Warszawa z lat wojny i okupacji w utworach literackich dotyczących tego okresu.

Warszawę z lat wojny i okupacji odnajdujemy w wielu utworach tego okresu.
Dotyczą one życia codziennego okupowanej stolicy, literackich ujęć powstania w
getcie warszawskim i powstania warszawskiego. Obraz Warszawy z okresu wojny
ukazany został w utworze A. Kamińskiego Kamienie na szaniec. Jest to opowieść
o losach warszawskiej młodzieży, działającej w organizacjach harcerskich.
Bohaterami książki są m.in. Zośka, Rudy i Alek, którzy podejmują działalność
konspiracyjną w latach 1939
1943.

Szczególnie wyraziście ukazana jest Warszawa z czasów okupacji hitlerowskiej w
opowiadaniach Tadeusza Borowskiego. W utworze Pożegnanie z Marią na przyjęciu
weselnym u pary muzyków znajduje się na wpół pijana grupa przyjaciół.
Uciekinierka z getta, żydowska pieśniarka, przypomina, że za oknem jest
okupacja. Młodzi ludzie Tadeusz (narrator) i jego narzeczona Maria są człon

kami tajnych kompletów uniwersyteckich, dyskutują o miłości i literaturze.
Jednocześnie pracują w firmie budowlano
przewozowej, handlują, produkują i
rozprowadzają samogon. Godzina policyjna, łapanki, ciągłe zagrożenie życia

oto obraz Warszawy z tego okresu. Rzeczywistość okupacyjna podważyła
dotychczasowe normy moralne, ukazała
według Borowskiego
ich umowność i
fałsz.

A. Szczypiorski w powieści Początek ukazuje również Warszawę i warszawiaków w
okresie wojny i okupacji, a szczególnie stosunek Polaków do holokaustu.
Przedstawia zarówno akty bohaterstwa w ratowaniu Żydów, jak również postawy
niskie i podłe
dzięki czemu zyskuje pisarz obiektywizm. Z zestawienia postaw
prezentowanych w powieści wynika, że jednostki szlachetne i podłe są w każdym
narodzie, niezależnie od przynależności rasowej czy etnicznej.

Ziele na kraterze M. Wańkowicza to wzruszająca opowieść o losach rodziny
pisarza w okupowanej stolicy i o śmierci córki pisarza, która zginęła podczas
powstania warszawskiego.

Inny utwór, Ikar J. Iwaszkiewicza, opowiada z kolei o chłopcu aresztowanym w
Warszawie przez Niemców w latach okupacji hitlerowskiej.

Powstanie w getcie warszawskim ukazują utwory takie, jak: Hanny Krall Zdążyć
przed Panem Bogiem i K. Moczarskiego Rozmowy z katem. H. Krall w swoim
reportażu prezentuje walkę i bohaterstwo Żydów w okresie wojny, jak również
wstrząsające obrazy życia w getcie warszawskim. Dobrodziejstwem staje się tu
odstąpienie cyjanku, samobójstwo i brak żywności oto rzeczywistość, którą
przedstawia. W Rozmowach z katem Moczarski ukazuje martyrologię Żydów w
aspekcie historycznym. Obraz płonącego getta warszawskiego ukazany jest tu od
strony Niemca
hitlerowca, likwidatora getta, wysoko postawionego oficera SS.

Utworem ukazującym powstanie w getcie warszawskim jest również broszura
napisana przez Edelmana, zastępcę komendanta ŻOB, pt. Getto walczy. Wiele
utworów literackich ukazuje powstanie warszawskie z roku 1944.

Kolumbowie rocznik 20 R. Bratnego to słynna już powieść o żołnierzach AK i ich
zrywie powstańczym. Kolumb, Jerzy, Olo, Niteczka to główni bohaterowie
opowieści o walce, miłości i śmierci powstańców Warszawy. Utwór ten,
opowiadający o pokoleniu Kolumbów, doczekał się realizacji filmowej,
przedstawił Warszawę i jej mieszkańców w tym niezwykle dla niej trudnym
momencie historycznym.

Zośka i Parasol A. Kamińskiego to relacja o dalszych losach bohaterów
opisywanych w Kamieniach na szaniec. W okresie powstania warszawskiego narażają
oni życie, walcząc z okupantem.

Pamiętnik z powstania warszawskiego M. Białoszewskiego to opowieść będąca
rejestrem obserwacji i odczuć bohatera patrzącego na walczącą stolicę. Również
Stawińskiego Kanał i Krzysztonia Kamienne niebo to opowieści z czasów powstania
warszawskiego, które doczekały się odpowiednich realizacji filmowych.

Warszawa z lat wojny i okupacji przedstawiona została nie tylko w prozie, ale
również w poezji tego okresu. Alarm A. Słonimskiego to wiersz nawiązujący do
alarmów z września 1939 roku. Poezja Kolumbów
Baczyńskiego, Gajcego i innych
również przedstawia Warszawę i jej mieszkańców w okresie wojny i okupacji.

W wierszu Pokolenie Baczyński przedstawia straszliwą wizję świata i pokolenia
wojny. Młodzi, dwudziestoletni ludzie dorośli już do trumny
śmierć grozi im w
każdej chwili, w mieście podobnym do Apokalipsy. Odwaga i męstwo tworzą maskę
żołnierza
Warszawy, lecz w sercu ma on zwykły, ludzki ból, lęk śmierci,
tęsknotę za miłością i możliwością tworzenia. Chwilą bez imienia nazywa
poeta czasy swojej młodości wojenno
powstańczej. Groza wojny, realia
bombardowań, śmierć
oto otaczająca rzeczywistość.

Warszawa z tego okresu ukazana jest również przez Cz. Miłosza w jego utworach
Campo di Fiori czy W Warszawie. W pierwszym wierszu uwiecznia poeta karuzelę
koło murów getta, zaś w utworze Biedny chrześcijanin patrzy na getto przyjmuje
postać pełną grozy, przerażenia i poczucia odpowiedzialności, opisując śmierć
Żydów w getcie.

Zupełnie innym utworem jest wiersz J. Twardowskiego pt. Matka Boska Powstańcza.
Jest on rodzajem modlitwy do Matki Bożej
patronki i pocieszycielki
powstańców, napisanej przez księdza, uczestnika powstania warszawskiego.

Inne utwory opowiadające o Warszawie z okresu wojny i okupacji to Lechonia
Pieśń o Stefanie Starzyńskim, prezydencie stolicy, czy Wyszyńskiego Modlitwa za
zmarłych. Wszystkie utwory przedstawiane przeze mnie, zarówno prozatorskie, jak
i poetyckie, ukazywały stolicę i jej mieszkańców w różnych okresach okupacji
hitlerowskiej: we wrześniu 1939 roku, w okresie powstania warszawskiego i
powstania w getcie. Codzienność okupacyjna i bohaterstwo mieszkańców oto
obrazy, które odnajdujemy w utworach opisujących stolicę tego okresu.