1. Przyczyny wybuchu I WÅš
- powstanie dwóch bloków o podstawach militarnych i gospodarczych:
Trójprzymierza - Niemcy, Austro-Węgry, Włochy, (centralne)
Trójporozumienie - Wielka Brytania, Francja, Rosja, (entanta)
zapędy imperialne i ekspansjonistyczne Niemiec ( zagarniają 4 kolonie)
chęć dorównania przez Niemcy angielskim siłom morskim (kryzys i inflacja w WB)
szukanie przez Niemcy surowców w koloniach,
próby utrzymania dominacji w koloniach i na morzach przez Wielką Brytanię,
próby odegrania się Francji za klęskę i upokarzający pokój z Niemcami w 1871 roku,
chęć odzyskania przez Francję Alzacji i Lotaryngii,
powszechny wzrost zmilitaryzowania Niemiec i Japonii, (wyścig zbrojeń)
dążenia Stanów Zjednoczonych do uzyskania wpływów w obu Amerykach (doktryna
Monro'ego),
nierównomierny rozwój kapitalizmu w Europie,
dążenia państw europejskich do podporządkowania sobie terenów Bałkan
(pierwsza i druga wojna bałkańska - lata 1912 (wszystkie państwa przeciw Turcji) , 1913(nowo
powstałe państewka między sobą),
poczucie wyższości militarnej nad innymi krajami europejskimi przez Niemcy,
wojna dobra ucieczką od rozwiązania konfliktów wewnętrznych w wielu krajach,
rywalizacja rosyjsko-habsburska na Bałkanach, (kocioł bałkański)
zastrzelenie następcy tronu austro-węgierskiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28
czerwca 1914 roku.(org czarna ręka)
- wojna wnuków i kuzynów- walczyki dalecy i bliscy potomkowie dynastii Hanowerskiej
2. Sytuacja w Europie w XIX w
Sytuacja międzynarodowa była już od kilku lat bardzo napięta, a czyn Gawriła Principa był jedynie
pretekstem. Mocarstwa, do których należał decydujący głos w polityce światowej, nie potrafiły
dojść do konsensusu przy podziale wpływów zarówno w Europie, jak i w posiadłościach
kolonialnych. Sytuację komplikował wzrost świadomości narodowej wśród ludności rdzennie
zamieszkującej kraje, będące pod wpływem imperiów europejskich. Ponadto rodziła się nowa
potęga Stany Zjednoczone.
NIEMCY Mocarstwem najprężniej rozwijającym się pod koniec XIX wieku były z całą pewnością
Niemcy. Rzesza, wraz ze swym cesarzem Wilhelmem II, miała bardzo silną gospodarkę pieniądze
na jej rozwój pochodziły między innymi z olbrzymiej kontrybucji wojennej pochodzącej od Francji
(pokój we Frankfurcie nad Menem 10 maja 1871) Po odejściu Bismarca cła, nakładane na
niemieckie towary przez inne państwa, sprawiły że eksport wyraz
nie zmalał, a ceny poszczególnych
dóbr dramatycznie spadły. Gospodarka Rzeszy ulegała powolnej destabilizacji. Wpływ na to miało
między innymi rosnące zadłużenie, powodowane wzrastającymi kosztami zbrojeń. Rozbudowa
floty prowadziła do zatargów z Wielką Brytanią Jednym z czynników takiego stanu rzeczy była z
całą pewnością niemiecka ekspansywna polityka względem kolonii Francja historyczny wróg
Anglii zmuszona była do szukania sojusznika, albowiem osłabiona wojną z Niemcami
(1870 1871), nie była w stanie opierać się jakimkolwiek żądaniom swego wschodniego sąsiada.
Natomiast- Rosja musiała bronić swych wpływów na Bliskim Wschodzie (Niemcy uzyskały
koncesję na budowę kolei bagdadzkiej, a także systematycznie rozszerzały swe wpływy w Turcji).
Carat miał też kłopoty finansowe, przez co zmuszony był do zaciągania kredytów w bankach
brytyjskich i francuskich. Sojusz angielsko francuski, do którego póz
niej dołączyła Rosja, został
przypieczętowany w 1907 r. od tego roku możemy mówić o Entencie. Układ sił w Europie
skrystalizował się, choć nie do końca: po jednej stronie stała Ententa (Anglia, Rosja, Francja),
zaś po drugiej Trójprzymierze (Niemcy, Austro Węgry, Włochy).
WIELKA BRYTANIA Wielka Brytania zmuszona była wyjść z izolacji w polityce
międzynarodowej. Powodów podjęcia takiego kroku było wiele począwszy od opisywanej już
ekspansywnej polityki Rzeszy Niemieckiej, poprzez chęć dobrego współżycia z Rosją,
skończywszy na kłopotach ekonomicznych kraju. Polityka finansowa Lloyda Georga nie
zahamowała kryzysu.
Zaostrzeniu uległa również kwestia irlandzka. Irlandia dążyła do uzyskania autonomii
ROSJA Rewolucja 1905 uwidoczniła niewydolność absolutystycznego rządzenia cara. Rosja
była zacofana, a kryzys potężny kryzys gospodarczy stale się nasilał. Nic dziwnego, że kraj
rządzony przez cara Mikołaja II, został nazwany przez Normana Daviesa "kolosem na glinianych
nogach" Zbyt dużo ludzi pracowało w rolnictwie, nie stosowano tam żadnych nowoczesnych
metod. W wyniku kryzysu aktywizowały się ruchy rewolucyjne takie jak bolszewicy, w siłę
rosła Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji, a o władzę zaczynał upominać się Lenin.
Ponadto widoczne były nastroje antysemickie. Naród rosyjski musiał wystąpić przeciwko carowi.
Nastąpiło to w 1905 r. Bezpośrednią przyczyną wybuchu fali strajków, manifestacji i zamachów
była "Krwawa Niedziela" 22 stycznia 1905 w Petersburgu, gdzie wojsko carskie z wyjątkowym
okrucieństwem spacyfikowało manifestację pod przewodnictwem prawosławnego duchownego -
Gieorgija Hapona.. Przegrywana wojna z Japonią zmusiła cara do ustępstw: powołał m.in. dumę,
ale nie jako formę parlamentu, a jedynie jako organ doradczy (19 sierpnia 1905), prowadził także
rozmowy z delegacjami robotników. Nastroje defetystyczne pojawiały się także w wojsku,
przykładem tego może być bunt marynarzy "Potiomkina"Coraz aktywniej tworzyły się Rady
Delegatów Robotniczych, które były swoistym rodzajem związków zawodowych.
Polityka zagraniczna cara była bardzo skomplikowana. Tocząca się wojna z Japonią, konieczność
utrzymywania dobrych stosunków z Niemcami, Rewolucja 1911 w Chinach i walka o wpływy w
tzw. "Kotle Bałkańskim" były wielkim wyzwaniem. Japonia z zaskoczenia zaatakowała rosyjski
port w mieście Port Artur. Car nie był przygotowany na wojnę z takim przeciwnikiem. W
propagandzie rosyjskiej lekceważono przeciwnika, nie doceniając przewagi, jaką Japonia zdobyła
na morzu. Najbardziej spektakularne zwycięstwo Japończyków miało miejsce niedaleko Wysp
Cuszimskich 14 maja 1905 r., gdzie flota carska została prawie całkowicie zniszczona. Przegrana ta
oraz postanowienia pokoju z 5 września 1905 znacznie osłabiły pozycje Rosji na arenie
międzynarodowej.
SYTUACJA NA BAA
KANACH I WOJNY BAA
KAC
SKIE
"Kocioł Bałkański" był miejscem ścierania się interesów wszystkich mocarstw europejskich.
Poza tym istniały różnice etniczne, kulturowe i religijne, mające swe tysiącletnie korzenie. Najazd
Turków uśpił ten konflikt, lecz nie na długo. Sojusz bułgarsko serbski z 1912 r. zwrócony był
przeciwko Turcji, zawierał także dodatkowe, tajne, punkty mówiące o podziale ziem zdobytych w
przyszłej wojnie. Wkrótce do sojuszu przyłączyła się Grecja (mimo iż formalnie nie sygnowała
żadnego aktu). Stanowisko Rosji nie było jednoznaczne: dążyła ona bowiem do wywołania
konfliktu na Bałkanach, ale dopiero po uczynieniu odpowiednich przygotowań, wobec czego akces
Grecji spotkał się z delikatnym sprzeciwem cara. Wojna bałkańska wisiała na włosku. Pierwsza
wypowiedziała ją Czarnogóra, miało to miejsce 8 paz
dziernika 1912 r. Mimo sprzeciwu Austro
Węgier i Rosji, 17 paz
dziernika do wojny dołączyły Serbia i Bułgaria, a krótko potem także Grecja.
Armia turecka z
le dowodzona i oparta na przestarzałych strukturach musiała ulec przewadze
czterech państw, dlatego tez 30 maja 1913 r. podpisano w Londynie pokój, w którym Turcja
zrzekała się znacznych posiadłości terytorialnych. Bułgaria, Grecja, Serbia nie mogły się dogadać
w sprawie podziału ziem. Wybucha nowa wojna bałkańska (zwana drugą). Tym razem z jednej
strony stanęli Grecy i Serbowie, a z drugiej Bułgaria, do wojny przystąpiła także Turcja licząca
na odzyskanie choćby części wcześniej utraconych ziem. Wojna zakończyła się klęską Bułgarii
(pokój podpisano w Bukareszcie 10 sierpnia 1913r.). Najkorzystniej na wojnie wyszły państwa
zwycięskie wraz z Rumunią. Porażka Bułgarii nie spodobała się Austro Węgrom, przez to państwa
centralne nie miały dostępu do reszty Półwyspu Bałkańskiego. Poza tym anektowana przez
Franciszka Józefa Bośnia i Hercegowina, zamieszkała w dużej mierze przez Serbów, była niejako
punktem spornym pomiędzy monarchią austro węgierską, a Serbią. Wynikiem tego było właśnie
zamordowanie arcyksięcia Ferdynanda 28 czerwca 1914 r., przez, wspomnianego we wstępie,
bojownika organizacji "Czarna Ręka".
Przedstawiona powyżej sytuacja międzynarodowa wyraz
nie oznaczała rychły konflikt.
Sojusze militarne oraz polityczna ekspansja krajów takich jak Stany Zjednoczone Ameryki,
zwiastowały wojnę na skalę światową. Budziły się także siły rewolucyjne (Rosja), które po
osiągnięciu władzy prowadziły do totalitaryzmu. Europa przed I wojną światową była
podzielona, mniejsze państwa nie liczyły się na arenie międzynarodowej, a polityka globalna
zarezerwowana była dla wielkich mocarstw (Wielka Brytania, Niemcy, Austro Węgry,
Francja, Rosja).
4. I woja światowa. Założenie militarne, decyzje.
Plan Schlieffena  nazwa używana w historiografii na określenie planu wojny na dwa fronty
przeciwko Francji i Rosji opracowanego przed I wojną światową, w 1905 roku przez feldmarszałka
Alfreda von Schlieffena (szefa sztabu armii pruskiej w latach 1891 1905). Od jego nazwiska
pochodzi nazwa operacji. Określenie rozpowszechniło się już po wojnie i nie było używane w
czasie samej kampanii.
W przygotowaniach do wojny (wyścigu zbrojeń) przodowały cesarskie Niemcy. Większość
ówczesnych państw skopiowała rozwiązania zastosowane z takim powodzeniem w armii pruskiej
podczas wojny z FrancjÄ… w 1870. Wprowadzono powszechny obowiÄ…zek wojskowy, opracowano
system rezerw materiałowych oraz szczegółowe plany działań wojennych na wypadek konfliktu.
Rozwój technologiczny i organizacyjny doprowadził do utworzenia sztabów generalnych z
precyzyjnymi harmonogramami mobilizacji i działań ofensywnych.
Armie i marynarki wojenne doszły do olbrzymich rozmiarów. Lądowe armie Francji i Niemiec
podwoiły swoją liczebność w latach 1870-1914. Wyścig zbrojeń morskich był szczególnie
widoczny pomiędzy Wielka Brytanią i Niemcami. W 1889 Anglia wypracowała doktrynę Two
Powers Standard, wg której aby zapewnić sobie panowanie na morzu musiała posiadać flotę
większą niż dwie największe połączone ze sobą floty innych państw. To sprawiło, że doszło do
opracowania nowych modeli okrętów
Niemiecką odpowiedzią na blokadę była wojna podwodna. Od początków 1915 niemieckie okręty
podwodne próbowały odciąć dopływ zaopatrzenia do Wielkiej Brytanii poprzez topienie wszystkich
statków, które znalazły się na jej wodach
Pomimo tego że przed I wojną światową zaszły znaczne zmiany technologiczne (głównie w
zakresie broni palnej) oraz że na pola bitew weszły olbrzymie armie z poboru, większość armii
europejskich była do nowego konfliktu kompletnie nieprzygotowana, za co musieli zapłacić swą
krwią żołnierze. Na początku wojny większość dowódców przygotowywała się na krótką kampanię,
w której miały obowiązywać strategia i taktyka rodem z wojen napoleońskich. Z biegiem czasu
prowizoryczne okopy zmieniały się w kompleksowy system umocnień, który coraz bardziej się
powiększał (i to zarówno pod względem zajmowanej powierzchni jak i pod względem głębokości
pod ziemiÄ…)
Na początku wojny ogień karabinowy miał dosyć duże znaczenie. Na przykład Brytyjczycy w
czasie pierwszej bitwy pod Ypres i pod Mons powstrzymali ataki niemieckie dzięki zmasowanemu
ogniowi karabinowemu.
Gaz po raz pierwszy został użyty eksperymentalnie przez Francuzów w sierpniu 1914. W kwietniu
1915 Niemcy wypuścili na pozycje przeciwnika chlor. Gaz ten mógł wyrządzić poważne obrażenia
(uszkadzał układ oddechowy), jednak musiał być użyty w dużych ilościach, aby wywołać większe
efekty ponadto był łatwy do wykrycia i zauważenia. Najbardziej skuteczny okazał się gaz
musztardowy zastosowany przez Niemców w lipcu 1917 pod Ypres. Nie był on tak groz
ny (zmarło
2% osób, które się z nim zetknęły) jak fosgen ale był trudniejszy do wykrycia powodował także
olbrzymie poparzenia, które czyniły żołnierzy praktycznie kalekami niezdolnymi do walki.
PIERWSZE UŻYCIE BRONI CHEMICZNEJ
Podczas I wojny światowej doszło również do pierwszych bombardowań celów wyłącznie
cywilnych  pierwszy taki przypadek to Karlsruhe  22 czerwca 1916  pięć francuskich samolotów
zrzuciło bomby m.in. na miejscowy cyrk. Zginęło 85 dzieci i 34 osoby dorosłe, a liczba rannych
wyniosła 169.
Pojawienie się lotnictwa wymusiło z kolei wynalezienie środków do jego zwalczania, a więc przede
wszystkim artylerii przeciwlotniczej strzelajÄ…cej pociskami rozpryskowymi. PO RAZ PIERWSZY
LOTNICTWO BYA
O UŻYTE W CELU WOJKOWYM
I wojna światowa to także początki broni pancernej. Pierwsze czołgi zostały użyte podczas bitwy
nad Sommą (15 września 1916)
5. Po I wojnie światowej ukształtował się w Europie nowy porządek polityczny, a stosunki
międzynarodowe zostały oparte na zupełnie nowych zasadach. Filarem tego porządku był traktat
wersalski, zaś strażniczką systemu wersalskiego miała być Liga Narodów.
Główną rolę na konferencji odgrywało trzech przywódców - premier Anglii Lloyd George, premier
Francji G. Clemenceau, prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson; nieco mniej aktywne
były Włochy (Vittorio Orlando)
Traktat z Niemcami został podpisany 28.VI.1919 r. w Wersalu (stąd traktat wersalski). Traktat ten
oznaczał dla Niemiec straty terytorialne oraz zmuszał je do przyjęcia szeregu zobowiązań i innych
ograniczeń. Niemcy utraciły zatem na rzecz Francji Alzację i Lotaryngię. Demilitaryzacja Nadrenii.
Ograniczenie wojska, przemysłu, likwidacja armii.
traktat z AustriÄ… - 10.IX.1919 r. w Saint -Germain-en-Laye
traktat z Bułgarią - 27.XI.1919 r. w Neuilly
traktat z Węgrami - 20.VI.1920 r. w Trianon
traktat z TurcjÄ… - 10.VIII.1920 r. w Sevres
- rozwój techniki, wzrost produkcji broni
- Entanta brała ogromne pozyczki
- emancypacja kobiet, muszących radzić sobie samemu po stracie męża
- kryzys na świecie, wspierający totalitaryzm
- Niemcy zostały zmuszone do bezwarunkowego uznania suwerenności Belgii, Polski,
Czechosłowacji i Austrii oraz do wycofania się z traktatu z Brześcia Litewskiego
- Gdańsk stał się Wolnym Miastem
- rewolucja w Rosji
- Największym przegranym wojny okazały się Austro-Węgry, które pod wpływem sił
odśrodkowych rozpadły się kompletnie na samodzielne organizmy państwowe (Austrii, Węgier; w
skład Królestwa SHS weszły Chorwacja, Serbia, Bośnia i Hercegowina, Słowenia oraz Czarnogóra;
Czechosłowacja; Polska odzyskała Galicję; południowy Tyrol oraz rejon Triestu przypadły
Włochom; Rumunia uzyskała Siedmiogród). Złudne stały się nadzieje Wilsona, który myślał o
utrzymaniu w całości tego państwa (chociaż uszczuplonego) jako przeciwwagi Niemiec w rejonie
Europy Åšrodkowej.
- rządy Ataturka w Turcji, unowocześnienie kraju, obalenie sułtanatu
6. Kongres Wersalskiego w sprawie Niemiec.
 Niemcy spłacą odszkodowanie wojenne w ciągu 30 lat.
 Niemcy zostaną pozbawieni obowiązku służby wojskowej
 Demilitaryzacja Niemiec.
 Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię.
 Francja otrzymała na 15 lat mandat na Zagłębie Saary.
 Powołano Ligę Narodów. (nie sprawdziła się )
 Wprowadzono tzw.  traktaty mniejszościowe podpisały je Polska, Czechosłowacja,
Jugosławia, Rumunia i Grecja. Mówiły, że mniejszości narodowe będą traktowane na równi z
obywatelami. Były ważne, ale nie rozciągnięto ich na kolonie i tereny mandatowe.
 Dla Niemców był to dyktat wersalski
7. Mam polityczna po 1 WÅš
Głównie zmieniła się jej mapa polityczna i dotychczasowe granice, zwłaszcza widoczne to było we
wschodniej, centralnej i południowej części kontynentu. Upadły trzy główne dynastie panujące:
Habsburgów, Hohenzollernów i Romanowów. Wojnę przegrały ostatecznie państwa centralne:
Austro-Węgry, Bułgaria, Niemcy i Turcja. Wszystkie te państwa utraciły znaczne tereny, które
należały do nich przed wybuchem wojny. Największe konsekwencje wskutek przegranej wojny
poniosła monarchia Habsburgów.
 Austro- węgry rozpadły się całkowicie i zniknęły ostatecznie z mapy politycznej Europy.
Na jej miejsce powstały nowe państwa: Austria zmniejszona do obszarów zamieszkałych przez
narodowość niemiecką, Węgry również znacznie okrojone terytorialnie
 Odrodziło się niepodległe państwo Czechów i Słowaków (Czechosłowacja).
 Pozostałe obszary przyłączone zostały do istniejących wcześniej państw narodowych takich
jak: Włochy, Rumunia i Serbia, która wkrótce póz
niej została przemianowana na Jugosławię.
 Na upadku Austro-Węgier skorzystała też Polska, która po 123 latach zaborów odzyskała
własną niepodległość, a ziemie austriackiej Galicji weszły w skład odrodzonego państwa.
 Wielkie straty terytorjalne poniosła Turcja - Armenja, Gruzja - utworzyły własne państwa,
Syrja i Liban
 powstały nowe państwa - Polska, Finlandja, Litwa, A
otwa, Estonja, Białoruś, Ukraina,
Czechosłowacja - wszystkie głównie kosztem przegranych państw oraz Rosji,
 Wolne Miasto Gdańsk i Watykan
 nowy podział kolonii w Azji i Afryce
8.
 Rapallo 1922 - traktat o ustanowieniu stosunków dyplomatycznych i gospodarczych, z
klauzulą najwyższego uprzywilejowania, pomiędzy Rosyjską FSRR i Niemcami. Układ ten był
korzystny dla obu stron: dla Niemiec, które w myśl traktatu wersalskiego nie mogły posiadać
niektórych rodzajów broni, była to dobra okazja do wypróbowania zakazanej broni na poligonach
radzieckich. Dla Rosji Radzieckiej nawiązanie kontaktów z Niemcami stwarzało możliwości
dostępu do nowoczesnych technologii przemysłowych.
 Szczególnie niebezpieczny dla Polski
8. Locarno 1925- Francja, Belgia, Wielka Brytania i Włochy podpisały z Niemcami tzw. pakt
reński, gwarantujący nienaruszalność granicy między Niemcami a Francją i Belgią, przy czym
Wielka Brytania i Włochy miały w razie agresji ze strony Niemiec lub Francji udzielić pomocy
stronie napadniętej. Równocześnie strony wyrzekały się agresji wobec siebie. Udział Belgii
oznaczał, że państwo to zrzekało się swego dawnego statusu neutralności.
 układ ten naruszał porządek ustanowiony w wersalu, zaburzał równowagę, dawał Niemcon
przewagÄ™
10. Wielki kryzys 1929
 Na Wall Street gwałtownie spadły ceny praktycznie wszystkich akcji, pociągając za sobą
łańcuch bankructw i zadłużenia, które rozprzestrzeniły się stopniowo na prawie wszystkie kraje .
Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez miliony ludzi  w USA bezrobocie sięgnęło, według
dostępnych danych, 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach
50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Poprawa sytuacji gospodarczej
nastąpiła w 1933.
 Skutkiem wielkiego kryzysu, według oceny większości historyków, było m.in. dojście
Hitlera do władzy w Niemczech, rozwój totalitaryzmu.
 W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Nowy A
ad
Gospodarczy (ang. New Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych
w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939  popularność zyskała doktryna
zakładająca interwencję państwa w gospodarce
10. Republika Weimarska 1933- 1939
 1933  Dojście NSDAP do władzy
 1934 Noc Długich Noży- na rozkaz Hitlera, zamordowano elitę S A. Celem było popracie
wojskowych.
 W 1934 umiera Paul Hindenburg, ówczesny prezydent Rep.
 1923  Puch Monachijski, nieudany zamach stanu. H. Spędził rok w więzieniu, ponoć wtedy
napisał 'Mein Kampf'
 1938- konf. Monachijska, zabranie ziem Czechom, Polacy wzięli Zaolzie
 Niemcy proponowali Polsce pokój, w zamian za  korytarz , dostęp do Bałtyku, Gdańsk,
pakt antykominternowski
 Gooring- policja
 Goebles- propaganda
11. Przyczyny upadku caratu. Rewolucje 1917
 Krys, bieda, kartki na jedzenie, braku autorytetu cara, mimo że rosja była po wygranej
tronie, nie miała za dużo profitów
 Rewolucja lutowa  rosyjska rewolucja przeciwko carowi Mikołajowi II i jego monarchii
absolutnej. Wybuchła 3 marca 1917 (wg kalendarza juliańskiego 18 lutego) w Piotrogrodzie,
ówczesnej stolicy Imperium Rosyjskiego. Spowodowała utworzenie się dwuwładzy w Rosji,
zakończonej przez rewolucję paz
dziernikową. Rewolucja obaliła monarchię w Rosji.
 Rewolucja paz
dziernikowa- dokonany przez bolszewików przewrót zbrojny w Rosji,
trwajÄ…cy od nocy z 24 na 25 paz
dziernika (6/7 listopada), gdy została podjęta ostateczna decyzja
przejęcia władzy w państwie, opanowanie Pałacu Zimoweg, aresztowanie członków Rządu
Tymczasowego
 okres, w którym Rady Delegatów Robotniczych, składające się przeważnie z bolszewików,
przejmowały władzę w państwie
 Powrót z emigracji w Szwajcarii Włodzimierza Lenina pociągiem specjalnym poprzez
okupowaną przez Niemcy Europę 16 kwietnia oraz przyłączenie się grupki niezależnych
socjalistów pod wodzą Lwa Trockiego
12. Państwa autorytarne w Europie
 II Rzeczpospolita  rządy Józefa Piłsudskiego (lata 1926-1935): Zamach majowy 1926
roku Oddał rządy w Polsce w ręce Józefa Piłsudskiego i jego najbliższych współpracowników. W
pierwszym okresie, tj. w latach 1926-1930, ekipa rządząca nie posiadała przewagi w Sejmie. Starała
się więc współpracować z różnymi grupami politycznymi i zachowywać pozory legalizmu i
liberalizmu. Równocześnie prowadziła wytrwałą walkę o stopniowe ograniczenie roli ciała
przedstawicielskiego. Od 1929 roku nastąpił okres jawnych rządów autorytarnych ( rządy
pułkowników ). Znacznie ograniczono rolę opozycji, obniżona została ranga Sejmu
 Hiszpania pod rządami generała Franco:
18 VII 1936 bunt części garnizonów wojskowych przeciw rządowi republiki rozpoczął hiszpańską
wojnę domową 1936 1939. Na czele rebelii stanął generał F. Franco. Pomocy w ludziach i sprzęcie
wojskowym udzieliły mu państwa faszystowskie: Niemcy i Włochy. Nieliczny rodzaj rewolucji
konserwatystów.
 Chile pod rządami generała Pinocheta:
We wrześniu 1973 roku został przeprowadzony wojskowy zamach stanu, w czasie którego
prezydent Allende zginął, broniąc pałacu prezydenckiego. Władzę w Chile po lewicowej koalicji
 Jedność Ludowa przejęła junta wojskowa z generałem A. Pinochetem na czele, wprowadzając
autorytarny system rządów, zinstytucjonalizowany w konstytucji z 1981. Zdelegalizowano partie
tworzące Jedność Ludową, zawieszono wiele swobód obywatelskich, wprowadzono cenzurę,
bezwzględnie rozprawiano się z przeciwnikami
 Rumunia  Ceauescu  Słońca Karpat:
Władzę w Rumunii, po zaprowadzeniu przez partię komunistyczną na przełomie 1947 i 1948
systemu monopartyjnego, sprawowali jej przywódcy: G. Gheorghiu-Dej (do 1965) i N. Ceauescu
(od 1967). .
 Turcja za Ataturka (1927-1935):
Atatrk był pierwszym prezydentem Republiki Tureckiej(1923 38), założyciel (1927) i przywódca
Partii Lud.-Republ. Sprawował rządy autorytarne, dążąc do europeizacji Turcji
 Portugalia za: A. Salazara (1932-1968)
13. Polityka Rosji Sowieckiej
Lenin( 1917-1924)
 Na początku 1918 Lenin zawarł pokój z Niemcami (Traktat brzeski), i skierował siły na
nasilenie wojny domowej
 1917 rozstrzelano w Jekaterynburgu byłego cara Mikołaja II i jego rodzinę
 1920 Lenin sprzyjał polityce komunizmu wojennego, polegającej na upaństwowieniu
przemysłu i zniesieniu gospodarki rynkowej (czasowo nawet likwidacji pieniądza). W tym też roku
rozpoczął w porozumieniu z Niemcami napaść na Polskę.(Wojna polsko-bolszewicka).
 Pod jego kierunkiem partie marksistowskie zaangażowane w ruch rewolucyjny utworzyły w
1919 III Międzynarodówkę Komunistyczną (Komintern).
 Marzenia o ogólnoświatowej rewolucji
 W grudniu 1922 zainicjował utworzenie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
(ZSRR)
 1921 Krach komunizmu wojennego zmusił Lenina (wbrew opozycji radykalnie
komunistycznej) do przeforsowania przejścia do rynkowej Nowej Polityki Ekonomicznej (NEP).
Więcej wolności, zezwolenie na drobne inicjatywy, poprawa warunków, odbudowa gospodarki.
 Rapallo 1922 (uznanie siÄ™ z Niemcami)
 Lenina (1925-1939)
 Brał udział w rewolucji paz
dziernikowej (poczÄ…tkowo zwanej w Rosji przewrotem
paz
dziernikowym), po czym został ludowym komisarzem ds. narodowości.
 W 1922 roku utworzono dla niego urzÄ…d sekretarza generalnego Wszechrosyjskiej Partii
Komunistycznej (bolszewików)  (RKP(b)), póz
niej (od 1925) WszechzwiÄ…zkowej Partii
Komunistycznej (bolszewików)  (WKP(b)) i wreszcie (od 1952) Komunistycznej Partii Związku
Radzieckiego (KPZR).
 1929 z polecenia Stalina rozpoczęto walkę z religią, poprzez utworzenie organizacji
propagujÄ…cej ateizm- anty cerkiew
 1929 wybił wszystkich opozycjonistów ( i nie np. Kirowa dobrego komunistę)
 Jego władza w 1934 stała się na tyle absolutna, że nikt nie odważał się na krytykę
jakichkolwiek posunięć
 wyżywa się na trockim, za zdradę Leninizmu. Ten emigruje do USA potem do Mexyku,
gdzie go zabijajÄ… z Czeka
 Stalin przejął i rozwinął po rządach Lenina bezwzględną policję polityczną ("Czeka") oraz
zalążek systemu obozów koncentracyjnych Gułag (Gławnoje Uprawlienie A
agieriej), w którym
począwszy od 1933 przebywało na stałe 10 milionów więz
niów
 Wielkiej Czystki (1934-39) w trakcie której dokonano po sterowanych procesach sądowych
wymordowania większości starych rewolucjonistów, działaczy partyjnych, a także oficerów Armii
Czerwonej i różnych niewygodnych wodzowi osób. Czystka w Armii dotknęła ponad 30 000
oficerów (ok. 50% kadry dowódczej, w tym 80% generałów i pułkowników)
 kolektywizacja (1929-34), czyli przymusowe zapędzenie chłopów do tzw. kołchozów,
będących czymś pośrednim między spółdzielniami produkcyjnymi, a komunami rolnymi.
Kolektywizacja łączyła się z eksterminacją zamożniejszych chłopów, przez stalinowską propagandę
określanych mianem "kułaków"
 KULT JEDNOSTKI
 plan 5 letni- zrealizowany w 4 lata, rozwój przemysłu. Latach 1928-1942, podczas rządów
Stalina, wzrost gospodarczy określano na średnio 20% rocznie.
 Stalin był bliskim sojusznikiem Nazistowskich Niemiec, blisko współpracując z Hitlerem.
 Stalin spotkał się kilkakrotnie z premierem Wielkiej Brytanii, Winstonem Churchillem oraz
prezydentami USA, Franklinem Delano Rooseveltem i Harrym Trumanem (konferencja teherańska,
konferencja jałtańska, konferencja poczdamska), deklarując przywiązanie do demokracji i wolę
współdziałania po wojnie w zamian za realne ustępstwa partnerów. Po wojnie zerwał jednak
umowy, narzucajÄ…c dominacjÄ™ ekonomicznÄ…, ideologicznÄ…, i politycznÄ… ZSRR krajom Europy
Wschodniej, "wyzwolonym" przez ArmiÄ™ CzerwonÄ….
14. Przyczyny dojścia Hitlera do władzy
 poważny kryzys w Niemczech
 walka z 'dyktatem wersalskim'
 ideologie ekspansjonizmu, przestrzeń życiowa dla Niemców
 walka z dyktatem wersalskim,
 rasizm: wytępienie Żydów i Cyganów,
 naród niemiecki, narodem panów (herrenvolk)
 likwidacja komunizmu.
 Chwytliwość mów Hitlera, jego umiejętności retoryczne
 zła sytuacja polityczne rep. Weimarskiej.
15. Polityka zagraniczna III rzeszy do II WÅš (1933-1939)
 Wprowadzono zakaz prowadzenia działalności partiom i związkom zawodowym
niezgadzającym się z ideologią NSDAP, a także likwidowano politycznych przeciwników Hitlera
oraz ruch oporu (noc długich noży, działalność Kripo itp.).
 olbrzymi program eksterminacji Żydów. W tych celach założono całą sieć obozów
koncentracyjnych i zagłady. Punktem kulminacyjnym prześladowania ludności żydowskiej była
noc kryształowa (niem. Kristallnacht) - pogrom Żydów, który miał miejsce w nocy z 9 na 10
listopada 1938.
 Istotne znaczenie w rządach III Rzeszy stanowiła propaganda nazistowska, z jej głównym
ideologiem Josephem Goebbelsem, który kierował nią od 1930.
 Politykę agresywnej ekspansji zapoczątkował Anschluss Austrii w 1938. Przyłączenie
Austrii i dalsze terytoria zaanektowane przez III Rzeszę zostały przejęte w wyniku politycznego
wymuszenia, gróz
b militarnych oraz wojennej okupacji.
 Państwo niemieckie właściwie od 1935 stało się państwem totalnym, przygotowywanym
tylko pod kÄ…tem wojny
 Rzesza zawarła porozumienie z faszystowskimi Włochami i Japonią tworząc tzw. oś Berlin-
Rzym-Tokio.
 Pakt antykominternowski  układ podpisany 25 listopada 1936 roku w Berlinie, przez
przedstawicieli rządów Niemiec i Japonii, w celu koordynowania działań przeciwko Kominternowi
 Pakt stalowy  umowa sojusznicza (polityczna i wojskowa) zawarta między Włochami a III
Rzeszą 22 maja 1939 roku w Berlinie, wymierzona przeciw państwom zachodnim. Potem pakt III z
JaponiÄ…
 Pakt trzech to porozumienie, które zostało podpisane przez rządy Niemiec, Włoch i Japonii
27 września 1940 roku w Berlinie.
 Bezpośrednio przed wybuchem II wojny światowej, 23 sierpnia 1939 III Rzesza podpisała
ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich pakt Ribbentrop-Mołotow - pakt o
nieagresji, faktycznie zaś - zgodnie z tajnym protokołem dodatkowym stanowiącym załącznik do
oficjalnego dokumentu umowy i faktyczną treść paktu - stanowiący rozbiór terytoriów lub
rozporządzenie niepodległością suwerennych państw: Polski, Litwy, A
otwy, Estonii, Finlandii i
Rumunii przez ZSRR i III RzeszÄ™.
17. Totalitaryzm- system rządów dążący do całkowitej władzy nad społeczeństwem za
pomocą propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb wobec przeciwników
politycznych. Idzie w parze z brakiem tradycji demokratycznej lub - jak w przypadku Niemiec -
rozczarowania demokracjÄ…, jej kryzysem lub niedostatkiem.
Przykładami państw totalitarnych były narodowo socjalistyczna III Rzesza, stalinowski
Związek Radziecki i Chiny Mao Zedonga. Współcześnie totalitarny system rządów istnieje w Korei
Północnej.
Autorytaryzm- system rządów bezpartyjnych, opartych na autorytecie charyzmatycznego
przywódcy, a często także na armii. Powstawał najczęściej wskutek nieefektywnego
funkcjonowania systemów demokratycznych lub ich kompromitacji w oczach społeczeństwa. W
przeciwieństwie do systemów totalitarnych, nie opiera się na uniwersalnej ideologii ani na
masowym terrorze, lecz ogranicza się jedynie do represjonowania tych, którzy otwarcie go
krytykują i dążą do jego obalenia.
Autorytarny system rządów często posiada pewne cechy i instytucje demokracji, jak na
przykład wybory, które jednak - podobnie jak w totalitaryzmie - nie mają większego znaczenia
prawnego i politycznego. Z drugiej strony brak tu charakterystycznej dla totalitaryzmu ścisłej
kontroli państwa nad wszystkimi aspektami życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego
obywateli - władza istnieje niejako "obok" społeczeństwa, realizując swoje cele.
PrzykÅ‚adami autorytaryzmu byÅ‚y rzÄ…dy Kemala Paszy (Atatürka) w Turcji, Józefa
Piłsudskiego i jego następców w Polsce w latach 1926-39, Antonio Salazara w Portugalii, Juana
Perona w Argentynie, gen. Francisco Franco w Hiszpanii, gen. Augusto Pinocheta w Chile, "rzÄ…dy
pułkowników" w Grecji i Saparmyrata Nyżazowa w Turkmenistanie w latach 1991-2006.
18. Przyczyny wybuchu II WÅš
 Nowy, skomplikowany ład po I wojnie światowej:
traktat wersalski (28.VI.1919r), który drażni Niemców
 Traktaty pokojowe z Niemcami:
Rapallo (16. IV. 1922r.)- zawarty pomiędzy Niemcami i Rosją Radziecką
Locarno(5-16.X.1925r.)-kwestia granicy
 polityka ustępstw w stosunku do agresywnej postawy III Rzesz po dojściu Hitlera do
władzy
 remilitaryzacja Nadrenii (7. III. 1936r)
 Aanschlus (niem. przyłączenie) Austrii (25 VII 1938r.)
 konf. Monachijska 1938
 A
amanie postanowień traktatu wersalskiego, lekceważenie Ligii Narodów
 dojście do władzy Adolfa Hitlera (autora zbrodniczej ideologii zawartej po części w książce
jego autorstwa pt: "Mein Kampf"),ukształtowanie III Rzeszy na wzór państwa totalitarnego
 powstanie faszyzmu w Niemczech i WÅ‚oszech, ekspansja komunizmu
 Pakt Ribbentrop- Mołotow: podział wpływów w podbitej Europie pomiędzy Rosję
RadzieckÄ… i Niemcy
 roszczenie terytorialne wobec Polski ( włączenie Gdańska do Rzeszy, przeprowadzenie
eksterytorialnej autostrady przez Pomorze do Prus Wschodnich, wejście do paktu
antykominternowskiego)
19. Państwa Wielkiej Koalicji: popularna nazwa sojuszu państw antyhitlerowskich w II wojnie
światowej, w którym główną rolę odgrywały USA, Wielka Brytania, oraz ZSRR. U podstaw
Wielkiej Koalicji leżała Karta Atlantycka, a zwłaszcza Deklaracja Narodów Zjednoczonych z 1 I
1942. 14 sierpnia 1941 roku, na pancerniku "Prince of Wales", doszło do spotkania premiera
Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla oraz prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano
Roosvelta. Owocem tego spotkania było podpisanie tak zwanej Karty Atlantyckiej. Belgia,
Holandia, Czechosłowacja, Grecja, Luksemburg, Jugosławia, Norwegia, Polska, Komitet
Wolnej Francji. W paz
dzierniku 1941 roku doszło do porozumienia pomiędzy USA, Wielką
BrytaniÄ… i ZSRR.
Sojusznicy Niemiec ; Japonia, Włochy, Hiszpania za Franco, Słowacja, Serbia i Niezależne
Państwo Chorwackie, zawdzięczało formalne istnienie swojemu protektorowi będąc od niego
całkowicie zależna. W znacznie lepszej sytuacji znalazły się Węgry i Bułgaria, które formalnie
były niezależne, choć związane z Niemcami sojuszami państwowymi i wojskowymi. W podobnej
sytuacji była Rumunia, jedyny sojusznik III Rzeszy walczący z ZSRR. Finlandia, chyba ze
względu na wojnę zimową .
20. II wojna- 1939
 kwiecień, Hitler wypowiada Polsce pakt o nieagresji
 23 sierpień Ribbentrop-Mołotow
 1.09.- Fall weiss- agresja na PolskÄ™
 3 września 1939 - Wielka Brytania i Francja formalnie przystępują do wojny, jednak nie
rozpoczynają działań militarnych;
 17 września 1939 - Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich przystępuje do wojny,
atakujÄ…c PolskÄ™ od wschodu;
 30 listopada 1939 - atak ZSRR na FinlandiÄ™ - poczÄ…tek tzw. 'wojny zimowej' (Finlandia
zachowuje niepodległość)
1940
 9 kwietnia 1940 - Niemcy atakują Danię i Norwegię; Dania zostaje zajęta w ciągu jednego
dnia; Norwegia broni się przez trzy miesiące, Niemcy wspomagani są przez norweskich faszystów z
Vidkunem Quislingiem na czele;
 maj 1940 - atak Niemców na kraje Beneluxu i Francję
 czerwiec 1940 - Włochy przyłączają się do wojny i atakują Francję;
 czerwiec 1940 - Niemcy zajmują Paryż;
 czerwiec 1940 - Francja podpisuje zawieszenie broni z Niemcami (lasek Compiegne) -
utworzenie państwa Vichy (z marszałkiem Petain'e na czele), reszta ziem okupowana przez
Niemców;
 czerwiec-lipiec 1940 - podporządkowanie przez ZSRR krajów nadbałtyckich;
 lipiec  marynarka brytyjska niszczy flotÄ™ francusksÄ… w bazie Mers el-Kebir w Algierii
(operacja Catapult).
 wrzesień armia włoska z terenu Libii atakuje na Egipt.
 wrześnień  nieudany atak sił brytyjskich i Wolnej Francji na Dakar w Senegalu (operacja
Menace)
 lipiec-wrzesień 1940 - wojna o Anglię - naloty niemieckie na terytorium Wielkiej Brytanii;
 wrześnień 1940 - podpisanie 'paktu trzech' - Niemiec, Włoch i Japonii;
1941
 marzec ustawa Kongresu amerykańskiego 'Ledn & Lease Act
początek ofensywy niemieckiej w Afryce - Afrikakorpus pod dowództwem gen. Erwina Rommla;
 Niemcy atakują Jugosławię i Grecję; podział Jugosławii - powstaje Niezależne Państwo
Chorwackie, Słowenia i Serbia wcielone do Niemiec, Macedonia do Bułgarii, Czarnogóra do
Włoch, tzw. trójkąt Baranya do Włoch
 maj kapitulacja Grecji;
 22 czerwca 1941 - atak niemiecki na ZSRR - 'Plan Barbarossa' - uderzenie w trzech
kierunkach: na Leningrad, na Moskwę i na Kijów;

 listopad 1941 - zatrzymanie ofensywy niemieckiej pod MoskwÄ…;
 6 grudnia 1941 - kontrofensywa i odrzucenie wojsk niemieckich przez siły radzieckie
dowodzone przez gen. Żukowa;
21. Zmiana sytuacji politycznej po 1941
 Od 1941 do koalicji przyłączyły się Stany Zjednoczone Ameryki Północnej i ZSRR (w
latach 1939-1941 pozostawał w sojuszu politycznym i gospodarczym z III Rzeszą). Zmieniło to
układ sił. Rosja stała się jednym z graczy  rozdających karty
 14 lipca 1941 - podpisanie Karty Atlantyckiej przez Churchilla i Roosevelta -
dokumentu obejmującego cele wojenne państw alianckich i zasady powojennego ładu; na pokładzie
okrętu HMS Prince of Wales, Za jej najważniejsze cele uznano prawo wszystkich narodów do
posiadania własnych rządów i własnego niepodległego państwa, do rozwoju gospodarczego i życia
w pokoju po pokonaniu tyranii faszystowskiej. Zdecydowanie eksponowała zasadę pokojowego
rozstrzygania sporów międzynarodowych, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa
międzynarodowego, wyrażała nadzieję na ustanowienie po ostatecznym zniszczeniu "tyranii
nazistowskiej" trwałego pokoju, wspominała o potrzebie zaprowadzenia w przyszłości "stałego
systemu bezpieczeństwa na szerszą skalę" oraz o potrzebie zmniejszenia zbrojeń.
 Styczeń 1942 Deklaracja Stanów Zjednoczonych
(Deklaracja waszyngtońska) - deklaracja podpisana 1 stycznia 1942 roku przez przedstawicieli 26
państw (w tym Polski) w Waszyngtonie; była następnym po Karcie Atlantyckiej dokumentem
poprzedzającym utworzenie ONZ; zobowiązywała się do walki z państwami faszystowskimi i
niezawierania z nimi odrębnego pokoju, oraz głosiła że państwa te użyją wszystkich sił oraz
potencjału gospodarczego i politycznego w walce z hitleryzmem. Deklaracja była pierwszym
oficjalnym dokumentem, w którym pojawiło się zaproponowane przez Franklina D. Roosevelta
określenie Narody Zjednoczone
22. Konferencje Wielkiej Trójki
- TEHERAN- 1943 - spotkanie prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera
Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i przywódcy ZSRR Józefa Stalina.
Była to pierwsza z trzech  poświęconych walce z hitlerowską III Rzeszą
Zapowiadała utworzenia drugiego frontu w Normandii w maju 1944 roku,
udzielenia pomocy oddziałom Tito w Jugosławii
Ustalono nowÄ… granicÄ™ wschodniÄ… Polski i ZSRR na tak zwanej linii Curzona.
Stalin zażądał dodatkowo wydzielenia sowieckiej strefy wpływów w Europie wschodniej i krajach
nadbałtyckich. Dokonano podziału krajów Europy na alianckie strefy operacyjne - na mocy
międzyalianckich uzgodnień Polska znalazła się w strefie operacyjnej Armii Czerwonej.
Ustalono, iż Niemcy zostaną podzielone na strefy okupacyjne, zaś radziecka strefa okupacyjna
Niemiec przylegać będzie do Polski, przez którą przebiegały linie komunikacyjne do tej strefy, co
de facto przesądzało losy Polski. Ze względu na odbywające się jesienią 1944 roku w USA wybory
prezydenckie na prośbę prezydenta Roosevelta liczącego na głosy Polonii amerykańskiej utajniono
postanowienia wielkiej trójki w kwestii polskiej.
JAA
TA- 1945- zwana także krymską  spotkanie przywódców Wielkiej Trójki przywódca ZSRR
Józef Stalin, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill oraz prezydent USA Franklin
Delano Roosevelt.
Na konferencji rozstrzygnięto sprawę Niemiec: siły każdego z trzech mocarstw łącznie z Francją
będą okupowały wyznaczone na konferencji 4 strefy Niemiec
Obciążono Niemcy reparacjami wojennymi.
Związek Radziecki otrzymał "zwierzchnictwo" nad Polską i jedną trzecią Niemiec
Podjęto decyzje o przesiedleniu Niemców z Polski, Węgier, Czechosłowacji).
Polska utraciła Kresy Wschodnie na rzecz Związku Radzieckiego.
PrzystÄ…pienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie.
Ustalono rekompensatÄ™ dla Polski w postaci dotychczasowych ziem niemieckich: Pomorza
Zachodniego, Prus Wschodnich i ÅšlÄ…ska.
Mocarstwa zgodziły się na utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej urzędującego w
Warszawie, który zobowiązany został do przeprowadzenia wolnych, nieskrępowanych wyborów na
zasadzie powszechnego głosowania (wybory zostały sfałszowane).
Koncepcja powstania ONZ.
POCZDAM- lipiec 1945- spotkanie wielkiej trójki. W spotkaniu wzięli udział przywódca
Związku Radzieckiego Józef Stalin oraz prezydent USA Harry Truman, premier Wielkiej
Brytanii Winston Churchill, którego zastąpił od 28 lipca nowy premier tego państwa, Clement
Attlee.
Celem konferencji było ustalenie: trybu likwidacji skutków II wojny światowej, losów Niemiec,
opracowanie traktatów pokojowych i zasad organizacji powojennego świata.
Odpowiedzialnością za II wojnę światową obarczone zostały Niemcy hitlerowskie
demilitaryzacja, denazyfikacja, demokratyzacja, decentralizacja oraz dekartelizacja Niemiec
odszkodowania dla państw poszkodowanych, wypłacane przez Niemcy
15% reparacji wojennych przyznanych ZSRR miała otrzymać Polska
Konferencja poczdamska ustaliła ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich (tzw. proces norymberski),
przyjęła radziecki program w kwestiach wschodniej granicy Niemiec.
23. Wojna 1941-1945
1941
  Bułgaria, Jugosławia przystępuje do paktu trzech.
 Ogłoszenie niepodległości przez Chorwację.
 Kapitulacja wojsk greckich na Krecie.
 22.06. Rozpoczęcie planu "Barbarossa" czyli ataku Niemiec (wraz z sojuszniczymi
RumuniÄ… i WÅ‚ochami) na ZwiÄ…zek Radziecki. Armia Czerwona nieprzygotowana do obrony cofa
się na całej linii frontu. Początek oblężenia cytadeli w Brześciu Litewskim (Niemcy zdobywają
twierdzę dopiero po tygodniu ciężkich walk).
 Do wojny ze Związkiem Radzieckim przystępuje Słowacja (26 czerwca Finlandia, a 27
czerwca Węgry).
 1.08 - na mocy dekretu Hitlera tereny dawnych województw: lwowskiego, tarnopolskiego,
stanisławowskiego i wołyńskiego, pod nazwą dystryktu galicyjskiego, weszły w skład Generalnego
Gubernatorstwa.
 Żukow odpycha Niemców z pod Moskwy
 Oddziały Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich lądują w oblężonym Tobruku.
 7.12 - Atak powietrzny Japończyków na amerykańską bazę morską w Pearl Harbor
 11.12- Niemcy wypowiadajÄ… wojnÄ™ USA
 1942
 Opanowanie przez Niemców Tobruku.
 22.07. rozpoczyna siÄ™ likwidacja getta warszawskiego.
 Operacja Torch  USA w Afryce, Dwight Eisenhower
 Rozpoczęcie ofensywy radzieckiej pod Stalingradem w ramach operacji "Uran". Była
to największa porażka rzeszy.
 1943
 Oświadczenie Ministra Propagandy Rzeszy Goebbelsa o rozpoczęciu przez Niemcy "wojny
totalnej".
 Niemieckie radiostacje nadały komunikat o odkryciu w lasach pod Katyniem masowych
grobów pomordowanych przez NKWD polskich oficerów.
 Śmierć dowódcy floty japońskiej admirała Isoroku Yamamoto zestrzelonego przez
amerykańskie myśliwce.
 Wybuch powstania w getcie warszawskim zorganizowanego przez Żydowską Organizację
BojowÄ….
 26.04. Zerwanie polsko-radzieckich stosunków dyplomatycznych, oskarżenie Rządu RP o
paktowanie z III RzeszÄ… przeciwko ZSRR
 05.06. Początek największej bitwy pancernej II wojny światowej w ramach operacji
"Zitadelle": bitwy pod Kurskiem stoczonej między niemieckimi:, a radzieckimi armiami
 Obalenie faszystowskich rządów, aresztowanie b. dyktatora B. Mussoliniego i przejęcie
władzy przez marsz. P. Badoglio, obalenie i aresztowanie Benito Mussoliniego. Jego następca
marszałek Pietro Badoglio sformował rząd bez faszystowskich ministrów.
 Rozpoczęcie konferencji w Teheranie; rozmowy T. Roosevelta, W. Churchilla i J. Stalina na
tematy m.in. drugiego frontu, powojennych losów III Rzeszy i podziału stref wpływów.
 1944
 4.01. Armia_Czerwona przekroczyła granicę polsko-radziecką z 1939 roku w okolicach
Sarn.
 17.01. Rozpoczęła się pierwsza bitwa o Monte Cassino.
 06.06. D-Day, rozpoczęcie największej w historii operacji desantowej (kryptonim
"Overlord") mającej na celu uchwycenie przyczółków na normandzkich plażach. Jako pierwsi
lÄ…dujÄ… jednostki bryt.
 . Rozpoczęcie szturmu oddziałów Armii Krajowej na Wilno.
 W ramach ogólnokrajowej akcji "Burza" rozpoczyna się największe, najdłuższe i
najtragiczniejsze w skutkach powstanie w Warszawie.
 wyzwolony Paryż.
 Ostatnia ofensywa Niemiecka w Ardenach
 2.10. Kapitulacja powstania warszawskiego.03.10.

 1945
 Początek konferencji w Jałcie na Krymie, w której biorą udział: J. Stalin, W. Churchill i D.
Roosevelt.
 30.04. W swoim bunkrze, w oblężonym Berlinie popełnia samobójstwo Adolf Hitler.
 2.05. Kapitulacja Berlina
 08.05. Podpisanie aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy w obecności przedstawicieli
ZSRR, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji.
 17.06. Początek konferencji w Poczdamie, w której biorą udział: J. Stalin, W. Churchill i H.
Truman.
 Atak atomowy na Hiroszimę i Nagasaki  jedyne w historii dwa przypadki użycia broni
atomowej do działań zbrojnych. Ataków dokonano w 1945 roku: 6 sierpnia w Hiroszimie, a 9
sierpnia w Nagasaki.
 24 .09 - Kapitulują ostatnie garnizony japońskie na Pacyfiku oraz na kontynencie.
24. Okupacja i kolaboracja
Kolaboracja pod okupacją niemiecką podczas II wojny światowej
Dla określenia współpracy zbiorowej z okupantem w okresie II wojny światowej używa się
współcześnie różnych pojęć, jak zdrada i quislingizm (podobne zakresy znaczeniowe),
KOLABOROWALI
Dania  od września 1943 na czele kolaboranckiej administracji stanęli sekretarze stanu całkowicie
zależni od okupacyjnych władz niemieckich.
Francja Vichy  po kapitulacji i dymisji prezydenta Francji Alberta Lebrun, udzieliło pełnych
peÅ‚nomocnictw marszaÅ‚kowi Philippowi Pétain. Nieokupowana strefa Francji kontynentalnej
została zajęta przez Wehrmacht w listopadzie 1942, przy zachowaniu francuskich struktur
państwowych.
Holandia  zachowano przedwojenną centralną administrację państwową powołano Radę
Państwową, składającą się z 12 komisarycznych radców państwowych, od 1 lutego 1942
przekształconą w tzw. "rząd narodowy" na czele z Vidkunem Quislingiem,
Włochy  po 1943 r. w północnej części kraju powstał kontrolowany przez Niemców rząd Włoskiej
Republiki Socjalnej,
Litwa, A
otwa i Estonia  od początku 1942 r. powołano kolaboranckie administracje  tzw.
zarzÄ…dy krajowe
NIEKOLABOROWALI
Protektorat Czech i Moraw  rządził ostatni przedwojenny prezydent Czechosłowacji  Emil
Hacha i rzÄ…d.
Belgia  zachowano przedwojenną centralną administrację państwową
Węgry  od 1944 r. istniał rząd narodowy
Bułgaria, Rumunia  po 1944 r. powstały emigracyjne tzw. Rządy Jedności i Rumuński Rząd
Narodowy na terytorium Niemiec,
Grecja  powstał tzw. "rząd narodowy" greckich generałów, dysponujący własną administracją i
policją, bataliony bezpieczeństwa pod komendą gen. Dertilisa,
Państwo Słowackie  w wyniku działania słowackich separatystów powstało państewko
satelickie na czele z ks. dr. Jozefem Tiso, dysponujące własną administracją, policją i siłami
zbrojnymi,
Niezależne Państwo Chorwackie (NDH)  w wyniku działania chorwackich separatystów
powstało państewko satelickie na czele z Ante Paveliciem, posiadające własną administrację,
policję i siły zbrojne,
Generalne Gubernatorstwo  wprowadzono władze wyłącznie niemieckie (z wyjątkiem polskiej
policji zwanej "granatową", która była jednak całkowicie podporządkowana Niemcom
25. Holokaust
 Partia nazistowska i jej przywódca Adolf Hitler po dojściu do władzy w 1933 rozpoczęli
realizację programu rasistowskiego i antysemickiego, przewidującego izolację ludności żydowskiej
i stopniowe pozbawienie jej wszelkich praw obywatelskich oraz cywilnych. Wspierano także
emigrację Żydów z Niemiec. Główną podstawą prawną dyskryminujących posunięć były
ustawy norymberskie z 1935 roku.
 Początkowo władze niemieckie rozważały wysiedlenie europejskich Żydów
 Polityka masowej zagłady, rozpętana już w połowie 1941, trwała ok. 40 miesięcy. Liczba
żydowskich ofiar Holocaustu jest szacowana na prawie 6 milionów[1], choć dokładna liczba nie jest
znana
 Obozy pracy, koncentracyjne, komory gazowe, eksperymenty pseudomedyczne
 ZBRODNIE WOJENNE
 1940 Katyń- polscy oficerowie
 Masakra w Dachau  masakra (zbrodnia wojenna) na żołnierzach SS jaka miała miejsce w
dniu wyzwolenia obozu, dokonana przez amerykańskich żołnierzy i oswobodzonych więz
niów. W
jej wyniku zamordowano 560 "esesmanów
 Działalność UPA (Wołyń)
 Masakry więzienne NKWD 1941 - masowe zbrodnie dokonane przez funkcjonariuszy
NKWD na więz
niach politycznych.
 Zsyłki, przesiedlenia, tortury
26. Bilans II WÅš
 Na mocy układu podpisanego na tej że konferencji Niemcy miały poddać się
demilitaryzacji, denazyfikacji, demokratyzacji oraz decentralizacji gospodarki.
 Dwubiegunowy podział świata. Całkowity rozpad systemu kolonialnego i powstanie
państw tzw. Trzeciego Świata. Zasadniczym zmianom uległa polityczna mapa świata. Przy poparciu
Związku Radzieckiego siły lewicy społecznej przejęły władzę w Polsce, Czechosłowacji, Rumunii
,Bułgarii, Jugosławii, Albanii, na Węgrzech , w Wietnamie, Korei północnej i Chinach, tworząc
blok komunistyczny.
 Zginęło lub zaginęło 55 mln ludzi
 Jednym z największym wynalazków II wojny światowej była zupełnie nowa broń:
niemieckie rakiety, wynalazkiem stał się radar,
 Jednak największym wynalazkiem II wojny światowej było wyprodukowanie przez
amerykanów broni masowego rażenia (bomba atomowa), której skutki było widać po zrzuceniu jej
na dwa japońskie miasta.
 System z Bretton Woods  system walutowy, który stworzył podstawy relacji
międzynarodowych w sferze zarządzania systemami monetarnymi. Był pierwszym w pełni
negocjowalnym systemem monetarnym kierowanym przez rządy państw. liberalny system, który
polegałby na zasadach wolnorynkowych, z minimalną liczbą barier dla prywatnych
przepływów kapitału.
 Bank Światowy (ang.: World Bank) rozpoczął działalność jako efekt postanowień
konferencji w Bretton Woods z lipca 1944 roku. Główną przesłanką dla jego stworzenia była
przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową krajów Europy i Japonii.
Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Obecnie zrzesza on
187 krajów członkowskich. Siedzibą Banku Światowego jest Waszyngton.
 Międzynarodowy Fundusz Walutowy, MFW  międzynarodowa organizacja w ramach
ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy
finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania
reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących. 1944 roku konferencji w Bretton Woods.
27. Nowa mapa polityczna
- Po II wojnie światowej w wyniku porozumień 3 mocarstw: USA, Anglii i ZSRR na konferencji w
Jałcie, powstał w Europie nowy układ geograficzny i polityczny. Europa została podzielona na 2
strefy. Strefa obejmująca Polskę, Czechosłowację, Węgry, Rumunię, Bułgarię, Jugosławię to strefa
tzw. wschodnia, gdzie podobnie jak w okupowanym przez ZSRR częściach Niemiec, Austrii i
Berlina warunki dyktowała Moskwa. Druga strefa  zachodnia, to okupowane przez USA,
Francję, Anglię części Niemiec, Austrii i Berlina oraz pozostałe państwa o ustroju demokratycznym
i gospodarce rynkowej. Symbolem podziału kontynentu na dwa obozy polityczno-gospodarcze
była  żelazna kurtyna i jest to potoczna nazwa granicy strefy wpływów ZSRR w Europie.
Materializacją żelaznej kurtyny stał się wybudowany w 1961 mur berliński.
Na podstawie traktatu pokojowego z Finlandią z 1940, w skład ZSRR wszedł Przesmyk Karelski.
W wyniku tych terytorialnych zmian Związek Radziecki uzyskał wspólną granicę, długości ok. 200
km, z Norwegią. W 1940 do Związku Radzieckiego przyłączyły się Litwa, A
otwa i Estonia, tworzÄ…c
trzy nadbałtyckie republiki związkowe, Prus Wschodnich z miastem Królewiec, zachodnia
Ukraina, zachodnia Białoruś, Ruś Podkarpacka, Bukowina, Besarabia, a na Dalekim Wschodzie
południowy Sachalin i Wyspy Kurylskie, Tuwińska Republika Ludowa, Armeńska SRR,
Azerbejdżańska SRR, Białoruska SRR, Estońska SRR, Gruzińska SRR, Kazachska SRR,
Kirgiska SRR, Litewska SRR, A
otewska SRR, Mołdawska SRR, Rosyjska FSRR, Tadżycka
SRR, Turkmeńska SRR, Ukraińska SRR i Uzbecka SRR. (zwiększenie zasięgu ZSRR)
Pokonane w wojnie Niemcy podzielono na 4 strefy okupacyjne (na mocy umowy poczdamskiej z
1945) między USA, Francję, Wielką Brytanię i Związek Radziecki. Każda ze stref podzielona
została na tzw. kraje, które miały własne parlamenty i rządy.
Na cztery sektory podzielony został także Berlin.
1947 powstała tzw. Bizonia (Dwustrefa) z połączenia z amerykańskiej i brytyjskiej strefy, 1949 po
przyłączeniu do Bizonii Francji powstała Trizonia. W 1949 ze stref mocarstw zachodnich
utworzono RepublikÄ™ FederalnÄ… Niemiec (RFN). \
Ustalona jeszcze w Jałcie wschodnia granica polsko-radziecka, odpowiadająca w zasadzie tzw.
linii Curzona, została następnie wytyczona w 1945.
Francji zwrócono okupowaną w czasie wojny Alzację i Lotaryngię,
Czechosłowacji  zachodnie tereny Czech,
a Belgii  niewielki obszar Eupen Malmedy.
W 1947 zostały ustalone nowe granice Włoch, Węgier, Rumunii, Bułgarii oraz Finlandii.
Austria była po wojnie okupowana przez wojska 4 mocarstw, a Wiedeń  podobnie jak Berlin 
podzielono na 4 sektory.
28. Zimna wojna
 Kominform - Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych W
odpowiedzi na Plan Marschalla
 Taktyka salami - określenie trzyetapowej praktyki eliminowania przedstawicielstwa partii
demokratycznych oraz przejęcia władzy przez komunistów w państwach wyzwolonych podczas II
wojny światowej przez ZSRR, w stylu "krok po kroku, plasterek po plasterku". Definicja
stalinowskiego planu zostaÅ‚a okreÅ›lona przez wÄ™gierskiego komunistÄ™ Mátyása Rákosiego.
1. Stworzenie niby demokratycznej partii
2.Represje wobec demokratów, zwalczanie przeciwników
3.Objęcie i utrzymanie władzy za wszelką cenę, fałszowanie wyborów, terorr itp.
 Proces pokazowy - stosowana w państwach totalitarnych metoda publicznego
inkryminowania całych grup społecznych lub politycznych poprzez wytaczanie publicznego
procesu z oskarżenia sfingowanego (komunistyczne procesy pokazowe). Np. proces 16
przywódców podziemia Polskiego w Moskwie. Procesy moskiewskie (Stalin morduje strych
bolszewików) , procesy duchownych. Cel- kompromitacja.
 Odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne  termin propagandy PRL, z inicjatywy
Bolesława Bieruta podjęto uchwałę O odchyleniu prawicowym i nacjonalistycznym w
kierownictwie partii, wymierzoną przede wszystkim przeciw ówczesnemu I sekretarzowi PPR
Władysławowi Gomułce. Termin ten miał określać i piętnować brak zaangażowania w budowę
komunizmu w Polsce,  reakcjonizm i  zdradÄ™ idei klasy robotniczej oraz sprzeciw wobec idei
internacjonalizmu (przede wszystkim działalności Kominformu).
 Tito- wykluczenie z Kominformu, komunizm ale w innym stylu, Ruch Państw
Zaangażowanych,
 Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)  organizacja międzynarodowa krajów
bloku wschodniego koordynująca procesy ich integracji gospodarczej. Miało wspierać planowany
rozwój gospodarki narodowej, przyspieszanie postępu technicznego, podniesienie poziomu
industrializacji, wzrost wydajności pracy i zwiększenie dobrobytu państw członkowskich. Działała
w okresie od 25 stycznia 1949 do 28 czerwca 1991.
29. Polityka Trumana
 zakończenie drugiej wojny światowej, początek "zimnej wojny", utworzenie ONZ, a także
część wojny koreańskiej. Jest jedynym w historii prezydentem Stanów Zjednoczonych, który wydał
rozkaz użycia broni jądrowej (atak atomowy na Hiroszimę i Nagasaki).
 doktryny Trumana, która popierała państwa przeciwstawiające się dominacj ZSRR. Stało
się to formalną przyczyną tzw. "zimnej wojny". Doktryna głosiła, że USA powinny pomagać
narodom, które przeciwstawiają się presji ZSRR
 Doktryna powstrzymywania miała na celu powstrzymywanie wzrostu wpływów ZSRR, a
póz
niej również Chin, przez niedopuszczenie do ekspansji komunizmu na świecie.
 Plan Marshalla plan USA mający służyć odbudowie gospodarek krajów Europy zachodniej
po II wojnie światowej, obejmujący pomoc w postaci surowców mineralnych, produktów
żywnościowych, kredytów i dóbr inwestycyjnych. 1947
 Żelazna kurtyna  określenie porządku pojałtańskiego, które spopularyzował Winston
Churchill 5 marca 1946 roku, podczas historycznego przemówienia w amerykańskim mieście
Fulton.
30. Tendencje zjednoczeniowe na Zachodzie.
 NATO- Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego- polityczno-wojskowa powstała 24
sierpnia 1949 na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego.
Początkowym celem istnienia NATO była obrona militarna przed atakiem ze strony Związku
Radzieckiego i jego satelitów, z czasem jednak organizacja stała sie elementem utrzymania
równowagi strategicznej między Wschodem i Zachodem. Po rozpadzie Układu Warszawskiego
pełni rolę stabilizacyjną podejmując działania zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów
regionalnych.
 EWWiS- Europejska Wspólnota Węgla i Stali  funkcjonująca w latach 1952-2002
międzynarodowa organizacja gospodarcza, której powstanie zapoczątkowało integrację
gospodarczÄ… Europy. Obecnie jej kompetencje posiada Unia Europejska.
 EURATOM- Europejska Wspólnota Energii Atomowej jedna z trzech Wspólnot
Europejskich, powstała na mocy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r. Jest obecnie wspólnyma
instytucjÄ… Unii Europejskiej.
 EWG- organizacja międzynarodowa będąca podstawą współpracy w ramach Unii
Europejskiej, tworząca wraz z Europejską Wspólnotą Energii Atomowej (EURATOM) pierwszy
filar Unii Europejskiej. Do 1 listopada 1993 r. nosiła nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
(EWG). Od 2009 Wspólnota Europejska.
 RADA EUROPY- międzynarodowa organizacja rządowa skupiająca prawie wszystkie
państwa Europy oraz kilka państw spoza tego kontynentu takich jak . Jej głównym celem jest
 osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i
zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny .
Realizując tak określony cel organizacja ta zajmuje się przede wszystkim promocją i ochroną
praw człowieka, demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.
Powstała 5 maja 1949 roku w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję,
HolandiÄ™, IrlandiÄ™, Luksemburg, NorwegiÄ™, SzwecjÄ™, WielkÄ… BrytaniÄ™ i WÅ‚ochy) Traktatu
Londyńskiego.
 RUCH PAC
ST NIEZAANGAŻOWANYCH - ruch, który skupia ponad 100 państw nie
wiążących się z żadnym z istniejących bloków politycznych. Inicjatywa tego typu ruchu wynika z
koncepcji Mahatmy Gandhiego. W czasie zimnej wojny państwa te szukały pośredniej drogi
między blokiem komunistycznym a blokiem państw związanych z NATO. Nehru, Naaser, Tito...
31. Imperia Kolonialne
 Po II wojnie światowej tylko cztery państwa na kontynencie Afrykańskim były niepodległe:
Etiopia (Abisynia), Egipt, Liberia i Związek Południowej Afryki. Cała reszta Afryki znajdowała się
pod panowaniem kolonialnym mocarstw europejskich
 Kluczowe znaczenie dla procesu dekolonizacji Afryki miała Karta Atlantycka z 14
sierpnia 1941 roku. W jednym z punktów zawierała ona deklarację o prawie narodów do
samostanowienia.
 Kolonizacja brytyjska W XIX wieku ekspansja brytyjska była skupiona na terenach Azji i
Afryki. Jednym z najważniejszych celów polityki Wielkiej Brytanii stało się zdobycie kontroli nad
bardzo bogatymi terenami Chin.
 Wydarzeniem decydującym o losach Chin była tzw. wojna opiumowa.( Wybuchła ona po
tym jak cesarz Tag-Kuang zakazał importu tego narkotyku. Sprowokowało to Brytyjczyków, którzy
na handlu opium zarabiali bardzo duże pieniądze. Rząd brytyjski postanowił więc zainterweniować.
Wojna trwała od 1839 do 1842 roku. )
 W latach pięćdziesiątych w Chinach wybuchło powstanie tajpingów, które jeszcze
bardziej osłabiło państwo. Pod koniec XIX wieku doprowadziło to do podziału formalnie
suwerennych Chin na strefy wpływów kontrolowane przez mocarstwa europejskie i Japonię.
 Kolejnym terenem azjatyckim pod kontrolą brytyjską były Indie. W 1851 roku wybuchło
powstanie Sipajów (żołnierzy hinduskich w służbie brytyjskiej). Zostało ono stłumione przez
wojska Wielkiej Brytanii w 1858 roku. W wyniku tego odebrano Kompanii
Wschodnioindyjskiej władzę nad Indiami. Powołano tam wicekróla, który rządził większością
Indii. Na pozostałych terenach panowali zależni od Brytyjczyków radżowie.
 Wielka Brytania kontynuowała także swoje podboje kolonialne na kontynencie
afrykańskim. Po tym jak w 1869 roku uruchomiono kanał sueski, Brytyjczycy przejęli kontrolę nad
Egiptem. W latach 1881-1885 wybuchło z tego powodu w Sudanie antybrytyjskie
muzułmańskie powstanie Mahdiego.
 Z kolei na południu Afryki Wielka Brytania postanowiła przejąć kontrolę nad
afrykanerskimi państwami stworzonymi przez holenderskich osadników (osadnicy zwani byli
Burami). Konflikt nazywany został wojną burską
Kolonizacja Francuska-
 Francja podobnie jak Wielka Brytania, próbowała zdobyć jak największe wpływy w
Chinach, co udało im się w roku 1860.
 Francji w tym czasie udało się także przejąć kontrolę nad Indochinami, czyli terenem
dzisiejszego Wietnamu, Laosu i Kambodży.
 Poza tym Francuzi skolonizowali lub podporządkowali sobie całą północno-zachodnią
Afrykę. Zresztą pod koniec XIX wieku ekspansja w Afryce północnej prawie doprowadziła Francję
do wojny z Wielką Brytanią, gdyż ich interesy starły się na ziemiach dzisiejszego Sudanu. Jednak
konfliktowi udało się zapobiec.
 I wojna indochińska  partyzancki konflikt zbrojny prowadzony w latach 1946-1954
pomiędzy Demokratyczną Republiką Wietnamu a Francją o wyzwolenie Wietnamu spod
kolonialnej administracji francuskiej.
Kolonizacja Portugalska- Od 1961 roku w kolonialnych posiadłościach Portugalii: Angoli,
Mozambiku, Gwinei-Bissau i na Wyspach Zielonego Przylądka trwała wojna
narodowowyzwoleńcza. Ostatecznie Gwinea-Bissau wywalczyła sobie niepodległość w 1973 roku,
zaś pozostałe kolonie portugalskie, w tym Wyspa Św. Tomasza i Książęca, uzyskały ją w roku
1975.
33. Rywalizacja sowiecko- amerykańska
 W polityce zagranicznej Chruszczow (1953-1964) balansował między ideą "pokojowego
współistnienia", a próbami uzyskania przewagi w zimnej wojnie z USA. Jedną z takich prób był
plan rozmieszczenia rakiet z Å‚adunkami nuklearnymi na Kubie; ostra reakcja USA i groz
ba
wybuchu wojny spowodowała wycofanie się Chruszczowa (kryzys kubański). Za jego czasów
powstał też mur berliński.
 Doktryna Eisenhowera (1953-1960) - doktryna polityki zagranicznej USA sformułowana
przez prezydenta Eisenhowera w 1957 roku. Określa stosunek do państw Bliskiego Wschodu:
pomoc dla tych państw, w tym także militarną. Stanom Zjednoczonym chodziło o zabezpieczenie
siÄ™ przed ewentualnÄ… agresjÄ… komunistycznÄ…
 Kryzys kubański (1961-1963)  stan zagrożenia konfliktem między dwoma
supermocarstwami dysponującymi bronią atomową - ZSRR i USA, który miał miejsce w 1962
roku na Kubie. Był spowodowany rozmieszczeniem przez ZSRR na Kubie pocisków balistycznych
średniego zasięgu bezpośrednio zagrażających terytorium USA. W odpowiedzi na zagrożenie
prezydent USA John F. Kennedy wprowadził kwarantannę morską Kuby (blokada transportu
środków bojowych) i zażądał wycofania rakiet. Konflikt został zażegnany, kiedy po żądaniu
prezydenta USA, przywódca radziecki Nikita Chruszczow paz
dziernika rozkazał zawrócić
statki oraz wyraził zgodę na demontaż wyrzutni rakietowych, w zamian za gwarancje
nieagresji USA na Kubę, a także wycofania rakiet amerykańskich z Turcji.
 XX Zjazd Komunistycznej Partii ZwiÄ…zku Radzieckiego  pierwszy zjazd partii po
śmierci Stalina, który odbył się w dniach 14 25 lutego 1956. Poprzedni, XIX zjazd miał miejsce w
1952, podczas którego nastąpiła zmiana nazwy partii . Chruszczow wygłosił referta o Kulcie
jednosti i jego następstwach. Destalinizacja. Lekka odwilż.
33. Blok sowiecki za Chruszczowa
- Układ Warszawski (Układ o Przyjaz
ni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej- sojusz polityczno-
wojskowy państw bloku wschodniego z dominującą rolą ZSRR. Powstał w odpowiedzi na
militaryzację tzw. Niemiec Zachodnich i włączenie ich w strukturę NATO. Chruszczow.
Układ podpisano 14 maja 1955 w Warszawie.
 Poznański Czerwiec (Czerwiec  56)  pierwszy w PRL strajk generalny i demonstracje
uliczne. Krwawo stłumione przez wojsko i milicję. Przez propagandę PRL bagatelizowany jako
"wypadki czerwcowe" lub przemilczany. Potem był Gomułka, i jednoroczna odwilż.
 Powstanie węgierskie 1956 zostało ostatecznie stłumione przez zbrojną interwencję Armii
Radzieckiej. Było ono próbą narodu węgierskiego zdobycia wolności i uwolnienia się spod
sowieckiej dominacji. Oraz walka z dyktaturą i reżimem Rakoziego. Szefem rządu miał był Imre
Nagye , został zamorowany.
34. Wietnam 1965- 1973/5
 Wojna wietnamska (zwana też drugą wojną indochińską, a w Wietnamie wojną
amerykańską)  =. W konflikt zaangażowane były z jednej strony komunistyczna Demokratyczna
Republika Wietnamu (Wietnam Północny, wspierany przez inne kraje komunistyczne, gł.
ZwiÄ…zek Radziecki oraz Chiny) oraz z drugiej strony Republika Wietnamu wraz ze wspierajÄ…ca
ją międzynarodowa koalicją obejmująca Stany Zjednoczone i ich sojuszników
 dążenie Ho Chi Mina (prezydent DRW ) do złączenia Indochin w jedno państwowe
(Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego)
 podział Wietnamu w 1954
 obawy USA przed rozprzestrzenianiem siÄ™ komunizmu w Azji
 Kennedy  inicjator wojny
 w 1957 w wietaniem prezydentem został Ngo Dimh Diem, USA mu pomagało.
 SKUTKI
 zwycięstwo komunizmu w Wietnamie, Losie, Kambodży
 spadek prestiżu USA, ruchu hipisowskie
 zerwanie stosunków dyplomatycznych z Wietnamem
Walki toczyły się na terytorium Wietnamu Południowego.
35. Nixon i Kissinger
- Nixon (1969-1974) był jedną z bardziej kontrowersyjnych postaci amerykańskiej sceny
politycznej. Zapoczątkował politykę "odprężenia" w stosunkach Wschód-Zachód. W opinii wielu
ekspertów pozwoliło to zebrać się osłabionym (m.in. po wojnie w Wietnamie) Stanom
Zjednoczonym i zachwiać potęgą bloku wschodniego, bez czego jego póz
niejszy upadek, jeżeli nie
niemożliwy, byłby znacznie trudniejszy i bardziej niebezpieczny.
Nixon ponosi jednak również bezpośrednią odpowiedzialność za aferę Watergate, która przez
długi czas paraliżowała amerykańskie życie publiczne i wyrządziła mu ogromne szkody. To było
bezpośrednim powodem ustąpienia Nixona z fotela prezydenta.
 Odprężenie polegało na normalizacji stosunków z ChRL, poprzez nawiązanie oficjalnych
kontaktów, pomoc dla Chin, aby uczynić z nich kraj przyjaz
nie neutralny. Nixon liczył, że dobre
układy z Chinami okażą się pomocne m.in. przy próbie rozwiązania konfliktu w Wietnamie.
 Równocześnie trwało ocieplenie na linii Waszyngton-Moskwa oraz
 wycofywanie się z Wietnamu. W tych dziedzinach Nixon odniósł pełen sukces.
 wsparciu puczu Augusto Pinocheta w Chile 11 września 1973 czy tajnym bombardowaniu
Kambodży. Ostatecznie te działania raczej zaszkodziły Stanom Zjednoczonym, gdyż znacznie
zmniejszyły zaufanie i sympatię, jakim inne kraje darzyły USA.
 SALT I pierwszy z układów o ograniczeniu zbrojeń strategicznych 1972 roku między
USA, a ZSRR roku podczas wizyty prezydenta USA Richarda Nixona w Moskwie. Dotyczył
redukcji systemów obrony przeciwrakietowej  ograniczono liczbę wyrzutni rakietowych do stu a
do sześciu liczbę stacji radiolokacyjnych. SALT I był przełomem w stosunkach USA  ZSRR.
 Kissinger- W latach 60. specjalny doradca ds. bezpieczeństwa narodowego prezydentów
Johna F. Kennedy ego, a następnie Lyndona B. Johnsona i współpracownik w tym zakresie Nelsona
Rockefellera. W latach 1969-1974 Dyrektor Rady Bezpieczeństwa Narodowego. 1973-1977
sekretarz stanu  najpierw w administracji Richarda Nixona, a póz
niej Geralda Forda.
 Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - dokument
podpisany przez 35 szefów państw i rządów na zakończenie obrad Konferencji Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie w 1975 roku. Był to pierwszy przypadek w czasie zimnej wojny, gdy na
tak wysokim szczeblu państwa obu bloków zdecydowały się przyjąć wspólne zasady
postępowania w stosunkach międzynarodowych
 Afera Watergate- Przyczyną afery były nielegalne działania administracji Nixona
skierowane przeciwko jego przeciwnikom politycznym. Działania te rozpoczęły się na kilka lat
przed wyborami w 1972 r. Doprowadziły do jego dymisji.
36. Breżniew
 Doktryna Breżniewa (1964-1982- zmarł śmiercią naturalną, na zawał) (zwana jest
także doktryną "ograniczonej suwerenności") - przyjęta w 1968 roku doktryna radziecka
stwierdzająca, że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państw
członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej (w praktyce ZSRR). INTERWANCJE
UW. Tłumaczono zatem że interwencja w państwie bloku dążącym do secesji nie jest agresją lecz
samoobronÄ… przed ingerencjÄ… wrogiej ideologii.
 Operacja Dunaj  kryptonim, jaki nadano interwencji członków Układu Warszawskiego w
Czechosłowacji, rozpoczętej 20 sierpnia 1968 roku o godz. 23:00. Uważana jest za największą
operacjÄ™ wojskowÄ… w historii powojennej Europy.
Państwa Układu Warszawskiego dokonały inwazji na Czechosłowacką Republikę Socjalistyczną w
celu zatrzymania politycznych reform liberalizacji Praskiej wiosny kierowanej przez Alexandra
Dub%0Å„eka. Komunizm z ludzkÄ… twarzÄ….
 SALT II druga runda rokowań w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych między
USA a ZSRR, zakończona podpisaniem traktatu ustalającego limity ilościowe i jakościowe
systemów broni strategicznej. 1979- J Carter i Breżniew
 Interwencja w Afganistanie 1979- W 1979 roku rozpoczÄ…Å‚ interwencjÄ™ w Afganistanie.
Spowodowała ona powstanie antykomunistycznej partyzantki, doprowadziła do przebudzenia
islamskiego i narodowego w wielu republikach radzieckich oraz była ostatecznie jedną z przyczyn
upadku ZSRR. Sponsorowanie proradzieckich reżimów (Wietnam, Kuba) oraz partii
komunistycznych i ruchów lewicowych na całym świecie stało się wielkim obciążeniem dla
słabnącej i nieefektywnej państwowej gospodarki planowej.
 Jednocześnie pogorszył stosunki z ChRL, co doprowadziło do krótkotrwałych starć
zbrojnych. Szczyt rozłamu przypadł na marzec 1969 roku, kiedy doszło do granicznego zatargu
na rzece Ussuri. W efekcie Mao dokonał zwrotu w chińskiej polityce zagranicznej i z pomocą
tzw. pingpongowej dyplomacji nawiązał stosunki z USA, czego wyrazem była w 1972 roku
wizyta Richarda Nixona w Chinach. Rozłam przyczynił się do przewartościowania doktryny
politycznej ChRL. O ile wcześniej budowała ona swoją tożsamość w relacji do ZSRR, to po
rozłamie i rewolucji kulturalnej zaczęła ją budować w odniesieniu do USA, które wcześniej
uznawano za kraj imperialistyczny i głównego wroga Chin. W 1979 roku Chiny potępiły
radziecką interwencję w Afganistanie, a rok póz
niej zbojkotowały igrzyska olimpijskie w
Moskwie.
 Jan Paweł II był przeciwny komizmowi, Dla ZSRR stanowił zagrożenie.
37. Carter  Brzeziński 1977-1980
 Carter- Prezydent USA w latach 1977 do 1981, a także międzynarodowy działacz
humanitarny i na rzecz praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla
 Carter jako prezydent podkreślał rolę jaką odgrywają prawa człowieka
 Administracja prezydenta Cartera wystąpiła m.in. z inicjatywą pokojową na Bliskim
Wschodzie, co doprowadziło do zawarcia porozumienia pokojowego między Egiptem a
Izraelem.
 To właśnie administracja Cartera  mimo wcześniejszych posunięć i inicjatyw
odprężeniowych  zainicjowała w końcowym okresie kadencji nową fazę wyścigu zbrojeń,
kontynuowanej potem konsekwentnie przez Ronalda Reagana. Niektórzy nawet twierdzą, iż to
właśnie Jimmy Carter, dzięki odświeżeniu polityki zagranicznej z jednej strony powrotem do
wyścigu, a z drugiej pokojowymi posunięciami wygrał zimną wojnę.
 Po inwazji sowieckiej na Afganistan w 1979 Carter zdecydował się na udzielenie daleko
idącej pomocy mudżahedinom afgańskim, co również było kontynuowane przez administrację
Reagana.
 Carter kontynuował zapoczątkowaną przez Richarda Nixona politykę normalizacji
stosunków z Pekinem.
38. Największe zwycięstwo Cartera- Camp Dawid
 Porozumienie Camp David zostało podpisane w1978 roku przez egipskiego prezydenta
Anwara Sadata i izraelskiego premiera Menachema Begina. Podpisanie porozumienia nastąpiło
po 12 dniach tajnych negocjacji prowadzonych w rządowym ośrodku wypoczynkowym Stanów
Zjednoczonych w Camp David. Dwa izraelsko-egipskie porozumienia zostały podpisane w Białym
Domu w obecności prezydenta Jimmy Cartera. Porozumienia doprowadziły do zawarcia w 1979
traktatu pokojowego pomiędzy Izraelem a Egiptem. Obaj otrzymali nagrodę Nobla.
 1948- powstanie Izraela
 Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-1949 jest nazywana przez Izraelczyków wojną o
niepodległość Była to pierwsza wojna państwa Izrael z jego arabskimi sąsiadami. Zapoczątkowała
ona długą serię wojen izraelsko-arabskich. Rozpoczęła się po Proklamacji Niepodległości Izraela
1948. Wojna zakończyła się do dnia 20 lipca 1949 podpisaniem odrębnych porozumień o
zawieszeniu broni. Lekko przesunięto granice na stronę Izraelitów.
 Egipt- Naaser- junta wojskowa, domagali się nacjonalizacji kanału sueskiego. Dokonali tego
siłą.
 Kryzys sueski - militarna agresja Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela na Egipt, która
rozpoczęła się w 1956.Agresja została poprzedzona decyzją Egiptu o nacjonalizacji Kanału
Sueskiego . Państwa te dla realizacji swoich celów posłużyły się Izraelem, którego statki handlowe
nie mogły korzystać z Kanału Sueskiego. (ostra krytyka ze strony USA i innych) Izrael miał także
własne wystarczające powody by wziąć udział w wojnie. Granice bez zmian, kanał zostaje
zracjonalizowany, spadek prestiżu Wb i Fr.
 Wojna sześciodniowa, 1967, trzecia wojna izraelsko-arabska, stoczona pomiędzy Izraelem
a Egiptem, Jordanią i Syrią w 1967 roku. W wojnę zaangażowały się także inne arabskie państwa.
Zdecydowane zwycięstwo Izraela, lepsze wojsko, przygotowanie, kobiety w armii.
W Egipcie Saadat, podobny kurs.
 OWP- Jaaser Arafat, zapowiedz
likwidacji Izraela, dla USA terroryści Państwa bloku
sowieckiego szkoliły ich terrorystów.
 Wojna Jom Kippur - wojna Izraela z koalicjÄ… Egiptu i Syrii w 1973 roku . Wojna
rozpoczęła się w dniu żydowskiego święta Jom Kippur, od zaskakującego uderzenia połączonych
sił Egiptu i Syrii. Najechały one Półwysep Synaj i Wzgórza Golan, które pozostawały w posiadaniu
Izraela od 1967 roku, od czasu wojny sześciodniowej. Pierwszy raz agresja arabów.
Bez zmian, zdrożała tylko ropa, kryzys w USA.
 1944 Breton Woods
 Ruhollah al-Musawi al-Chomeini,  szyicki przywódca duchowny i polityczny, ajatollah,
polityczny przywódca Iranu w latach 1979 1989., a następnie w zbrojne powstanie (rewolucja
irańska), które utorowało Chomeiniemu możliwość powrotu do kraju. Wracającego do ojczyzny
ajatollaha witało dziesięć milionów zwolenników, co stanowiło największą demonstrację w
trzytysiącletniej historii Persji i Iranu. 5 lutego 1979 r. proklamował on powstanie pierwszego rządu
islamskiego, realizujÄ…c koncepcjÄ™ demokracji religijnej.
 intifada- arabskie powstanie
39. Andropow i Czernienko, kontynuatorzy polityki Breżniewa
Andropow- dość liberalny, nijaki, sekretarz 1982-1984, Kilka miesięcy przed śmiercią w maju
1982 Andropow włączył się do gry o sukcesję rezygnując z funkcji szefa KGB i obejmując funkcję
sekretarza KC KPZR, przez co stał się pierwszym i jedynym szefem organów bezpieczeństwa,
który stanął na czele KPZR. W opinii wielu historyków to Andropow rozpoczął proces stopniowej
liberalizacji i odwilży w ZSRR,
- W polityce wewnętrznej Andropow znany z prób ograniczenia powszechnej korupcji i
alkoholizmu.
- W polityce zaś zagranicznej kontynuował wojnę w Afganistanie, ale próbował ocieplenia na linii
ZSRR-USA, co zostało odrzucone przez administrację Reagana (propozycję redukcji broni
strategicznej).
 Czernienko- 1984-1985- myślano że obejmie władze po Breżniewie, ale jednak na czele
stanął Andropow, Krótkie rządy Czernienki charakteryzowały się hamowaniem reform (choć
paradoksalnie Gorbaczow pozostał jego bliskim współpracownikiem). Opowiadał się też m.in. za
polityczną rehabilitacją Józefa Stalina, ale nie zdążył już tego przeprowadzić, zmarł bowiem w
marcu 1985, po równo 13 miesiącach rządów. Jego następcą został Gorbaczow, który, mimo
bliskiej z nim współpracy, był z przekonania reformistą i człowiekiem Andropowa
40. Michaił Gorbaczow (1985-1991), upadek komunizmu.
 Zainicjował politykę pieriestrojki (przebudowy) i głasnosti (jawności), których podstawą
było złagodzenie cenzury oraz ograniczona liberalizacja gospodarcza i polityczna. Największe
sukcesy odnotowano w polityce zagranicznej, osiągnął na Zachodzie popularność większą niż w
swoim kraju. Dzięki jego polityce możliwa stała się pokojowa rewolucja w państwach Europy
Åšrodkowej oraz zjednoczenie Niemiec.
 Gorbaczow wycofał także wojska z Afganistanu i poparł USA w operacji Pustynna Burza.
Gospodarka radziecka była jednak zbyt zniszczona, a reformy w tym zakresie zbyt nieśmiałe i z
każdym rokiem sytuacja w tej dziedzinie pogarszała się, co potęgowało niezadowolenie
mieszkańców ZSRR.
 W wyniku puczu moskiewskiego w sierpniu 1991 odsunięty na kilka dni od władzy na rzecz
wiceprezydenta Giennadija Janajewa. Mimo upadku puczu dawnej władzy nie odzyskał
 Reagan- stworzył kilka chwytliwych określeń; nazwał ZSRR imperium zła.
Podczas wizyty w Zachodnich Niemczech w 1987 roku przemawiał pod murem berlińskim (przed
Bramą Brandenburską). Wezwał wtedy przywódcę ZSRR Michaiła Gorbaczowa do zniszczenia
tego fizycznego symbolu żelaznej kurtyny, oddzielającej kraje kapitalistyczne od komunistycznych
słowami  Panie Gorbaczow, niech pan zburzy ten mur! "Mr. Gorbachev, tear down this wall!" 
 Na pewno ogromne znaczenie dla upadku ZSRR miało narzucenie przez prezydenta USA
tempa wyścigu zbrojeń, w tym zwłaszcza wprowadzenie do użytku nowych zaawansowanych
technologii i rozpoczęcie prac badawczo-konstrukcyjnych nad nowymi rodzajami broni.
(kontynuacja polityki Cartera)
41. Etapy rozpadu bloku sowieckiego
 U z
ródeł demokratycznych przemian 1989 leżały wcześniejsze zrywy wolnościowe w
krajach  demokracji ludowej . Miały one swój początek we wczesnych latach 50. XX w., a ich
charakter sięgał od demonstracji i strajków po wielotygodniowe zbrojne konflikty. Do najbardziej
znanych zrywów wolnościowych należały chronologicznie:
 Czerwiec 1953,
 Poznański Czerwiec 56,
 Powstanie węgierskie 1956,
 Praska wiosna,
 Marzec 1968,
 Grudzień 1970,
 Czerwiec 1976,
 Sierpień 1980.
.
Ważną zmianą w układzie sił Europie Wschodniej prowadzącą do Jesieni Ludów była rozpoczęta w
1985 r. w ZSRR pieriestrojka. Podczas jej trwania, wobec wciąż trwających w Polsce strajków i
niepokojów społecznych, w 1988 r. władze komunistyczne zgodziły się na rozmowy z
przedstawicielami (nielegalnej wówczas) opozycji w Polsce. Negocjacje prowadzono wiosną 1989
roku i są znane jako Rozmowy przy Okrągłym Stole. Ustalono tam m.in. termin pierwszych
częściowo wolnych wyborów na 4 czerwca tego roku. W ich wyniku totalną klęskę poniosła Polska
Zjednoczona Partia Robotnicza i jej satelickie stronnictwa (SD i ZSL), a praktycznie wszystkie
dostępne w wyniku częściowo tylko wolnej ordynacji wyborczej miejsca w Sejmie i Senacie
uzyskał związany z Lechem Wałęsą Komitet Obywatelski "Solidarność".
 Podobne wydarzenia miały miejsce na Węgrzech. 2 maja 1989 rozpoczęto likwidację
zasieków na granicy z Austrią, a rozmowy rządu z opozycją latem 1989 doprowadziły do zmiany
konstytucji tego kraju (paz
dziernik) i zmiany oficjalnej nazwy państwa na "Republika Węgier" (23
paz
dziernika).
 23 sierpnia 1989 dwa miliony mieszkańców Litwy, A
otwy i Estonii utworzyły w rocznicę
podpisania Paktu Ribbentrop-Mołotow tzw. bałtycki łańcuch w proteście przeciwko dominacji
sowieckiej.
 Równolegle, setki obywateli NRD codziennie uciekały do sąsiedniej RFN, Gdy 9 listopada
1989 otwarto przejścia graniczne w murze berlińskim zdecydowano, że mur powinien zostać
zdemontowany, przy czym większość pracy wykonały spontanicznie tysiące ludzi z obu części
miasta.
 Pod wpływem tych wydarzeń zmiany stały się faktem w pozostałych krajach bloku. 7
grudnia do rozmów z opozycją przystąpił rząd Bułgarii,
 w Czechosłowacji wyłoniono w wyniku "aksamitnej rewolucji" niezależny rząd.
 W Rumunii 22 grudnia obalono dyktaturÄ™ Nicolae Ceau_
escu, a samego satrapę wraz z żoną
po krótkim i dalekim od legalności "procesie sądowym"  skazano na śmierć niezwłocznie
rozstrzelano.
 Wkrótce potem podział Niemiec na NRD i RFN  za zgodą czterech państw, pomiędzy które
podzielono po wojnie strefy okupacyjne Niemiec wyrażoną na konferencji "dwa plus cztery" 12
stycznia 1990  przestał obowiązywać i 3 paz
dziernika 1990 dokonało się zjednoczenie
Niemiec.
 ZSRR upadł dopiero w 1991 r.,
 Najszybciej ze struktury państwa sowieckiego wyłamała się Litwa
W wyniku Jesieni Ludów ostatecznie zlikwidowano Układ Warszawski a wszystkie oddziały Armii
Radzieckiej zostały wycofane ze wszystkich dotąd satelickich wobec ZSRR państw. Wycofanie
tych wojsk łączyło się także z demontażem stacjonujących na terytoriach tych krajów wyrzutni
rakietowych pocisków z głowicami jądrowymi; operacja ta wydatnie zwiększyła poziom
bezpieczeństwa w Europie i w świecie.
Pośrednim skutkiem Jesieni Ludów był też rozpad Jugosławii, w której przez kilka lat trwały
krwawe wewnętrzne walki na tle etnicznym oraz pozostający w kontraście do doświadczeń
jugosłowiańskich bezkrwawy rozpad Czechosłowacji na Czechy i Słowację.
42. Przywódcy :
 Margaret Hilda Thatcher- brytyjska polityk, premier Wielkiej Brytanii w latach 1979
1990, chemiczka, prawniczka. Stanowczość w stosunku do strajkujących górników oraz do państw
komunistycznych spowodowała nadanie jej przydomku Żelaznej Damy (Iron Lady). Liberalną
politykę gospodarczą jej gabinetu ochrzczono mianem thatcheryzmu. Jeden z czołowych
"eurosceptyków", zwolenniczka ograniczonej integracji europejskiej. Była najdłużej
urzędującym brytyjskim premierem w XX w. Jest także jedyną kobietą, która kiedykolwiek w
Wielkiej Brytanii była wybrana na szefa partii rządzącej
 Ronald Wilson Reagan  40. prezydent USA (1981 1989) Jako przywódca USA udzielił
znaczącej pomocy "Solidarności" w walce o obalenie komunizmu w Polsce. Dwukrotnie  w latach
1980 i 1983 (wspólnie z Jurijem Andropowem) zdobył tytuł Człowieka Roku magazynu "Time".
Reaganomika Sporą część pierwszej kadencji Reagan poświęcił na poprawienie wydajności
amerykańskiej gospodarki, którą trapiło połączenie inflacji z recesją (tzw. stagflacja). Podejście
Reagana opierało się na zwiększaniu wydatków publicznych oraz zmniejszaniu podatków w celu
pobudzania inwestycji. Cała polityka gospodarcza Reagana, nazywana czasem reaganomiką
(reaganomics), bliska była stosowanemu w tym samym czasie w Zjednoczonym Królestwie
thatcheryzmowi.
 Winston Churchill  brytyjski polityk, mówca, strateg, pisarz i historyk, dwukrotny
premier Zjednoczonego Królestwa, laureat literackiej Nagrody Nobla, honorowy obywatel Stanów
Zjednoczonych. W 2002 r. w plebiscycie organizowanym przez BBC został uznany
najwybitniejszym Brytyjczykiem wszech czasów.
 Charles de Gaulle - francuski polityk i teoretyk wojskowości, w czasie II wojny światowej
stał na czele emigracyjnego rządu Francji, kontynuującego walkę z Niemcami hitlerowskimi. W
latach 1959 1969 był prezydentem Francji i twórcą nowej konstytucji ustanawiającej
półprezydencki system rządów. Przed II wojną światową był znany głównie jako propagator idei
masowego użycia broni pancernej. Autor prac poświęconych historii wojskowości oraz strategii.
Człowiek Roku 1958 według magazynu Time
 Konrad Hermann Josef Adenauer  polityk niemiecki i działacz partii chrześcijańsko-
demokratycznej, kanclerz RFN. Z zawodu prawnik. Był zwolennikiem zjednoczenia Niemiec,
chociaż w przeciwieństwie do socjaldemokratów, nad zjednoczenie kraju przedkładał integrację
europejską. Konsekwentnie nie uznawał NRD i polskiej granicy zachodniej na Odrze i Nysie
A
użyckiej.
 Erich Honecker - niemiecki polityk komunistyczny i I sekretarz Niemieckiej
Socjalistycznej Partii Jedności (SED). W latach 1971-89 przywódca NRD.
 Helmut Kohl  CDU 1969-1976 premier rzÄ…du Nadrenii-Palatynatu, 1982-1998 kanclerz
Republiki Federalnej Niemiec. Kształtował proces zjednoczenia Niemiec i znacząco wpłynął na
proces jednoczenia się Europy. Kontrowersje budzi z powodu złamania Ustawy o partiach w
związku z aferą łapówkarską w CDU.
 Willy Brandt polityk niemiecki, działacz socjaldemokratyczny, członek SPD i jej
przewodniczÄ…cy w latach 1964-1987, kanclerz RFN w latach 1969-1974, laureat pokojowej
Nagrody Nobla w 1971 roku, Człowiek Roku 1970 według magazynu Time.