surowce
Surowce
kosmetyków naturalnych,
czyli ile natury w produktach organicznych
Katarzyna Czyż
Historia kosmetyki sięga okresu starożytnego Rzymu. Już w tamtych czasach znane były różno-
rodne maści i kremy uzyskiwane z naturalnych składników, lecznicze esencje czy też naturalne
olejki. Znane są także nawyki zarówno Egipcjanek stosujących jasny puder z ochry, Rzymianek
kąpiących się w kozim lub oślim mleku jak i Greczynek lubujących się w różnych kolorach hen-
ny. Już wówczas znaleziono doskonałe sposoby, np. na wygładzanie niechcianych zmarszczek,
sporządzano specjalne kremy na bazie wosków, oliwy i cyprysu.
a przestrzeni wieków kosmetyki
odgrywały mniejszą bądz
większą
Nrolę, jednak zawsze w celu upięk-
szania czy też podstawowej higieny sięgano
po preparaty naturalne. Dopiero XVIII
wiek, w którym nastąpił początek chemii
naukowej, wzbogacił skład kosmetyków
o syntetyczne odpowiedniki natury, która to
powoli i systematycznie była wypierana.
Dziś ówczesna kosmetyka przerodziła
się w dziedzinę bardzo zaawansowaną
- kosmetologię. A
ączy ona w sobie wiele
nauk: fizjologię, biochemię, chemię kosme-
tyczną, medycynę estetyczną, dermatologię,
onkologię i dietetykę. Owa nauka rozwija
się w niewiarygodnie szybkim tempie na
całym świecie, pochłania miliardy dolarów
oraz angażuje coraz więcej naukowców
i specjalistów.
Mimo postępującej wiedzy o kosmety-
kach nie można jednoznacznie stwierdzić,
że użyte w nich surowce są całkowicie
bezpieczne. Dlatego też, nie mając żad-
nych kłopotów z dostępem do informacji,
publikacji naukowych, tak zwani  świadomi
konsumenci zaczęli bliżej przyglądać się
temu, czym pielęgnują swoją skórę. Pod
koniec XX wieku zaobserwować można
wzrost zainteresowania powrotem do ko-
rzeni i natury. O ile początki kosmetyków
ekologicznych i organicznych to raczej
czysty marketing wymuszony potrzebami
konsumentów  zaangażowanych , prze-
ważnie zamożnych, ceniących sobie bardzo
wysoką jakość, o tyle w dzisiejszych realiach
rynkowych klientem docelowym dla firm
produkujących kosmetyki naturalne stał
22 Przemysł Kosmetyczny 1/2010
1
1 2010 k t k i dd 22 2010 04 21 10 28 42
_
2
0
1
0
_
k
o
s
m
e
t
y
k
a
.
i
n
d
d
2
2
2
0
1
0
-
0
4
-
2
1
1
0
:
2
8
:
4
2
surowce
nictwa Ekologicznego. Proces certyfikacji martwych zwierząt bądz
mikroorga-
wyrobów naturalnych nie jest obligatoryjny, nizmów) przetworzone metodami
jednak świadomy konsument ma większe fizycznymi (np. tłoczenie, ekstrakcja
zaufanie do produktów opatrzonych - z wodą, etanolem, gliceryną lub kwa-
znakiem, świadczących o pełnej kontroli sem węglowym, filtracja, destylacja,
danego produktu. suszenie). Procesy te mają zapewniać
Z powodu wzrastającej ilości jednostek substancjom aktywnym zachowanie
certyfikujących, a tym samym różnych właściwości, a materiały pomocnicze
wytycznych dotyczących wymogów, jakie powinny pochodzić ze z
ródeł natural-
powinien spełniać kosmetyk organiczny, nych. Do tej grupy należą olejki eterycz-
w 2002 roku na targach BIOFACH za- ne i ich frakcje, roślinne ekstrakty, oleje,
wiązała się grupa wiodących europejskich woski oraz destylaty. Należą tu także
jednostek standaryzujących. Jej celem było składniki odzwierzęce, takie jak: lanoli-
opracowanie wspólnych zasad certyfikacji na, mleko, mleczko i wosk pszczeli.
kosmetyków. Efektem procesu harmoniza- " Agro-surowce przetworzone metoda-
cji zasad stało się wytyczenie standardów mi chemicznymi. Procesy chemiczne,
- COSMOS - Cosmetics Organic Standard. w których są one pozyskiwane, muszą
Pierwsze kosmetyki certyfikowane według cechować się niską eko-toksycznością,
nowych zasad powinny pojawić się na ryn- czyli m.in. niskim zużyciem energii
się człowiek dbający o środowisko i żyjący ku już niebawem, konkretnie w pierwszym i niewielką ilością powstałych odpadów.
proekologicznie. Preparaty organiczne kwartale 2010 roku. Do produkcji tych agro-składników
trafiły już nie tylko do salonów SPA, ale Generalną zasadą ujednoliconych powinny być użyte surowce ze z
ródeł
również do drogerii i sklepów zielarskich. standardów COSMOS jest nie stosowa- odnawialnych. Możliwe jest także
Producenci, starając się wyróżnić swoje nie surowców, technologii i procesów, stosowanie surowców m.in. petroche-
produkty, często podpisują je jako natu- które mają negatywny wpływ na zdrowie micznych, nie stosując jednak procesów
ralne, tymczasem, jeśli przyjrzeć im się lub środowisko. Dlatego też zabroniono wymienionych w wytycznych (np. etok-
bliżej, to w składzie INCI często znalez
ć testów na zwierzętach, używania nanoma- sylacji, sulfonowania, reakcji z tlenkiem
można tylko nieznaczny procent surowców teriałów, genetycznie zmodyfikowanych etylenu, rtęci). Do tej grupy należą
organicznych bądz
po prostu ekstraktów organizmów oraz promieniowania gamma emulgatory i emolienty pochodzenia
roślinnych. Ten fakt spowodował ogólną i rentgenowskiego. roślinnego, uwodornione oleje roślinne,
dezorientację, gdyż konsument niejedno-
krotnie wprowadzany był w błąd. Mimo
to w prawie europejskim do dziś nie znaj-
Owa nauka rozwija się w niewiarygodnie szybkim tempie na
dziemy definicji kosmetyków organicznych.
całym świecie, pochłania miliardy dolarów oraz angażuje
Jedynie pewnym jest fakt, iż produkty
te muszą spełniać wszystkie wymagania
coraz więcej naukowców i specjalistów.
stawiane kosmetykom przez dyrektywę
kosmetyczną 76/768/WE. Wiele organi- Surowce dopuszczone do stosowania hydrolizaty protein roślinnych, poli-
zacji certyfikujących, zauważywszy lukę w kosmetykach organicznych podzielone sacharydy, pochodne lanoliny, skrobi
w prawie, opracowało i stosowało do tej zostały na pięć kategorii: i celulozy, gumy i substancje aktywne
pory własne zasady certyfikacji kosme- " Wodę o odpowiedniej czystości mikro- pochodzenia roślinnego.
tyków naturalnych. Produkt spełniający biologicznej (CFU < 100/ml)  prak- " Inne substancje, które dopuszczane
określone wymogi sygnowany był znakiem tycznie każdy jej rodzaj: pitna, z
ródlana, są ze względu na brak alternatywnych
identyfikacyjnym danej organizacji. Najbar- morska, destylowana, otrzymana na naturalnych i bezpiecznych odpowied-
dziej rozpoznawalnymi dotychczas były: drodze osmozy. ników. Dopuszczone są do stosowania
ECOCERT - francuska organizacja kontroli " Minerały i surowce pochodzenia mi- określone substancje syntetyczne, np.
i akredytacji produktów organicznych i eko- neralnego, czyli takie, które powstały kwas benzoesowy i jego sole, alkohol
logicznych uznawana w ponad 80 krajach podczas procesów geologicznych benzylowy, karagen, kwas dihydrooc-
na całym świecie, BDIH (Bundesverband (z wyjątkiem pochodnych paliw ko- towy i jego sole, lecytyna, kwas salicy-
Deutscher Industrie und Handelsunterneh- palnych), pozyskiwane i oczyszczane lowy i jego sole, kwas sorbowy i jego
men) - Federalny Związek Niemieckiego metodami fizycznymi lub przetworzone sole. Wszystkie surowce z tej grupy
Przemysłu i Firm Handlowych, wydający zgodnie z obowiązującymi przepisami. wymienione są w załączniku V i VI
certyfikaty ekologiczne lekom, żywności i Są to głównie nieorganiczne pigmenty, Standardów COSMOS.
kosmetykom, SOIL ASSOCIATION - an- glinki, glinokrzemiany, mika, krzemion- Według standardów COSMOS kosme-
gielska organizacja certyfikująca ekologicz- ka i różne naturalne sole. tyki podzielone zostały na dwie kategorie:
ną żywność, rolnictwo i kosmetyki i AIAB " Agro-surowce (wywodzące się z roślin, naturalne i organiczne. W kosmetykach
(Associazione Italiana per l Agricultura produktów zwierzęcych - z wyjąt- organicznych minimum 95% agro-skład-
Biologica) - Włoskie Stowarzyszenie Rol- kiem wyekstrahowanych z żywych lub ników przetworzonych metodami fizycz-
1/2010 Przemysł Kosmetyczny 23
1
1 2010 k t k i dd 23 2010 04 21 10 29 24
_
2
0
1
0
_
k
o
s
m
e
t
y
k
a
.
i
n
d
d
2
3
2
0
1
0
-
0
4
-
2
1
1
0
:
2
9
:
2
4
surowce
W kosmetykach organicznych minimum 95%
agro-składników przetworzonych metodami
fizycznymi musi być pochodzenia organicznego
nymi musi być pochodzenia organicznego, domieszania zabronionych składników. Do gdzie głównym surowcem o procentowo
a w ciągu 36 miesięcy od wprowadzenia czyszczenia i dezynfekcji wszelkich urzą- największym udziale w recepturze jest
standardów, jeżeli są dostępne i jest to dzeń produkujących te kosmetyki muszą parafina ciekła - Paraffinum Liquidum.
możliwe - całość tych składników powinna być stosowane tylko detergenty ze znacz- Inne tłuszcze syntetyczne to np.: wazelina,
być ekologiczna. W ciągu 60 miesięcy od kiem eko. Więcej o zasadach produkcji, wosk mikrokrystaliczny, ozokeryt, cerezyna
wprowadzenia COSMOS Standards 30% pakowania i przechowywania, znakowania czy parafina.
agro-składników przetworzonych meto- kosmetyków certyfikowanych, procesie Naturalne oleje roślinne to bogactwo
dami chemicznymi musi być pochodzenia certyfikacji i inspekcji można przeczytać niezbędnych i nienasyconych kwasów
organicznego. W składzie całego produktu w najnowszej i ostatecznej wersji COSMOS tłuszczowych. Najważniejszym spośród
minimum 20% wszystkich składników Standards ze stycznia 2010 roku na stronie nich jest nieodzowny do prawidłowego
musi być składnikami organicznymi, www.cosmos-standard.org. funkcjonowania narządów wewnętrznych
a w przypadku produktów zmywalnych, Poniżej przedstawiono główne grupy kwas gamma-linolenowy. Badania nauko-
wodnych nieemulgowanych lub z przy- surowców w kosmetykach oraz różnice we przeprowadzone w ostatnich latach
najmniej 80% surowców mineralnych (lub w składzie kosmetyków konwencjonalnych wykazały, że obecność GLA ma również
o mineralnym pochodzeniu) co najmniej i certyfikowanych, organicznych. ogromne znaczenie dla skóry, albowiem
10% wszystkich składników muszą sta- Oleje. Jednymi z podstawowych skład- jest on prekursorem prostaglandyny
nowić surowce organiczne. Jeśli chodzi ników kosmetyków naturalnych są oleje PGEl - cennej substancji, której rolą jest
o kosmetyki naturalne to nie ma wymagań, roślinne. Tłoczone na zimno, nierafino- regulowanie wielu ważnych procesów fi-
co do użycia minimalnej ilości składników wane, dają czysty surowiec o bardzo dużej zjologicznych. Niedobór GLA powoduje,
organicznych. wartości biologicznej, łatwo przyswajalny że skóra staje się sucha i traci elastyczność,
Zdobycie certyfikatu nie jest łatwe. przez skórę. W produktach syntetycznych a to przyspiesza tworzenie się zmarszczek.
Aby móc produkować kosmetyki natural- możemy znalez
ć oleje pochodzenia pe- Ponadto zanika naturalna odporność
ne, należy zmienić całą linię produkcyjną. trochemicznego. Hamują one wymianę skóry na szkodliwe działanie czynni-
Kremy ekologiczne nie mogą stykać się gazową i metaboliczną, zaburzają funkcje ków zewnętrznych, pęknięcia naskórka
z tymi tradycyjnymi, co ma na celu wyelimi- skóry. Stosowane są nawet w kosmetykach trudniej się goją i częściej pojawiają się
nowanie ryzyka, chociażby przypadkowego dla dzieci, np. w oliwce pielęgnacyjnej, nieprawidłowości, takie jak: trądzik, po-
24 Przemysł Kosmetyczny 1/2010
1
1 2010 k t k i dd 24 2010 04 21 10 29 25
_
2
0
1
0
_
k
o
s
m
e
t
y
k
a
.
i
n
d
d
2
4
2
0
1
0
-
0
4
-
2
1
1
0
:
2
9
:
2
5
fot.: www.sxc.hu
surowce
glikolowy, kwas winowy, kwas mlekowy u osób bardzo wrażliwych mogą prowadzić
Konwencjonalny kosmetyk: i kwas jabłkowy. Mogą być one otrzymy- do uczuleń czy reakcji alergicznych tylko
< 5% składników naturalnych wane w sposób naturalny (z ekstraktów w rzadkich przypadkach.
< 1% substancji aktywnych roślinnych), np. kwas glikolowy - z trzciny Substancje powierzchniowo czynne.
cukrowej albo też w sposób syntetyczny Zdecydowana większość środków po-
(synteza chemiczna lub biotechnologiczna). wierzchniowo-czynnych to tanie surowce
Rozpuszczają spoiwo między dachówkowo syntetyczne PEG. Emulgatory zawierające
ułożonymi martwymi komórkami warstwy polietylenoglikole mogą powodować, że
rogowej naskórka, dzięki czemu komórki skóra staje się przepuszczalna dla substancji
te są łatwo złuszczane. W efekcie kwasy toksycznych. Najczęściej używanym w kos-
AHA zapobiegają starzeniu się skóry oraz metykach SPC jest Sodium Lauryl Sulfate,
nadają jej zdrową barwę. Kwasy owocowe który znany jest ze swych działań ubocz-
są także przydatne do pielęgnacji młodej nych, podrażnia skórę i przesusza ją.
skóry. Dzięki swym właściwościom złusz- Istnieją również naturalne emulgatory
czającym zapobiegają powstawaniu czopów jak lecytyna - umożliwiająca recepturowa-
łojowych, a więc są pomocne w leczeniu nie stabilnych preparatów kosmetycznych,
trądziku. natłuszczająca i uelastyczniająca skórę,
Najważniejsze alfa-hydroksykwasy
Kosmetyk organiczny:
+ 95% składników organicznych Nazwa Wzór y
ródło
+ 15% substancji aktywnych
Kwas glikolowy HO-CHOH-COOH trzcina cukrowa
Kwas mlekowy CH3-CHOH-COOH kwas mlekowy
Kwas jabłkowy HOOCH2-CHOH-COOH jabłka
Kwas winowy HOOC-CHOH-CHOH-COOH winogrona
Kwas cytrynowy HOOC-CH2-HOC-COOH-CH2 COOH owoce cytrusowe
Do niedawna wykorzystywano głów- lanolina - pozyskiwana z wełny owczej,
nie złuszczające właściwości AHA, np. posiadająca zdolność wchłania trzykrotnej
w maseczkach usuwających piegi. Obecnie ilości wody w stosunku do swojej objętości,
stosuje się połączenie kwasu mlekowego tworząc trwałe emulsje W/O, zatrzymują-
z cytrynowym - maseczki wybielające ca wodę w postaci zemulgowanej, wosk
z miodem pszczelim - maseczki wygła- pszczeli czy cholesterol. Ważną grupę
dzające i oczyszczające czy z truskawkami środków powierzchniowo-czynnych sta-
i gotowanymi ziemniakami - maseczki nowią alkilopoliglikozydy. Otrzymywane są
odżywcze. W grupie toników znane jest za- one w reakcji glukozy i naturalnych alko-
drażnienia, zaczerwienienia, przebarwie- stosowanie kwasu mlekowego jako środka holi tłuszczowych. Są to związki łagodne
nia, zapalenie łojotokowe skóry, wyprysk działającego ściągająco, przeciwzapalnie, dla skóry, które powodują zmniejszenie
atopowy czy łuszczyca. Zdolność orga- a także keratolitycznie. Niskie stężenia podrażnień. Inne emulgatory naturalne to
nizmu do wytwarzania kwasu gamma- AHA w produktach kosmetycznych po- np. pochodne aminokwasów m.in. sarko-
linolenowego jest ograniczona i maleje zwalają na użycie ich jako świetnych pro- zyny, czyli N-metyloglicyny, które w reakcji
wraz z wiekiem. Kwas gamma-linolenowy motorów przejścia przezskórnego. z kwasami tłuszczowymi działają jak związ-
musi być dostarczony z zewnątrz. Za- ki powierzchniowo-czynne.
aplikowany bezpośrednio na skórę bez C.D.N.

problemów przenika w jej głąb, gdzie
Naturalne oleje roślinne
zostaje przekształcony w prostaglandyny. Bibliografia:
1. Stanisław Kohlmunzer   Farmakognozja , Wydawni-
Prostaglandyny utrzymują skórę w dobrej
to bogactwo niezbędnych
ctwo: PZWL - Wydawnictwo Lekarskie, 2003
formie i przeciwdziałają przedwczesnemu
i nienasyconych kwasów 2. Ryszard Glinka, Józef Góra   Związki naturalne w
starzeniu się dzięki działaniu regulujące-
kosmetyce , Wydawnictwo: Warsaw Vioce
tłuszczowych
mu, przeciwzapalnemu, przeciwalergicz-
3. Jeremy M. Berg, Lubert Stryer, John L. Tymoczko
nemu i ochronnemu. Przykładem olejów  Biochemistry, Fifth editio, 2002
4. European cosmetics standards working group:
z największą zawartością NNKT jest olej Substancje zapachowe. To właśnie
 COSMOS-standard: cosmetics organic and natural
wiesiołkowy (zawartość kwasu linolowe- Fragrance (INCI) jest przyczyną wielu
standard , consultation draft, http://www.cosmos-
go 70 - 79% i gamma-linolenowego 9,5 reakcji alergicznych. Nie wymaga się, aby
standard.org, styczeń 2010
- 12%), olej z pestek winogron czy też producent szczegółowo zadeklarował
5. Maciej Siekierski   Certyfikowanie kosmetyków na-
olej z ogórecznika. skład substancji zapachowych, a to w nich turalnych w 2009r.: ujednolicone standardy COSMOS
a wymagania NaTrue
Kwasy organiczne w kosmety- właśnie ukryta jest większość alergenów.
6. dr inż. Magdalena Sikora   Surowce kosmetyków
kach. Najbardziej popularne i najczęściej Kosmetyki naturalne perfumuje się wyłącz-
naturalnych , www.biotechnologia.pl
stosowane alfa-hydroksykwasy to: kwas nie naturalnymi olejkami eterycznymi, które
1/2010 Przemysł Kosmetyczny 25
1
1 2010 k t k i dd 25 2010 04 21 10 29 27
_
2
0
1
0
_
k
o
s
m
e
t
y
k
a
.
i
n
d
d
2
5
2
0
1
0
-
0
4
-
2
1
1
0
:
2
9
:
2
7
fot.: www.sxc.hu