Strona: 80 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
CZ
ŚĆ II. OSNOWA SZCZEGÓA
OWA III KLASY
ROZDZIAA
XVIII. ZAA
OŻENIA OGÓLNE
ż 47
Charakterystyka szczegółowej osnowy poziomej III klasy
1. Osnowę III klasy stanowi zbiór punktów będących rozwinięciem osnowy I i II klasy, służących do nawiązania
osnowy pomiarowej i wykonywania szczegółowych pomiarów geodezyjnych.
2. Osnowę III klasy zakłada się zgodnie z instrukcją techniczną "G-1 Pozioma osnowa geodezyjna".
3. Punkty osnowy poziomej III klasy mogą być wyznaczane:
a) w wyniku pomiarów sieci lub ciągów poligonowych,
b) w wyniku pomiarów wcięć punktów pojedynczych lub grup punktów,
c) metodą fotogrametryczną - aerotriangulacja analityczna,
d) innymi metodami (w tym poligonotriangulacji, powierzchniowych sieci triangulacyjnych, powierzchniowych
nieregularnych sieci kątowo-liniowych itp.).
4. Punkty poziomej osnowy szczegółowej III klasy powinny być wyznaczane w nawiązaniu do punktów I i II klasy,
przyjmowanych jako bezbłędne.
Na obszarach, gdzie sieci III klasy zostały wyrównane w nawiązaniu do punktów zmodernizowanej osnowy I i II
klasy można w uzasadnionych przypadkach jako punkty nawiązania przyjmować uprzednio wyrównane punkty
osnowy III klasy, przy czym liczba tych punktów nie powinna być większa od 30 % ogólnej liczby punktów
nawiązania sieci.
5. Do III klasy zalicza się punkty, których średni błąd położenia względem punktów nawiązania, traktowanych jako
bezbłędne, nie przekracza 0,10 m (mp d" 0,10 m).
6. Punkty osnowy poziomej III klasy powinny posiadać współrzędne obliczone w państwowym układzie współrzędnych
"1965".
7. Wysokości punktów poziomej osnowy III klasy powinny być wyznaczone (w miarę potrzeb dla danych robót
geodezyjnych) w państwowym układzie wysokości normalnych odniesionych do zera mareografu w Kronsztadzie.
8. Nowo zakładane punkty poziomej osnowy geodezyjnej III klasy należy lokalizować tak, aby były:
- równomiernie rozłożone w terenie,
- łatwo dostępne,
- stabilne,
- nie narażone na zniszczenie.
Położenie punktów powinno umożliwiać:
- nawiązanie osnów pomiarowych,
- wykonanie szczegółowych pomiarów sytuacyjnych, w tym również do celów opracowania map
wielkoskalowych.
9. Stopień zagęszczenia punktami III klasy (łącznie z punktami I i II klasy) zaleca się, aby wynosił:
Strona: 81 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
1) na terenach intensywnie zainwestowanych
- 1 punkt na 10 - 20 ha,
2) na terenach rolnych i leśnych
- 1 punkt na 20 - 50 ha przy opracowaniu mapy zasadniczej w skali 1:2 000 lub
- 1 punkt na 50 - 120 ha przy opracowaniu mapy zasadniczej w skali 1:5 000.
W przypadku gdy stabilizowaną osnowę pomiarową wyznacza się metodą aerotriangulacji, zagęszczenie
punktami III klasy powinno być odpowiednio mniejsze, lecz dostosowane do metody aerotriangulacji. tj.
zabezpieczenia punktami III klasy granicy opracowania (bloków aerotriangulacji).
10. W okresie, w którym korzysta się ze współrzędnych punktów wyznaczonych i sklasyfikowanych według uprzednio
obowiązujących przepisów technicznych przyjmuje się:
1) jako równorzędne punktom osnowy III klasy - następujące punkty osnowy poziomej wyznaczone ze
średnim błędem położenia (z dotychczasowego wyrównania) nie większym od 0,15 m:
- sieci triangulacji lokalnego znaczenia III i IV klasy,
- poligonizacji precyzyjnej I i technicznej I klasy,
- poligonizacji precyzyjnej i technicznej II klasy, której boki pomierzono z dokładnością określoną w ż
49 ust.2.
2) jako punkty nawiązania nowo zakładanych sieci III klasy
- punkty wyższych klas oraz punkty przyjęte jako równorzędne punktom zakładanym (punkt 1).
3) po zmodernizowaniu osnowy I klasy i uzyskaniu nowych współrzędnych punktów I i II klasy należy
sukcesywnie wyrównać zbiór obserwacji, na podstawie których wyznaczono dotychczasowe punkty zaliczone
do III klasy i ostatecznie je sklasyfikować.
ż 48
Zasady numeracji punktów osnowy III klasy
1. Numeracja punktów szczegółowej osnowy poziomej III klasy przyporządkowana jest arkuszom mapy topograficznej
opracowanym w państwowym układzie współrzędnych "1965" w skali 1:10 000.
2. Numer punktu składa się z dwóch członów uszeregowanych w następujący sposób
I człon II człon
Człon I jest liczbą sześciocyfrową oznaczającą numer arkusza mapy w skali 1:10 000 - instrukcja techniczna K-2.
Człon II oznacza właściwy numer punktu, jest to liczba z przedziału <1 000  1 999>.
3. Numer punktu jako główny identyfikator, powinien pozostać niezmienny począwszy od prac projektowych po
wywiadzie terenowym, poprzez rejestrację danych, przetwarzanie, aż do wyprowadzenia wyników. Dlatego też
punkty przyramkowe i leżące na granicach stref zachowują numer nadany im w fazie prac projektowych, nawet w
przypadku gdy w wykonaniu prac dalszych stwierdzono ich położenie na innym arkuszu mapy topograficznej w skali
1:10 000.
4. Na opracowaniach mapowych (mapy robocze, szkice sieci) rodzaj osnowy i klasę punktu określają odpowiednie
Strona: 82 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
4.
znaki umowne.
Każdy z punktów opisany jest liczbą, stanowiącą II człon numeru.
ż 49
Zasady oceny i adaptacji istniejących materiałów obserwacyjnych
1. Do przeprowadzenia oceny istniejących materiałów geodezyjnych należy wykorzystać dokumentację techniczną
sieci geodezyjnych.
W szczególności należy wykorzystać:
a) mapy przeglądowe punktów osnowy poziomej (1:10 000 lub 1:25 000),
b) katalogi punktów triangulacyjnych i poligonowych,
c) katalogi punktów niwelacyjnych,
d) zestawienia wyników pomiarów istniejących w terenie sieci osnowy poziomej,
e) opisy topograficzne.
2. Zestawienia kątów i długości pomierzonych w sieciach dawnych powinny być wykorzystane przy wyznaczaniu
punktów nowej sieci, jeżeli średnie błędy ich pomiaru:
- przy zakładaniu osnowy metodą poligonizacji, nie są większe od wartości podanych w ż 52, ust. 2, tablica 8,
- przy zakładaniu osnowy metodą wcięć, nie są większe od dwukrotnych wartości podanych w ż 58, ust. 1,
tablica 10
3. Znajdujące się na danym terenie znaki geodezyjne punktów z poprzednich pomiarów:
- jeżeli sposób stabilizacji, stan i położenie punktów umożliwia wykorzystanie ich jako punkty nowego pomiaru
, powinny być włączone do projektowanej sieci III klasy,
- jeżeli sposób stabilizacji i stan techniczny odbiega od zaleceń podanych w "G-1.9 Katalog Znaków
Geodezyjnych" dla znaków poziomej osnowy III klasy, a lokalizacja umożliwia ich wykorzystanie jako punkty
III klasy, znaki te powinny być włączone do projektowanej sieci III klasy, po zmianie lub ich uzupełnieniu do
stanu obowiązującego.
4. Istniejące w terenie ciągi poligonowe, których punkty są zastabilizowane znakami w sposób zgodny z
obowiązującymi przepisami należy:
1) adaptować, gdy wyniki obserwacji spełniają warunki podane w ż 55, nawet w wypadkach, gdy boki są
krótsze od 150 m.
W wypadku, gdy przeciętna długość boku w ciągu jest mniejsza od 200 m, a jednocześnie długość ciągu jest
większa od 2 km, ciągi te powinny mieć nawiązania boczne, kątowe.
2) gdy wyniki dotychczasowych obserwacji nie spełniają warunków podanych w ż 52, tablica 6, lub gdy nie
ma zestawień wyników pomiarów:
a) adaptować tylko część znaków istniejącego ciągu, tak aby długości boków spełniały warunki podane
w ż 52, ust. 1, p. 4, jeżeli warunki terenowe pozwalają na przebudowę ciągu. Punkty nie adaptowane
do osnowy III klasy, należy włączyć do osnowy pomiarowej,
b) jeżeli warunki terenowe nie pozwalają na przebudowę ciągu (np. zwarta staromiejska zabudowa),
powinno się adaptować wszystkie istniejące w terenie znaki, nawet w wypadku, gdy długości boków
Strona: 83 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ciągu nie spełniają warunków podanych w ż 52, ust. 1 punkty 4 i 5.
Strona: 84 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ROZDZIAA
XIX. PROJEKT TECHNICZNY
ż 50
Opracowanie projektu technicznego
1. Sporządzenie projektu technicznego obejmuje następujące czynności:
1) zebranie materiałów w ośrodkach dokumentacji geodezyjno-kartograficznej dotyczących istniejących
osnów podstawowych i szczegółowych trwale zastabilizowanych oraz rodzaju i stanu pokrycia mapowego dla
opracowywanego obszaru, rozszerzonego o 0,8 kilometrowy pas,
2) przeanalizowanie istniejących materiałów geodezyjnych pod kątem wykorzystania ich do opracowania
osnowy poziomej III klasy oraz niezbędnego zakresu inwentaryzacji istniejących punktów,
3) opracowanie założeń technicznych, ze szkicem sieci (zał. 30),
4) przeprowadzenie wywiadu terenowego łącznie ze sprawdzeniem stanu technicznego punktów nawiązania,
wykonanie przeglądu znaków punktów istniejących przewidzianych do adaptacji do sieci III klasy,
5) opracowanie szkicu projektu (zał. 32),
6) sporządzenie opisu technicznego projektu (zał. 31),
7) przygotowanie opisów topograficznych istniejących punktów adaptowanych i włączonych do projektowanej
sieci.
2. Projekt techniczny sieci III klasy należy opracować na mapach topograficznych w skali 1:10 000 w podziale
sekcyjnym (zał. 30). Na mapę projektu należy nanieść:
1) wszystkie istniejące punkty osnowy poziomej (podstawowej i szczegółowej) znajdującej się na
opracowanym terenie rozszerzonym o 0,8 kilometrowy pas,
2) punkty osnowy wysokościowej,
3) inne trwale stabilizowane punkty,
4) przebieg projektowanych ciągów poligonowych, usytuowanie punktów wyznaczanych wcięciami,
lokalizację sygnalizowanych fotogrametrycznie (zastabilizowanych) oraz z opisami topograficznymi punktów.
3. Dokumentacja projektu technicznego powinna zawierać:
1) opis projektu (zał. 31), w którym należy określić:
a) klasę projektowanej sieci i metody jej realizacji,
b) przepisy techniczne w oparciu o które będzie wykonywana sieć oraz umotywowanie ewentualnych
odstępstw od obowiązujących przepisów,
c) zasięg projektowanej sieci,
d) potrzeba wykonywania pomiarów do określenia wysokości punktów III klasy oraz sposób pomiaru,
e) punkty nawiązania sieci,
f) punkty węzłowe sieci,
g) sposób wykorzystania istniejących w terenie sieci (znaków geodezyjnych, wyników pomiarów kątów,
długości) wraz z ich oceną,
Strona: 85 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
h) typy znaków, zalecane do stabilizacji nowych punktów sieci,
i) metody i dokładności pomiarów kątów i długości, podstawowe instrumenty pomiarowe przewidywane
do realizacji projektu sieci,
j) stopień zagęszczenia punktów sieci,
k) sposób wyrównania obserwacji polowych (z uwzględnieniem, że sieci III klasy są sieciami
jednorzędowymi).
2) mapę projektu zawierającą informacje wyszczególnione w ż 50, ust. 2,
3) szkic sieci po wywiadzie (zał. 32),
4) polowe opisy topograficzne punktów objętych projektem, zawierające wyniki wywiadu terenowego.
4. Sposób opracowania projektu technicznego osnowy poziomej III klasy wyznaczanej metodą fotogrametryczną -
aerotriangulację analityczną regulują przepisy zawarte w wytycznych technicznych "G-1.8 Aerotriangulacja
analityczna".
ż 51
Stabilizacja i zabezpieczenie zespołu znaków
1. Punkty osnowy poziomej III klasy należy stabilizować znakami stałymi, zgodnie ze wskazówkami podanymi w "G-
1.9 Katalogu Znaków Geodezyjnych".
2. Zaleca się:
a) na terenach zabudowanych, gdy lokalizacja punktów na ulicach nie zabezpiecza ich trwałości - zakładać
zespoły co najmniej trzech punktów ekscentrycznych stabilizowanych trwałymi znakami naziemnymi,
podziemnymi i ściennymi oraz wykonać pomiary (zał. 35), tak aby dokładność odtwarzania punktu na
podstawie punktów ekscentrycznych nie była mniejsza niż 0,01 m (rys. 25),
b) na terenach niezabudowanych - zakładać znaki dwupoziomowo: słup betonowy lub granitowy i płyta
betonowa lub rurka drenarska (znaki typu 46, 47, 48a, 42, 43), skrzynka metalowa i płyta betonowa (znaki
typu 44 i 45),
c) w miejscach, gdzie znak może ulec uszkodzeniu (np. grunty rolne, pobocza szos) - stabilizować punkty
znakami podziemnymi (znaki typu 25b, 26b i 24),
d) na bagnach i gruntach grząskich - stosować pal drewniany o średnicy 15-20 cm i długości tak dobranej,
aby sięgał zwięzłego gruntu (znaki typu 23 lub 49).
Uwaga: Znaki z tworzyw sztucznych (typ 17) można stosować na terenach o gruntach piaszczystych, gliniastych,
pylastych i ilastych bez domieszek grubego żwiru, kamieni i gruzu.
3. Dla każdego punktu sieci III klasy należy sporządzić nowy lub zaktualizować istniejący opis topograficzny, na
podstawie którego możliwe będzie odszukanie punktu w terenie (zał. 36).
Strona: 86 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
Rysunek 25.
Opis topograficzny powinien zawierać:
a) oznaczenie arkusza mapy topograficznej w skali 1:10 000 w układzie współrzędnych "1965",
b) numer punktu i oznaczenie klasy,
c) opis położenia - nazwę województwa, gminy, miejscowości,
d) nazwę lub nazwisko władającego nieruchomością, na której jest punkt, jeżeli punkt jest położony na
granicy działek - nazwiska sąsiadujących władających,
e) szkic szczegółowy z domiarami, zorientowany względem kierunku północnego, tak wykonany, aby punkt
można odnalez
ć w terenie oraz zlokalizować na mapie topograficznej w skali 1:10 000,
f) szkic rozmieszczenia zespołu znaków w rzucie pionowym z podaniem: rodzaju, wymiarów oraz miar
określających położenie znaków w stosunku do powierzchni terenu, a w tym wysokość górnej powierzchni
słupa od górnej powierzchni znaku podziemnego,
g) szkic wskazujący powiązanie danego punktu z bezpośrednio widocznymi:
- punktami sąsiednimi - w przypadku wyznaczenia punktu w sieci poligonowej,
- punktami możliwie dalekimi (położonymi w odległości ponad 500 m od danego punktu) - szczególnie
w przypadku wyznaczenia punktów metodą fotogrametryczną.
h) imię i nazwisko wykonawcy, podpis i datę wykonania.
Strona: 87 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ROZDZIAA
XX. POMIAR I WYRÓWNANIE POZIOMEJ OSNOWY III KLASY METOD
POLIGONIZACJI
ż 52
Założenia ogólne
1. Sieci poligonowe powinny spełniać następujące warunki:
1) każdy ciąg poligonowy powinien być nawiązany obustronnie kątowo i liniowo do punktów nawiązania lub
punktów węzłowych,
2) ciągi powinny być zbliżone do równobocznych i prostoliniowych,
3) długości pojedynczych ciągów nie powinny być większe od 4,5 km, a ciągów wyznaczających punkty
węzłowe od 3,0 km,
4) długości boków w ciągach powinny mieścić się w granicach od 150 m do 600 m, a stosunek długości
boków sąsiednich nie powinien być mniejszy jak 1:1,5,
5) dopuszcza się skrócenie przeciętnej długości boku do 200 m, pod warunkiem:
- ograniczenia długości ciągu do 2 km,
- zmniejszenia średnich błędów pomiaru:
a) kątów do .......................... mą d" 30cc(10"),
b) boków do .......................... mD/D d" 8 �" 10-5.
- szczególnie starannego centrowania instrumentów i przyrządów pomocniczych nad centrami
punktów,
6) w celu wzmocnienia konstrukcji sieci, z ciągów poligonowych powinno się tworzyć układy wielowęzłowe.
Przy sieciach o kształcie wydłużonym należy stosować nawiązania boczne.
2. Średnie błędy pomiaru kątów i długości boków, w zależności od długości ciągów, nie powinny być większe od
podanych w tablicy 8.
Tablica 8
Długości ciągu w km Średnie błędy pomiaru
kąt mą długości boku w m mD
do 2 45cc (15 ) 1 �" 10-4 �" D
od 2 do 3 30cc (10 ) 8 �" 10-5 �" D
od 3 do 4,5 20cc (6 ) 5 �" 10-5 �" D
ż 53
Pomiar długości boków
1. Długości boków należy mierzyć dalmierzami elektrooptycznymi krótkiego zasięgu, o standardowym błędzie średnim
pomiaru nie większym niż 0,02 m.
2. Do pomiaru długości boków dopuszcza się stosowanie taśmy stalowej z przymiarem pomocniczym z podziałką
Strona: 88 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
2.
milimetrową, przy użyciu wskaz
ników i dynamometru (zał. 34).
3. Pomiar długości dalmierzami elektrooptycznymi oraz redukcje należy przeprowadzać zgodnie z zasadami
podanymi w ż 16 i ż 17, przy czym określanie warunków atmosferycznych można wykonać ze średnimi błędami:
temperatury - mt = ą 5� C (ą 5 K),
ciśnienia - mp = ą 5 mm Hg (ą 6,7 hPa).
4. Pomiar boku dalmierzem wykonać w 2 seriach (dwa niezależne celowania elektroniczne).
5. Należy sporządzić zestawienie boków pomierzonych.
ż 54
Pomiar kątów
1. Średnie błędy pomiaru kątów poziomych w sieciach (ciągach) poligonowych nie powinny być większe od podanych
w ż 52, ust. 2, tablica 6.
Do pomiaru kątów poziomych należy stosować teodolity odpowiadające klasie teodolitu Wild typ T1 (tj. teodolity:
Theo 020, Theo 030, T6 i inne) lub klasy wyższej.
2. Wszystkie kąty należy mierzyć w dwóch seriach, przy czym różnice pomiędzy seriami nie powinny być większe od
30cc (zał. 33).
3. Przy pomiarze kątów ciągów poligonowych zaleca się stosowanie tarcz celowniczych oraz pionów optycznych lub
drążkowych. Błędy centrowania stanowiska i celu nie powinny być większe od 0,5 cm.
4. Należy sporządzić zestawienie kątów pomierzonych.
ż 55
Sprawdzenie wyników pomiaru sieci poligonowych
1. Po zakończeniu pomiarów kątowych i liniowych należy jeszcze w terenie sprawdzić czy uzyskane odchyłki kątowe i
liniowe, w poszczególnych ciągach oraz w układach ciągów węzłowych, nie są większe od dopuszczalnych (zał.
37).
2. Dopuszczalne odchyłki kątowe i liniowe oblicza się w następujący sposób:
1) dopuszczalna odchyłka kątowa w ciągu poligonowym nawiązanym obustronnie kątowo i liniowo oraz w
ciągach zamkniętych wynosi:
gdzie:
mą - średni błąd pomiaru kąta (tablica 8),
n - liczba pomierzonych kątów w danym ciągu.
W ciągach złożonych z odcinków o różnej dokładności pomiaru kąta, dopuszczalną odchyłkę kątową oblicza
się na podstawie wzoru:
Strona: 89 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
2) dopuszczalne odchyłki liniowe w ciągach poligonowych nawiązanych obustronnie kątowo i liniowo oraz w
ciągach zamkniętych, należy obliczać zgodnie z wzorami:
a) gdy liczba boków ciągu nie przekracza liczby podanej w tablicy 9
gdzie:
D - przeciętna długość boku w ciągu wyrażona w kilometrach,
a - współczynnik podany w tablicy 9.
Współczynnik a liczony jest z przybliżonego wzoru:
gdzie:
n - liczba boków ciągu.
b) gdy liczba boków ciągu jest większa od podanej w tablicy 9:
gdzie:
mą - średni błąd pomiaru kąta (według tab. 8),
mD - średni błąd pomiaru długości (według tab. 8),
n - liczba boków,
D - przeciętna długość boku (w metrach).
3. Wielkości praktyczne uzyskiwanych odchyłek kątowych i liniowych w ciągu poligonowym oblicza się w następujący
sposób:
Tablica 9
Strona: 90 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
Liczba boków ciągu Współczynnik a dla ciągów o długości
do 2 km do 3 km do 4,5 km
mą = 45cc(15 ) mą = 30cc(10 ) mą = 20cc(6 )
3 0,30 0,20 0,12
4 0,44 0,30 0,17
5 0,60 0,40 0,24
6 0,76 0,51 0,30
7 0,95 0,63 0,38
8 1,14 0,76 0,46
9 0,90 0,54
10 1,05 0,63
11 1,20 0,72
12 0,82
13 0,92
14 1,02
15 1,12
16 1,24
1) odchyłki kątowe ze wzoru:
Fą oblicz. = Ł ą pomierzone - Ł ą teoretyczne
gdzie:
Ł ą teoretyczne = Ap + n �" 200g - Ak (dla kątów prawych),
Ł ą teoretyczne = Ak + n �" 200g  Ap (dla kątów lewych),
Ap, Ak - azymuty boku początkowego, końcowego.
2) odchyłki liniowe ze wzoru:
gdzie:
fx = Ł " x obl.  Ł " x teor. = Ł " x obl. - (xp.końc.  xp.pocz.)
fy = Ł " y obl.  Ł " y teor. = Ł " y obl. - (yp.końc.  yp.pocz.)
Do obliczenia Ł " x obl. i Ł " y obl. należy przyjmować nie wyrównane kąty i długości boków zredukowane, na
średni poziom morza oraz na powierzchnię odwzorowawczą.
4. W pojedynczym ciągu poligonowym. obustronnie nawiązanym kątowo i liniowo do punktów I lub II klasy, odchyłki
powinny spełniać warunki:
Strona: 91 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
Fą oblicz. d" Fą dopuszcz.
FL oblicz. d" FL dopuszcz.
W wielowęzłowych sieciach poligonowych warunki te powinny spełniać ciągi poligonowe łączące punkty nawiązania
oraz ciągi tworzące poligony zamknięte (patrz przykład).
Przykład Wielowęzłowa sieć poligonowa - obliczenie i sprawdzenie wielkości odchyłek kątowych i liniowych:
W sieci poligonowej pokazanej na rysunku 26 kąty oraz długości boków zostały pomierzone z jednakową
dokładnością.
Rysunek 26.
Strona: 92 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
gdzie:
Fą (I, II, III) obliczFL (I, II, III) oblicz są to odchyłki kątowa i liniowa ciągu od punktu A do punktu B, tj. ciągu
złożonego z ciągów I, II i III obliczone z zachowaniem kierunku od A do B,
n - liczba boków w ciągu pierwszym,
DI, DIII - przeciętne długości boków w ciągach I i III
aI, aIII- współczynniki a dla ciągów I i III odczytane z tablicy 9.
ż 56
Wyrównanie sieci poligonowej
1. Wyrównanie sieci poligonowej, wyznaczającej punkty III klasy, powinno być wykonane metodą pośredniczącą z
realizacją warunku najmniejszych kwadratów, w nawiązaniu do punktów I i II klasy traktowanych jako bezbłędne
oraz w uzasadnionych przypadkach (ż 47, ust. 4) do punktów III klasy również traktowanych jako bezbłędne. W
szczególnych wypadkach ciągi mogą być wyrównane metodą przybliżoną.
2. Do wyrównania należy wprowadzić boki zredukowane na poziom morza i na płaszczyznę odwzorowania.
3. Przy jednoczesnym wyrównaniu sieci niejednakowo dokładnych obserwacji, należy stosować odpowiadające im
wagi, które ustala się jako wielkości odwrotnie proporcjonalne do kwadratów średnich błędów tych obserwacji.
4. Uzyskane z wyrównania poprawki obserwacji należy ocenić. Do analizy poprawek po wyrównaniu zaleca się
obliczenie błędów średnich poprawek według następującego, przybliżonego wzoru:
gdzie:
mV - średni błąd poprawki v,
mo - średni błąd pojedynczego spostrzeżenia po wyrównaniu, wyrażony w jednostkach niemianowanych,
mobserwacji - średni błąd obserwacji przyjęty do wyrównania,
r - liczba obserwacji nadliczbowych w sieci,
n- liczba wszystkich obserwacji.
Obserwacje, dla których
powinny być szczegółowo sprawdzone, błędne obserwacje należy skorygować i sieć ponownie wyrównać.
5. Przy wyrównaniu sieci poligonowej III klasy należy obliczać charakterystykę dokładności w postaci:
a) błędu średniego pojedynczego spostrzeżenia mo, wyrażonego w jednostkach niemianowanych,
b) błędów średnich położenia punktów mp , lub punktów węzłowych i punktów środkowych wszystkich
ciągów.
Strona: 93 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
6. Po wyrównaniu sieci należy sporządzić wykaz współrzędnych (zał. 38) oraz ostateczny szkic sieci (zał. 39).
Strona: 94 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ROZDZIAA
XXI. POMIAR I WYRÓWNANIE OSNOWY III KLASY METOD
WCI
Ć
ż 57
Warunki ogólne
1. W konstrukcji geometrycznej wyznaczającej położenie punktu III klasy powinny występować co najmniej trzy
miejsca geometryczne (odcinki prostych lp, lw, Id), przy czym kąt przecięcia się jednej, dowolnie wybranej pary tych
prostych powinien zawierać się w granicach 50g (45�) - 150g (135�).
2. Przy badaniu konstrukcji geometrycznej wyznaczającej położenie punktu III klasy, należy postępować według
zasad podanych w ż 2.
3. Długości odcinków l (lp, lw, Id), powinny być krótsze od 5 km, przy czym stosunek długości tych odcinków na
punkcie wyznaczanym nie powinien być większy niż 4:1.
ż 58
Pomiary polowe
1. Średnie błędy pomiaru kątów i długości boków, w zależności od długości odcinków l (lp, lw, Id), nie powinny być
większe od podanych w tablicy 10.
Tablica 10
Długość odcinka Średnie błędy pomiaru
kąta długości boku
l ( lp, lw, Id)
0,4  1,5 km 30cc (10 ) 5 �" 10-5 D
1,5  3,0 km 15cc (5 ) 2,5 �" 10-5 D
3,0  5,0 km 10cc (3 ) 1,5 �" 10-5 D
gdzie:
D - długość boku w metrach,
2. W zależności od długości odcinków l (lp, lw, Id), przy pomiarze kątów należy stosować klasy teodolitów i liczebność
serii podane w tablicy 11.
Tablica 11
Długość odcinka Klasa Liczebność serii Dopuszczalne różnice
między seriami
l ( lp, lw, Id) teodolitu
0,4  1,5 km T 1 2 30cc (10 )
1,5  3,0 km T 1 lub T 2 2 30cc (10 )
3,0  5,0 km T 2 2 20cc (6 )
3. Długości boków sieci należy mierzyć według zasad podanych w ż 16, za pomocą dalmierzy elektrooptycznych.
Strona: 95 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ż 59
Wyrównanie obserwacji polowych
1. Wyrównanie wcięć pojedynczych punktów i grup punktów, wyznaczających punkty osnowy III klasy, powinno być
wykonane metodą pośredniczącą z realizacją warunku [pvv] = minim. w nawiązaniu do punktów I i II klasy
traktowanych jako bezbłędne oraz w uzasadnionych przypadkach do punktów III klasy.
2. Przy jednoczesnym wyrównaniu zbiorów obserwacji niejednakowo dokładnych należy stosować odpowiadające im
wagi, które ustala się jako wielkości odwrotnie proporcjonalne do kwadratów średnich błędów tych obserwacji.
3. Uzyskane z wyrównania poprawki należy ocenić stosując kryterium i wzory podane w ż 56, ust. 4.
4. Przy wyrównaniu wcięć punktów III klasy należy obliczać charakterystykę dokładności w postaci:
a) błędu średniego pojedynczego spostrzeżenia wyrażonego w jednostkach niemianowanych (mo),
b) błędów średnich położenia punktów (mp).
Strona: 96 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ROZDZIAA
XXII. ZAKA
ADANIE POZIOMEJ OSNOWY III KLASY METOD
FOTOGRAMETRYCZN

ż 60
Założenia ogólne
1. Punkty osnowy geodezyjnej III klasy zakładane metodą fotogrametryczną stanowią sieć aerotriangulacji.
Współrzędne oraz wysokości punktów wyznaczane są w procesie wykonania analitycznej aerotriangulacji
przestrzennej.
2. Wyznaczanie punktów III klasy metodą fotogrametryczną wykonuje się w oparciu o punkty osnowy I i II klasy,
których zagęszczenie nie powinno być mniejsze niż :
- 1 punkt na 1 km2 na terenach dla których opracowywana będzie mapa 1:1 000,
- 1 punkt na 2 km2 na terenach dla których opracowywana będzie mapa 1:2 000,
3. Sieć punktów III klasy wyznacza się metodą fotogrametryczną na podstawie zdjęć lotniczych w skali nie mniejszej
niż 1:8 000.
4. Założenie sieci punktów III klasy metodą fotogrametryczną obejmuje następujące etapy:
1) opracowanie założeń projektowych z wykorzystaniem projektu lotów fotogrametrycznych,
2) inwentaryzacja istniejącej osnowy geodezyjnej i sporządzenie projektu osnowy III klasy oraz projektu
sygnalizacji fotogrametrycznej wraz ze schematycznym podziałem na bloki aerotriangulacji,
3) wywiad terenowy, stabilizacja punktów i polowa sygnalizacja fotogrametryczna,
4) wykonanie fotogrametrycznych zdjęć lotniczych,
5) kameralna identyfikacja punktów sygnalizowanych, ustalenie zakresu prac polowych tj. sprawdzenia
identyfikacji i wykonania pomiarów uzupełniających na niezidentyfikowanych punktach III klasy,
6) doprojektowanie i sygnalizacja punktów kameralnej osnowy fotogrametrycznej,
7) wykonanie obserwacji punktów aerotriangulacji,
8) opracowanie numeryczne aerotriangulacji, w tym wyznaczenie współrzędnych i wysokości punktów,
9) skompletowanie operatu.
ż 61
1. Sporządzenie projektu lotów fotogrametrycznych oraz wykonanie zdjęć lotniczych należy przeprowadzić zgodnie z
wytycznymi technicznymi "K-2.7 Sporządzanie fotogrametrycznych zdjęć lotniczych".
2. W stosunku do zdjęć lotniczych wykorzystywanych do wyznaczania punktów osnowy III klasy metodą
fotogrametryczną wymagane jest, aby zdjęcia posiadały dobrą jakość fotograficzną (ocenione jako dostateczne
należy wykluczyć), oraz aby deformacje negatywów nie przekraczały 15 �m ("K-2.7 Sporządzanie
fotogrametrycznych zdjęć lotniczych", Rozdział VII, ż 25).
ż 62
Założenia projektowe, wywiad terenowy i projekt techniczny sieci III klasy powinny być wykonywane tak, aby spełnione
zostały warunki kwalifikujące punkty do geodezyjnej osnowy poziomej III klasy określone w niniejszych wytycznych (zał.
Strona: 97 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
40, zał. 41, zał. 42).
ż 63
1. Przy opracowaniu założeń projektowych oraz w dalszych etapach zakładania sieci III klasy metodą
fotogrametryczną należy przewidywać, że fotopunktami a w tym i fotopunktami kontrolnymi są punkty osnowy I i II
klasy. Jako fotopunkty kontrolne można przyjąć również punkty istniejące zaklasyfikowane do III klasy.
2. Projektowane punkty należy lokalizować i stabilizować zgodnie z zasadami podanymi w rozdziale XVIII
uwzględniając warunek, aby mogły się odfotografować na zdjęciach lotniczych (odległość punktu od wysokich
elementów pokrycia terenu powinna być większa od wysokości względnej tych elementów).
ż 64
1. Korzystnym jest poprzedzić prace wywiadu terenowego wykonaniem przeglądu i konserwacji założonych wcześniej
i zastabilizowanych znakami trwałymi punktów poziomej i wysokościowej osnowy geodezyjnej przewidzianych do
wykorzystania w prowadzonej robocie. Są to w szczególności:
1) punkty nawiązania i punkty kontrolne (fotopunkty) osnowy poziomej I i II klasy,
2) punkty istniejące osnowy poziomej III klasy,
3) punkty osnowy poziomej niższych klas projektowane jako punkty geodezyjnej osnowy poziomej III klasy,
4) punkty geodezyjnej osnowy wysokościowej objęte projektem wyznaczania wysokości Z  punkty.
2. Przy wykonywaniu przeglądów i drobnych konserwacji znaków punktów osnowy poziomej należy zwrócić
szczególną uwagę na:
1) centryczne ustawienie znaku naziemnego (słupa) nad znakiem podziemnym (zazwyczaj płytą) z
dokładnością 0,005 m,
2) wyznaczenie różnicy wysokości górnej powierzchni słupa nad płytą z dokładnością 0,01 m.
3. W przypadku adaptacji punktów, których zespół znaków stabilizacyjnych nie odpowiada warunkom dla punktów III
klasy należy wykonać nową stabilizację (lub zmienić kwalifikację punktu przyjmując go za punkt osnowy
pomiarowej).
4. Po zakończeniu wywiadu terenowego należy opracować:
- mapę założeń technicznych po wywiadzie terenowym (zał. 43),
- opis projektu technicznego (zał. 44),
- szkic projektu technicznego (zał. 45).
ż 65
Bezpośrednio po ustaleniu lokalizacji projektowanego punktu osnowy poziomej III klasy wykonywana jest stabilizacja
znakami trwałymi.
ż 66
Strona: 98 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
Zasady projektowania, wykonania i sprawdzania fotogrametrycznej sygnalizacji polowej podane są w rozdziale V, VII,
VIII i IX wytycznych technicznych "G-1.8 Aerotriangulacja analityczna". Do sygnalizacji punktów wyznaczanych III klasy i
fotopunktów zaleca się znaki sygnalizacyjne nr 1, 2, 5, 6, 7, 8 określone w załączniku nr 3 wytycznych technicznych G-
1.8.
ż 67
1. Nalot fotogrametryczny należy poprzedzić i zakończyć wykonaniem zdjęć fotogrametrycznego pola testowego.
2. Jeżeli lokalizacja obiektu oraz miejsce postoju samolotu uniemożliwiają wykonanie zdjęć pola testowego
bezpośrednio przed i po nalocie fotogrametrycznym obiektu, dopuszcza się odstąpienie od zasady podanej w ust. 1
pod warunkiem, że zdjęcia pola testowego zostaną wykonane tą samą kamerą i na tej samej partii filmu w okresie
nie dłuższym niż 30 dni od wykonania nalotu obiektu oraz zostaną wykorzystane w procesie opracowania
numerycznego aerotriangulacji. Film powinien być przechowywany w zamkniętym, szczelnym pojemniku
metalowym w stałej temperaturze w jakiej był przechowywany przed wykonaniem zdjęć pola testowego.
ż 68
Przeprowadzając kameralną identyfikację punktów sygnalizowanych w terenie należy sporządzić wykaz wyłączonych
(nieodfotografowanych) z aerotriangulacji projektowanych punktów osnowy poziomej III klasy. Punkty te powinny mieć
wyznaczone współrzędne na podstawie uzupełniających pomiarów bezpośrednich.
ż 69
1. Obserwacje do aerotriangulacji analitycznej sieci III klasy, należy poprzedzić wykonaniem obserwacji zdjęć pola
testowego zgodnie z opracowaniem pt. "Korekcja geometryczna zdjęć fotogrametrycznych z wykorzystaniem pola
testowego", IGiK 1981.
2. Na podstawie obserwacji ze zdjęć pola testowego należy obliczyć współczynniki wielomianów kalibracyjnych
stosując zestaw programów "WIELKALIBRA".
ż 70
Obserwacje aerotriangulacji należy wykonywać zgodnie z zasadami podanymi w wytycznych technicznych "G-1.8
Aerotriangulacja analityczna".
ż 71
1. Wyznaczane w procesie aerotriangulacji punkty osnowy poziomej III klasy stanowią sieć punktów w której
dokładność położenia oceniana jest błędem średnim MP i MZ liczonym na podstawie różnic między współrzędnymi
geodezyjnymi terenowymi i obliczonymi w procesie aerotriangulacji dla fotopunktów kontrolnych:
Strona: 99 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
gdzie:
VX, VY, VZ - różnice między współrzędnymi geodezyjnymi a otrzymanymi z wyrównania aerotriangulacji,
N1- liczba fotopunktów kontrolnych.
2. Do oceny dokładności sieci punktów III klasy wyznaczonych z aerotriangulacji błąd średni oblicza się na podstawie
fotopunktów kontrolnych I i II klasy.
3. Błąd średni określenia położenia MP nie może być większy od 0,10 m.
4. W przypadku, gdy wartość błędu średniego MP przekracza 0,10 m należy:
1) skontrolować ponownie wszystkie etapy procesu aerotriangulacji,
2) przeanalizować możliwość innego doboru lub zwiększania liczby fotopunktów stanowiących osnowę dla
wyrównania aerotriangulacji. Zwiększenia liczby fotopunktów można dokonać wykonując odpowiednie
pomiary terenowe na wybranych stabilizowanych punktach sygnalizowanych - wyznaczanych.
5. Błąd średni wyznaczenia wysokości punktu powinien być
MZ d" 0,20 m
(przy czym MZ należy utożsamiać z błędem MH).
6. Wysokości wyznaczone w procesie aerotriangulacji analitycznej odniesione są do górnej powierzchni naziemnego
znaku geodezyjnego. W przypadku, gdy punkt osnowy geodezyjnej III klasy stabilizowany był znakiem naziemnym
(słupem) oraz płytą podziemną należy obliczyć wysokość górnej powierzchni płyty, posługując się podaną w opisie
topograficznym różnicą wysokości " H.
ż 72
Po zakończeniu obliczeń aerotriangulacji analitycznej należy wykonać:
- wykaz współrzędnych (zał. 38),
- ostateczny szkic sieci (zał. 46).
Strona: 101 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ROZDZIAA
XXIV. ODTWARZANIE I WZNAWIANIE PUNKTCJI III KLASY
ż 74
Odtwarzanie punktu
1. W przypadku, gdy zostały zniszczone lub przemieszczone znaki geodezyjne określające położenie punktu
geodezyjnego III klasy w terenie, a nie zostały naruszone inne znaki zespołu (np. poboczniki) można wykonać
odtworzenie pierwotnego położenia punktu i osadzić ponownie znaki geodezyjne centra punktu (słup, płyta)
zachowując jego dotychczasowe (niezmienione) współrzędne x, y.
Warunkiem koniecznym jest posiadanie opisu topograficznego punktu, zawierającego wyniki pomiaru położenia
centra punktu względem poboczników, bądz
też wyników pomiaru do sąsiednich punktów klasy III lub klas
wyższych.
2. Odtworzenie punktu na podstawie miar do poboczników, na podstawie udokumentowanego pomiaru siatki
przeniesienia współrzędnych, oraz pomiaru punktów ekscentrycznych należy prowadzić według zasad ustalonych
dla punktów I i II klasy podanych w ż 45 , ust. 2, 3, 4 i 5. Odtworzenie punktu III klasy należy uznać za prawidłowe,
gdy przeciętna różnica odcinków pomierzonych od centra punktu odtworzonego do innych znaków zespołu jest
mniejsza od 0,05 m.
3. W celu odtworzenia pojedynczego punktu poziomej osnowy III klasy wyznaczonego metodę poligonową należy:
1) na podstawie pięciu elementów z wykazu miar (3 kąty poziome i długości 2 boków - rys. 27) wyznaczyć
położenie punktu odtwarzanego i zastabilizować go,
2) po zastabilizowaniu punktu wykonać pomiary kontrolne (3 kąty i długości 2 boków), obliczyć różnice
między wartościami elementów pomierzonych i wartościami odpowiadających im elementów uzyskanych z
zasobów geodezyjnych (wykaz miar). W wypadku gdy różnice dla każdego z elementów:
- nie przekraczają: dla kątów 15", dla długości 1 �" 10-4 �" D, należy uznać punkt za prawidłowo
wznowiony i nie zmieniać jego współrzędnych i klasyfikacji,
- przekraczają w/w granice. należy przeprowadzić przybliżone wyrównanie (osobno kąty i przyrosty),
obliczyć nowe współrzędne punktu i zaliczyć go do osnowy pomiarowej.
4. Punkty wyznaczone metodę fotogrametryczną nie podlegają w zasadzie odtwarzaniu.
W wyjątkowych wypadkach. pojedynczy punkt poziomej osnowy III klasy wyznaczony metodą fotogrametryczną
można odtworzyć, jeżeli z miejsca zniszczonego punktu widać minimum dwa punkty III klasy lub klasy wyższej, z
których widać inne punkty III klasy lub klas wyższych (rys. 27, 28, 29). W celu odtworzenia zniszczonego punktu
należy:
1) obliczyć na podstawie współrzędnych zniszczonego punktu i punktów z niego widocznych :
- długości dwóch boków między punktem zniszczonym oraz punktami z niego widocznymi,
- trzech kątów poziomych na punkcie zniszczonym oraz na punktach z niego widocznych.
2) na podstawie wszystkich miar obliczonych ze współrzędnych określić miary terenowe (uwzględniając
redukcje odwzorowawcze), wyznaczyć położenie punktu i zastabilizować go,
3) po zastabilizowaniu punktu wykonać pomiary kontrolne (3 kąty i 2 długości boków), obliczyć różnice
między wartościami elementów pomierzonych i wartościami odpowiadających im elementów uzyskanych z
obliczeń.
W wypadku gdy różnice dla każdego z wyżej wymienionych elementów:
- nie przekraczają: dla kątów 15", dla długości 1 �" 10-4 �" D, należy uznać punkt za prawidłowo
Strona: 102 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
odtworzony i nie zmieniać jego współrzędnych i klasyfikacji,
- przekraczają wyżej wymienione granice, należy przeprowadzić przybliżone wyrównanie (osobno kąty i
przyrosty), obliczyć nowe współrzędne punktu i zaliczyć go do osnowy pomiarowej.
ż 75
Wznowienie punktu
1. Wznowienie punktu III klasy polega na zastabilizowaniu punktu i wykonaniu nowego pomiaru. Wznowiony punkt
uzyskuje współrzędne o raz ocenę dokładności na podstawie nowego pomiaru, nawet jeżeli po obliczeniu
współrzędnych okaże się, że punkt został zastabilizowany w miejscu punktu zniszczonego. Wznowienie punktu
wykonuje się, gdy nie ma możliwości jego odtworzenia.
2. W celu wznowienia kilku punktów poziomej osnowy III klasy wyznaczonych metodą poligonizacji, należy:
1) zniszczone punkty powtórnie zastabilizować z ewentualną zmianą lokalizacji zapewniającą większą ich
trwałość,
2) wykonać pomiary uzupełniające na i do nowych punktów poligonu,
3) nowe i uzyskane z zasobów geodezyjnych materiały polowe wyrównać "ściśle" w nawiązaniu do punktów
wyższej klasy,
4) dla wszystkich punktów ciągu, jako ostateczne. przyjęć współrzędne oraz ocenę dokładności uzyskane z
wyrównania,
5) jeżeli spełnione są warunki określone instrukcją G-1, punkty ciągu należy zaliczyć do szczegółowej
poziomej osnowy III klasy.
Rysunek 27.
Rysunek 28.
Strona: 103 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
Rysunek 29.
Strona: 100 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE � Copyright by GALL s.c. Katowice 2001
ROZDZIAA
XXIII. WYZNACZANIE WYSOKOŚCI PUNKTÓW OSNOWY POZIOMEJ III KLASY
ż 73
1. Punkty osnowy poziomej III klasy, wraz z punktami przeniesienia i punktami ekscentrycznymi powinny posiadać
wysokości wyznaczone w miarę potrzeb określanych dla danych robót geodezyjnych (ż 47, ust. 7).
2. Wysokości punktów poziomej osnowy III klasy powinny być wyznaczane w sposób analogiczny jak dla punktów
osnowy poziomej II klasy określonymi w ż 33 z tym, że:
a) różnice wysokości punktów wyznaczanych ciągami poligonowymi powinny być obliczone z niwelacji
trygonometrycznej celowymi dwustronnymi, a obliczone wysokości odnoszą się do górnej powierzchni słupa,
b) punkty osnowy poziomej III klasy wyznaczane metodą aerotriangulacji analitycznej mają obliczone
współrzędne x, y oraz wysokość H (Z) odniesione do górnej powierzchni słupa.