SYSTEM POLITYCZNY FEDERACJI ROSYJSKIEJ
1. Podstawy konstytucyjne ustroju.
Podstawy konstytucyjne tworzy Konstytucja Federacji Rosyjskiej z 12 XII 1993r. Została
przyjęta w referendum większością ok. 58% , przy 55%-owej frekwencji. Ma 9 rozdziałów.
a) zasady ustroju politycznego
- zasada suwerenności narodu
- republikańska forma rządów
- zasada federalizmu
- zasada demokratycznego państwa prawa
- zasada podziału władzy (ustawodawcza + wykonawcza + sądownicza + prezydent)
- zasada pluralizmu politycznego (żadna ideologia nie może być uznana za państwową)
- zasada świeckości państwa (żadna religia nie można być uznana za państwową)
b) zmiana konstytucji
- wniosek mogą przedstawić: prezydent, rząd, ustawodawcze organy podmiotów
Federacji, grupa 1/5 członków RF1 lub Dumy Państwowej
- zmian, poprawek dokonuje Zgromadzenie Federalne (prócz rozdziałów: I  o
podstawowych zasadach konstytucyjnych, II  o prawach, wolnościach i obowiązkach
obywateli Rosji i przebywajÄ…cych na terytorium, IX  o zmianach konstytucji)
o zgoda 2/3 wszystkich czÅ‚onków Dumy + ¾ wszystkich czÅ‚onków RF + aprobata
organów ustawodawczych 2/3 podmiotów Federacji
- zmian dokonuje też Zgromadzenie Konstytucyjne (rozdziały I, II i IX)
o zgoda 3/5 wszystkich członków RF oraz Dumy odmowa lub przygotowanie
nowego projektu przez ZK zgoda 2/3 wszystkich członków ZK lub > 50%
głosów  za w referendum przy frekwencji > 50%
2. Struktura administracyjna.
a) federalizm: rozgraniczenie zakresów działania i kompetencji organów Federacji i jej
podmiotów
b) 21 republik, 6 krajów, 49 obwodów, żydowski obwód autonomiczny, 10 okręgów
autonomicznych, 2 miasta o znaczeniu federalnym (Moskwa i Sankt Petersburg)
c) każdy podmiot ma równą pozycję wobec prawa, własną konstytucję (a obwody i okręgi
 statut) oraz ustawodawstwo
3. System partyjny.
a) postaci przywódcze kreatorami partii
b) występowanie partii w 3 nurtach:
- nacjonalistyczno-szowinistyczny
o  Jedna Rosja (partia W. Putina, 315 miejsc w Dumie, centryzm)
o Sprawiedliwa Rosja (sojusznik JR, 38 miejsc w Dumie, socjaldemokracja)
o Rosyjscy Patrioci (poza DumÄ…, lewica)
- liberalno-demokratyczny
o Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji (LDPR, partia W. Żyrinowskija, 40 miejsc
w Dumie, skrajna prawica)
o RZPP  Jabłko (poza Dumą, liberalizm społeczny)
o  SÅ‚uszna Sprawa (poza DumÄ…, liberalizm konserwatywny)
1
RF  Rada Federacji
- postkomunistyczny
o Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej (KPRF, 57 miejsc w Dumie)
4. Parlament  Zgromadzenie Federalne.
a) mandat wolny; immunitet
5-letnia kadencja
b) zakaz bycia członkiem obydwu izb
obowiÄ…zuje od
A. Duma Państwowa  izba niższa.
przyszłych wyborów, tj.
a) 450 deputowanych, 5-letnia kadencja (wprowadzona w 2008r.)
od grudnia 2011r.
b) wybory
(obecna Duma - 4 lata)
- wolne, powszechne, równe, bezpośrednie, tajne
- czynne prawo wyborcze od 18 lat, bierne od 21
- 225 mandatów zostaje obsadzonych w okręgu federalnym na podstawie systemu
proporcjonalnego z list partyjnych, 225  w okręgach 1-mandatowych
c) pierwsze posiedzenie 30 dni po głosowaniu wybór przewodniczącego i z-ców
d) komisje i komitety tworzenie projektów ustaw
e) Rada Dumy Państwowej (przewodniczący + przywódcy ugrupowań)
B. Rada Federacji  izba wyższa.
a) 178 przedstawicieli (po 2 z każdego z 89 podmiotów, jeden wybrany przez lokalny
rząd, drugi przez organ przedstawicielski tegoż podmiotu); brak frakcji
b) pełni rolę strażnika równoprawnej pozycji każdego z podmiotów
c) przewodniczący (kieruje pracą) + zastępcy (muszą być z innych podmiotów)
d) komisje i komitety
5. Funkcje parlamentu.
A. Duma Państwowa.
a) stanowienie ustaw
o federalne ustawy konstytucyjne (ustawy zaraz po konstytucji; dot. finansów,
struktury terytorialnej, stos. mn., wojny i pokoju; przyjÄ™cie: 2/3 Dumy + ¾ RF)
o ustawy federalne (pozostałe sprawy, także wymagana aprobata RF)
b) udzielanie zgody prezydentowi na powołanie premiera
c) udzielanie rzÄ…dowi wotum zaufania
d) stawianie w stan oskarżenia prezydenta w celu  detronizacji
e) powoływanie i odwoływanie Prezesa Banku Centralnego, Przewodniczącego Izby
Obrachunkowej i połowy jej składu oraz Rzecznika Praw Obywatelskich
B. Rada Federacji.
a) korzysta z prawa inicjatywy ustawodawczej (proces legisl. rozpoczyna siÄ™ w Dumie)
b) zgłasza poprawki do ustaw uchwalonych przez Dumę
c) zatwierdza granice między podmiotami Federacji
d) zatwierdza dekret prezydenta o stanie nadzwyczajnym w Federacji lub w jej części
e) decyduje o użyciu wojsk FR2 poza jej granicami
f) zarzÄ…dza wybory prezydenckie
g) składa z urzędu prezydenta (patrz: punkt 7c)
h) powołuje sędziów Sądu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu
Arbitrażowego oraz powołuje i odwołuje Prokuratora Generalnego
2
FR  Federacja Rosyjska
6. RzÄ…d.
a) stoi na czele jednolitego systemu władzy wykonawczej
b) główne ogniwo zarządzania sferą gospodarczą, socjalną, oświatowo-kulturalną oraz
zapewnienia porządku i bezpieczeństwa państwa
c) powołanie
- przedstawienie wniosku parlamentowi przez prezydenta: 14 dni od objęcia przez niego
urzędu lub od dymisji dotychczasowego rządu
- w ciągu 1 tyg. Duma zajmuje stanowisko (3-krotna dezaprobata oznacza skrócenie jej
kadencji)
- prezydent nie jest zobowiązany przedstawiać za każdym razem inną kandydaturę
- nowy premier w ciÄ…gu 1 tyg. przedstawia prezydentowi swoje kandydatury na funkcje
wicepremiera (może być ich kliku) i ministrów federalnych  prezydent ew. koryguje
propozycje i nominuje (dekretem); istnieje możliwość powołania tzw. ministrów bez teki
d) premier (PrzewodniczÄ…cy RzÄ…du Federacji Rosyjskiej)
- określa podstawowe kierunki działalności rządu
- organizuje pracÄ™ rzÄ…du
e) ministerstwa
- polityczno-administracyjne
- zarzÄ…dzanie gospodarkÄ… narodowÄ…
- oświatowo-socjalne
- usługowo-łącznościowe
f) funkcjonowanie rzÄ…du
- zasada kolegialności; decyzje większością głosów członków
- posiedzeniom przewodniczy premier lub - jeśli jest obecny  prezydent; uczestniczyć
doradczo (bez prawa głosu) mogą też szefowie podmiotów federacji
- wydawanie uchwał (aktów o char. normatywnym lub regulujących doniosłe sprawy
państwa) i rozporządzeń (bieżące zarządzanie), w wypadku sprzeczności z konstytucją,
ustawami lub dekretami, prezydent ma prawo te akty uchylić
g) możliwości dymisji
- nieotrzymanie aprobaty nowo wybranego prezydenta
W wypadku ponownego,
- dymisja prezydenta (przesłanki: dowolne)
w ciÄ…gu 3 m-cy, wniosku Dumy
- samodzielne podanie siÄ™ do dymisji + aprobata prezydenta
o wotum nieufności dla rządu,
- uchwalenie przez Dumę wotum nieufności (wniosek: 90
prezydent przyjmuje je lub
deputowanych, większość: 226) + aprobata prezydenta
rozwiÄ…zuje DumÄ™
- odmowa udzielenia rządowi wotum zaufania (większością
226 członków) przez Dumę (na wniosek premiera), wymaga
aprobaty prezydenta, w wypadku jej braku następuje rozwiązanie Dumy
7. Prezydent.
a) przed konstytucją (1991-93) nie mógł ograniczać uprawnień władzy ustawodawczej
b) kadencja: 6 lat (od 2008r.), maks. 2 z rzędu
c) wybór
6-letnia kadencja obowiÄ…zuje od
- bierne prawo wyborcze: e" 35 lat, e" 10 lat zamieszkiwania
przyszłych wyborów (w marcu
w Rosji
2012r.), D. Miedwiediew będzie
- zgłoszenie kandydata: partie polityczne, bloki wyborcze,
pełnił funkcję 4 lata
organizacje społeczne, 1 mln wyborców (z jednego
podmiotu federacji może pochodzić maks. 7% podpisów)
- głosowanie bezpośrednie, powszechne, równe, tajne
- większość: bezwzględna, możliwa 2. tura z dwoma kandydatami (identycznie jak
w Polsce); aby wybory były ważne, frekwencja musi wynieść > 50%
- wybory są także nieważne w wypadku zarejestrowania tylko 1 kandydata
d) koniec pełnienia urzędu
- impeachment
o forma odpowiedzialności w związku ze złamaniem konstytucji lub przysięgi
o najpierw Duma (wniosek: 1/3 wszystkich członków, większość: 2/3 wszystkich
członków + opinia komisji) wysuwa oskarżenie o zdradę stanu lub inne ciężkie
przestępstwo, potwierdzone orzeczeniami Sądu Najwyższego i SK3
o potem RF w ciągu maks. 3 m-cy podejmuje uchwałę o złożeniu prezydenta
z urzędu (większość: 2/3 wszystkich członków)
- ustąpienie z urzędu lub niemożność wykonywania funkcji ze względu na stan zdrowia
o wybory: d" 3 m-ce od opróżnienia urzędu
o prezydenta tymczasowo zastępuje premier (ograniczone uprawnienia)
8. Uprawnienia prezydenta.
WynikajÄ… z kultury politycznej opierajÄ…cej siÄ™ na tradycyjnym autorytaryzmie. W Federacji
Rosyjskiej prezydent łączy funkcje głowy państwa, zwierzchnika władzy wykonawczej
i prawodawcy (dekrety i rozporzÄ…dzenia)
a) w relacjach z narodem
- kreowanie polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa
- reprezentowanie Rosji w stosunkach międzynarodowych
- bycie arbitrem i rozjemcą w sporach organów państwowych i podmiotów federacji
- tradycyjne kompetencje (azyl, ordery, obywatelstwo, prawo Å‚aski)
- zarzÄ…dzanie referendum (konstytucyjne bÄ…dz
ustawowe)
o referendum przyjmuje konstytucjÄ™ bÄ…dz
ustawę, jeśli większość: > 50%
i frekwencja: > 50%
o okoliczności, w których nie można: stan nadzwyczajny i okres 3 m-cy po nim,
okres kampanii wyborczych, ostatni rok kadencji prezydenta i Dumy
o nie można też w ciągu roku od ogłoszenia wyników referendum przeprowadzać
r. na ten sam temat
b) w stosunku do parlamentu
- zarządza wybory do Dumy; może ją też rozwiązać (patrz: punkt 6g)
- konstytucyjne ograniczenia prawa do rozwiÄ…zywania Dumy: jð w pierwszym roku
kadencji Dumy, kð w stanie oskarżenia prezydenta, lð w stanie nadzwyczajnym,
mð w ciÄ…gu ostatnich 6 m-cy kadencji prezydenta
c) w zakresie działań ustawodawczych
- prawo do przedkładania projektów ustaw lub konstytucji
- prawo do podpisywania i ogłaszania ustaw federalnych i taki obowiązek w stosunku
do federalnych ustaw konstytucyjnych
o jeśli chodzi o ustawy federalne, prezydent ma prawo weta  parlament może je
odrzucić większością 2/3 wszystkich członków w każdej z izb
o głowa państwa ma też wnioskować o zbadanie konstytucyjności ustawy (SK)
- prawo do rokrocznego orędzia (stan państwa i kierunki polityki)
d) w stosunku do rzÄ…du
3
SK  SÄ…d Konstytucyjny
- powoływanie premiera za zgodą Dumy
Istnieje pogląd, że w Rosji rząd
- powoływanie i odwoływanie wicepremierów i ministrów
jest w istocie przedłużeniem
na wniosek premiera (prezydent może dowolnie korygować
urzędu prezydenta
propozycje desygnacyjne szefa rzÄ…du)
- możliwość przewodniczenia posiedzeniom rządu
e) w stosunku do sądów szczebla federalnego
- przedstawienie Radzie Federacji kandydatów na stanowiska sędziów: Sądu
Najwyższego, SK, Naczelnego Sądu Arbitrażowego
- powoływanie członków innych sądów federalnych
f) w dziedzinie polityki zagranicznej państwa
- kierowanie tą polityką, określanie jej kierunków, tworzenie doktryny państwowej
- prowadzenie rokowań oraz podpisywanie umów i traktatów międzynarodowych
- przyjmowanie i odwoływanie akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomat.
- powoływanie i odwoływanie przedstawicieli dyplomat. Rosji w państwach i org. mn.
g) w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony państwa
- zatwierdzanie doktryny wojennej Federacji Rosyjskiej
- jako Najwyższy Zwierzchnik Sił Zbrojnych, powoływanie i odwoływanie dowództwa
tych sił
- nadawanie wyższe stopnie wojskowe
- wprowadzanie stanu nadzwyczajnego  wojennego
Przy wprowadzaniu stanu
(agresja na FR lub bezpośrednia jej groz
ba)
nadzwyczajnego konieczne jest
- wprowadzanie stanu nadzwyczajnego  wyjÄ…tkowego
powiadomienie i zgoda RF
(warunki opisane w ustawie konstyt.)
h) w dziedzinie stanowienia prawa (dekrety i rozporzÄ…dzenia)
- akty te nie mogą być sprzeczne z ustawami i konstytucją
- brak instytucji kontrasygnaty
- dekret nie podlega kontroli parlamentu, chyba że wprowadza stan nadzwyczajny
- rozporządzenie to akt wykonawczy do już wydanych aktów normatywnych
- prezydent ma też prawo zawiesić akt prawny (przesłanki: niezgodność z konstytucją
lub ustawą, sprzeczność z zobowiązaniami międzynarodowymi Rosji, naruszenie praw i
wolności człowieka i obywatela)
i) uprawnienia kreacyjne (oprócz wcześniej wymienionych)
- mianowanie członków utworzonej przez siebie Rady Bezpieczeństwa
- wyznaczanie Dumie do zatwierdzenia kandydatury na stanowisko Prokuratora
Generalnego
9. WÅ‚adza sÄ…downicza.
a) elementy składowe
Zasadą jest jawność
- system sądów powszechnych
postępowań sądowych
- Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej
- SÄ…d Konstytucyjny
- Naczelny Sąd Arbitrażowy + sądy arbitrażowe (sprawy gospodarcze)
- sÄ…dy wojskowe
b) status sędziów
- niezawiśli (gwarancja niezależności sądów), nietykalni, nieusuwalni
- bezpartyjni, nie mogą być przedstawicielami polit. ani prowadzić działalności gosp.
c) charakterystyka SÄ…du Konstytucyjnego
- jedyny organ odpowiedzialny za praworządność konstytucyjną w FR
- 19 sędziów, kadencja: 12 lat (maks. jedna), każdy sędzia musi mieć e" 40 lat i e" 15 lat w
zawodzie prawniczym
- wybór sędziów: większość członków RF na wniosek prezydenta (z wnioskiem
wstępnym mogą do niego wystąpić m.in. parlamentarzyści, legislatury podmiotów
Federacji, naczelne organy sÄ…dowe)
- zadania:
o badanie zgodności wszelkich aktów prawnych z konstytucją (wniosek organów
władzy państwowej tudzież podmiotów federacji lub pytanie prawne od sądów
powszechnych)
o rozpatrywanie skarg konstytucyjnych o naruszenie praw i wolności
obywatelskich
o rozstrzyganie sporów kompetencyjnych
o dokonywanie urzędowej wykładni konstytucji
o opiniowanie prawidłowości trybu pociągnięcia prezydenta FR do
odpowiedzialności konstytucyjnej
o inicjatywa ustawodawcza (w sprawach należących do jego kompetencji)
Na podstawie: Żmigrodzki M., Dziemidok-Olszewska B. (red.), Współczesne systemy polityczne, Warszawa 2009
oraz merytorycznych szczątków dyskusji na ćwiczeniach z dr Piotrem F.