IV-10. Problem winy, odpowiedzialności i wierności ideałom moralnym w "Lordzie
Jimie" Josepha Conrada
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yutułowy bohater utworu, Jim, jest młodym, szlachetnym i pełnym ideałów
człowiekiem. Po ukończeniu szkoły zaciąga się jako kapitan na statek pasażerski
"Patna". Zetknięcie z niebezpieczeństwem grożącym śmiercią sprawia, że jego
wola zostaje poddana wielkiej próbie. Wypielęgnowane w młodym sercu ideały
okazują się zbyt słabe by oprzeć się złu i egoizmowi. W momencie zagrożenia
życia całej załogi i pasażerów (800 pielgrzymów) Jim znajduje się w rozterce.
Wie, że powinien ratować pasażerów. Tak nakazuje mu sumienie i etyka zawodowa.
Tego wymaga od niego kodeks. Jednakże chęć życia okazuje się być silniejsza.
Jim ulega słabości, lęka się śmierci, więc chcąc przeżyć za wszelką cenę i
ucieka ze skazanego na topiel statku wraz z całą, pozbawioną skrupułów załogą.
Los jednak niesie ze sobą nieodgadnione wyroki. Cudem "Patna" nie tonie.
Zostaje odholowana przez jednostkę francuską.
Wszyscy oficerowie tego nieszczęsnego wypadku zostają postawieni przed sądem,
oskarżeni oraz skazani. Od samego początku Jim ma wyrzuty sumienia i
świadomość, że sprzeniewierzył się własnym ideałom. Jeszcze w okresie
dzieciństwa interesował się literaturą, która rozbudziła w nim potrzebę bycia
bohaterem. Stał się niewolnikiem tych marzeń. Obsesyjnie dążył do doskonałości
moralnej. Hołdował szlachetności czynów i myśli. W chwili stresu i śmiertelnego
lęku zwyczajnie po ludzku załamał się. Może był jeszcze zbyt młody by trwać
niezachwianie przy swoich ideałach. Zrozumiał swój błąd bardzo szybko i gotów
był ponieść zasłużoną karę. Czuł, że nie ma moralnego prawa usprawiedliwiać
swego czynu. Dzięki zdecydowanej postawie, w czasie rozprawy, młodzieniec
zyskał przychylność jednego z sędziów (Brierly), który proponuje mu ucieczkę
i ukrywanie się do momentu ucichnięcia sprawy. Jim odrzucił jednakże tę formę
pomocy. Wiedział, że musi ponieść karę za swój haniebny czyn.
Jim został pozbawiony dyplomu oficerskiego. Aby zrehabilitować się w oczach
ludzi podejmuje się wielu zadań wymagających nie lada odwagi i brawury.
Narażając życie próbuje odkupić swoje winy, ale wszędzie dościga go przeszłość
i w końcu ktoś wspomina o historii "Patny". Jim przez całe życie musi dźwigać
brzemię jednego czynu, którego dopuścił się w swojej karierze. Ciąży mu
świadomość sprzeniewierzenia się swoim ideałom i zdaje sobie sprawę z krzywości
lustra, w którym odbiły się jego wyobrażenia o sobie samym.
W końcu młodzieniec trafia do maleńkiego państewka malajskiego Patusan i tam
już pozostaje, bo nikt z tubylców nie zna przecież jego przeszłości. Tę szansę
Jim wykorzystuje natychmiastowo. W obcym i nowym środowisku może rozpocząć
życie raz jeszcze. Wzbogacony o bagaż doświadczeń, pokorniejszy po przykrych
doświadczeniach i silniejszy duchowo podejmuje próbę bycia bohaterem na miarę
swoich długo pielęgnowanych wyobrażeń. Szybko zaskarbia sobie szacunek i
uznanie Malajów. Jest to łatwe, gdyż okazuje odwagę, pewność siebie, mądrość.
Zawiera przyjaźń z synem naczelnika plemienia (Doramin) Dain Warrisem. Po
krótkim czasie Jim zostaje przywódcą plemienia i dostaje przydomek lorda.



Niestety szczęście bohatera nie trwało długo. Pragnąc żyć uczciwie łatwo wierzy
w uczciwość innych. Biali ludzie pod dowództwem Browna postanawiają złupić
plemię wykorzystując Jima, a ściślej mówiąc jego łatwowierność. W wyniku napadu
białych ginie Dain Warris. Jim ma świadomość, że znów częściowo przyczynił się
do tragedii, tylko tym razem zginęło wielu ludzi włącznie z jego najlepszym
przyjacielem. I znowu nasz bohater chce spojrzeć w oczy sprawiedliwości i staje
przed obliczem Doramina mówiąc "Przyszedłem tutaj w żałobie... Przyszedłem
gotów na wszystko i bez broni". Oszalały z bólu po stracie syna naczelnik
plemienia zabija Jima.
Joseph Conrad pokazuje nam życiowe sytuacje bez wyjścia. Każde rozwiązanie
pociąga za sobą straszne konsekwencje. Pobudki działania bohatera zawsze były
szlachetne, ale nigdy nie odnosi sukcesu. Z pewnością można go nazwać postacią
tragiczną i twierdzić, że winą nieszczęść jest zły los, ale równie dobrze można
uznać, że poniesiona w konsekwencji śmierć jest karą za zły wybór jeszcze
z tragedii "Patny". Można się także pokusić o wniosek, że nadmierna wiara
w nieomylność, własne możliwości i ideały była powodem złych wyborów Jima.