Błąd językowy
1
Błąd językowy
Błąd językowy - pojęcie z zakresu językoznawstwa
normatywnego oznaczające odstępstwo od skodyfikowanej
normy językowej.
Kodyfikacja normy obejmuje istnienie gramatyki
normatywnej, ortografii (zasad pisowni) i ortofonii (zasad
wymowy starannej). O błędności czy poprawności danej
formy można mówić tylko z punktu widzenia jakiejś normy.
Większość słowników ma charakter normatywny.
Przykłady błędów językowych
Dwa błędy w nazwie ulicy Gaudiego
Następujący przykład wyjaśnia zależność błędu od normy
językowej.
Gramatyka normatywna (standardowej, starannej, pisanej) polszczyzny literackiej ustala regułę, wzór deklinacji
zaimka wskazującego ten, ta, to; ci, te, podając paradygmat lub podaje, że odmienia się według deklinacji
przymiotnikowej twardotematowej i wylicza formy mianownika rodzaju męskiego (ten), mianownika rodzaju
nijakiego (to), biernika rodzaju żeńskiego (tę) jako odbiegające od tego wzorca. Regułę tę (właśnie ciągle jeszcze tę
a nie tą) da się objaśnić tylko z punktu widzenia pewnej tradycji językowej, odczucia użytkowników, jej "prawność"
uzasadnia duża liczba tekstów polszczyzny literackiej (sprzed okresu sformułowania reguły), gdzie taką a nie inną
formę odnajdujemy. Formy "wyjątkowe" są historycznie umotywowane, ale dla samej normy jest to obojętne.
Skądinąd wiadomo, że historycznie umotywowaną formą dopełniacza rodzaju męskiego byłaby forma togo. W
wyniku jednak procesu wyrównywania powstała forma tego (przez analogie do np. otwartego), tę też formę
rejestruje norma. Z punktu widzenia gramatyki nienormatywnej, opisowej w formie biernika rodzaju żeńskiego tą
nie ma nic szczególnego, jest ona wyrazem faktu, że proces wyrównywania deklinacji zaimka ten,... do deklinacji
przymiotnikowej jeszcze się nie zakończył. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że norma starannej
polszczyzny pisanej rejestruje stan sprzed zakończeniem tego procesu. Z punktu widzenia języka jako systemu
zmiana tę > tą jest przejawem tendencji do usuwania form wyjątkowych. O żywotności tego procesu świadczą też
nowsze rozwiązania normatywne, dopuszczające użycie tej formy w normie użytkowej (swobodnej, ustnej). Formę
tą zamiast tę spotyka się coraz częściej w tekstach pisanych, np. prasowych, co świadczyć może, że również norma
języka starannego, pisanego w niedalekiej przyszłości ulegnie zmianie (jak to już miało miejsce w przypadku tego
zaimka). Poza tym forma tą (np. z tą kobietą) jest formą narzędnika rodzaju żeńskiego, użycie formy tę w tej funkcji
jest błędem przesadnej poprawności (hiperpoprawności).
Przykładowe zdania:
1. Widziałem tę piękną kobietę. (Forma zgodna z normą polszczyzny wzorcowej, staranna)
2. Widziałem tą piekną kobietę. (Forma niezgodna z normą wzorcową, zgodna z normą użytkową, swobodna,
potoczna, coraz częściej też pisana)
3. Widziałem go z tą kobietą. (Forma zgodna z normą wzorcową i użytkową)
4. Widziałem go z tę kobietą. (Forma hiperpoprawna na gruncie normy wzorcowej, utworzona przez analogię
do tę w bierniku).
Przykładem często spotykanych błędów językowych w języku polskim (niezgodnych z normą polszczyzny starannej
i użytkowej) są wyrażenia: poszłem, wzięłem (przez analogia do poszłam, wzięłam, formy poprawne to poszedłem,
wziąłem), wziąść (przez analogię do słów typu: siąść, zamiast wziąć).
Błąd językowy
2
Klasyfikacja błędów językowych
Zgodnie ze starożytną jeszcze klasyfikacją opisaną przez Kwintyliana, błędy językowe dzielą się na barbaryzmy i
solecyzmy. Barbaryzm to użycie niepoprawnej formy wyrazu (np. wzięłem), solecyzm natomiast polega na
połączeniu poprawnych formalnie wyrazów w niepoprawną konstrukcję składniową (np. używam długopis).
" Błędy gramatyczne
" Błędy fleksyjne:
" wybór niewłaściwej postaci wyrazu,
" wybór niewłaściwego wzorca odmiany,
" wybór niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego,
" wybór niewłaściwej końcówki fleksyjnej,
" nieodmienienie wyrazu, posiadającego swój wzorzec deklinacyjny,
" odmienienie wyrazu, któremu nie można przypisać wzorca odmiany.
" Błędy składniowe:
" w zakresie związku zgody,
" w zakresie związku rządu,
" w używaniu przyimków,
" w zakresie używania wyrażeń przyimkowych,
" niepoprawne skróty składniowe,
" niepoprawne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania,
" konstrukcje niepoprawne pod względem szyku,
" zbędne zapożyczenia składniowe.
" Błędy leksykalne
" Błędy słownikowe (wyrazowe):
" neosemantyzacja; używanie wyrazów w niewłaściwym znaczeniu,
" mylenie znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo lub morfologicznie i ich niepoprawne wymienne
stosowanie,
" posługiwanie się pleonazmami,
" nadużywanie wyrazów modnych.
" Błędy frazeologiczne:
" zmiana formy frazeologizmów wskutek wymiany, redukcji lub uzupełnienia składu związku,
" zmiana formy frazeologizmu wskutek zmiany postaci gramatycznej jednego ze składników,
" zmiana znaczenia frazeologizmu,
" użycie frazeologizmu w niewłaściwym kontekście, powodującym odżycie znaczenia dosłownego.
" Błędy słowotwórcze:
" używanie formacji zbudowanej niezgodnie z polskimi modelami słowotwórczymi,
" zastosowanie niewłaściwego formantu,
" wybór niewłaściwej podstawy słowotwórczej.
" Błędy fonetyczne
" Niepoprawna wymowa:
" pojedynczych głosek,
" grup głoskowych.
" Literowe odczytywanie wyrazów:
" Redukcja głosek i grup głoskowych,
" Niepoprawne akcentowanie wyrazów i form wyrazowych.
" Stylistyczne (użycia)
Błąd językowy
3
" Niewłaściwy dobór środków językowych w określonej wypowiedzi, niedostosowanie ich do jej funkcji:
" używanie elementów oficjalnych w wypowiedziach potocznych,
" używanie elementów potocznych o charakterze publicznym,
" stylizacja językowa nie mająca uzasadnienia w treści i charakterze stylowym wypowiedzi.
" naruszenie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu:
" Błędy zewnętrznojęzykowe (zapisu)
" Błędy ortograficzne:
" używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie,
" niewłaściwa pisownia łączna lub rozdzielna; także niewłaściwe użycie dywizu,
" niewłaściwe używanie wielkich i małych liter na początku wyrazów.
" Błędy interpunkcyjne:
" brak właściwego znaku interpunkcyjnego (zwłaszcza przecinka),
" zbędne użycie znaku interpunkcyjnego,
" użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego.
Zobacz też
" przejęzyczenie,
" innowacja językowa,
" norma językowa,
" hiperpoprawność,
" kultura języka.
y
ródła i autorzy artykułu
4
y
ródła i autorzy artykułu
Błąd językowy y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=23788860 Autorzy: Autokrata, Awersowy, Beno, Bukaj, Chepry, Faramir, Galari, Gdarin, Gleb kapustin, Googl, Gregul,
Grubel, Grzegorz Wysocki, Ilmatar, Jadwiga, Jantoś, Kauczuk, Kicior99, Kocio, Lord Ag.Ent, Mezo93, Micgryga, Mohylek, Potato, Qerez, Rozek19, Sciencedigger, Selena von Eichendorf,
Siałababamak, SkyMaja, 16 anonimowych edycji
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Plik:Ulica Gaudiego - blad jezykowy.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ulica_Gaudiego_-_blad_jezykowy.jpg Licencja: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.5
Autorzy: Original uploader was Mohylek at pl.wikipedia
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/