Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 554-563
� 2008 Polish Dental Society
http://www.czas.stomat.net
Kliniczna ocena stanu jamy ustnej kobiet w ciąży
powikłanej cukrzycą
Clinical evaluation of the oral cavity status in pregnant women
with diabetes
Edyta Ciężka1, Ewa Wender-Ożegowska2, Anna Surdacka1
1
Z Katedry i Klinika Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu,
Kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Stopa; 2 Z Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych, Uniwersytet
Medyczny im K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Brązert
Summary Streszczenie
Aim of the study: To evaluate the incidence of caries Cel prac: celem pracy była ocena zapadalności na
and the gingival and periodontal status in healthy próchnicę zębów oraz stanu dziąseł i przyzębia u
pregnant women and in pregnant women with pre- ciężarnych zdrowych i ciężarnych z cukrzycą przed-
existing diabetes. ciążową.
Materials and methods: The study involved 54 Materiał i metody: badaniem objęto 54 kobiety w
women aged 20 to 30 years in their first trimester wieku od 20 do 30 lat będące w pierwszym tryme-
of pregnancy. The women were divided into two strze ciąży. Kobiety podzielono na dwie grupy: do
groups: the study group (A) included pregnant grupy badanej (A) zakwalifikowano kobiety ciężar-
women with diabetes, whereas healthy pregnant ne z cukrzycą przedciążową (30 kobiet) natomiast
women were included in the control group (B). do kontrolnej (B) ciężarne zdrowe (24 osoby). Oce-
Caries activity index (DMF), dental hygiene status niono: zachorowalność na próchnicę zębów na pod-
(Plaque Index; PLI, and Approximal Plaque Index; stawie liczby PUW  z, stan higieny jamy ustnej na
API) and gingival status (Gingival Index; GI, and podstawie wskaz
nika Plaque Index (PLI) i aproksy-
Sulcus Bleeding Index; SBI) as well as, Probing malnego wskaz
nika płytki (API) oraz stan dziąseł
Periodontal Depth (PPD) were assessed. oznaczając wskaz
niki: Gingival Index (GI) i Sulcus
Results: Caries was twice as intense in group A as Bleeding Index (SBI). Ponadto obliczono głębokość
in the control group. kieszonek przyzębnych (PPD).
Conclusion: The incidence of caries and periodontitis Wyniki: u pacjentek z grupy A zachorowalność na
among pregnant women with pre-existing diabetes próchnicę zębów była dwukrotnie wyższa w porów-
is higher compared to healthy pregnant women. naniu z tymi z grupy B.
Wniosek: u kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą za-
padalność na próchnicę zębów oraz procesy zapal-
ne w przyzębiu są bardziej nasilone niż u zdrowych,
ciężarnych.
KEYWORDS: HASA
A INDEKSOWE:
pregnancy, diabetes, gingivitis, periodontitis ciąża, cukrzyca, zapalenie dziąseł, zapalenie przy-
zębia
554
2008, 61, 8 Stan jamy ustnej kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą
Wstęp kowego i odpowiedzi immunologicznej [13].
W okresie ciąży zdrowie jamy ustnej jest za-
Ciąża jest okresem, w którym pojawia się grożone głównie rozwojem próchnicy zębów
wiele czynników mogących mieć niekorzyst- i periodontopatii [7, 20].
ny wpływ na stan zdrowia jamy ustnej. W tym W przebiegu ciąży u niektórych kobiet ob-
czasie w ustroju kobiety dochodzi do wielu serwuje się nasilenie intensywności próchni-
zmian fizjologicznych. Ciąża powoduje bo- cy, często spowodowane nowymi nawykami
wiem zmiany adaptacyjne w różnych narzą- żywieniowymi. Nadmierne spożywanie wę-
dach i układach. Od samego początku aż do glowodanów może prowadzić do zwiększe-
porodu, następuje wzrost całkowitej objętości nia w jamie ustnej liczby bakterii z gatun-
krwi krążącej o około 40%. Przyrasta głów- ku kwasolubnych i próchnicogennych, takich
nie objętość osocza. Proporcjonalnie do ilo- jak Streptococcus mutans i Lactobacillus.
ści krwi krążącej objętość wyrzutowa serca Zwiększenie liczby tych bakterii przy równo-
zwiększa się do 6 litrów na minutę i jest naj- czesnym, mniej skrupulatnym oczyszczaniu
większa około 32 tygodnia ciąży. Skurczowe zębów z osadów bakteryjnych tworzy sytuację
ciśnienie tętnicze krwi obniża się nieznacznie sprzyjającą pojawieniu się mnogich ognisk de-
na początku ciąży i wraca do normy w ostat- mineralizacji szkliwa [2, 19].
nich jej tygodniach. Ciśnienie żylne w górnej Charakterystyczne zmiany w obrębie dzią-
połowie ciała nie zmienia się, natomiast w ob- seł u kobiet ciężarnych były już opisywane w
rębie żyły dolnej zwiększa się około trzykrot- latach dwudziestych ubiegłego wieku [16, 17].
nie. Zmiany zachodzą również w układzie od- Do najczęściej wymienianych należą obrzęk i
dechowym. Następuje zmiana toru oddycha- zaczerwienienie dziąsła brzeżnego oraz zwięk-
nia z żebrowego na przeponowy. Zwiększa szona skłonność do krwawień. Zmiany te zo-
się wentylacja o około 40%, a także zostaje stały określone jako zapalenie dziąseł ciężar-
powiększona pojemność płuc i wymiana ga- nych, a częstość ich występowania waha się
zowa. Pod koniec ciąży prawie połowa tlenu od 35 do 100% [16]. Największe nasilenie
służy zaspakajaniu potrzeb płodu [7]. tego procesu obserwuje się pomiędzy 14 a 30
Podczas ciąży następuje również zmiana w tygodniem ciąży [12]. Uważa się, że istnieje
stężeniu hormonów białkowych i steroidowych zależność pomiędzy ilością płytki nazębnej, a
produkowanych przez łożysko. Rola fizjolo- nasileniem zmian zapalnych w obrębie dziąsła,
giczna tych hormonów polega na utrzymaniu szczególnie u kobiet ciężarnych, co potwier-
ciąży, wpływa na wzrost i rozwój płodu oraz dziły badania L�e i Silness [16].
ma udział w akcji porodowej. Podwyższone Do czynników modyfikujących odpowiedz

stężenie hormonów płciowych we krwi oraz zapalną dziąsła w czasie ciąży należą między
zmiany sekrecji śliny w kierunku hiposaliwacji innymi zmiany w poziomie hormonów płcio-
i składu płynu dziąsłowego potęgują odkłada- wych (progesteron i estrogeny), specyficzne
nie się płytki bakteryjnej, co przyczynia się do zmiany flory bakteryjnej oraz zmiany w odpo-
powstania zmian w przyzębiu [6, 22]. wiedzi immunologicznej. W dziąśle wykryto
Zmiany obserwowane w jamie ustnej pod- charakterystyczne receptory dla estrogenów
czas ciąży są wywoływane licznymi czynnika- [1, 9, 10], które mogą wpływać na proliferacje
mi, takimi jak np.: wahania poziomu hormo- komórek dziąsła, ich różnicowanie i keratyni-
nów, flory bakteryjnej, metabolizmu komór- zację, jak również mogą oddziaływać na ma-
555
E. Ciążka i in. Czas. Stomatol.,
cierz tkanki [1, 9, 10]. Zmniejszona keratyni- mii towarzyszy w konsekwencji uszkodzenie
zacja dziąsła w połączeniu ze wzrostem ilości oraz zaburzenie czynności wielu narządów, a
glikogenu w nabłonku, powoduje obniżenie głównie narządu wzroku, nerek, serca, i na-
efektywności działania bariery nabłonkowej. czyń krwionośnych. Powikłania w przebie-
Zmiany te wraz ze zmianami w mikrocyrku- gu cukrzycy obejmują również jamę ustną.
lacji dziąsłowej i przepuszczalności naczyń, Ich obraz jednakże nie jest charakterystyczny.
są przyczyną większego narażenia i nasilenia Najczęściej u tych chorych możemy obserwo-
odpowiedzi zapalnej na czynniki bakteryjne wać zaawansowaną chorobę przyzębia, nasi-
zawarte w płytce nazębnej [1, 9, 10]. loną próchnicę zębów, kamicę ślinianek, kse-
Choroba przyzębia ujawniająca się lub na- rostomię, zmienione odczucia smakowe, dłu-
silająca swoją dynamikę podczas ciąży, może gotrwające infekcje bakteryjne, nawracające
stać się przyczyną porodu przedwczesne- zakażenia grzybicze, a także pieczenie błony
go (przed 37 tygodniem ciąży) lub urodzenia śluzowej jamy ustnej, określane jako stomato-
dziecka z niską masą urodzeniową (poniżej dynia [12, 23].
2500 gramów) [9]. W wyniku uruchomienia
mechanizmów aktywacji cytokin prozapal- Cel pracy
nych, przez między innymi lipopolisacharydy
(LPS) bakterii związanych z zapaleniem przy- Celem pracy była ocena zapadalności na
zębia, może dochodzić do syntezy i uwalnia- próchnicę zębów oraz ocena stanu dziąseł i
nia wielu typów prostaglandyn, w tym prosta- przyzębia u ciężarnych zdrowych i ciężarnych
glandyny E2 (PGE2) stymulującej akcję po- z cukrzycą przedciążową.
rodową [21].
Choroba przyzębia u kobiet w ciąży może Materiał i metody
również wpływać na powstanie powikłania,
jakim jest stan przedrzucawkowy (ang. pre- Badaniem objęto 54 kobiety w wieku od 20
eclampsia), zagrażający życiu matki i dziecka do 30 lat będące w pierwszym trymestrze cią-
[4]. Jako jego przyczynę podaje się zaburzenia ży, leczone w Klinice Położnictwa i Chorób
wynikające z interakcji układu odpornościo- Kobiecych Uniwersytetu Medycznego w
wego matki z obcymi białkami, powstającymi Poznaniu. Kobiety podzielono na dwie gru-
w ciąży w związku z procesem zagnieżdże- py: grupę A, do której zakwalifikowano cię-
nia się zarodka. Wykazano, bowiem znacznie żarne z cukrzycą przedciążową (30 pacjentek)
wyższy poziom prostaglandyny  PGE2, in- oraz grupę kontrolną B  ciężarne zdrowe (24
terleukiny  1 (IL  1) oraz Tumor Necrosis osoby).
Factor  ą (TNF  ą) w płynie dziąsłowym ko- Wszystkie pacjentki badano stomatologicz-
biet, u których wystąpił stan przedrzucawko- nie. Oceniono: zachorowalność na próchni-
wy, w porównaniu z wartościami uzyskanymi cę zębów na podstawie liczby PUW  z [14],
u zdrowych ciężarnych [3, 9]. stan higieny jamy ustnej na podstawie wskaz
-
Cukrzyca jest to zespół zaburzeń metabo- nika płytki (Plaque Index  Pl.I) według L�e i
licznych charakteryzujących się hiperglike- Silness [16] i aproksymalnego wskaz
nika płyt-
mią, będącą wynikiem upośledzonego wydzie- ki nazębnej (Aproximal Plaque Index  API)
lania lub działania insuliny, bądz
obu mecha- według Langego [15] oraz stan dziąseł ozna-
nizmów jednocześnie. Przewlekłej hiperglike- czając wskaz
niki: dziąsłowy (Gingival Index
556
2008, 61, 8 Stan jamy ustnej kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą
 GI) według L�e i Silness [16] i krwawienia ze Pomiaru klinicznej głębokości kieszonek
szczeliny dziąsłowej (Sulcus Bleeding Index przyzębnych  PPD (Probing Periodontal
 mod.SBI) według Mq
hlemanna i Sona [18]. Depth) dokonywano na 6 powierzchniach przy
Ponadto obliczono głębokość kieszonek przy- wszystkich obecnych w jamie ustnej zębach.
zębnych (Probing Periodontal Depth  PPD) Podczas badania periodontometr wprowadza-
[6, 25]. Badanie wykonano za pomocą zgłębni- no równolegle do długiej osi zęba przesuwając
ka stomatologicznego (API, Pl.I, GI) oraz son- wierzchołek sondy w ciągłym kontakcie z zę-
dy periodontologicznej WHO 621 Hu  Friedy bem, aż do dna kieszonki uzyskując wartości
 skala do 11,5 mm (SBI, PPD). głębokości kieszonki przy powierzchniach ba-
Wartość API uzyskano badając obecność danych zębów [6, 25]. Stanowiły one podstawę
płytki nazębnej w przestrzeniach międzyzę- do obliczenia średnich głębokości kieszonek
bowych w czterech kwadrantach jamy ust- przyzębnych u poszczególnych pacjentów.
nej. Naprzemiennie badano kwadranty od stro- Wyniki badań poddano komputerowej ana-
ny policzkowej (kwadrant I i III) i językowej lizie statystycznej. Parametry statystyki opiso-
(kwadrant II i IV). Stan higieny jamy ustnej wej zmiennych mierzalnych w grupie badanej i
oceniano następująco: API 100  70%  nie- kontrolnej (PUW  z, API, Pl.I, GI, SBI, PPD)
właściwa higiena jamy ustnej, 70  40% prze- zawarto w tabelach.
ciętna higiena jamy ustnej, 39  25% higiena Obliczono: wartości średnich, odchyleń
w miarę dobra i API < 25% higiena optymal- standardowych, mediany oraz wartości mini-
na [11]. malną i maksymalną. Porównanie ww. para-
Wskaz
niki Pl.I i GI określano badając obec- metrów w dwóch podgrupach, utworzonych
ność płytki nazębnej (Pl.I) oraz stan dziąseł na podstawie kryterium dotyczącego wystę-
(GI) na czterech powierzchniach sześciu zę- powania cukrzycy, wykonano za pomocą te-
bów [11, 16]. Wartość wskaz
nika Pl.I w grani- stu Manna-Whitneya dla grup niepowiąza-
cach 0  0,6 świadczy o dobrym stanie higieny nych. Korelacje pomiędzy grupami określo-
jamy ustnej, 0,7  1,8 o stanie średnim, a 1,9 no za pomocą współczynnika korelacji rang
 3,0 o złej higienie. Z kolei wartość wskaz
ni- Spearmana.
ka GI: 0,1  1,0 wskazuje na łagodne zapalenie
dziąseł, 1,1  2,0 na umiarkowane zapalenie, a Wyniki
2,1  3,0 na ciężkie zapalenie [16].
Wskaz
nik SBI oceniano na podstawie krwa- Wyniki badań oraz ich analizę statystycz-
wienia po wprowadzeniu sondy periodontolo- ną zebrano w czterech tabelach i zilustrowa-
gicznej do kieszonki dziąsłowej bez ucisku na no na pięciu rycinach. Średnia wartość liczby
jej dno. Oceny dokonywano na czterech jed- PUW-z była wyższa u kobiet z cukrzycą przed-
nostkach dziąsłowych: dziąśle brzeżnym war- ciążową w porównaniu z grupą kontrolną, jed-
gowo, dziąśle brzeżnym językowo, brodawce nakże nie wykazano istotności statystycznej
międzyzębowej mezjalnie i brodawce między- różnic pomiędzy tymi grupami (tab. 1).
zębowej dystalnie. Oceniano także obecność Średnia wartość wskaz
nika Pl.I u badanych
krwawienia bądz
jego brak 15 sekund po son- grupy A (tab. 2) wyniosła 1,18, natomiast w
dowaniu. Wartość tego wskaz
nika podana zo- grupie kontrolnej 0,81, a różnica była staty-
stała w procentach, jako odsetek miejsc krwa- stycznie istotna (p<0,05). Z kolei średnia war-
wiących [18,25]. tość wskaz
nika API w grupie ciężarnych z cu-
557
E. Ciążka i in. Czas. Stomatol.,
krzycą (tab. 2) była wyższa od wartości tego tość wskaz
nika SBI nie wykazywała istotnie
wskaz
nika w grupie ciężarnych zdrowych. statystycznych różnic pomiędzy obu grupami
Również była istotna statystycznie róznica (tab. 3). Nie stwierdzono również istotnych
(p<0,05) (tab. 2). różnic pomiędzy średnimi wartościami okre-
Obliczono także współczynnik korelacji ślającymi głębokość kieszonek przyzębnych
rang Spearmana dla parametrów PUW  z i API (PPD) u kobiet ciężarnych z cukrzycą i zdro-
oraz PUW  z i PL-I. Wartości tego współczyn- wych (tab. 4).
nika wskazują na wysoką korelację pomiędzy
badanymi wskaz
nikami w grupie kontrolnej B Dyskusja
(ryc. 1, 2) oraz na niższy współczynnik kore-
lacji w grupie badanej (ryc. 3, 4). Podjęte badania miały na celu ocenę zacho-
Zaobserwowano statystycznie istotnie wyż- rowalności na próchnicę zębów oraz klinicz-
sze wartości (p<0,05) wskaz
nika dziąsłowe- ną ocenę stanu dziąseł i przyzębia u kobiet w
go  GI u ciężarnych z cukrzycą w porówna- ciąży z cukrzycą. W okresie ciąży zdrowie
niu z ciężarnymi zdrowymi. Natomiast war- jamy ustnej jest zagrożone głównie rozwojem
T a b e l a 1 . Zachorowalność na próchnicę na podstawie liczby PUW  z
PUW
p testu
Grupa
M  W
n średnia odch.std. min. max. mediana
Kontrolna 24 13,79 8,52 4 32 11
p=0,1572
(ns)
Badana 30 15,73 6,68 5 30 16
T a b e l a 2 . Stan higieny jamy ustnej na podstawie wskaz
ników: API i Pl.I
API
p testu
Grupa
M  W
n średnia odch.std. min. max. mediana
Kontrolna 24 45,41 19,55 20 80 40
p=0,000014
p<0,05
Badana 30 71,03 17,12 40 100 70
PL  I
p testu
Grupa
M  W
n średnia odch.std. min. max. mediana
Kontrolna 24 0,81 0,48 0,3 1,9 0,7
p=0,0041
p<0,05
Badana 30 1,18 0,43 0 2,1 1,25
558
2008, 61, 8 Stan jamy ustnej kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą
Ryc. 1. Współczynnik korelacji rang Spearmana dla Ryc. 2. Współczynnik korelacji rang Spearmana dla
parametru PUW  z i API w grupie kontrolnej. parametru PUW  z i Pl.I w grupie kontrolnej.
Ryc. 3. Współczynnik korelacji rang Spearmana dla Ryc. 4. Współczynnik korelacji rang Spearmana dla
parametru PUW  z i API w grupie badanej. parametru PUW  z i Pl.I w grupie badanej.
próchnicy zębów i periodontopatii [1, 9], co nim i wyższym poziomem wykształcenia, któ-
potwierdziły wyniki obecnych badań. Średnia re dbają o własne zęby [2].
zachorowalność na próchnicę zębów u kobiet Co więcej Konopka i wsp. [14] wykazali, że
ciężarnych z cukrzycą, wyrażona średnią licz- sama ciąża wpływa niekorzystnie na stan zdro-
bą PUW-z, kształtowała się na poziomie 16, wia jamy ustnej, a ten z kolei może powodo-
zaś u ciężarnych zdrowych wynosiła 13,79. wać występowanie porodu przedwczesnego i
Podobne wartości liczby PUW-z uzyskała niską masę urodzeniową noworodków. Z ko-
w swoich badaniach Szczepańska i wsp. [24]. lei inni autorzy podkreślają dodatkowo nieko-
Z kolei badania Banaszek i wsp. [2], ocenia- rzystny wpływ cukrzycy na ciążę i zwiększe-
jące stan uzębienia kobiet ciężarnych uczęsz- nie powikłań występujących w tym okresie za-
czających do szkoły rodzenia, wykazały niż- równo w jamie ustnej jak i w całym organizmie
szą średnią liczbę PUW-z; 9,76 w porównaniu kobiety ciężarnej [12,23]. Podobnie obecne
z obecnymi. Autorki stwierdziły, że do szkół wyniki badań wskazują na zdecydowanie gor-
rodzenia zgłaszają się głównie osoby ze śred- szy stan zdrowia jamy ustnej kobiet, których
559
E. Ciążka i in. Czas. Stomatol.,
T a b e l a 3 . Stan dziąseł kobiet ciężarnych na podstawie wskaz
ników: GI i SBI
GI
p testu
Grupa
M  W
n średnia odch.std. min. max. mediana
Kontrolna 24 1,07 0,46 0,32 2 1
p=0,0268
p<0,05
Badana 30 1,42 0,68 0,2 2,5 1,6
SBI
p testu
Grupa
M  W
n średnia odch.std. min. max. mediana
Kontrolna 24 54,45 15,73 22 88 50
p=0,1375
(ns)
Badana 30 59,53 20,89 10 89 65
T a b e l a 4 . Stan przyzębia kobiet ciężarnych na podstawie wskaz
nika: PPD
PPD
p testu
Grupa
M  W
n średnia odch.std. min. max.
Kontrolna 24 3,21 0,64 1,18 4,3 3,21
p=0,9793
(ns)
Badana 30 3,25 0,76 1,73 1,09 3,33
ciąża powikłana jest cukrzycą w porównaniu jamie ustnej w przebiegu cukrzycy najczęściej
do kobiet ciężarnych zdrowych. obserwowali zaawansowaną chorobę przyzę-
Analiza statystyczna wskaz
ników: dziąsło- bia, nasiloną próchnicę zębów, kamicę ślinia-
wego (GI) oraz krwawienia ze szczeliny dzią- nek, kserostomię, zmienione odczucia smako-
słowej (SBI) potwierdzają obecność wystę- we, długotrwające infekcje bakteryjne, nawra-
powania umiarkowanego zapalenia dziąseł cające zakażenia grzybicze, a także pieczenie
(GI=1,42) u ciężarnych z cukrzycą przedcią- błony śluzowej jamy ustnej, określane jako
żową oraz łagodnego zapalenia dziąseł w gru- stomatodynia.
pie kontrolnej (GI d" 1). Dodatkowym potwier- Już w 1963r. L�e i Silness [16] wykazali, że
dzeniem występowania zapalenia dziąseł w przy stwierdzanej badaniem klinicznym po-
badanej populacji kobiet ciężarnych był odse- dobnej ilości płytki nazębnej, rozwój zapalenia
tek miejsc krwawiących przy zgłębnikowaniu, dziąseł był szybszy i gwałtowniejszy w grupie
który zarówno w grupie badanej jak i kontro- kobiet ciężarnych w porównaniu z grupą kon-
lnej wynosił ponad 50% (SBI>50%), co nie trolną. Wielu autorów stwierdziło, że wpływ
odbiega od wyników badań innych autorów na etiopatogenezę zapalenia dziąseł ciężar-
[12, 23]. Autorzy ci twierdzą, że u chorych na nych mają specyficzne zmiany we florze bak-
cukrzycę, zwłaszcza przy nieprawidłowej kon- teryjnej płytki nazębnej. Wykazano zmienny
troli przebiegu choroby, obserwuje się wiele wzrost liczby bakterii z rodzaju Prevotella in-
zmian patologicznych wywołanych długoter- termedia w płytce poddziąsłowej, który może
minowym podwyższeniem poziomu glukozy być związany z podwyższonym poziomem
we krwi. Wśród powikłań występujących w progesteronu i estrogenów w czasie ciąży [1,
560
2008, 61, 8 Stan jamy ustnej kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą
9, 10]. Badania wykonane przez Hugsona [10] Wyniki uzyskane w naszej pracy, dotyczące
w warunkach in vitro sugerują, że zarówno es- średniej głębokości kieszonek PPD (3,20 mm)
trogeny jak i progesteron mogą być wykorzy- u kobiet ciężarnych z cukrzycą wskazują na
stywane przez te bakterie jako substytut wita- występowanie zmian w przyzębiu. Zmianami
miny K, będącej istotnym czynnikiem dla ich patologicznymi zostało objęte więcej niż 30%
wzrostu. miejsc badanych u około � badanych kobiet,
Uważa się, że rozwój zapalenia dziąseł u co wskazuje na zmiany o charakterze uogól-
kobiet w ciąży może być związany z zaburze- nionym. Badania są zgodne z obserwacjami
niem równowagi pomiędzy płytką bakteryj- innych autorów: Borakowskiej-Siennickiej [5]
ną, a obroną organizmu, czego podstawą jest oraz Offenbachera i wsp. [21].Uzyskali oni
najprawdopodobniej zaburzenie w odpowiedzi podobne wartości PPD u kobiet ciężarnych
immunologicznej zachodzące w czasie ciąży zdrowych: odpowiednio 4 mm [4] oraz 3,08
[1, 9, 10]. Wiąże się ono z zahamowaniem re- mm [21].
akcji immunologicznej skierowanej przeciwko Wysokie średnie wartości głębokości kie-
płodowi, albowiem wykazano, że u kobiet cię- szonek przyzębnych zarejestrowane w bada-
żarnych wystąpiło osłabienie odpowiedzi lim- nej grupie kobiet nie wydają się pozostawać w
focytów krwi obwodowej na wiele patogenów, związku ze zmianami hormonalnymi w czasie
w tym Prevotella intermedia. Dodatkowo udo- ciąży, lecz mogą świadczyć o wcześniejszym
wodniono, że w ciąży zmniejsza się całkowita rozwoju zmian patologicznych w obrębie tka-
liczba komórek CD4 we krwi obwodowej w nek przyzębia. Potwierdzeniem tych sugestii
porównaniu z odsetkiem tych komórek stwier- są badania Cohena i wsp. [8], którzy wyka-
dzanym po porodzie [1, 9, 10]. zali zwiększoną ekspozycje tkanek przyzębia
Również Knychalska-Karwan [13] uważa, na żeńskie hormony płciowe w czasie ciąży,
że zmiany obserwowane w jamie ustnej pod- jednakże nie zaobserwowali korelacji pomię-
czas ciąży są wywołane licznymi czynnikami, dzy stężeniem hormonów a stanem klinicznym
takimi jak: wahania poziomu hormonów, flory przyzębia mierzonym stopniem utraty przy-
bakteryjnej, metabolizmu komórkowego i od- czepu nabłonkowego i zwiększeniem głębo-
powiedzi immunologicznej. kości kieszonek przyzębnych.
Uzyskane wartości wskaz
ników higieny Badania własne jak i innych autorów wska-
jamy ustnej (Pl.I i API) wskazują na niewła- zują, że niezwykle istotnym wydaje się na-
ściwą higienę jamy ustnej u ciężarnych z cu- tychmiastowe wdrożenie zabiegów profilak-
krzycą przedciążową  średnia wartość API tycznych, mających na celu poprawę stanu hi-
71%. Higiena jamy ustnej ciężarnych zdro- gieny jamy ustnej w badanej grupie pacjentek,
wych kształtowała się na poziomie średnim co będzie miało korzystny wpływ zarówno na
(średni API  46%). Znacznie gorszy stan zdrowie jamy ustnej ciężarnych jak i profilak-
higieny jamy ustnej wykazała Borakowska- tykę porodu przedwczesnego oraz niskiej wagi
Siennicka [5] u kobiet ciężarnych zdrowych. urodzeniowej noworodka [14].
U 97% badanych przez autorkę pacjentek
występował zły stan higieny jamy ustnej. Podsumowanie
Wskaz
nik API > 70% stwierdzono u 2/3 ba-
danych kobiet, które w większości były pa- U kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą za-
laczkami papierosów. padalność na próchnicę zębów oraz rozwój
561
E. Ciążka i in. Czas. Stomatol.,
10. Hugoson A: Gingival inflammantion and fe-
procesów zapalnych w przyzębiu są bardziej
male sex hormones. J Periodont Res 1970, 5,
nasilone niż u zdrowych, ciężarnych. Jest to
suppl 1.
najprawdopodobniej związane z powikłaniem
11. Jańczuk Z: Stomatologia Zachowawcza,
ciąży chorobą metaboliczną jaką jest cukrzyca,
PZWL 1999, 7: 136-140.
której obecność nie pozostaje bez wpływu na
12. Kaczmarek U, Mysiak-Dębska M: Aktywność
organizm i stan zdrowia jamy ustnej kobiety.
mieloperoksydazy w ślinie oraz stan przyzę-
bia i higieny jamy ustnej u dzieci chorych na
Piśmiennictwo
cukrzycę. Czas Stomatol 2004, LVII, 2: 99-
-105.
1. Abraham-Inpijn L: The significance of endo-
13. Knychalska-Karwan Z, Zarzecka J:
crine factors and microorganisms in the de-
Porównawcze badania obrazu cytologicz-
velopment of gingivitis in pregnant women.
nego błony śluzowej jamy ustnej w różnych
Stomatologia 1996, 75: 15-18.
okresach ciąży. Stomatol Klin 1989/1990, 11:
2. Banaszek D, Rulkowska H: Ocena zachowań
49-53.
prozdrowotnych, stanu uzębienia i higieny
14. Konopka T, Rutkowska M, Hirnle L: Zapalenia
jamy ustnej u kobiet ciężarnych uczęszcza-
przyzębia jako czynnik ryzyka przedwcze-
jących do szkoły rodzenia. Przegl Stomatol
snego zakończenia ciąży i niskiej wagi uro-
Wieku Rozwoj 2000, 3-4: 62-66.
dzeniowej dziecka w wybranej populacji ko-
3. Barak S.: Common oral manifestations dur- biet Dolnego Śląska. Czas Stomatol 2003,
ing pregnancy. A review Obstet Gynecol Surv LVI, 12: 799-808.
2003, 9: 624-628.
15. Lange D E: Die gezielte Vorbehandlung vor
der systematischen Parodontalbehandlung.
4. Boggess K A: Materna periodontal disease
Zah�rztl Welt/Reform 1975, 8: 366-368.
is associated with an increased risk for pre-
eclampsia. Obstet Gynecol Surv 2003, 101, 2:
16. L�e H, Silness J: Periodontal disease in preg-
227-231.
nancy. Prevalence and severity. Acta Odontol
Scand 1963, 21: 533-551.
5. Borakowska-Siennicka M: Stan przyzębia
i higieny jamy ustnej u kobiet ciężarnych.
17. Monesh S: Proliferative gingivitis of pregnan-
Nowa Stomatol 2002, 4, 22: 199-203.
cy. Surg Gynecol Obstet 1926, 42: 794-802.
6. Borowicz-Andrzejewska E, Borysewicz- 18. M�hlemann H R, Son S:Gingival sulcus
Lewicka M: Kliniczna ocena głębokości bleeding a leading symptom in initial gingivi-
szczeliny dziąsłowej  porównanie dwóch tis. Helv Odont Acta 1971, 15: 107-110.
metod badawczych. Czas Stomatol 1994, 47,
19. Nakonieczna-Rudnicka M, Bachanek T:
531-534.
Wybrane problemy stomatologiczne wystę-
pujące u kobiet w ciąży. Mag Stomatol 2001,
7. Ciejak M, Sporniak-Tutak K, Malinowski J:
5: 30-32.
Opieka stomatologiczna kobiet ciężarnych 
na podstawie piśmiennictwa. Czas Stomatol
20. Nelson M M, Forfar J. O: Association be-
2003, LVI, 5: 338-344.
tween drugs administered during pregnancy
and congenital abnormalities of the fetus. Brit
8. Cohen D W: A longitudinal investigation of
Med J 1971, 1: 523-527.
the periodontal changes during pregnancy. J
Periodontol 1969, 40: 563-570.
21. Offenbacher S: Potential pathogenic mecha-
nisms of periodontitis  associated pregnancy
9. Dubielecka M, Dubielecka S, Słotwińska M:
complications. Ann Periodontal 1998, 3: 233-
Uwarunkowania stanu klinicznego narzą-
-250.
du żucia w przebiegu ciąży. Mag Stomatol,
2005, 7-8: 21-29. 22. Opydo-Szymaczek J, Borysewicz-Lewicka M:
562
2008, 61, 8 Stan jamy ustnej kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą
Opieka stomatologiczna nad kobietą w ciąży B: Wpływ wybranych czynników na higie-
nę jamy ustnej i występowanie próchnicy u
w aspekcie profilaktyki próchnicy  na pod-
kobiet ciężarnych z regionu łódzkiego. Mag
stawie piśmiennictwa. Czas Stomatol 2005,
Stomatol 2005, 9: 10-14.
LVIII, 3: 188-193.
25. Wolf H F, Rateitschak E M, K H:
23. Orkiszewska M: Stan jamy ustnej chorych na
Periodontologia, Czelej, Lublin 2006.
cukrzycę insulino  zależną i insulino-nieza-
Otrzymano: dnia 11.VIII.2008 r.
leżną. Poznańska Stomatologia 1993, 141-
Adres autorów: 60-812 Poznań, ul. Bukowska 70
-143.
Tel./Fax: [phone]
24. Szczepańska J, Lubowidzka B, Szydłowska e-mail: [e-mail]
563