PRACA ORYGINALNA ISSN 1643 0956
Małgorzata Dąbkowska
Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Katedra i Klinika Psychiatrii w Bydgoszczy
Ocena nastroju kobiet
 ofiar przemocy domowej
Mood assessment in women  victims of domestic violence
STRESZCZENIE wały kobiety w wyniku przemocy, były z
ródłem de-
presji. Głębsze obniżenie nastroju stwierdzono
Celem badania była ocena wpływu traumatycznych
u kobiet powyżej 30 rż.
przeżyć na zdrowie psychiczne kobiet, które dozna-
wały niekiedy przez wiele lat przemocy w domu, oraz
Słowa kluczowe: przemoc domowa, kobiety, depresja
udzielenie pomocy psychiatrycznej grupie cierpiącej
na stwierdzone zaburzenia. Podczas konsultacji sto-
sowano skale psychometryczne: Skalę Samooceny
ABSTRACT
Depresji Becka (BDI) i Skalę Depresji Hamiltona
(HDRS). Grupę badaną stanowiło 22 kobiet w wieku
The study examine whether certain psychiatric dis-
15 49 lat, średnia wieku wynosiła poniżej 30 lat.
orders as depression are associated with adverse life
Wszystkie kobiety doznawały długotrwałej przemo- events, especially home bullying.The aim of the study
cy ze strony mężów lub konkubentów (w dwóch
was an assessment of traumatic events (home bul-
przypadkach ze strony ojców). Sprawcy stosowali
lying) influence on victims mental condition. Sub-
przemoc psychiczną (słowne poniżanie, grożenie,
jects: The examined group consisted of 22 women
wyśmiewanie, ograniczanie finansowe, wyłudzanie)
at the age between 15 and 49 years, the average
lub przemoc fizyczną (bicie, duszenie, wiązanie,
age 30 years. All examined women were residents
wymuszanie współżycia, zamykanie w domu). Prze- of home bullying victims hostel or single mothers
moc trwała w wypadku różnych kobiet od pół roku
hostel. Method: Investigation, psychiatric examina-
do 20 lat. Nasilenie depresji wśród badanych kobiet
tion, mood s estimation by Beck Depression Inven-
w HDRS wynosiło średnio 18,5 pkt, a w BDI 22,6 pkt.
tory and 17-items Hamilton Depression Rating Scale
Depresję stwierdzano u 86,3% (HDRS) lub 77% (BDI)
(HDRS). Results: All women were subject of long-last-
kobiet z badanej grupy. U 59% kobiet nasilenie de- ing home bullying from either a husband or a part-
presji było lekkie, u 23%  średnie (BDI). U 18% ko- ner (also from a father in two cases). Perpetrators
biet według HDRS nasilenie depresji było lekkie,
used psychical violence (humiliating, menacing, de-
u 23%  średnie, a u 37%  ciężkie, zaś u 9% kobiet
riding, setting financial limits, cheating victims out
 bardzo ciężkie. U kobiet poniżej 30 rż. średnia punk- of money) or physical violence (beating and spank-
tacja w HDRS wynosiła 13,5 pkt, a u kobiet powyżej
ing, strangling, tieing together, sexual intercourse
30 rż. 23,5 pkt (wg BDI odpowiednio 12,6 pkt
forcing, locking in a house). The stability of violence
i 27,8 pkt). Traumatyczne przeżycia, których dozna- was between half of the year and over twenty years.
The average level of intensity of depression accord-
ing to HDRS was 18.5 points, whereas according to
Beck Depression Inventory was 22.6 points. Depres-
sion was found at 86.3% (HDRS) or 77% (Beck De-
Adres do korespondencji: dr med. Małgorzata Dąbkowska
pression Inventory) of the group. In 59% of women
Collegium Medicum UMK
the light intensity depressions were found, in 23%
Katedra i Klinika Psychiatrii w Bydgoszczy
 medium intensity depressions (Beck Depression
ul. Kurpińskiego 19, 85 096 Bydgoszcz
Inventory). In 18% of women the light intensity de-
tel.: [phone]
pressions were found (mood s estimation by HDRS ),
e-mail: [e-mail]
in 23%  medium intensity depressions, in 37%
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005; 2 (5): 74 77
Copyright � 2005 Via Medica
 hard intensity depressions, in 9% of women
74 www.psychiatria.med.pl
Małgorzata Dąbkowska, Ocena nastroju kobiet
 very hard intensity depression. In women aged
sie nawiązywania znajomości dziewczęta doświad-
under 30 years the average depression intensity (ac-
czają przemocy fizycznej lub seksualnej [3]. Kobiety,
cording to Hamilton Depression Rating Scale) was
które doznały przemocy w dzieciństwie, łatwiej re-
13.5 points and in women above 30 years was
agują depresją na życiowe stresy w okresie dorosło-
23.5 points (according to Beck Depression Inventory
ści, co sprzyja uzależnieniu [4]. Przeważającej liczbie
12.6 points and 27,8 points). Conclusions: Traumat-
(60 75%) przypadków przemocy w stosunku do
ic events caused by home bullying can be a source
partnerki towarzyszy przemoc wobec dzieci [5]. Ro-
of depression in victims. Deeper depression intensi-
dzaj doznanej krzywdy wpływa na póz
niejsze zacho-
ty was observed in women over age of 30 years.
wania ofiar. Fizyczna przemoc sprzyja agresji, a wy-
korzystanie seksualne zachowaniom lękowym [6].
Key words: domestic violence, women, depression
Szczególnie negatywnym rodzajem traumy jest by-
cie świadkiem przemocy w domu. Najczęściej doty-
czy to przemocy skierowanej wobec matki dziecka
Wstęp
ze strony konkubenta [7]. Znaczące negatywne zda-
Przemoc domowa dotyczy seksualnego, psy-
rzenia wywołujące stres sprzyjają zaburzeniom emo-
chologicznego i fizycznego zniewalającego działa-
cjonalnym, nieprawidłowej reaktywności afektywnej
nia przeciwko kobietom lub dziewczętom ze strony
i kształtują nieprawidłowe style radzenia sobie, co
partnerów. Kobiety, przeciwko którym stosowano
przemoc, o wiele częściej korzystają z opieki medycz- może prowadzić do uwikłania się w mechanizm uza-
leżnienia [8].
nej, wymagają częściej pomocy w trybie pilnym, cier-
Celem pracy była ocena wpływu traumatycz-
pią z powodu nadużywania alkoholu i leków, o wie-
nych przeżyć doznanych w wyniku przemocy domo-
le częściej mają depresję i podejmują próby samo-
wej na nastrój kobiet  ofiar tej przemocy, wyróż-
bójcze oraz częściej wymagają leczenia psychiatrycz-
nienie czynników niekorzystnych dla zdrowia psy-
nego. Prawie 1/3 kobiet w pewnym okresie życia staje
chicznego ofiar oraz udzielenie pomocy psychiatrycz-
się ofiarą przemocy domowej. Coraz częstszym zja-
nej grupie ze stwierdzonymi zaburzeniami.
wiskiem jest zgłaszanie organom ścigania aktów tej
przemocy. W województwie kujawsko-pomorskim
w 2003 roku spośród 6511 ofiar przemocy domowej
objętych interwencją procedury  Niebieskiej Karty Materiał i metody
przeważająca liczba (65%) to kobiety. Na drugim Grupę badaną stanowiły 22 kobiety będące
miejscu są dzieci do 13 roku życia (18%) oraz mło- ofiarami przemocy w rodzinie. Najmłodsza ofiara
dzież w wieku 13 18 lat (12%). Jedynie 4,8% męż- miała 15 lat, a najstarsza 49 lat. Średnia wieku wy-
czyzn doświadczało przejawów agresji ze strony oto- nosiła 30 lat. Badane kobiety przebywały w Domu
czenia. Przemoc w rodzinie to zamierzone i wyko- Samotnej Matki w mieście wojewódzkim lub w ho-
rzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi stelu dla ofiar przemocy. Czas od ostatniego przeży-
rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powo- cia traumatycznego wynosił od 2 tygodni do 6 mie-
dujące cierpienie i szkody. Charakteryzując przemoc sięcy. Czas trwania przemocy w stosunku do bada-
w rodzinie, należy podkreślić jej ważną cechę  in- nych ofiar był zróżnicowany  od pół roku do
tencjonalność, czyli zamierzone działanie człowieka, 20 lat. Prawie wszystkie badane osoby doznały prze-
które ma na celu kontrolowanie i podporządkowa- mocy ze strony męża lub konkubenta, a dwie naj-
nie ofiary. Siły ofiary i sprawcy są nierównomiernie młodsze badane osoby ze strony ojca. Podczas bada-
rozłożone. W wyniku przemocy zostają naruszone nia korzystano z ustrukturalizowanego kwestiona-
prawa i dobra osobiste ofiary. Powoduje ona cier- riusza dotyczącego danych demograficzno-klinicz-
pienie i ból, tym większy, im bliższy jest sprawca prze- nych oraz rodzaju przemocy, czasu trwania przemo-
mocy. W życiu kobiety są momenty szczególnie zwią- cy, uzyskanego wsparcia społecznego, traumatycz-
zane z ryzykiem ujawnienia się przemocy. Ryzyko nych przeżyć w dzieciństwie. Do oceny nastroju wy-
wzrasta w okresach ustalania relacji między partne- korzystano skale psychometryczne przystosowane do
rami, podczas ciąży, w okresie rozrodczym, towa- pomiaru depresji: Skalę Samooceny Depresji Becka
rzyszy też problemowi nadużywania substancji psy- (BDI, Beck Depression Inventory) oraz 17-punktową
choaktywnych [1]. Przemoc ze strony mężczyzn wiąże Skalę Depresji Hamiltona (HDRS, Hamilton Depres-
się z ich zawodowymi kłopotami i sytuacją utraty sion Rating Scale). Konsultacje były przeprowadza-
[2]. Przemoc ze strony bliskiej osoby w wypadku 25% ne na terenie ośrodków, a następnie kontynuowano
kobiet zaczyna się już w okresie dojrzewania. W okre- opiekę psychiatryczną w Poradni Przyklinicznej Kli-
www.psychiatria.med.pl 75
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005, tom 5, nr 2
niki Psychiatrii w Bydgoszczy  Ośrodku Interwencji szukać pomocy instytucjonalnej mimo posiadania
Kryzysowej. rodziców lub rodzeństwa. Na całym świecie u bar-
dzo dużej liczby kobiet, które doznały traumatycz-
nych doświadczeń, występują poważne choroby psy-
Wyniki i dyskusja chiczne [9]. W badaniach fińskich potwierdzono
Kobietom, które były zmuszone opuścić swoje wpływ traumatycznych doświadczeń na zdrowie
domy z powodu przemocy doznawanej od bliskiej psychiczne. Negatywne przeżycia są jednym z czyn-
osoby i przebywały w Domu Samotnej Matki lub ników ryzyka depresji [10]. Badania chińskie podkre-
w hostelu dla ofiar przemocy, zaproponowano kon- ślają bardziej znaczący wpływ przemocy na zdrowie
sultacje psychiatryczne. W ośrodkach tych ofiary prze- psychiczne niż fizyczne wykorzystywanych kobiet
mocy miały zapewnioną pomoc psychologiczną. [11]. W badaniach meksykańskich obejmujących duże
Mimo niekiedy długiego okresu trwania traumatycz- grupy kobiet stwierdzono, że ryzyko depresji u ko-
nych wydarzeń prawie żadna ofiara nie korzystała biet, które doznały przemocy, jest bardzo wysokie.
z pomocy psychiatrycznej. Sprawcy stosowali prze- Spośród kobiet, które doświadczają przemocy, więk-
moc psychiczną lub fizyczną (tab. 1). szość (77%) doznaje przemocy fizycznej, pozostałe
Traumatyczne przeżycia, których doznawały przemocy psychicznej [12]. W badanej grupie kobie-
kobiety w wyniku przemocy, były z
ródłem depresji. ty doznawały zarówno psychicznej, jak i fizycznej
Depresję stwierdzono u 86,3% (HDRS) lub 77% (BDI) agresji ze strony partnerów. Wyniki badań wskazują
kobiet z badanej grupy. Nasilenie depresji wśród na potrzebę uwzględniania podczas leczenia depre-
badanych kobiet w HDRS wynosiło średnio 18,5 pkt, sji sytuacji domowej kobiet z depresją. Dotychcza-
a w Skali BDI 22,6 pkt. U kobiet stwierdzano różne sowe dane mówią o rzadkim ujawnianiu aktów prze-
nasilenie depresji (tab. 2). mocy przez ofiary wobec otoczenia, w tym także służ-
U kobiet poniżej 30 rż. średnia punktacja by zdrowia. Samo leczenie depresji u kobiet, które
w HDRS wynosiła 13,5 pkt, a u kobiet powyżej 30 rż. nadal doznają przemocy w swoim środowisku, może
23,5 pkt (wg BDI odpowiednio 12,6 pkt i 27,8 pkt). się okazać niewystarczające.
Głębsze obniżenie nastroju stwierdzono u kobiet
powyżej 30 rż. Mimo złego stanu psychicznego więk-
szość kobiet podejmowała obowiązki wychowawcze. Wnioski
Niepokojąco wiele kobiet nie miało wsparcia w swo- 1. Traumatyczne wydarzenia związane z przemocą
ich rodzinach generacyjnych i zmuszone były one domową są z
ródłem depresji u ofiar.
2. Głębsze nasilenie depresji stwierdzano u kobiet
po 30 rż.
Tabela 1. Rodzaje stosowanej przemocy
3. Ofiary przemocy domowej w większości nie ko-
Table 1. Type of violence
rzystają z opieki psychiatrycznej.
Rodzaj przemocy
Przemoc psychiczna Przemoc fizyczna
PIŚMIENNICTWO
słowne poniżanie, bicie,
1. Tilley D.S., Brackley M. Violent lives of women: critical points
grożenie, duszenie,
for intervention-phase I focus groups. Perspect. Psychiatr. Care.
wyśmiewanie, wiązanie,
2004; 40: 157 166.
ograniczanie wymuszanie współżycia,
2. Cano A., Vivian D. Are life stressors associated with marital
finansowe, zamykanie w domu
wyłudzanie violence? Journal of Family Psychology. Newbury Park 2003;
17: 302.
3. Martin S., Clark K., Lynch S., Kupper L., Cilenti D. Violence in
the lives of pregnant teenage women: Associations with mul-
tiple substance use. American Journal of Drug and Alcohol
Tabela. 2 . Odsetek grupy o różnym nasileniu depresji
Abuse 1999; 25: 425 440.
Table 2. Depression severity in the study group
4. Hammen C., Henry R., Daley S.E. Depression and sensitization
to stressors among young women as a function of childhood
Nasilenie Skala Depresji Skala Samooceny
adversity. J. Consult. Clin. Psychol. 2000; 68: 782 787.
depresji Hamiltona Depresji Becka
5. Hall J. Geography of childhood sexual abuse: women s narra-
tives of childhood environments. Advances in Nursing Science
Bardzo ciężkie 9%
1998; 18: 29 47.
Ciężkie 37%
6. Silva R., Alpert M., Munoz D. i wsp. Stress and vulnerability to
posttraumatic stress disordepr in children and adolescents.
Średnie 23% 23%
Th. Am. J. Psychiatry 2000; 157: 1229 1230.
Lekkie 18% 59%
7. Jaffe P., Wolfe D., Wilson S., Zalc L. Similarities in behavioral
76 www.psychiatria.med.pl
Małgorzata Dąbkowska, Ocena nastroju kobiet
and social maladjustment among child victims and witnessnes matic experiences on the persistence of depressive symptoms
to family violence. Am. J. Orthopsychiatry 1986; 56: 142 146.  a population-based study. Nord. J. Psychiatry 2004; 58: 459
8. Wiers R.W., Sergeant J.A., Gunning W.B. Psychological me-  464.
chanisms of enhanced risk of addiction in children of alcoho- 11. Hou W.L., Wang H.H., Chung H.H. Domestic violence against
lics: a dual pathway? Acta Paediatr. Suppl. 1994; 404: 9 13. women in Taiwan: their life-threatening situations, post-trau-
9. Goodman L., Rosenberg S., Mueser T., Drake R. Physical and matic responses, and psycho-physiological symptoms: an in-
sexual assault history in women with serious mental illness: terview study. Int. J. Nurs. Stud. 2005; 42: 629 636.
prevalence, correlates, treatment and future research direc- 12. Coker A., Smith P., McKeown R., King M. Frequency and cor-
tions. Schizophrenia Bulletin 1997; 23: 685 696. relates of intimate partner violence by type: Physical, sexual,
10. Tanskanen A., Hintikka J., Honkalampi K., Haatainen K., and psychological battering. American Journal of Public He-
Koivumaa-Honkanen H., Viinamaki H. Impact of multiple trau- alth 2000; 90: 554 559.
www.psychiatria.med.pl 77