dysleksja
Miejsce na naklejk´ z kodem
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY
Z OPERONEM
CHEMIA
GRUDZIEÄ„
POZIOM ROZSZERZONY ROK 2007
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. SprawdÄ™, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron
(zadania 1 19). Ewentualny brak zg"oĘ przewodniczące-
mu zespo"u nadzorujÄ…cego egzamin.
2. RozwiÄ…zania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to prze-
znaczonym przy kaŻdym zadaniu.
3. W rozwiązaniach zadał
rachunkowych przedstaw tok ro-
zumowania prowadzÄ…cy do ostatecznego wyniku oraz
pami´taj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie; uŻywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
5. Nie uÅ»ywaj korektora, a b"´dne zapisy wyraÄ™nie prze-
kreĘl.
6. Pami´taj, Å»e zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie.
7. Podczas egzaminu moÅ»na korzystaç z karty wybranych
Za rozwiÄ…zanie
tablic chemicznych, linijki oraz kalkulatora.
wszystkich zadał

moÅ»na otrzymaç
"ącznie 60 punktów.
Úyczymy powodzenia
Wpisuje zdajÄ…cy przed rozpocz´ciem pracy
KOD
PESEL ZDAJŃCEGO ZDAJŃCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Kopiowanie w ca"oĘci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadał
przez
dyrektorów szkó" biorących udzia" w programie Próbna Matura z OPERONEM.
2
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 1. (4 pkt)
Uk"ad okresowy pierwiastków jest u"oÅ»ony tak, Å»e w grupach znajdujÄ… si´ pierwiastki o podobnych
w"aĘciwoĘciach fizycznych i chemicznych. TworzÄ… one równieÅ» podobne zwiÄ…zki. ZdarzajÄ… si´ jed-
nak róŻnice, na przyk"ad fosfor tworzy dwa chlorki (PCl3 i PCl5), a azot tylko jeden (NCl3).
Na podstawie budowy pow"ok elektronowych chloru, azotu i fosforu oraz po"oŻenia pierwiastka
w uk"adzie okresowym wyjaĘnij, dlaczego wyst´powanie NCl5 jest teoretycznie niemoÅ»liwe.
Zadanie 2. (3 pkt)
Prawo sta"oĘci sk"adu stwierdza, Że kaŻdy związek chemiczny ma ĘciĘle okreĘlony sk"ad. Czy
twierdzenie, Że okreĘlonemu sk"adowi (procentowemu) odpowiada ĘciĘle okreĘlony związek
chemiczny. jest s"uszne? Uzasadnij odpowiedę, ilustrując ją wzorami dwóch związków orga-
nicznych. Wyznacz sk"ad procentowy atomów w obu związkach oraz podaj ich nazwy systema-
tyczne.
Twierdzenie odwrotne do prawa sta"oĘci sk"adu b´dzie: ...................................................................................................
3
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 3. (2 pkt)
210
190
nadmiar neutronów
170
jądra  b promieniotwórcze
150
130
110
90
70
50
nadmiar protonów
jądra  a promieniotwórcze
30
10
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110
Liczba atomowa Z
Na podstawie analizy podanego wykresu ustal, które z wymienionych izotopów są b, a które a
promieniotwórcze.
neptun-237: .......................................................................................................................................................................................................
stront-96: .............................................................................................................................................................................................................
Zadanie 4. (5 pkt)
Przeczytaj uwaŻnie poniŻszy tekst i w wolne miejsca wpisz w"aĘciwe informacje.
Pierwiastki X, Y i Z znajdujÄ… si´ w tym samym okresie uk"adu okresowego. Rozmieszczenie elektro-
nów na pow"okach atomu pierwiastka X jest nast´pujÄ…ce: K2 L8 M1. Pierwiastek Y leÅ»y w szesnastej
grupie uk"adu okresowego, natomiast pierwiastek Z naleŻy do fluorowców.
Nazwa pierwiastka X: .......................................................... Symbol chemiczny: ..........................................................
Nazwa pierwiastka Y: .......................................................... Symbol chemiczny: ..........................................................
Nazwa pierwiastka Z: .......................................................... Symbol chemiczny: ..........................................................
NajwyÅ»szÄ… elektroujemnoĘç ma pierwiastek: .............................................................................................................................
WiÄ…zaniem o najwi´kszym udziale charakteru jonowego jest wiÄ…zanie pomi´dzy jonami pierwiastków:
....................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 5. (2 pkt)
Úelazo i jego stopy sÄ… ma"o odporne na czynniki atmosferyczne. Wi´kszoĘç przedmiotów stalowych
naraŻonych jest stale na dzia"anie wilgoci, np. rury zakopane w ziemi, kad"uby statków, s"upy wyso-
kiego napi´cia, konstrukcje mostów, wieÅ»owców itp. Wilgoç przyspiesza korozj´ tych konstrukcji
i zwi´ksza koszty ich eksploatacji. Aby zmniejszyç straty wywo"ane korozjÄ…, "Ä…czy si´ je z innymi
metalami, które, jako aktywniejsze chemicznie, korodują szybciej i chronią stal przed zniszczeniem.
Podaj zasad´ doboru protektora, chroniÄ…cego stal przed korozjÄ…. MajÄ…c do dyspozycji o"ów,
magnez i nikiel, podaj, który z nich moÅ»na zastosowaç.
4
Liczba neutronów w jądrze N
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
Oceł
przydatnoĘç kaÅ»dego z metali do pe"nienia funkcji protektora, wpisujÄ…c s"owo  tak przy
tych, które si´ do tego nadajÄ…, lub  nie przy metalach niemogÄ…cych byç protektorami.
a) o"ów: ............................................., b) magnez: ............................................., c) nikiel: ...............................................
Zadanie 6. (3 pkt)
PoniÅ»ej podane sÄ… symbole jonów i ich st´Å»enia w roztworze.
Na+ (0,4 mol/dm3), Ca2+ (0,3 mol/dm3), Cl (0,8 mol/dm3), NO (0,2 mol/dm3)
3
Wyznacz, jakie sole rozpuszczono, aby przygotowaç ten roztwór. W odpowiedzi podaj ich wzo-
ry sumaryczne i st´Å»enia molowe.
Wzór soli
St´Å»enie molowe soli
Zadanie 7. (6 pkt)
Przygotowano roztwory wodne chlorku miedzi(II) i azotanu(V) Żelaza(III). Do kaŻdego z nich dola-
no niewielkiego nadmiaru roztworu wodnego wodorotlenku sodu.
Jakie obserwacje pozwolÄ… ci zidentyfikowaç zawartoĘç probówek? Napisz czÄ…steczkowe i jono-
we skrócone równania reakcji, które mia"y miejsce w kaŻdej z probówek.
NaOH NaOH
1 2
chlorek miedzi(II)
azotan(V) Żelaza(III)
5
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Probówka nr 1 Probówka nr 2
Obserwacja
Wzór i nazwa
systematyczna powsta"ego
zwiÄ…zku
Równanie reakcji
w formie czÄ…steczkowej
Równanie reakcji w for-
mie jonowej skróconej
Zadanie 8. (5 pkt)
Szacuje si´, Å»e w wyniku procesu fotosyntezy roĘliny zielone na Ziemi dostarczajÄ… rocznie oko"o 270
miliardów (27 $ 1010) ton tlenu.
PrzyjmujÄ…c, Å»e substratami fotosyntezy sÄ… tlenek w´gla(IV) i woda, a produktami glukoza i tlen,
napisz równanie reakcji fotosyntezy. Oblicz obj´toĘç (w m3) poch"oni´tego przez roĘliny tlenku
w´gla(IV).
Zadanie 9. (5 pkt)
Wynikiem zwi´kszania si´ zapotrzebowania na energi´ elektrycznÄ… i gwa"townego rozwoju przemy-
s"u jest zwi´kszona emisja szkodliwych i toksycznych gazów. W celu zmniejszenia zawartoĘci tlen-
ku siarki(IV) w gazach spalinowych przemys"u energetycznego do w´gla dodaje si´ sproszkowanego
wapienia. Powstaje wówczas sta"y siarczan(VI) wapnia.
Uzupe"nij równanie reakcji, jakiej ulega wtedy wapieł
.
CaCO3 + SO2 + O2 " ...........................................................................
6
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
OkreĘl typ tej reakcji i rol´ kaÅ»dego z substratów.
Rodzaj reakcji:..................................................................................................................................................................................................
Rola substratów:
SO2: ...........................................................................,O2: ...........................................................................,
CaCO3: ........................................................................... .
Zadanie 10. (1 pkt)
Jednym z wielu w´glowodanów wyst´pujÄ…cych w roĘlinach jest arabinoza o wzorze sumarycznym
C5H10O5. Cukier ten w reakcji z kwasem octowym tworzy tetraoctan arabinozy. Natomiast wodny
roztwór tego cukru reaguje z odczynnikiem Tollensa.
Na podstawie podanych informacji zaproponuj wzór rzutowy Fischera cukru posiadającego
w"aĘciwoĘci podobne do arabinozy.
Zadanie 11. (3 pkt)
Pewien wodorotlenek o ogólnym wzorze sumarycznym M(OH)2 wchodzi w reakcj´ zarówno z kwa-
sem, jak i zasadÄ…. Pierwiastek M posiada konfiguracj´ elektronowÄ… [18Ar] 4s2 3d10.
Podaj w"aĘciwy wzór sumaryczny wodorotlenku M(OH)2 oraz napisz równania reakcji tego wo-
dorotlenku z kwasem solnym i zasadÄ… sodowÄ….
Wzór wodorotlenku: ...................................................................................................................................................................................
Równanie reakcji wodorotlenku z kwasem:
7
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Równanie reakcji wodorotlenku z zasadą:
Zadanie 12. (1 pkt)
WskaÅ», które z podanych poniÅ»ej procesów przyczyniajÄ… si´ do wyst´powania w atmosferze kaÅ»-
dego z wymienionych gazów.
A. wy"adowania atmosferyczne
B. spalanie koksu
C. spalanie zasiarczonych gatunków w´gla kamiennego
tlenek siarki(IV) tlenki azotu tlenek w´gla(IV)
Zadanie 13. (1 pkt)
Przedstawione poniÅ»ej informacje odnoszÄ… si´ do glukozy i sacharozy.
Wybierz z nich te, które dotyczą tylko glukozy, i wypisz je poniŻej.
A. Jest s"odka w smaku. D. Powstaje w reakcji fotosyntezy.
B. Rozpuszcza si´ w wodzie. E. Jest disacharydem.
C. Ma w"aĘciwoĘci redukujące.
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt)
Wiele produktów spoÅ»ywczych moÅ»e zawieraç skrobi´. Aby stwierdziç jej obecnoĘç w tych produk-
tach, naleŻy:
A. ogrzaç próbk´ bez dost´pu powietrza. C. podzia"aç na ten produkt tlenkiem srebra.
B. spaliç próbk´ w nadmiarze tlenu. D. dodaç kilka kropli roztworu jodu w jod-
ku potasu.
WskaÅ» w"aĘciwÄ… odpowiedÄ™ oraz podaj, jakie charakterystyczne zmiany pozwolÄ… ci stwierdziç
obecnoĘç skrobi w tych produktach.
OdpowiedÄ™: .......................................................................................................................................................................................................
8
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Obserwacja:
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 15. (4 pkt)
Aby ustaliç budow´ estru, poddano go hydrolizie, otrzymujÄ…c nasycony kwas monokarboksylowy
A o masie cząsteczkowej 60 u oraz alkohol B. Z alkoholu B, po utlenieniu, otrzymano związek C, któ-
ry nie reagowa" z odczynnikiem Tollensa. PrzepuszczajÄ…c pary alkoholu B przez ogrzany tlenek gli-
nu, otrzymano propen.
Ustal wzór pó"strukturalny i nazw´ tego estru oraz wzory pó"strukturalne i nazwy systematycz-
ne związków A, B i C.
Wzór i nazwa estru:
Wzór i nazwa związku A:
Wzór i nazwa związku B:
Wzór i nazwa związku C:
9
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 16. (4 pkt)
Poddano reakcji dimeryzacji alken o wzorze sumarycznym C3H6.
Jakie dwa produkty powsta"y w tej reakcji? Podaj ich wzory pó"strukturalne i nazwy systema-
tyczne.
Wzór i nazwa związku 1:
Wzór i nazwa związku 2:
Zadanie 17. (4 pkt)
Podaj sta"Ä… równowagi poniÅ»szej reakcji. OkreĘl wp"yw dodania lub usuni´cia podanych niÅ»ej
substancji na stan równowagi oraz na wydajnoĘç tej reakcji.
N2 + 3 H2 E 2 NH3
Sta"a równowagi:
Przesuni´cie
Ingerencja w uk"ad WydajnoĘç
stanu równowagi
Usuwanie N2
Dodanie H2
Usuwanie NH3
10
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 18. (2 pkt)
Zaprojektuj doĘwiadczenie, w którym zostanie zbadany wp"yw rozdrobnienia cynku w reakcji
z kwasem solnym na zmian´ szybkoĘci tej reakcji. W odpowiedzi podaj schematyczny rysunek
zestawu doĘwiadczalnego i chronologicznÄ… list´ czynnoĘci do wykonania.
Zadanie 19. (3 pkt)
Wymienione sole podziel wed"ug kryteriów z tabeli.
ZnCl2, Na2SO3, FeCl3, K2SO4, K2CO3, CsNO3
Kryterium Sole
1) sole, które tak jak kwasy zwi´kszajÄ… st´Å»enie jonów H+
2) sole, które tak jak zasady zwi´kszajÄ… st´Å»enie jonów OH
3) sole, które nie naruszajÄ… równowagi mi´dzy st´Å»eniem
jonów H+ i OH po wprowadzeniu ich do wody
Podaj równanie reakcji uzasadniające wybór soli do kategorii drugiej.
11
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)
12