http://www.skolioza.com/cwiczenia.html
http://www.skolioza.com/skolioza.html
Skolioza (potocznie nazywana bocznym skrzywieniem kręgosłupa) jest chorobą, której
towarzyszą zmiany w całym narządzie ruchu, a w przypadkach bardzo zaawansowanych
staje się chorobą ogólnoustrojową, której towarzyszą zmiany w układzie oddechowym i
krążenia. Nie leczona skolioza postępuje nawet po zakończeniu wzrostu pacjenta
doprowadzając do ucisku na korzenie nerwowe
Typowa charakterystyka skoliozy
a) zdjęcie rtg, b) widok od tyłu, c) test Adama
]
1
U pacjentów ze skoliozą zauważyć można asymetrię tułowia. Idiopatyczna skolioza
młodzieńcza charakteryzuje się najczęściej:
prawostronnym garbem żebrowym uwypuklającym łopatkę (rotacja w odcinku
piersiowym kręgosłupa w prawo z jednoczesnym przemieszczeniem kręgosłupa do
przodu),
lewostronnym uwypukleniem wału mięśni przykręgosłupowych w odcinku lędz
wiowym
(rotacja kręgosłupa lędz
wiowego w lewo),
spłyceniem kifozy piersiowej (plecy płaskie)
nasileniem lordozy lędz
wiowej (odstające pośladki).
Skoliozy idiopatyczne są najczęściej rozpoznawane u dzieci i młodzieży w okresie
dorastania. Najistotniejsze są okresy skoków wzrostowych 7- 8 rok życia oraz 12-13 rok
życia. Zakończenie wzrostu u większości dziewcząt następuje po 15 roku życia,
natomiast u chłopców w 17 roku życia. Oznaczenie wieku szkieletowego możliwe jest
przez ocenę wzrastania i przyrastania jąder kostnienia grzebieni talerzy biodrowych. Jest
to bardzo ważne ze względu na to, iż u osób z dojrzałym kostnie kręgosłupem utracił on
plastyczność i korekcje nieoperacyjne są już bezcelowe.
Przypadki idiopatycznej skoliozy wymagającej leczenia ortopedyczno-rehabilitacyjnego
są około osiem razy częstsze u dziewcząt niż u chłopców. Stwierdza się też wysokie
ryzyko występowania rodzinnego.
Wczesne rozpoznanie i poprawne leczenie skoliozy ma uchronić pacjenta przed
leczeniem operacyjnym, które polega na usztywnieniu kręgosłupa. Uzyskanie korekcji
sylwetki poprzez przykręcenie śrubami do kości metalowych prętów okupione jest utratą
ruchomości i elastyczności kręgosłupa do końca życia. Usztywnienie kręgosłupa
konstrukcją metalową ma doprowadzić do zrośnięcia się poszczególnych kręgów i
zamienić kręgosłup w tzw. kij bambusowy. Nie leczone lub z
le leczone skoliozy
doprowadzają do zniekształcenia klatki piersiowej i ucisku na narządy wewnętrzne -
głównie na płuca i serce, a w konsekwencji pacjenci są mniej sprawni niż rówieśnicy. W
skrajnych przypadkach może dojść do przedwczesnej śmierci pacjenta.
Zaplanowanie poprawnego leczenia możliwe jest jedynie po przeanalizowaniu zdjęcia
rtg, gdyż tylko w ten sposób można obiektywnie ocenić przebieg skrzywienia
pierwotnego i wtórnego, dojrzałość kręgosłupa, wymierzyć wielkość skrzywienia,
wyznaczyć kręg początkowy, szczytowy i końcowy skrzywienia pierwotnego oraz wiele
innych parametrów decydujących o ostatecznym sukcesie leczenia.
Dlatego tak istotne jest, aby leczenie zaplanował lekarz z doświadczeniem w leczeniu
skolioz.
2
Leczenie skoliozy bez zdjęcia rtg jest jak jazda samochodem nocą
bez włączonych świateł!
KIEDY ĆWICZENIA?
Poprawne funkcjonowanie mięśni wymaga ich stałego używania (pobudzania impulsami
nerwowymi) oraz naprzemiennego skurczania i rozkurszania (wyciskania z nich krwi i
zasysania).
Mięśnie pozostające w nie używaniu ulegają stopniowemu zanikowi, gdyż organizm
człowieka zaczyna uważać je za zbędne. Zjawisko takie występuje np. u pacjentów po
złamaniach kończyn, którzy leczeni są unieruchomieniem gipsowym. Zaniki mięśniowe
nie są jednak następstwem opatrunków gipsowych ale konsekwencją nie używania
mięśni.
Dbanie o sprawność ruchową nabiera szczególnego znaczenia w świecie współczesnym,
w którym człowiek poruszający się samochodem pracuje przy biurku i odpoczywa w
fotelu. Prowadzenie takiego stylu życia prowadzi do upośledzenia funkcji mięśni, które
ulegają roztrenowaniu. Zalecanie zdrowego stylu życia polegającego na promowaniu
aktywności sportowej ma doprowadzić do zachowania równowagi pomiędzy pracą i
odpoczynkiem mięśni. Szczególne znaczenie w utrzymaniu ogólnej sprawności
człowieka ma pływanie, gdyż umożliwia trenowanie mięśni bez przeciążania stawów, do
którego dochodzi np. przy bieganiu. W odniesieniu natomiast do osób chorych, leczenie
schorzeń i obrażeń gimnastyką leczniczą (ćwiczeniami) jest procedurą rehabilitacji
medycznej polegającą na stosowaniu ruchu pod nadzorem lekarza prowadzącego.
Gimnastyka lecznicza jest zespołem ćwiczeń fizycznych, które zgodnie z opinią Prof.
Wiktora Degi zamieszczoną w książce "Ortopedia i Rehabilitacja" stosowane są celem:
zwiększenia zakresu ruchu w stawach,
wzmocnienia siły mięśniowej,
podniesienia sprawności ogólnej.
Zadaniem ćwiczeń jest stopniowe zwiększanie zakresu ruchomości w stawach poprzez
stopniowe rozciąganie struktur więzadłowych oraz mięśni. U pacjentów ze skoliozą
ćwiczenia zwiększające ruchomość pomiędzy poszczególnymi kręgami kręgosłupa są
drogą do osiągnięcia korekcji skrzywienia, jednak brak zabezpieczenia pacjenta gorsetem
ortopedycznym (celem utrzymania osiągniętej korekcji) może doprowadzić do
destabilizacji kręgosłupa i pogorszenia skrzywienia. Uelastycznienie kręgosłupa
ćwiczeniami zwiększającymi zakres ruchomości kręgosłupa umożliwia osiągnięcie dużej
korekcji w gorsecie ortopedycznym. Pacjent zaopatrzony w poprawnie domodelowany
3
gorset wykonuje wszystkie czynności w pozycji skorygowanej, praca mięśni jest więc
wykonywana i nie ulegają one zanikowi.
Wykonywane w przeszłości ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni symetrycznie po obu
stronach kręgosłupa doprowadzały do narastania deformacji i obecnie zostały zastąpione
ćwiczeniami asymetrycznymi. Jednakże wzmacnianie mięśni po jednej stronie
kręgosłupa jest oczywiste wyłącznie w skrzywieniach jednołukowych. W przypadku
skrzywień charakteryzujących się dwoma łukami stosowanie ćwiczeń asymetrycznych
musi być poprzedzone wnikliwą analizą przebiegu skrzywień.
Skolioza lewo-wypukła
W przeciwieństwie do masażu, wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie u
pacjentów ze skoliozą jest niedopuszczalne na mięśniach już przykurczonych czyli po
stronie wklęsłości skrzywienia na odcinku od kręgu początkowego skrzywienia do kręgu
końcowego skrzywienia. Wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie po stronie
wypukłej skrzywienia może mieć również efekt przeciwny do leczniczego jeżeli zaczną
prowokować narastanie drugiego skrzywienia (powyżej lub poniżej skrzywienia)
nazywanego wtórnym czyli wyrównawczym.
Większość ćwiczeń powszechnie stosowanych w leczeniu skoliozy związanych jest z
wykonywaniem ruchu w kierunku przeciwnym do skrzywienia. Ćwiczenia takie
zwiększają ruchomość kręgosłupa doprowadzając do uelastycznienia konstrukcji
kręgosłupa i mogą doprowadzić do narastania deformacji w mechanizmie
zdestabilizowania konstrukcji kręgosłupa, podobnie jak zalecenie niepoprawnych
ćwiczeń mięśni, które działając po cięciwie łuku skrzywienia będą nasilały deformację.
Podniesienie sprawności ogólnej pacjenta jest bardzo istotnym elementem leczenia
ćwiczeniami fizycznymi. Poprawienie ogólnej kondycji i sprawności fizycznej zależy
głównie od zwiększenia wydolności układu oddechowego i krążeniowego. Ćwiczenia
oddechowe mają zwiększyć pojemność płuc, zwiększyć ruchomość klatki piersiowej oraz
zwiększyć wydolność mięśni oddechowych.
4
Skolioza prawo-wypukła
Dobranie odpowiedniego zestawu ćwiczeń i zaplanowanie całości leczenia zależy od
przyczyny skoliozy. Podział skolioz w zależności od przyczyny powstania skrzywienia
przedstawiono w rozdziale "Co to jest skolioza?".
W przypadku skolioz czynnościowych (funkcjonalnych) ćwiczenia odgrywają rolę
pierwszoplanową. W przypadku takich skolioz możliwe jest trwałe lub częściowe
usunięcie skrzywienia przez ćwiczenia i zabiegi fizykalne.
W przypadku skolioz strukturalnych wdrożenie leczenia skrzywienia należy poprzedzić
oceną prawdopodobieństwa samoistnego pogarszania się choroby mięśni lub choroby
układu nerwowego lub kostnego. Problematykę tę opisano w rozdziale "kiedy skolioza
narasta?"
W przypadku skolioz idiopatycznych ćwiczenia nie w każdym przypadku mogą
powstrzymać narastanie deformacji.
W przypadku małych skrzywień bez tendencji do pogarszania się, z zaznaczonym
skrzywieniem pierwotnym i niedużym wygięciem wtórnym, zalecane są ćwiczenia
zmniejszające wygięcie pierwotne. Pozorna poprawa sylwetki i postawy pacjenta może
jednak być wynikiem powiększenia ćwiczeniami wygięcia wtórnego dlatego pacjent
wymaga kontroli zdjęciem rtg, a nie oglądaniem.
W przypadku większych skrzywień, które samoistnie nasilają się, już Prof. Wiktor Dega
w książce "Ortopedia i Rehabilitacja" pisze, że nie należy spodziewać się, aby samymi
ćwiczeniami powstrzymać narastanie skoliozy. W takich przypadkach lepszym
rozwiązaniem jest gorset ortopedyczny, którego stosowanie niekiedy wymaga wdrożenia
ćwiczeń uelastyczniających kręgosłup celem osiągnięcia większej korekcji oraz ćwiczeń
podnoszących ogólną sprawność pacjenta, a zwłaszcza ćwiczeń oddechowych (np. na
basenie).
W każdym przypadku stwierdzenie skrzywienia kręgosłupa powinno być
udokumentowane zdjęciem rtg przed wdrożeniem ćwiczeń celem poprawnego
zaplanowania leczenia i możliwości obiektywnej oceny wyników.
5
KIEDY MASAŻE?
U pacjentów ze skoliozą masaż należy stosować wyłącznie na mięśniach przykurczonych
czyli po stronie wklęsłości skrzywienia. Nieumiejętne stosowanie masażu i wykonywanie
go po wypukłej stronie skrzywienia, gdzie mięśnie są już nadmiernie rozciągnięte może
doprowadzić do narastania deformacji. Szczególną ostrożność należy zachować u
pacjentów, u których poniżej lub powyżej skrzywienia pierwotnego pojawia się drugie
skrzywienie nazywane wtórnym lub wyrównawczym oraz u pacjentów ze skrzywieniami
dwułukowymi. W takich przypadkach mimo stosowania masażu po jednej tylko stronie
kręgosłupa może on nasilać deformację.
Profesjonalny masaż wykonywany jest wyłącznie po jednej stronie skrzywionego
kręgosłupa na odcinku od kręgu początkowego skrzywienia do kręgu końcowego
skrzywienia po stronie wklęsłej skrzywienia. Wyznaczenie tych kręgów możliwe jest
jedynie w oparciu o ocenę zdjęcia rtg przez lekarza ortopedę.
Stosowanie masażu u pacjentów ze skoliozą jest jednym z bardzo istotnych elementów
leczenia, nie może być jednak leczeniem podstawowym. W leczeniu skoliozy masaż jest
leczeniem dodatkowym, gdyż rozluz
niając jedynie przykurczone mięśnie nie oddziałuje
w żaden sposób na poprawienie stabilizacji kręgosłupa w pozycji skorygowanej.
KIEDY GORSET?
Gorset ma uchronić pacjenta przed leczeniem operacyjnym. Leczenie gorsetem nie jest w
stanie zastąpić leczenia operacyjnego u pacjentów ze skrzywieniami większymi niż 50�,
ale w przypadku tak dużych skrzywień gorset może odroczyć leczenie operacyjne w
czasie.
Leczenie ortotyczne gorsetem powinno być stosowane u dzieci i młodzieży z
niedojrzałym kostnie kręgosłupem, który zawiera jeszcze dużo plastycznej chrząstki.
Gorset ma umożliwić tym pacjentom życie w pozycji skorygowanej i zapewnić
kręgosłupowi oraz mięśniom poprawne warunki do rośnięcia i rozwijania się.
Zakończenie leczenia gorsetem powinno nastąpić po osiągnięciu przez kręgosłup
dojrzałości kostnej, która następuje u większości dziewcząt po 15 roku życia, natomiast u
chłopców w 17 roku życia.
Podstawowym zadaniem gorsetu jest odciążenie kręgów po wklęsłej stronie skrzywienia i
powstrzymanie procesu zgniatania plastycznej chrząstki w niedojrzałym kostnie
kręgosłupie. Ponieważ u pacjentów ze skoliozą, skrzywienia polegają na
nieprawidłowym wyginaniu się kręgosłupa we wszystkich kierunkach jednocześnie, a nie
tylko do boku, to oddziaływanie korygujące gorsetem też musi odbywać się
trójwymiarowo. Gorset musi jednocześnie korygować skrzywienie boczne i rotację
6
(skręcenie tułowia) oraz krzywizny fizjologiczne które opisano w rozdziale "co to jest
skolioza".
Zadaniem gorsetu, po uzyskaniu korekcji skrzywień, jest utrzymanie kręgosłupa w
poprawnej pozycji i umożliwienie chrząstce, więzadłom i mięśniom regenerację, a z
czasem przejęcie funkcji gorsetu. Odbudowanie poprawnego symetrycznego napięcia
więzadeł i mięśni możliwe jest jedynie w gorsetach, które są tak zaprojektowane, aby
pacjent mógł wykonywać w nim maksymalnie dużo czynności. Gorsety nadmiernie
rozbudowane korygują wprawdzie skrzywienie ściskając biernie tułów, ale doprowadzają
do unieruchomienia kręgosłupa i uciskając na mięśnie utrudniają przepływ krwi.
Gorset Boston Skoliozy Piersiowo-Lędz
wiowej
Gorset Boston Skoliozy Lędz
wiowej
Gorset Boston Skoliozy Piersiowej
W przypadkach młodzieńczej skoliozy idiopatycznej, leczenie gorsetem ortopedycznym
jest zalecane jeżeli wartości skrzywienia bocznego przekraczają 20�. U pacjentów z
małymi skrzywieniami, którzy są blisko zakończenia wzrostu ryzyko narastania
deformacji jest niewielkie, dlatego też w takich przypadkach nie istnieje konieczność
stosowania gorsetu, a przy jego zastosowaniu skutki działania ortezy są wątpliwe. W
największej grupie ryzyka na narastanie deformacji jest młodzież przed okresem
dojrzewania, ze skoliozą powyżej 25� wg. Coob'a. W takich przypadkach można
oczekiwać największych korzyści wynikających ze stosowania gorsetu. Skrzywienie
powyżej 45� w przypadku młodzieży pozostającej w okresie wzrostu, może być
kontrolowane ortotycznie, jednakże leczenie operacyjne może być skuteczniejsze.
W przypadku młodzieży z nie zakończonym rozwojem układu kostnego i skoliozą
idiopatyczną 25� - 45� zalecane jest leczenie gorsetem ortopedycznym, oczywiście im
mniejsze skrzywienie tym większe szanse na uniknięcie leczenia operacyjnego
polegającego na usztywnieniu kręgosłupa, które do końca życia jest nieodwracalne.
7
KIEDY OPERACJA?
Leczenie operacyjne stosowane jest u tych pacjentów ze skoliozą, u których nie udało się
powstrzymać narastania deformacji. Z badań porównawczych wynika, że jeżeli
skrzywienie boczne jest większe niż 50� to wszelkie leczenie nieoperacyjne może
skorygować skrzywienie tylko czasowo, a po zakończeniu leczenia skrzywienie powraca
i dalej się nasila. Dlatego pacjenci ze skrzywieniami większymi niż 50�, które samoistnie
się nasilają są kwalifikowani do leczenia operacyjnego.
http://www.edumedia.pl/zdrowie-skolioza/
8