Alfabet punktowy do dłoni dla osób głuchoniewidomych
Strona główna > Komunikacja alternatywna
Istnieje kilka metod porozumiewania się umożliwiających osobie z całkowitym bądz
częściowym uszkodzeniem słuchu
i wzroku komunikowanie się z otoczeniem. Alfabet punktowy do dłoni osób głuchoniewidomych jest jedną z propozycji
alternatywnej komunikacji. Prezentowana tutaj wersja alfabetu punktowego do dłoni została opracowana, w oparciu
o system Lorma, przez g łuchoniewidomego Grzegorza Kozłowskiego, który przygotował również mały podręcznik
(wydanie broszurowe z zestawami ćwiczeń) do nauki tej metody.
Dla kogo jest przeznaczona metoda?
Alfabet przeznaczony jest głównie dla ludzi, którzy przed utratą słuchu zdążyli opanować język naturalny (np. mowę dz
więkową, sztukę pisania
i czytania oraz liczenia). A zatem znają litery i cyfry, głoski i liczby, słowa, zdania, znaki interpunkcyjne, potrafią posługiwać się podstawowymi
działaniami matematycznymi.
Alfabet jest dla osób, które nie miały bliskich kontaktów z osobami głuchoniemymi, stąd też nie znają ani języka migowego ani alfabetu palcowego
(tzw. daktylografii). W nowej dla siebie sytuacji, jaką jest np. nagła lub postępująca utrata słuchu lub wzroku, osobie takiej trudniej byłoby nauczyć
się gestów bądz
ruchów dłoni potrzebnych do wskazywania liter (umowne dla liter układy palców). Jednakże nie oznacza to, że inni głuchoniewidomi nie
mogliby posługiwać się alfabetem punktowym do dłoni. Głusi tracący wzrok, którzy znają alfabet palcowy, bez trudu opanują alfabet do dłoni,
ale w praktyce chętniej stosują daktylografię odbierając ją przy pomocy dotyku.
Jak każda z metod porozumiewania się alfabet punktowy do dłoni głuchoniewidomych ma swoje zalety i wady. Jest wolniejszy od języka miganego,
ale za to jest znacznie prostszy, co sprawia, że łatwiej się go nauczyć. Z drugiej zaś strony alfabet jest szybszą techniką od innych metod
porozumiewania się, takich jak np. kreślenie liter drukowanych na dłoni. Jeśli zaś chodzi o szybkość przekazywania informacji alfabet punktowy
porównywalny jest z alfabetem palcowym głuchych, a po osiągnięciu biegłości w posługiwaniu się nim może być od niego szybszy. Dzięki możliwości
zastosowania specjalnej r ękawiczki wydaje si ę alfabetem bardziej uniwersalnym i szczególnie przydatnym w przypadku kontaktu osoby
głuchoniewidomej z kimś, kto nie zna żadnego sposobu porozumiewania się z takimi ludz
mi.
Opis alfabetu punktowego
Zasadnicza idea opisywanej metody porozumiewania się jest już zawarta w jej nazwie. Wszystkie litery, cyfry oraz znaki niezbędne do przekazywania
informacji są rozmieszczone w ściśle określonych miejscach lewej dłoni i stanowią punkty.
Praktyka wykazuje, że nie jest trudne opanowanie alfabetu do dłoni. Osoba widząca znająca dobrze pismo może się go nauczyć w ciągu 2  4 godzin,
ale osobie głuchoniewidomej zabiera to zwykle więcej czasu.
Rozmieszczenie cyfr:
1  dolny paliczek palca serdecznego
l
2  dolny paliczek palca środkowego,
l
3  dolny paliczek palca wskazującego
l
4  środkowy paliczek palca serdecznego,
l
5  środkowy paliczek palca środkowego,
l
6  środkowy paliczek palca wskazującego,
l
7  górny paliczek palca serdecznego,
l
8  górny paliczek palca środkowego,
l
9  górny paliczek palca wskazującego,
l
0  miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca środkowego (pod cyfrą 2).
l
Rozmieszczenie znaków podstawowych działań arytmetycznych i nawiasów:
+ (plus, znak dodawania)  miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca małego,
l
 (minus, znak odejmowania)  dolny paliczek palca małego,
l
x (znak mnożenia)  środkowy paliczek palca małego,
l
: (znak dzielenia)  górny paliczek palca małego,
l
= (znak równości)  miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca wskazującego,
l
. (kropka dziesiętna)  miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca wskazującego,
l
( (nawias otwarty)  dolny paliczek kciuka,
l
) (nawias zamknięty)  górny paliczek kciuka.
l
Osoba mówiąca (  nadawca ) dotyka palcami swej prawej dłoni tych miejsc na lewej dłoni  odbiorcy (osoba
głuchoniewidoma), w których usytuowane są litery, cyfry i znaki składające się na przekazywaną informację. Jeśli
np. chcemy przekazać słowo  las dotykamy na wewnętrznej stronie lewej dłoni rozmówcy kolejno:
górnego paliczka (członu) palca środkowego (wskazujemy literę  L& ),
l
górnego paliczka palca małego (wskazujemy literę  A ),
l
dolnego paliczka palca środkowego (wskazujemy literę  S ).
l
Rozmieszczenie liter na dłoni nie jest przypadkowe, uwzględnia ono częstotliwość (wysoką frekwencję zbiegów liter w wyrazach), z jaką pewne
kombinacje liter występują w wyrazach. Przykładowo, w języku polskim w bezpośrednim sąsiedztwie litery  Z znajdują się litery:  R ,  S ,  C ,
 D ). Również wybór lewej dłoni dla rozmieszczenia liter nie jest przypadkowe, bowiem przekazywanie informacji wymaga wi ększej sprawności
Osoba mówiąca (  nadawca ) dotyka palcami swej prawej dłoni tych miejsc na lewej dłoni  odbiorcy (osoba
głuchoniewidoma), w których usytuowane są litery, cyfry i znaki składające się na przekazywaną informację. Jeśli
np. chcemy przekazać słowo  las dotykamy na wewnętrznej stronie lewej dłoni rozmówcy kolejno:
górnego paliczka (członu) palca środkowego (wskazujemy literę  L& ),
l
górnego paliczka palca małego (wskazujemy literę  A ),
l
dolnego paliczka palca środkowego (wskazujemy literę  S ).
l
Rozmieszczenie liter na dłoni nie jest przypadkowe, uwzględnia ono częstotliwość (wysoką frekwencję zbiegów liter w wyrazach), z jaką pewne
kombinacje liter występują w wyrazach. Przykładowo, w języku polskim w bezpośrednim sąsiedztwie litery  Z znajdują się litery:  R ,  S ,  C ,
 D ). Również wybór lewej dłoni dla rozmieszczenia liter nie jest przypadkowe, bowiem przekazywanie informacji wymaga wi ększej sprawności
manualnej niż jej odbiór. Dotyczy to oczywiście osób prawor ęcznych. Jeśli lewa d łoń głuchoniewidomego jest niesprawna to nic nie stoi na
przeszkodzie, by w komunikacji wykorzystać dłoń prawą. Należy w takim przypadku przyjąć, że wszystkie litery i znaki są na niej rozmieszczone
w analogiczny sposób jak na lewej dłoni, czyli np. litera  A powinna się znajdować na górnym paliczku małego palca prawej dłoni, zaś litera  S na
dolnym paliczku palca środkowego tej dłoni, itd.
Podczas dialogu rozmówcy powinni znajdować się obok siebie i być zwróceni twarzami w tym samym kierunku, przy czym osoba głuchoniewidoma winna
znajdować się z prawej strony  jej lewa dłoń będzie się wówczas stykać z prawą dłonią osoby  mówiącej .
Zastosowanie rękawiczki
Jedną z istotnych zalet alfabetu punktowego do dłoni jest jego uniwersalność. Dzięki zastosowaniu specjalnej rękawiczki osoba głuchoniewidoma może
rozmawiać z kimś, kto nie zna tej lub jakiejkolwiek innej formy porozumiewania się. Warunkiem koniecznym jest to, by osoba głuchoniewidoma znała
alfabet punktowy i aby potrafiła porozumiewać się w sposób słowny. Rękawiczka do komunikacji to tradycyjna, wygodna dla użytkownika zwykła
rękawica, na której w odpowiednich miejscach umieszczone są litery, cyfry i pozostałe znaki. Głuchoniewidomy zakłada rękawiczkę na swoją dłoń
i pokazuje rozmówcy, a ten dotykając palcem poszczególnych liter przekazuje treść swojej wypowiedzi (słowo po słowie).
Wykonanie takiej rękawiczki we własnym zakresie nie jest trudne, można również wykorzystać tradycyjną rękawiczkę użytkownika. Najlepiej nadają
się do tego celu r ękawiczki z jasnego, gładkiego i cienkiego materiału. Do naniesienia liter, cyfr i znaków można u żyć czarnego flamastra
wodoodpornego. Ważne jest, aby to zrobić gdy rękawica znajduje się na dłoni osoby głuchoniewidomej, łatwiej wówczas zlokalizować punkty czuciowe
dłoni, będące miejscami punktami wszystkich znaków. Cyfry i znaki działań arytmetycznych powinny znajdować się na zewnętrznej stronie lewej dłoni.
W niektórych przypadkach można pisać liczby słownie (literując je)  to znacznie wolniejszy sposób, ale pewniejszy. Metodą mogą posługiwać się także
osoby głuchoniewidome między sobą bez użycia rękawiczki.
Pisanie wyrazów (słów) i zdań
Chcąc przekazać osobie głuchoniewidomej jedno słowo dotykamy palcem wskazującym prawej dłoni tych miejsc na lewej dłoni, w których usytuowane
są znaki (litery tworzące dane słowo). Jeżeli informacja składa się z kilku słów musimy odpowiednio zasygnalizować koniec poszczególnych słów,
tj. zaznaczyć odstępy między s łowami (wyrazami). Robimy to dotykając ca łą swoją dłonią dłoń rozmówcy. Z chwilą osiągnięcia pewnej wprawy
w posługiwaniu się alfabetem punktowym do dłoni stosowanie odstępów między wyrazami stanie się zbędne, wówczas wystarczą krótkie pauzy,
podobnie jak w mowie ustnej. Zanim to jednak nastąpi, w trakcie nauki oraz by uniknąć nieporozumień, należy zaznaczać wyraz
ne pauzy, w sposób
zrozumiały dla użytkownika rozgraniczać słowa.
Układ liter na dłoni uwzględnia częstotliwość występowania w polskim słownictwie pewnych kombinacji liter. Pozwala to przyspieszyć przekazywanie
informacji dzięki mo żliwości  pisania całych fragmentów wyrazów bez odrywania palca od dłoni odbiorcy. Przykładowo, na palcu wskazującym
mieszczą się, poczynając od góry, litery:  N ,  I ,  E , co tworzy bardzo często spotykane w polskich wyrazach zbiegi liter:   ni ,  nie ,   in , np.:
ania, nizina, zranienie, pielenie, palenie, itp.
Po osiągnięciu większej sprawności w posługiwaniu się alfabetem można pisać bez odrywania palca również mniej intuicyjne zbiegi złożone z liter
umieszczonych na sąsiednich palcach, takie jak:  PA ,  RA ,  PRA ,  SE (pranie, szpara, zranienie, paszcza).
Informacja przekazywana ustnie bądz
pisemnie składa się zwykle ze zdań. Tak samo jest w przypadku posługiwania się alfabetem punktowym do dłoni.
W jego skład wchodzą znaki przestankowe stosowane w sposób analogiczny jak w piśmie, ale dodatkowo został wprowadzony znak umowny, który
umożliwia sygnalizowanie wielkich liter początkujących zdanie lub imię własne (podobnie jak w alfabecie Braille`a). Stosowanie znaku wielkiej litery
nie jest konieczne, ale by rozgraniczyć zdania należy zasygnalizować to  kropką . Kropka umieszczona jest na czubku palca środkowego, nad literą
 L ., natomiast znak wielkiej litery zaznaczamy przez pociągnięcie z boku palca wskazującego poczynając od jego czubka aż do nasady kciuka.
Stosowanie znaku wielkiej litery jest wskazane wtedy gdy zależy nam na podkreśleniu, że dane słowo jest imieniem własnym lub nazwą.
Jeżeli informacja którą chcemy przekazać składa się zarówno ze słów jak i liczb (np. data, adresy), wówczas przekazujemy komunikat pisząc słowa na
wewnętrznej, zaś liczby na zewnętrznej stronie lewej dłoni.
Opracowanie: Marzena Mieszkowicz
y
ródło:
Grzegorz Kozłowski  Alfabet punktowy do dłoni głuchoniewidomych; Broszura, Warszawa, sierpień 1995 r.; II wydanie 1998 r.
Strona główna > Komunikacja alternatywna