Fizjologia cyklu miesiecznego
Fizjologia cyklu miesięcznego
Faza miesiączkowa
Pierwszy dzień miesiączki jest pierwszym dniem nowego cyklu. Przez kilka
kolejnych dni nabłonek macicy (endometrium) ulega złuszczeniu i towarzyszy temu
krwawienie.
Faza dojrzewania pęcherzyków
W ciągu następnych dni następuje odnowa nabłonka macicy powodowana przez hormony
żeńskie zwane estrogenami, których poziom w tej fazie cyklu stopniowo wzrasta.
Estrogeny powodują też rozwieranie się ujścia szyjki macicy oraz produkcję
śluzu, który przy wysokim poziomie tych hormonów staje się przejrzysty i
ciągliwy.
Ta część cyklu nazywa się fazą dojrzewania pęcherzyków (inaczej faza
pęcherzykowa lub follikularna), gdyż w tym czasie, również pod wpływem
estrogenów, w jajniku następuje wzrost i dojrzewanie tzw. pęcherzyka Graafa,
czyli pęcherzyka wypełnionego płynem i zawierającego jedną komórkę jajową. W
jajniku jest wiele tzw. pęche-rzyków pierwotnych i w każdym cyklu tylko jeden z
nich dojrzewa. Długość trwania fazy dojrzewania jest różna w poszczególnych
cyklach u jednej kobiety, a różnice jej długości u różnych kobiet są jeszcze
większe.
Faza owulacyjna
Kiedy pęcherzyk Graafa osiągnie dojrzałość, pod wpływem nagłego wzrostu stężenia
(piku) hormonu przysadki lutropiny następuje jego pęknięcie i uwalnia się z
jego wnętrza komórka jajowa. Nazywamy to jajeczkowaniem lub owulacją.
Faza ciałka żółtego
Z pozostałości pękniętego pęcherzyka Graafa wykształca się tzw. ciałko żółte,
które produkuje hormon, zwany progesteronem. Pod jego wpływem śluzówka macicy
rozrasta się, przygotowując się w ten sposób na przyjęcie dziecka. Progesteron
powoduje także zmianę wyglądu śluzu szyjkowego na biały i gęsty oraz
podwyższenie podstawowej temperatury ciała.
Po owulacji komórka jajowa przemieszcza się wewnątrz jajowodu w kierunku macicy
i jest w tym czasie gotowa do zapłodnienia. Żyje ona najwyżej jedną dobę i
obumiera, jeśli nie doszło do zapłodnienia. W tym przypadku po kilkunastu dniach
czynność ciałka żółtego zanika, poziom hormonów spada i zaczyna się miesiączka,
a więc nowy cykl.
Faza ciałka żółtego trwa ok. 12-16 dni i jej długość podlega bardzo małym
wahaniom u określonej kobiety.
Faza ciałka żółtego w przypadku ciąży
Do zapłodnienia może dojść w czasie pierwszej doby po owulacji i jeśli tak się
stało, to po kilkudniowej wędrówce przez jajowód dziecko zagnieżdża się w
śluzówce macicy. Do zagnieżdżenia się oraz prawidłowego rozwoju małego zarodka
konieczne jest aby śluzówka macicy (endometrium) była odpowiednio rozwinięta, a
więc niezbędny jest progesteron. Aby nie doszło do spadku poziomu tego hormonu i
skutkiem tego złuszczenia się śluzówki macicy (czyli miesiączki), dziecko wysyła
sygnał hormon choriongenatotropinę, który powoduje dalszy rozwój ciałka
żółtego i produkcję przez nie progesteronu.
Naturalna regulacja poziomu hormonów
Równowaga hormonalna kobiety opiera się na układzie sprzężeń zwrotnych między
przysadką mózgową a jajnikami. Hormony przysadki pobudzają jajniki do produkcji
hormonów płciowych a wysokich poziom hormonów płciowych wywiera wpływ hamujący
na przysadkę.

W tym skomplikowanym systemie regulacji hormonalnej najważniejsze dla nas
są dwa fakty:
owulacja jest powodowana przez nagłe zwiększenie stężenia (,,pik")
lutropiny (hormon przysadki)
progesteron wywiera wpływ hamujący na przysadkę i nie dopuszcza do piku
lutropiny.


To właśnie dlatego nie może dojść do owulacji w fazie ciałka żółtego, czyli
wtedy, kiedy we krwi pojawia się progesteron. Gdyby nie ten mechanizm, gdyby
mogło dojść do powtórnej owulacji w fazie ciałka żółtego, to kobieta mogłaby
zachodzić w ciążę w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstępach i w efekcie
urodzić bliźniaki lub trojaczki różniące się wiekiem. U człowieka mechanizm
hamowania przysadki przez progesteron skutecznie zabezpiecza przed taką sytuacją
i w całej literaturze medycznej nie znajdziemy ani jednego opisanego przypadku
ciąży, do której doszło w fazie ciałka żółtego.
Progesteron oprócz wpływu jaki wywiera na endometrium oraz zmiany wyglądu śluzu
szyjkowego powoduje wzrost podstawowej temperatury ciała. Właśnie dlatego w
metodach naturalnego planowania poczęć pomiar tej temperatury (podstawowej lub
inaczej poprzebudzeniowej) ma zasadnicze znaczenie. Równie ważna jest obserwacja
śluzu, którego wygląd zależy od poziomu estrogenów we krwi. Metoda R�tzera służy
do tego aby dokładnie określić, jaki wzrost temperatury możemy uznać za
spowodowany progesteronem oraz, na tej podstawie, oddzielić dni niepłodne od
płodnych.
Rozpoczęcie kolejnego cyklu
Jeżeli nie doszło do zapłodnienia, to ciałko żółte obumiera i poziom
progesteronu spada, co powoduje złuszczenie nabłonka macicy, a więc miesiączkę.
Pierwszy dzień miesiączki jest dniem nowego cyklu. Bywają jednak sytuacje, że
nie obserwujemy krwawienia (np. na skutek osłabienia organizmu) choć doszło do
spadku poziomu progesteronu. Wtedy obniżenie temperatury sygnalizuje nam
rozpoczęcie nowego cyklu.


MW 1999