysoka gorączka, dreszcze, bóle mięsni, nieżyt, suchy kaszel, powiększone węzły chłonne,
leukopenia, światłowstręt, bóle gardła
o Rozsiew zakażenia do płuc może być następstwem wcześniejszej infekcji górnych dróg
oddechowych lub może wystąpić bez uprzednich objawów chorobowych, co pogarsza
rokowanie
o Zapalenie płuc wywołane wyłącznie przez wirusa grypy występuje rzadko. Z reguły jest
spowodowane nadkażeniem gronkowcami, paciorkowcami, pneumokokami lub pałeczkami z
rodzaju Haemophilus. Te zakażenia, które były główną przyczyną zgonów z powodu grypy można
zwalczyć za pomocą antybiotyków
o Okres zdrowienia to 1-2 tygodnie
Epidemiologia
o skłonność do wywoływania epidemii co 1-4 lata mają A, B (pandemia  epidemia o zasięgu
globalnym, B raczej endemicznie)
o unikatowe cechy epidemiologiczne  dryf i skok
o mniejsza zachorowalność u ludzi starszych
o zakażenia sezonowe
o zakaz
ność  4 dni
o drogi zakażenia  wydzieliny dróg oddechowych
o powikłania  częściej u dzieci i osób starszych
o brak trwałej odporności
Za unikatowe cechy epidemiologiczne wirusa grypy są odpowiedzialne dwa procesy: skok i przesunięcie
antygenowe
o Przesunięciem antygenowym określa się niewielkie zmiany antygenowe wirusowych glikoprotein
hemaglutyniny i neuraminidazy powstające na skutek mutacji punktowych
ż Powstają nowe warianty wirusa grypy przeciwko którym organizm nie ma wytworzonej
uprzednio odporności. Z tego względu jest konieczna coroczna zmiana składu szczepionek
przeciwgrypowych.
o Skok antygenowy oznacza duże zmiany antygenowe, wynikające z reasortacji ośmiu segmentów
kwasu nukleinowego, z których składa się genom wirusowy
ż zjawisko zmienności genetycznej polegające na wymianie jednego bądz
kilku fragmentów
jednoniciowego RNA wirusa grypy. Dochodzi do niego przy jednoczesnym zakażeniu
komórki gospodarza przez dwa różne wirusy. Powstaje odrębny antygenowo szczep wirusa,
o znacznych zmianach antygenowych głównie cząsteczek H (hemaglutynina) i N
(neuraminidaza). Przeciwko takim szczepom wirusów grypy organizm nie ma wytworzonej
uprzednio odporności, stąd często są one przyczyną epidemii lub pandemii.
Powikłania
o uogólnione zakażenie wirusowe (zapalenie krtani, tchawicy, oskrzeli, mięśni, m. sercowego,
osierdzia)
o wtórne zakażenie bakteryjne (zapalenie płuc), zaostrzenie POChP
o reakcje nadwrażliwości (zespół Reya, zespół Guillaina-Barrego)
Diagnostyka
o odczyn hemaglutynacji (Hirsta)
o odczyn zahamowania hemaglutynacji (OZHA)
o odczyn immunoenzymatyczny (EIA)
o immunofluorescencja bezpośrednia
- 2 -
� Copyright by $taś
W I RUS WŚ CI E KL I Z NY
Wśród rodziny rabdowirusów patogenne dla człowieka jest rodzaje lyssawirusy, genotypy 1-7
o Typ 1 reprezentuje klasycznego wirusa wścieklizny, występującego na cały świecie
o Typy 2-4 wyizolowano od afrykańskich nietoperzy
o Typy 5 i 6 od nietoperzy europejskich
o Typ 7 od nietoperzy australijskich
Budowa:
o Rabdowirusy mają kształt pałeczkowaty, o jednym końcu ostro ściętym, zaś drugim zaokrąglonym
( kształt pocisku )
o Genom rabdowirusa stanowi RNA o ujemnej polarności
o Helikalna symetria nukleokapsydu
o Glikoproteinowe wypustki na osłonce
Patogeneza i obraz kliniczny
o Przenoszony prawie zawsze w wyniku ukąszenia, czasami zadrapania przez zakażone zwierzę
o Inkubacja:
ż od tygodnia do roku, średnio 1-3 miesięcy (im dalej od mózgu, tym dłużej)
ż Po ugryzieniu przez nietoperza inkubacja 3-4 tygodnie
o Wirus początkowo namnaża się we wrotach zakażenia, w mięśniach i tkance łącznej, a następnie
wędruje wzdłuż włókien nerwowych do ośrodkowego układu nerwowego (OUN), gdzie zachodzi
dalsza replikacja w istocie szarej
o Wzdłuż tych samych struktur wirus ulega rozsiewowi przez nerwy autonomiczne do tkanek z których
się wydala, przede wszystkim do gruczołów ślinowych, rogówki i nerek
o Najczęstszą postacią kliniczną u ludzi i zwierząt jest zapalenie mózgu, które po wystąpieniu
objawów chorobowych zawsze kończy się śmiercią
Przebieg kliniczny wścieklizny
o Faza wstępna (prodromalna, zwiastunów)
ż Uczucie swędzenia i pieczenia w okolicy wrót zakażenia
ż Nudności, wymioty
ż Zmiana nastroju
o Faza druga (pobudzenia)
ż Skurcze mięśni gardła i krtani, sprawiające, że połykanie jest bardzo bolesne
� Mogą one być wywołane nawet na widok wody (wodowstręt)
ż Inne łagodne bodz
ce dz
więkowe i wizualne mogą wywołać gwałtowne reakcje, w tym
ataki skurczów mięśni i napady szału, bicie, gryzienie i krzyki
ż Zgon następuje najwcześniej trzeciego lub czwartego dnia od pojawienia się objawów
o Trzecia faza  porażeń
ż Może wystąpić , jeśli pacjent przeżyje ten wcześniejszy okres
ż Etap ten charakteryzuje się wstępującym paraliżem i duszeniem się pacjenta, co prowadzi
do jego śmierci
ż Leczenie jest wyłącznie objawowe
ż Ponieważ pacjent w trakcie choroby jest całkowicie przytomny większość leków ma na
celu uśmierzanie bólów i stanów lękowych
Choroba w gruncie rzeczy przebiega tak samo u zwierząt i ludzi
o U zwierząt obserwuje się radykalną zmianę zachowania: dzikie zwierzęta nie boją się ludzi, zaś
zwierzęta z natury łagodne stają się agresywne
Diagnostyka
o Przyżyciowa:
ż Immunofluorescencja preparatów z odcisku rogówki
ż Histopatologia bioptatów skóry
o Pośmiertna:
ż Histopatologia tkanki mózgowej
� Inokulacja osesków mysich
ż Hodowla komórek z tkanką lub śliną
o Badania serologiczne mają znaczenie przy oznaczaniu odporności nabytej po szczepieniu.
- 3 -
� Copyright by $taś
ż Test EIA
ż Test RFFIT
K ORONAWI RUS Y
Rodzina Coronaviridae obejmuje kilka gatunków wirusów, które mogą zakażać kręgowce
Charakterystyka
o Wirusy RNA o dodatniej polarności
o Obecność osłonki
o Symetria helikalna
o Wypustki glikoproteinowe o kształcie maczugowatym
Gatunki patogenne dla człowieka
o ludzki koronawirus (HuCV  Human Coronaivirus)
o zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej (SARS  severe acute respiratory syndrome)
Patogeneza i obraz kliniczny
o Koronawirusy wywołujące przeziębienia są czynnikami etiologicznymi różnych zakażeń układu
oddechowego. Są one odpowiedzialne za około 30% infekcji przeziębieniowych
ogólne rozbicie
bóle mięśniowe
odczucie choroby
bóle głowy
suchy męczący kaszel
duszność
hipoksemia
gorączka (38 stopni)
o Wirus SARS przenosi się drogą powietrzną. W obrazie klinicznym występuje gorączka i znaczna
duszność, prowadząca do ciężkiego atypowego zapalenia płuc, z pojawieniem się w obrazie
radiologicznym klatki piersiowej zagęszczeń w obrębie miąższu płucnego. Wirus wydalany jest w
wydzielinach układu oddechowego
Diagnostyka
o Rozpoznanie kliniczne
o Izolacja wirusa w hodowli tkankowej
o Badania serologiczne
odczyn wiązania dopełniacza, immunofluorescencji lub immunoenzymatyczny
o mikroskopia elektronowa
o Wirus SARS można zidentyfikować za pomocą PCR lub wyizolować w hodowli linii komórkowej Vero
A DENOWI RUS Y
Znanych jest ponad 50 serotypów adenowirusów
Klasyczny przykład symetrii ikosaedralnej
Posiadają dwuniciowy DNA
Adenowirusy nie mają osłonki
Patogeneza i obraz kliniczny
o Adenowirusy wywołują różne objawy chorobowe, występujące w jednym, lub jednocześnie w
wielu narządach
o Najważniejsze są zakażenia górnych (czasami dolnych) dróg oddechowych, oczu, oraz układu
pokarmowego:
Zakażenia układu oddechowego mają postać zapalenia błony śluzowej nosa lub
niebakteryjnego zapalenia gardła
� Adenowirusy mogą również wywołać ostre zakażenia grypopodobne, a nawet -
szczególnie u małych dzieci-potencjalnie śmiertelne zapalenie płuc
� Zakażenia dróg oddechowych u dzieci - są one często bezobjawowe, zwłaszcza
w przypadku adenowirusa 2. Istnieje tutaj zależność od wieku: małe dzieci
wykazują zwykle nieżyt nosa, zaś starsze - zapalenie gardła
� Zakażenie oddechowe u rekrutów - występuje w dużych zbiorowiskach ludzkich,
np. w koszarach, stąd nazwa
- 4 -
� Copyright by $taś
Infekcje oczu mogą występować u pacjenta jako jedyna postać zakażenia, jednak często
towarzyszą zapaleniu gardła
� Grudkowe zapalenie spojówek, zapalenie spojówek i rogówki
� Oko stoczniowca - jest to choroba oczu przenoszona za pomocą niesterylnych
narzędzi medycznych
Ważnym aspektem zakażeń układu pokarmowego jest to, że wywołują je adenowirusy
typu 40 i 41, z trudnością namnażające się w hodowli komórkowej
� Choroby jelit - występują u niemowląt - może to być zapalenia jelit lub wgłobienie
jelit
Ostre zapalenia pęcherza moczowego - występują u niemowląt
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - także u niemowląt
Adenowirusy mogą przetrwać miesiącami w węzłach chłonnych okolicy wrót zakażenia lub w
migdałkach, aż ulegną reaktywacji.
Diagnostyka
o W adenowirusowych zakażeniach układu oddechowego podstawowym badaniem
diagnostycznym, jest wykrywanie przeciwciał w surowicy pacjenta
o Najlepszą metodą wykrywania adenowirusów powodujących zakażenia pokarmowe jest badanie
kału w mikroskopie elektronowych, a także stwierdzenie ich obecności za pomocą odczynów
immunoenzymatycznych lub testu biernej aglutynacji
Epidemiologia
o y
ródłem zakażenia są ludzie, zaś wrażliwość na te patogeny jest powszechna
o Zakażenia adenowirusami wywołującymi infekcje dróg oddechowych następują głównie drogą
kropelkową, ponadto przez kontakt ze stolcem, z którym są wydalane wirusy
o Zakażenia oczu nabywane są poprzez kąpiel w skażonej wodzie lub jatrogennie, w następstwie
nieskutecznej sterylizacji narzędzi okulistycznych
o Zakażenia układu pokarmowego szerzą się drogą fekalno-oralną, częściej przez kontakt ze
stolcem niż wskutek spożycia skażonej wody lub pokarmu
o Pod względem występowania adenowirusy są drugim (po rotawirusach) czynnikiem etiologicznym
biegunek u dzieci
P ARAMYKS OWI RUS Y
Rodzina Paramyxoviridae jest heterogenna, zarówno pod względem właściwości biologicznych jak i
patogennych.
Budowa
o Jednoniciowy RNA o ujemnej polarności
o Symetria helikalna
Podzielona jest na dwie podrodziny:
o Paramyxovirinae  zawierająca rodzaje
ż Paramyxovirus  wirus parainfluenzy typ 1 i typ 3
ż Rubulavirus  wirus nagminnego zapaleni przyusznic oraz wirusy parainfluenzy typ 2 i typ 4
ż Morbillivirus  wirus odry patogenny dla człowieka
ż Niesklasyfikowane, ściśle spokrewnione ze sobą wirusy Hendra i Nipah
o Pneumovirinae, rodzaj Pneumovirus zawierający prawdopodobne kilka typów wirusa RS (oraz ludzki
metapneumowirus)
Patogeneza i obraz kliniczny
- 5 -
� Copyright by $taś
Wirusy parainfluenzy
ż Wywołują zakażenia grypopodobne, które niekiedy mogą przejść w zapalenie oskrzeli lub
nawet zapalenie płuc
ż Zakażenie pierwotne paragrypą ma najcięższy przebieg, wtórne są coraz lżejsze
ż Przeziębienie  łagodne  wszystkie typy 1-4
ż Zapalenie krtani, tchawicy, oskrzeli- KRUP- paragrypa 1 i 2
ż Zapalenie oskrzelików i zapalenie płuc- paragrypa 3
ż Droga zakażenia:
� Zakaz
na wydzielina dróg oddechowych w formie  aerozolu
ż Rozpoznanie:
� Na podstawie objawów klinicznych- niemożliwe dokładne zdiagnozowanie wirusa.
Leczenie objawowe.
� By dokładnie określić typ - izolacja i serotypowanie- niepowszechne.
Wirus nagminnego zapalenia przyusznic
ż Początkowo namnażają się w układzie oddechowym, następnie powoduje wiremię, po
której dochodzi do wystąpienia zapalenia przyusznic oraz objawów zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych
ż Powikłania obejmują zakażenia różnych narządów o strukturze gruczołowej
ż Niezbyt groz
ne, łagodny przebieg, odporność na całe życie
ż Okres inkubacji
� 2-3 tygodnie nieropny obrzęk gruczołów ślinowych- najczęściej przyuszsznych
ż Etapy:
� objawy prodromalne:
o ból, lekka gorączka, obrzęk przewodów Stenona
o Wystąpienie 1-2 dni przed obrzękiem ślinianek
� Zapalenie ślinianek:
o Jedno/obustrone, ból przy mówieniu i jedzeniu
ż Powikłania
� Zapalenie mózgu - łagodny przebieg, zwykle bez konsekwencji zwykle pozakaz
ne,
wyj. preinfekcyjne, proc autoimmunizacyjny,
� Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych- 10% wirusowych zapaleń opon
� Głuchota- u 4% chorych
� Zapalenie jąder i najądrzy: zwykle u młodych mężczyzn, raczej bez powikłań-
bezpłodności
� Zapalenie jajników- bez konsekwencji, rzadko
� Zapalenie trzustki i wątroby- bardzo rzadko
ż Drogi zakażenia
� kropelkowa+bliski kontakt
ż Rozpoznanie
� Zazwyczaj wystarczy kliniczne
� Hodowla i izolacja zakażonej tkanki
� Serotypowanie:
o Póz
ny okres po zakażeniu- wykrywanie przeciwciał przeciwko
osłonkowemu antygenowi V za pomocą odczynu wiązania dopełniacza
o Niedawno/aktualne zakażenie- wykrywanie rozpuszczalnego antygenu S
Odra
ż Patogeneza nie została dotąd w pełni wyjaśniona
ż Etapy:
- 6 -
� Copyright by $taś
� Okres prodromalny
o nieżyt śluzówkowy nosa ( katar ;), zapalenie spojówek + światłowstręt,
kaszel
� Wirus szerzy się drogą rozsiewu z krwią w dwóch rzutach
o Po pierwszej fazie wiremii na błonie śluzowej jamy ustnej pojawia się
wysypka i drobne białe  plamki Koplika
o W następnym etapie powraca znów gorączka, a na skórze występuje
typowa wysypka odrowa
ż Powikłania
� Możliwe powikłania obejmują nadkażenia bakteryjne w postaci zapalenia ucha,
zapalenia płuc i zapalenia mózgu, uczynnienia gruz
licy
� Rzadko występującym, póz
nym następstwem odry jest podostre stwardniejące
zapalenie mózgu (SSPE)
ż Rozpoznanie
� Okres jesienny- zwykle klinicznie w okr. prodromalnym
� Okres letni- starsze dzieci, osoby dorosłe- czynniki mylące
� Różnicowanie z innymi chorobami wywołującymi odpowiedz
typu póz
nego, z
wysypką grudkowo-plamistą: zakażenia enterowirusowe, różyczka, mononukleoza,
AIDS, riketsje
� Potwierdzenie rozpoznania: izolacja- wymaz z gardłą, wydzielina z dróg
oddechowych, wzrost miana przeciwciał
ż DROGI ZAKAŻENIA:
� droga kropelkowa, zakażone przedmioty
o Zakażenia wywołane przez wirusy Nipah i Hendra
ż To zoonozy występujące endemicznie w Azji i Australii.
ż Oba wirusy to czynniki etiologiczne zapalenia mózgu stosunkowo dużej śmiertelności (do
40%), a niektórych przypadkach także ciężkiego śródmiąższowego zapalenia płuc
Wirusy RS (syncytialny wirus oddechowy)
ż Wywołują zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych; zapalenie oskrzelików lub
zapalenie płuc
ż Okres inkubacji- 5 dni
ż Główna przyczyna chorób układu oddechowego u małych dzieci (zakażenie zagrażające
życiu<2lat)
ż Powikłania
� niemowlęta- zapalenie ucha środkowego, rzadko zapalenie mięśnia sercowego
ż Drogi zakażenia:
� Droga kropelkowa, bardzo zakaz
ny, często epidemie i reinfekcje, pierwsze
zakażenie cięższe niż kolejne
ż Rozpoznanie
� Obraz kliniczny, wiadomości o sytuacji epidemiologicznej
� Izolacja wirusa- wymazy z nosa
� Testy EIA- wykrywanie antygenów wirusowych w wymazach z nosa
Diagnostyka
o Oprócz metod serologicznych w diagnostyce zakażeń wywołanych przez paramyksowirusy stosuje
się również metody bezpośredniego wykrywania wirusa (immunofluorescencja, testy
immunoenzymatyczne)
Epidemiologia
o Paramyksowirusy przenoszą się drogą kropelkową.
o Częstość występowania tych zakażeń populacji ogólnej jest już bardzo duża u dzieci
- 7 -
� Copyright by $taś
P I KORNAWI RUS Y
Ogólna charakterystyka
o Symetria: ikosaedralna
o Otoczka lipidowa: brak
o Kwas nukleinowy: RNA
Pikornawirusy, ważne w patologii człowieka, należą do rodzajów:
o Enterovirus  obejmujący poliowirusy wywołujące poliomyelitis, wirusy Coxsackie i echowirusy
o Parechovirus: typ 1 i 2
o Hepatovirus: wirus zapalenia wątroby typu A (HAV)
o Rhinovirus  rinowirusy wywołujące przeziębienie
Enterowirusy i parechowirusy
o Szerzą się drogą fekalno-oralną
o Początkowo namnażają się w tkance limfatycznej gardła, następnie głównie w ścianie jelita
o Z krwiobiegiem mogą dotrzeć do odpowiednich dla nich narządów docelowych (OUN, mięśni,
serca, wątroby), jednak objawy chorobowe ze strony tych narządów występują tylko u nielicznej
grupy zakażonych osób. Większość reakcji przebiega bezobjawowo.
o Obraz kliniczny
ż Coxsackie A
� Biegunka niemowląt
� Zapalenie opryszczkowe gardła (herpangina)
� Zespół dłoni, stóp i ust
� Ostre epidemiczne zapalenie spojówek (przenoszone wraz z wydzieliną z oka)
ż Coxsackie B
� Zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie osierdzia
� Wieloukładowa choroba noworodków
� Epidemiczna pleurodynia (czyli mialgia: mięśnioból)
ż Poliowirusy
� Do organizmu wirus dostaje się drogą fekalno-oralną, a potem przez nabłonek jelit,
gdzie się replikuje.
� Czas inkubacji to 9 do 12 dni.
� Następnie atakuje pobliskie węzły chłonne i układ krwionośny. Jest to wiremia
pierwotna.
o Na tym etapie może dojść do wytworzenia przeciwciał, co hamuje rozwój
zakażenia. Jest to tzw. zakażenie poronne.
� U osób, które nie opanowały pierwotnej wiremii, występuje wiremia wtórna, która
jest znacznie bardziej nasilona.
o Wirusy rozprzestrzeniają się po całym organizmie.
o Receptory dla nich znajdują się w wielu komórkach, w tym w komórkach
ośrodkowego układu nerwowego głównie rogów przednich rdzenia
kręgowego, rdzenia przedłużonego i mostu.
� Przebieg choroby jest różny, od łagodnego do śmiertelnego:
o przebieg bezobjawowy  tak przebiega większość zakażeń poliowirusami.
o zakażenie poronne  występują objawy nieswoiste
ż aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (nazywane
"jałowym")  występuje u około 1% zakażonych.
ż Zapalenie ustępuje samoistnie i zwykle nie daje powikłań.
o postać porażenna  rozwija się u około 0,1% zakażonych:
ż postać rdzeniowa  charakteryzuje się porażeniami wiotkimi.
� Wirus atakuje motoneurony ą.
� Powstałe porażenie jest zwykle asymetryczne.
Zaatakowane są zwykle motoneurony grup mięśni
proksymalnych (dystalne rzadziej) i kończyn dolnych
(górne czasem też). Mięśnie unerwiane przez
zaatakowane neurony z czasem zanikają (jest to wynik
- 8 -
� Copyright by $taś
braku troficznego wpływu acetylocholiny). W przypadku
polimyelitis utrata czucia zdarza się wyjątkowo rzadko, z
tego powodu ten objaw z reguły wyklucza zakażenie
poliowirusem.
ż postać opuszkowa  częstsza u dorosłych niż u dzieci. W tej
postaci wirus atakuje struktury podstawy mózgu w tym jądra
nerwów czaszkowych oraz ośrodek oddechowy i ośrodek
krążenia w rdzeniu przedłużonym. Stanowi ona bezpośrednie
zagrożenie życia.
ż postać opuszkowo-rdzeniowa  obejmuje zarówno rdzeń kręgowy
i opuszkę (podstawę) mózgu. Rokowanie jest bardzo złe.
ż zapalenie mózgu  bardzo rzadkie, ale zwykle śmiertelne.
ż zespół poporażenny  tzw. zespół post-polio, występuje po 25-30 latach u 20-30% osób z
przebytym porażeniem. Przyczyna nie jest poznana, ale zaobserwowano, że:
� choroba obejmuje głównie mięśnie poprzednio względnie zaoszczędzone,
� choroba postępuje na tyle wolno, że nie prowadzi do wyraz
nego upośledzenia
czynności mięśni.
ż Wirusy ECHO
� Przeziębienie
� Aseptyczne zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych
� Porażenie wstępujące (podobne do poliomyelitis) i zapalenie mózgu
� Wysypka odropodobna
o Diagnostyka
ż Zastosowanie PCR lub izolacja wirusa z płynu mózgowo-rdzeniowego, wymazu lub
popłuczyn z gardła.
ż Największe szanse na wyizolowanie wirusa występują w przypadku badania kału
o Epidemiologia
ż Ludzie stanowią naturalny rezerwuar enterowirusów. Przenoszenie wirusa następuje przez
kontakt z wydalinami lub poprzez skażoną wodę i żywność.
ż W krajach rozwiniętych znacząco rolę odgrywa także droga kropelkowa
Hepatowirusy (wirus zapalenia wątroby typu A, HAV)
o Obraz kliniczny wzw typu A, zwanego kiedyś żółtaczką epidemiczną lub zakaz
ną, zasadniczo nie
różni się od wzw typu B.
o Choroba prawie zawsze ma przebieg łagodny
o HAV namnażać się w jelicie, a następnie po krótkotrwałej wiremii, atakuje swój narząd docelowy 
wątrobę.
o Objawy chorobowe wzw typu A spowodowane są jednak  w przeciwieństwie do enterowirusów, a
podobnie jak w wzw typu B  przez reakcje immunologiczne.
o Diagnostyka
ż Jest oparta na wykrywaniu przeciwciał IgM anty-HAV, gdyż pojawiają się w surowicy krwi
pacjenta tak wcześnie w przebiegu zakażenia, że ich brak w ostrej fazie choroby wyklucza
rozpoznanie wzw typu A
o Epidemiologia
ż Zakażenie szerzy się przez żywność i wodę, jak również kontakt pośredni ze skażonymi
przedmiotami
Rinowirusy
o Wyróżniamy:
ż Human rhinovirus A (HRV-A)
ż Human rhinovirus B (HRV-B)
- 9 -
� Copyright by $taś
o W przeciwieństwie do enterowirusów są wrażliwe na kwas i mają nieco bardziej gęstą strukturę
wirionu
o Patogeneza
ż To czynniki etiologiczne przeziębień,
ż zakażają błonę śluzową jamy nosowo-gardłowej (nos i gardło).
ż Wirusy te wywołują wyłącznie infekcje miejscowe, nie powodują natomiast zakażeń
uogólnionych
ż Głównymi objawami są KATAR, ból gardła, ból głowy
o Powikłania
ż Przewlekłe zapalenie oskrzeli
ż Zapalenie zatok
ż Zapalenie ucha środkowego
o Diagnostyka
ż izolacja wirusa z wydzieliny z nosa lub popłuczyn nosowo-gardłowych pobranych w
pierwszych 4 dniach choroby
o epidemiologia
ż przenoszone są przez kontakt bezpośredni, np. przez skażone ręce, częściowo też drogą
kropelkową
ż stwierdzanie nawrotów przeziębień u danej osoby tłumaczy się bardzo krótkim okresem
trwania odporności pozakaz
nej, jak również dużym zróżnicowaniem typów wirusa
W I RUS OPRYS Z CZ KI POS POL I T E J ( HSV  HE RPES S I MPL EX VI RUS )
wyróżnia się dwa typy wirusów opryszczki pospolitej  typ 1 i 2
pierwotne zakażenie wirusem opryszczki pospolitej typ 1 ma miejsce zwykle we wczesnym dzieciństwie
o wrotami zakażenia jest zazwyczaj błona śluzowa jamy ustnej, a infekcja manifestuje się jako
zapalenie jamy ustnej i dziąseł
o w następnym etapie wirusy wędrują wzdłuż włókien nerwowych do OUN, gdzie pozostają w stanie
latentnym w zwoju trójdzielnym (Gassera)
o tak jak w przypadku wszystkich herpeswirusów, po pierwotnym zakażeniu patogen pozostaje w
organizmie gospodarza na zawsze
o W trakcie reaktywacji infekcji (endogenna opryszczka nawrotowa) wirusy przemieszczają się tą
samą drogą na obwód, gdzie wywołują powszechnie znaną wysypkę pęcherzową (opryszczka
wargowa)
o Mimo pojawienia się odporności, takie nawroty opryszczki mogą występować wielokrotnie,
ponieważ wirusy wędrują tylko obrębie komórek nerwowych i nie przechodzą do przestrzeni
międzykomórkowej (pozostają więc poza zasięgiem układu immunologicznego)
o Powikłania:
zapalenie spojówek i rogówki
śmiertelna postać zapalenia mózgu
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
zapalenia nerwów np. trójdzielnego
Pierwotne zakażenie wirusem HSV typ 2 zwykle dotyczy okolicy narządów płciowych i może być nabyte
mimo już istniejącej infekcji wirusem HSV typ 1.
o HSV 2 utrzymuje się w stanie latentnym w zwojach lędz
wiowo-krzyżowych lub w tkankach
obwodowych, skąd powoduje nawroty objawów opryszczki narządów płciowych
o Powikłania neurologiczne są bardzo rzadkie i łagodniejsze niż w przypadku wirusa HSV-1
Epidemiologia
o HSV-1 przenosi się przez bezpośredni kontakt, ponadto przez przedmioty skażone wydzielinami
pacjentaą zakażenie zwykle jest nabywane we wczesnym dzieciństwie
o Infekcja HSV-2 zwykle ma miejsce w czasie stosunku płciowego i dlatego zakażenie z reguły nie
występuje przed okresem pokwitania
W I RUS OS PY WI E T RZ NE J - PÓA
PAŚ CA ( VZV  VARI CEL L A- Z OS T E R VI RUS )
Pierwotne zakażenie VZV przebiega u zdecydowanej większości osób w postaci ospy wietrznej,
charakteryzującej się wysypką pęcherzykową. Wrotami zakażenia jest błona śluzowa jamy nosowo-
- 10 -
� Copyright by $taś
gardłowej i spojówki, skąd wirus dostaje się do krwi (faza wiremii). Wraz z krwią dociera do skóry, wywołując
charakterystyczną wysypkę.
Choroba powoduje powstanie trwałej odporności
Po ustąpieniu objawów ospy wietrznej VZV ulega latencji w zwojach rdzeniowych i być może także w
innych tkankach.
Wskutek reaktywacji wirusa pojawiają się objawy półpaśca, w przebiegu którego wirus ponownie szerzy się
drogą neurogenną i wywołuje neuralgię oraz typową wysypkę na skórze w obrębie dermatomu
zapatrywanego przez zajęte nerwy.
Powikłania ospy:
o Najczęstsze powikłanie to bakteryjne zakażenie skóry
o Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
o Zapalenie mózgu
o Zapalenie mięśnia sercowego
o Półpasiec
Powikłania półpaśca
o Zapalenie rogówki i błony naczyniowej oka
o porażenie nerwów unerwiających mięśnie poruszające gałką oczna (n. III, IV, VI)
o częściowa utrata słuchu (porażenie nerwu słuchowego)
o Porażenie nerwu twarzowego lub trójdzielnego.
o neuralgia  podczas przebiegu półpaśca występują nerwobóle głównie okolicy lędz
wiowej
kręgosłupa
Epidemiologia
o Wirus VZV przenosi się drogą oddechową i jest bardzo zakaz
ny.
o Obecnie zakażenie pierwotne w postaci ospy wietrznej jest nadal prawie wyłącznie chorobą wieku
dziecięcego
W I RUS KL E S Z CZ OWE GO Z APAL E NI A MÓZ GU
Wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego przenoszona przez kleszcze
Czynnikiem etiologicznym są wirusy z rodziny Flawiwirusów
o Budowa
ż pojedyncza nić RNA i trzy białka strukturalne
Chorują dzieci i dorośli w wieku od 3 do 80 lat, najczęściej w wieku 15-50 lat.
o U części osób choroba może przebiegać łagodnie i tylko badanie krwi potwierdza zakażenie.
o W innych przypadkach przebieg jest dwufazowy.
ż PIERWSZA FAZA choroby pojawia się po 7-14 dniach od kontaktu z kleszczem I przebiega z
gorączką oraz objawami podobnymi do grypy. Objawy te utrzymują się około tygodnia
� Namnażania w skórze i lokalnych węzłach chłonnych
ż Po kilku dniach lepszego samopoczucia występuje DRUGA FAZA choroby z bólami głowy,
gorączką, wymiotami, nudnościami, utratą przytomności i zespołem objawów
neurologicznych. (faza neuroinfekcji 2-4 tygodnie od ukłucia)
Nie ma leczenia przyczynowego kleszczowego zapalenia mózgu. Leczy się tylko objawy wywołane
wirusem. Objawy zwykle ustępują po 2-3 tygodniach i pacjent zdrowieje.
Możliwe objawy
o zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych
ż bóle głowy, gorączka, objawy oponowe (~40%)
o Zapalenie mózgu i móżdżku
ż zaburzenia świadomości, utrata przytomności, nielicznie porażenia, afazje, zaburzenia
odruchów (~ 40%)
o Zapalenie rdzenia kręgowego
ż niedowłady wiotkie, raczej kończyn górnych, zaburzenia oddychania (~ 10%)
o Zapalenie korzeni rdzeniowych
ż przeważnie zajęty jest splot barkowy, objawy nie cofają się całkowicie, czasem objawy
podobne do zespołu Guillaina-Barr�go (~ 5% chorych)
Powikłania
- 11 -
� Copyright by $taś
o Porażenia, niedowłady (zaniki mięśniowe)
o Zespoły padaczkowe
o Choroba Parkinsona
o Zaburzenia wegetatywne  nadmierna męczliwość, pobudliwość, potliwość
o Zmiany psychiczne  otępienia, charakteropatie, depresje,
o Zaburzenia pamięci
o Bóle głowy
Diagnostyka
o Badanie płynu mózgowo rdzeniowego
o Badania serologiczne  przeciwciała IgM, metoda ELISA
o Zmiany w EEG, MR  nieswoiste, ale przydatne w róznicowaniu z innymi chorobami OUN
P OWI KA
ANI A NE UROL OGI CZ NE W PRZ E BI E GU ODRY I Ś WI NKI
Świnka
Wirus świnki wnika do OUN drogą krwionośną
o Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
ż Najczęstsze i wczesne powikłanie
ż Rozwija się u 10  15% chorych
ż Dotyczy głównie płci męskiej (3:1)
ż Najczęściej rozwija się w 5-7 dobie od obrzęku ślinianek
o Zapalenie mózgu
ż Zdarza się bardzo rzadko
ż Zaburzenia świadomości, drgawki
ż W wyjątkowych przypadkach do zapalenia mózgu dochodzi mimo braku obrzęku ślinianek
albo gdy zapalenie mózgu poprzedza obrzęk gruczołów ślinowych
ż Skutek procesu autoimmunologicznego, wywołanego przez reakcje krzyżowe zachodzące
między peptydami kodowanymi przez wirus a peptydami tkanki mózgowej
o Zapalenie nerwu twarzowego
o Zespół Guillain-Barre
ż Niedowład wiotki kończyn dolnych o charakterze wstępującym
ż osłabienie lub zniesienie odruchów głębokich
o Poprzeczne zapalenie rdzenia
o Zapalenie nerwu wzrokowego
o Zapalenie nerwu słuchowego
o Głuchota (jedno- lub obustronna) następstwo zapalenia nerwu VIII, 4-5dni po infekcji, u 4% chorych
Odra
Zapalenie ucha środkowego
Pozakaz
ne zapalenie mózgu
o Rzadko spotykane powikłanie
o Pojawia w okresie zanikania wysypki i ustępowania gorączki
o Przebieg kliniczny-łagodny lub ciężki
o U 1/4 chorych prowadzi do trwałych uszkodzeń neurologicznych (padaczka, niedowład kończyn,
niedorozwój umysłowy)
o Z tkanki mózgowej nie można wyizolować wirusa
o Za zapalenie odpowiadają reakcje typu autoimmunologicznego
Podostre stwardniejące zapalenie mózgu-SSPE
o Przewlekła zwyrodnieniowa choroba neurologiczna, wysoki współczynnik śmiertelności
o Głównym czynnikiem patogennym jest zaburzona odpowiedz
immunologiczna na wirusy odry
o Pierwsze objawy neurologiczne pojawiają się po ok. 7 latach po przechorowaniu
ż zaburzenia ruchu kończyn
ż zaburzenia pamięci
ż zmiany osobowości
- 12 -
� Copyright by $taś
ż Powolny, ale stały rozwój
ż Drgawki, ślepota
ż Postępujące pogorszenie czynności mózgu (degeneracja neuronów, demielinizacja,
proliferacja mikrogleju)
o Ostatecznie prowadzi do odmóżdżenia i śmierci po miesiącach lub latach od pojawienia się
pierwszych objawów
R ÓŻ YCZ KA
Różyczka (łac. rubella)  choroba zakaz
na wieku dziecięcego wywoływana przez wirus różyczki.
Zapadalność na tę chorobę jest bardzo duża
Często przebiega ona bezobjawowo.
Zakażenie
o Dochodzi do niego drogą kropelkową. Okres wylęgania wynosi od 2 3 tygodnie, a 7 dni przed
wystąpieniem wysypki zaczyna się okres zaraz
liwości, który kończy się 3-5 dni po wystąpieniu
wysypki.
o Choroba powoduje trwałą odporność.
Objawy
o Pojawia się bladoróżowa wysypka, która występuje po krótkim okresie objawów nieżytowych oraz
powiększeniu węzłów chłonnych.
o Wysypka na twarzy i tułowiu podobna jest bardzo do odrowej, jednak same objawy są mniejsze i
stan chorego jest lepszy.
o W ciągu 2 3 dni wysypka znika i nie pozostawia żadnych śladów, a zarazem u niektórych osób
bardzo swędzi.
Powikłania
o Neurologiczne:
Poinfekcyjne i poszczepienne zapalenie mózgu i rdzenia
� Rzadko, głównie u dorosłych, związane jest z wysokim współczynnikiem
śmiertelności (20-50%)
Postępujące zapalenie mózgu
o plamica różyczkowa
o różyczkowe zapalenie stawów
o małopłytkowość i skaza krwotoczna
o Powikłania u płodu
Są bardzo rzadkie, jednak choroba, która wystąpi u kobiety w ciąży (do 12 tygodnia) może
spowodować bardzo poważne zmiany rozwojowe. Embriopatie spowodowane
zakażeniem wirusem różyczki in utero noszą nazwę zespołu Gregga.
Zakażenie podczas pierwszego trymestru ciąży jest związane z największym ryzykiem dla
płodu
Powikłania neurologiczne przy różyczce wrodzonej:
� Wady narządu wzroku  zaćma, jaskra, zapalenie siatkówki i naczyniówki,
małoocze, zez
� Zaburzenia słuchu lub głuchota
� Małogłowie
� Nieprawidłowy rozwój psychoruchowy
- 13 -