Zagadnienia prawne związane z ochroną
zdrowia psychicznego
KLINIKA PSYCHIATRII WIEKU
ROZWOJOWEGO A.M. W WARSZAWIE
USTAWA O OCHRONIE
ZDROWIA PSYCHICZNEGO
z dn. 19.08.1994
Preambuła ustawy określa motywy i cele
wydania aktu prawnego, ale nie ma
znaczenia normatywnego!
Uznając, że zdrowie psychiczne jest
fundamentalnym dobrem osobistym
człowieka, a ochrona praw osób z
zaburzeniami psychicznymi należy do
obowiązków państwa stanowi się co
następuje:
USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA
PSYCHICZNEGO
z dn.19.08.1994
Rozdział 1. PRZEPISY OGÓLNE (PROMOCJA ZDROWIA
PSYCHICZNEGO, PROFILAKTYKA)
Rozdział 2. BADANIE, LECZENIE, REHABILITACJA ORAZ
OPIEKA I POMOC
Rozdział 3. POST
POWANIE LECZNICZE
Rozdział 4. PRZYJ
CIE DO DOMU POMOCY
SPOA
ECZNEJ
Rozdział 5. POST
POWANIE PRZED S
DEM
OPIEKUC
CZYM
Rozdział 6.OCHRONA TAJEMNICY
Rozdział 7. PRZEPISY KARNE
USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA
PSYCHICZNEGO
z dn.19.08.1994
Art.1.1
Ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy
administracji rządowej i samorządowej oraz
instytucje do tego powołane.
2. W działaniach z zakresu ochrony zdrowia
psychicznego mogą uczestniczyć stowarzyszenia i
inne organizacje społeczne, fudacje, samorządy
zawodowe, kościoły i inne związki wyznaniowe
oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a
także inne osoby fizyczne i prawne.
USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA
PSYCHICZNEGO
z dn.19.08.1994
Art.1.1.
Komentarz:
Odpowiedzialność za organizację ochrony zdrowia
psychicznego ponoszą: administracja rządowa -
Rada Ministrów, ministrowie lub kierownicy innych
naczelnych bądz
centralnych organów administracji
rządowej
administracja samorządowa  samorządy terytorialne;
rada gminy, zarząd gminy, wójt, burmistrz lub
prezydent
 inne instytucje  powołane w drodze ustawy, przez
organy administracji rządowej lub samorządowej
USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA
PSYCHICZNEGO
z dn.19.08.1994
Art.1 ust.2
Komentarz:W realizacji celów ustawy mogą
uczestniczyć organizacje pozarządowe
np.stowarzyszenia- najstarsze  Braterstwo
Serc (Kraków 1992),  Racjonalna
Alternatywa (Drewnica 1992) i inne
Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem
Umysłowym  ośrodki wczesnej interwencji i
rehabilitacyjno-wychowawcze
FUNDACJE I GRUPY
SAMOPOMOCY
Pierwsza fundacja  Krakowska Fundacja Hamlet -
organizacja charytatywna udzielająca pomocy
osobom, które przebyły kryzysy psychiczne, ich
rodzinom i opiekunom (Kraków)
 Fundacja Opieki nad osobami z zaburzeniami
psychicznymi PRZYSTAC
  domy bezpiecznego
życia , warsztaty terapii zajęciowej
Grupy samopomocy: kluby pacjenta np. jeden z
pierwszych KLUB PACJENTA przy szpitalu w
Tworkach (1976) i inne
USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA
PSYCHICZNEGO
z dn.19.08.1994
ART.2
Ochrona zdrowia psychicznego polega w szczególności
na:
1.Promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu
zaburzeniom psychicznym
2. Zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi
wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki
zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy
niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i
społecznym
3. Kształtowaniu wobec osób z zaburzeniami
psychicznymi właściwych postaw społecznych, a
ARTYKUA
3
Określa do kogo odnosi się termin  osoba z zaburzeniami
psychicznymi
-osoba chora psychicznie (wykazująca zaburzenia
psychotyczne)
-osoba upośledzona umysłowo
-osoba wykazująca inne zakłócenia czynności
psychicznych(...) zaliczane do zaburzeń
psychicznych, a osoba ta wymaga świadczeń
zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki,
niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub
społecznym
ARTYKUA
4
Działania zapobiegawcze w zakresie ochrony
zdrowia psychicznego są podejmowane przede
wszystkim wobec dzieci, młodzieży, osób
starszych i wobec osób znajdujących się w
sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia
psychicznego (...)
OPIEKA PSYCHIATRYCZNA I LECZENIE
UZALEŻNIEC

ŚWIADCZENIA NFZ (2007)
Świadczenia w hostelu dla osób z zaburzeniami psychicznymi
Świadczenia w oddziale dziennym psychiatrycznym
Świadczenia w oddziale dziennym psychiatrycznym dla dzieci i młodzieży
Świadczenia w oddziale dziennym psychiatrycznym geriatrycznym
Świadczenia w oddziale dziennym psychiatrycznym rehabilitacyjnym
Świadczenia w oddziale dziennym psychiatrycznym rehabilitacyjnym dla
dzieci
Świadczenia w oddziale dziennym terapii uzależnienia od substancji
psychoaktywnych
Świadczenia w oddziale dziennym terapii uzależnień od alkoholu
Świadczenia w oddziale dziennym zaburzeń nerwicowych
OPIEKA PSYCHIATRYCZNA I LECZENIE
UZALEŻNIEC

ŚWIADCZENIA NFZ (2007) c.d.
Świadczenia w oddziale leczenia uzależnień
Świadczenia w oddziale leczenia zaburzeń nerwicowych
Świadczenia w oddziale leczenia zaburzeń nerwicowych dla dzieci i
młodzieży
Świadczenia w oddziale psychiatrii sądowej o wzmocnionym
zabezpieczeniu
Świadczenia w oddziale psychiatrycznym
Świadczenia w oddziale psychiatrycznym dla chorych somatycznie
Świadczenia w oddziale psychiatrycznym dla dzieci
Świadczenia w oddziale psychiatrycznym dla młodzieży
Świadczenia w oddziale psychiatrycznym dla przewlekle chorych
Świadczenia w oddziale psychogeriatrycznym
Świadczenia w oddziale rehabilitacji psychiatrycznej
OPIEKA PSYCHIATRYCZNA I LECZENIE
UZALEŻNIEC

ŚWIADCZENIA NFZ (2007) c.d.
Świadczenia w oddziale/ośrodku leczenia alkoholowych zespołów
abstynencyjnych
(detoksykacji)
Świadczenia w oddziale/ośrodku leczenia zespołów abstynencyjnych po
substancjach psychoaktywnych (detoksykacji)
Świadczenia w oddziale/ośrodku rehabilitacji dla osób z uzależnieniem od
substancji psychoaktywnych
Świadczenia w oddziale/ośrodku terapii uzależnień od alkoholu
Świadczenia w oddziale/ośrodku terapii uzależnień od substancji
psychoaktywnych
Świadczenia w odziale/ośrodku terapii dla uzależnionych od substancji
psychoaktywnych z współistniejącymi zaburzeniami psychotycznymi
Świadczenia w ośrodku leczenia uzależnień bliżej niescharakteryzowanych
Świadczenia w poradni psychogeriatrycznej
OPIEKA PSYCHIATRYCZNA I LECZENIE
UZALEŻNIEC

ŚWIADCZENIA NFZ (2007) c.d.
Świadczenia w poradni dla osób z autyzmem dziecięcym
Świadczenia w poradni leczenia nerwic
Świadczenia w poradni leczenia uzależnień
Świadczenia w poradni psychologicznej
Świadczenia w poradni seksuologii i patologii współżycia
Świadczenia w poradni terapii uzależnienia i współuzaleznienia od alkoholu
Świadczenia w poradni terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych
Świadczenia w poradni terapii uzależnień od alkoholu dla dzieci i młodzieży
Świadczenia w poradni zdrowia psychicznego
Świadczenia w poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży
Świadczenia w poradni zdrowia psychicznego dla dzieci, młodzieży i ich rodzin
Świadczenia w poradni zdrowia psychicznego dla młodzieży
Świadczenia w programie substytucyjnego leczenia metadonem
Świadczenia w psychiatrycznej izbie przyjęć (ryczałt dobowy)
Świadczenia w zakładzie/ oddziale opiekuńczo-leczniczym psychiatrycznym
Świadczenia w zespole leczenia środowiskowego (domowego)
Świadczenia w zespole leczenia środowiskowego (domowego) dla osób z autyzmem
ARTYKUA
Y 8 i 9
Gwarantują osobom chorym psychicznie i upośledzonym
umysłowo pomoc jeśli mają one trudności w życiu
codziennym, zwłaszcza w kształtowaniu swoich
stosunków z otoczeniem, pomoc w zakresie zatrudnienia
oraz w sprawach bytowych.
Oparcie społeczne polega w szczególności na:
Podtrzymywaniu i rozwijaniu umiejętności do
samodzielnego życia
Organizowaniu w środowisku społecznym pomocy
(rodzina,grupy i organizacje społeczne)
Udzielanie pomocy finansowej, rzeczowej oraz innych
świadczeń na zasadach określonych w ustawie o pomocy
społecznej (domy pomocy społecznej, środowiskowe
domy pomocy społecznej)
DOMY POMOCY SPOA
ECZNEJ
Zapewniają:
-psychiatryczną opiekę zdrowotną
-rehabilitację leczniczą, w tym terapię zajęciową
-socjoterapię i psychoterapię
-stałą opiekę pielęgniarki przeszkolonej w opiece
nad osobami z zaburzeniami psychicznymi;
szkolenie pielęgniarki organizuje kierownik
domu
ŚRODOWISKOWE DOMY
SAMOPOMOCY
Zapewniają:
-psychiatryczną opiekę zdrowotną, która obejmuje
konsultacje i okresowe oceny stanu psychicznego
oraz psychoterapię i terapię farmakologiczną
-rehabilitację społeczną; podtrzymanie i rozwijanie
umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia,
terapię zajęciową,podejmowanie działań w celu
przygotowania do podjęcia pracy, pomoc w
uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia
ARTYKUA
10
Świadczenia zdrowotne udzielane osobom
chorym psychicznie lub upośledzonym
umysłowo przez publiczne zakłady
psychiatrycznej opieki zdrowotnej są bezpłatne.
Osobom tym przebywającym w szpitalu
psychiatrycznym przysługują bezplatne leki i
artykuły sanitarne oraz pomieszczenie i
wyżywienie odpowiednie do stanu zdrowia.
OCHRONA PRAW CZA
OWIEKA
CHOREGO PSYCHICZNIE
ART.18 UST.1 PRZYMUS BEZPOŚREDNI 
PRZYTRZYMANIE, PRZYMUSOWE
ZASTOSOWANIE LEKÓW, UNIERUCHOMIENIE,
IZOLACJA
MOG
BYĆ ZASTOSOWANE TYLKO WTEDY GDY
OSOBA Z Z ABURZENIAMI PSYCHICZNYMI
STWARZA ZAGROŻENIE DLA ZDROWIA LUB
ŻYCIA WA
ASNEGO LUB INNYCH OSÓB,
BEZPIECZEC
STWA POWSZECHNEGO, ALBO W
SPOSÓB GWAA
TOWNY NISZCZY PRZEDMIOTY
ZNAJDUJ
CE SI
W OTOCZENIU
PRZYMUSOWE BADANIE
PSYCHIATRYCZNE
TYLKO WTEDY, GDY ZACHOWANIE OSOBY
ZABURZONEJ PSYCHICZNIE WSKAZUJE NA
TO , ŻE MOŻE ONA ZAGRAŻAĆ WA
ASNEMU
ŻYCIU ALBO ŻYCIU LUB ZDROWIU INNYCH
OSÓB, B
Dy
NIE JEST ZDOLNA DO
ZASPOKAJANIA PODSTAWOWYCH POTRZEB
art.21
PRZYMUSOWE PRZYJ
CIE (BEZ
ZGODY) OSOBY PSYCHICZNIE CHOREJ
DO SZPITALA PSYCHIATRYCZNEGO W
TRYBIE NAGA
YM
TYLKO WTEDY, GDY DOTYCHCZASOWE
ZACHOWANIE WSKAZUJE NA TO, ŻE Z POWODU
TEJ CHOROBY ZAGRAŻA ONA BEZPOŚREDNIO
SWOJEMU ŻYCIU ALBO ŻYCIU LUB ZDROWIU
INNYCH (art. 23.1)
TYMCZASOWE POSTANOWIENIE WYDAJE LEKARZ
PSYCHIATRA, JEŚLI TO MOŻLIWE PO
KONSULTACJI INNEGO LEKARZA PSYCHIATRY
LUB PSYCHOLOGA (art. 23.2.)
PRZYMUSOWE PRZYJ
CIE DO SZPITALA
PSYCHIATRYCZNEGO W TRYBIE NAGA
YM
OSOBY Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI
TYLKO WTEDY GDY DOTYCHCZASOWE
ZACHOWANIE WSKAZUJE NA TO , ŻE Z
POWODU TYCH ZABURZEC
ZAGRAŻA
ONA BEZPOŚREDNIO SWOJEMU ŻYCIU
B
Dy
ŻYCIU LUB ZDROWIU INNYCH
OSÓB, A ZACHODZ
W
TPLIWOŚCI, CZY
JEST ONA CHORA PSYCHICZNIE.
OBSERWACJA TRWA NIE DA
UŻEJ NIŻ 10
DNI. art. 24
PRZYJ
CIE BEZ ZGODY W TRYBIE
WNIOSKOWYM OSOBY CHOREJ
PSYCHICZNIE
PRZYJ
CIE DO SZPITALA PSYCHIATRYCZNEGO JEST
DOPUSZCZALNE PO WYDANIU POSTANOWIENIA
S
DU OPIEKUC
CZEGO
-GDY ZANIECHANIE PRZYJ
CIA SPOWODUJE ZNACZNE
POGORSZENIE STANU PSYCHICZNEGO
-GDY JEST ONA NIEZDOLNA DO ZASPOKAJANIA
PODSTAWOWYCH POTRZEB
Art. 29
ZDROWIE PSYCHICZNE 
DEFINICJA WHO
ZDROWIE
PSYCHICZNE TO PEA
NY
DOBROSTAN
FIZYCZNY,
PSYCHICZNY I
SPOA
ECZNY, A NIE
TYLKO BRAK
CHOROBY I
KALECTWA
 Prawo dobre, ale papierowe
Tomasz Potkaj,Tygodnik Powszechny, 2000
W 1994 roku po dziesiątkach lat oczekiwań
została uchwalona ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego, powstał też Narodowy Program
Ochrony Zdrowia Psychicznego. Oba dokumenty
promują środowiskowy model organizacyjny, w
którym szpital psychiatryczny pozostaje tylko
jednym z ogniw leczenia chorych...
Kasy chorych zakontraktowały zbyt mało usług
ambulatoryjnych, pacjenci zaczęli wracać do
szpitali psychiatrycznych!
NARODOWY PROGRAM
OCHRONY ZDROWIA
PSYCHICZNEGO- 18.12.2006
Opracowany przez ekspertów z dziedziny psychiatrii
Określa m.in.diagnozę sytuacji i zagrożeń zdrowia
psychicznego, w tym zróżnicowane cele regionalne,
wskazuje podmioty, środki i metody realizacji programu
Program przyjmowany byłby przez Radę Ministrów w
drodze uchwały na okresy pięcioletnie
Minister Zdrowia w terminie do 30.czerwca każdego roku
składałby sprawozdanie z realizacji zadań w poprzednim
roku
Na poziomie kraju- Rada Ochrony Zdrowia Psychicznego
NARODOWY PROGRAM
OCHRONY ZDROWIA
PSYCHICZNEGO- 18.12.2006
" Podstawy prawne programu to 2 dokumenty
międzynarodowe:
" Helsińska Deklaracja Ministrów Zdrowia Krajów
Europejskich pt.Deklaracja o ochronie zdrowia
psychicznego dla Europy (2005)
" Zielona Księga Komisji Europejskiej pt. Poprawa
zdrowia psychicznego ludności- strategie zdrowia
psychicznego dla Unii Europejskiej
" Wytyczne WHO promujące rozwój psychiatrii
środowiskowej
NARODOWY PROGRAM OCHRONY
ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Środowiskowy model psychiatrycznej opieki
zdrowotnej
Koordynacja międzyresortowa
Wielozawodowość
Skoordynowana i współpracująca sieć:
*Centrów zdrowia psychicznego
Oparcia i pomocy
Sieć uczestnictwa zawodowego (ważne są
regulacje prawne)
NARODOWY PROGRAM OCHRONY
ZDROWIA PSYCHICZNEGO- 18.12.2006
Inne ustawy:
Ustawa o wychowaniu w trzez
wości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi  26.10.1982
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii  24.04.1997
Ustawy o zakładach opieki zdrowotnej  30.08.1991
O zawodzie lekarza  5.12.1996
O świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych  27.08.2004
O pomocy społecznej  12.03. 2000
O przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie  29.07.2005
NARODOWY PROGRAM OCHRONY
ZDROWIA PSYCHICZNEGO- 18.12.2006
" 235 placówek opieki psychiatrycznej
" 54 szpitale psychiatryczne  ok.20 tys.łóżek
" Oddziały psychiatryczne i odwykowe  ok. 6 tys.
łóżek
DZI
KUJ