Arsenał Stargardzki
Historia tego średniowiecznego obiektu nie jest dokładnie znana, gdyż nie zachowały się żadne dokumenty
z czasów budowy. Okres powstania budynku  XV w.  określa się na podstawie przesłanek wynikających z rozwoju
umocnień fortyfikacyjnych miasta oraz na podstawie analizy form architektonicznych.
Arsenał, usytuowany w południowo-wschodniej części miasta w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego dziedzińca
miejskiego i murów miejskich, przy odnodze rzeki Iny, wchodził w skład fortyfikacyjnego systemu średniowiecznego
Stargardu, pełniąc funkcję magazynu broni i miejsca, w którym produkowano i naprawiano. Powstanie budowli tego
typu wiązało się z rozwojem techniki walki, unowocześnienia broni oraz zwiększenia jej ilości i rodzaju.
Do wzniesienia Arsenału doszło najprawdopodobniej w końcu XV wieku, w okresie modernizacji umocnień
obronnych. W wiekach póz
niejszych ulegał on wielokrotnym przemianom. W XIX wieku zaadoptowano go na wię-
zienie kryminalne. W wyniku przebudów, a także zniszczeń w okresie II wojny światowej, ze średniowiecznej struk-
tury budynku po 1945 roku pozostały jedynie mury obwodowe bez podziałów wnętrz, stropów i dachu. W 1974 roku
rozpoczęto prace przy odbudowie zabytku, przeznaczając go na potrzeby Archiwum Miejskiego. Prace ukończono
w 1977 roku.
Arsenał założony na planie prostokąta o wymiarach 12,32 m � 16,52 m, jest budowlą piętrową, prostą, przykrytą
obecnie dwuspadowym dachem. Zbudowany jest z cegły o nieregularnym układzie wielowozówkowym. Elewację
podzielono rytmem nieregularnie rozstawionych, niewielkich okienek. Wnętrze podzielone jest na dwie kondygnacje.
Wprowadzono drewniany strop. Przyziemie z dwoma wejściami na osiach ścian krótszych, pozostawiono bez okien.
Pierwsze piętro oświetlono za pomocą sześciu okien zamkniętych łukami półkolistymi. Komunikację między pię-
trami zapewnia murowana klatka schodowa w południowo-wschodnim narożniku budynku.
Najwcześniejsze znane przykłady tego typu budowli pochodzące z drugiej połowy XV wieku, znajdują się we
Wrocławiu, Lwowie i Malborku. Arsenał Stargardzki w pierwszej fazie budowy w pełni odpowiadał wymogom funk-
cji. Przyziemie służyło za magazyn lekkiego i ciężkiego sprzętu, natomiast oświetlone piętro było miejscem, gdzie
wytwarzano lub naprawiano broń.
Druga faza budowy Arsenału była raczej jego przebudową. Całkowicie zmieniono układ przestrzenny wnętrza na
jednokondygnacyjny. Utworzono dwunawowy, trójprzęsłowy układ, a każde z przęseł przesklepiono sklepieniem
krzyżowo-żebrowym. Według zachowanych rysunków wnętrze budynku obiegała galeria z drewnianą balustradą,
której belki konstrukcyjne osadzono w otworach po pierwotnych zakotwieniach belek stropowych. Z dwóch istnieją-
cych otworów wejściowych zamurowano wejście północne, a także południowe, w którym zaprojektowano nowe
drzwi zamknięte odcinkowo. Budowlę pokryto dachem czterospadowym z dwoma lukarnami. W literaturze przedmio-
tu tę przebudowę datuje się na XVI wiek z uwagi na zastosowanie sklepienia krzyżowo-żebrowego. Przebudowę roz-
poczęto najprawdopodobniej po pożarze miasta w 1635 roku. Nastąpiła wówczas zmiana funkcji, o czym świadczy
forma, jaka uzyskał budynek. Możliwe, że była to siedziba giełdy.
W XIX wieku dawny budynek Arsenału został ponownie przebudowany z generalną zmianą układu wnętrz, a także
jego funkcji. Jak już wcześniej zostało wspomniane, budowle zaadoptowano na więzienie. Wrócono do układu dwu-
kondygnacyjnego z pomieszczeniami ułożonymi w dwutrakcie po obu stronach sieni. Zmieniono układ wejść i okien.
W czasie I wojny światowej budynek uległ zniszczeniu, spalił się dach i stropy. Podjęte w 1936 roku prace zabez-
pieczające i badawcze przerwała wojna, w czasie której zniszczeniu uległy resztki układu wnętrz. Pozostały tylko
ściany obwodowe i jeden sześcioboczny filar.
W 1974 roku PP Pracownie Konserwacji Zabytków przystąpiły do odbudowy i adaptacji obiektu na siedzibę Ar-
chiwum Miejskiego. Projekt restauracji i przystosowania budynku do nowych funkcji wykonał w 1972 roku inż. arch.
W. Jankiewicz z PP PKZ Szczecin. W projekcie przewidziano odbudowę i rekonstrukcję wszystkich elewacji pier-
wotnego Arsenału z zachowaniem średniowiecznej artykulacji ścian obwodowych. Projekt zrealizowano w latach
1974-1977, odtwarzając średniowieczny układ okien i wejść, zachowując we wnętrzu ukształtowanie ścian obwodo-
wych w postaci półkolistych wnęk, klatki schodowej itp. Pozostawiono też ślady po pierwotnych oporach sklepień.
We wnętrzu wprowadzono nowy układ dwukondygnacyjny z klatką schodową na osi wejścia głównego. Zaprojekto-
wano i wykonano też nowy dwuspadowy dach z lukarnami doświetlającymi użytkowe poddasze oraz dwa schodkowe
szczyty, których formy maja nawiązywać do charakteru średniowiecznej bryły budowli.