Skóra (wstęp do maści)
SKORA
Skora jako miejsce dzialania leku lub kosmetyku
* Stanowki ok 15% masy ciala (czesto wielkosc skory okresla sie w kilogramach, lub na wzrost)
* Wazy ok 18-20 kg wraz z tkanka podskorna
* Powierzchnia 1.5-2 m^2 (u standardowego pacjenta - ok 70 kg masy ciala, oraz wzrost ok 1,7-1,8metra)
* Grubosc 0,5-3.5-4.5 mm (min okolice oka, max stopa) - zaleznie od grubosci szybsza lub wolniejsza penetracja Funkcje skory:
*Narzad (bariera) ktora laczy i dzieli
*Nadaje cialu postac i ksztalt
*Chroni srodowisko wewnetrzne przed utrata wody, elektrolitow i substancji wieloczasteczkowych
*Bariera przed bodzcami szkodliwymi, fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi
*Bierze udzial w regulacji cieplnej organizmu (gra naczyc, pot) - pot jest fizjologiczna funkcja naszego organizmu, bardzo potrzebna, dezodoranty dopuszczajace ani odrobiny potu powoduja ze cierpi na tym skora
*Narzad czucia (dotyk, cieplo, bol)
*Ma wlasciwosci przeciwbaktryjne i przeciwgrzybicze. Srodowisko kwasne jest niekorzystne dla bytowania np bakterii, dlatego pH skory sklania sie bardziej w strone kwasnego pH
*Ma wlasciwosci wydzielnicze - gruczoly lojowe i potowe
*Wytwarza struktory keratynowe - wlosy, paznokcie
*Jest obszernym zbiornikiem zapasowym wody, elektrolitow, bialek, tluszczy, weglowodanow i witamin - bierze udzial w ich metabolizmie
*Decyduje o barwie (melanina) i strukturze powierzchniowej (keratynizacja)
*Ma funkcje oddechoa (istotny jest nawet rodzaj odziezy, materialu)
*Ma funkcje odpornosciowa (jako bariera, granica odddzielajaca od srodowiska zewnetrznego)
*Bierze udzial w czynnosci resorpcyjnej (wlchlanianie przez skore)
Budowa skory:
1. Naskorek (epiderma)
2. Skora wlasciwa (derma)
3. Tkanka podskorna (hipoderma)
Ponadto zawiera:
* Przydatki skory - gruczoly lojowe, potowe, wlosy i paznokcie
* Naczynia krwionosne i limfatyczne (glownie ich zakonczenia)
*Zakonczenia nerwowe
Naskorek
Wielowarstowy, plaski, dunamiczny (ciagle sie zmienia) Lezy na blonie podstawnej skory wlasciwej 1. Warstwa podstawna
2. kolczysta
3. ziarnista
4. jasna
5. rogowa
1. Warstwa podstawna
*Spoczywa na blon ie podstawnej
*Warstwa rozrodcza - zdolna do podzialow komorkowych
* Jeden rzad komorek z jadrem, dzielacy sie na pol: czesc dolna pozostaje na miejscu, czesc gorna zas przesuwa sie do powierzchni
* W trakcie "marszu" traci jadro - wto miejsce tworzy sie bialko - keratyna, ktora na powierzchni zluszcza sie w procesie keratynizacji
* Czas [rzejscia z warstwy podstawnej do rogowej - 28-30
Strona 1 z 5
W warstwie podstawnej rowniez:
* Melanocyty - komorki barwnikowe wytwarzajace barwnik - melanine
* Komorki Merkla - receptory dotyku
2. Warstwa kolczysta
* Najgrubsza - do 12 rzedow
* W gornym rzedzie dochodzi do zaniku jadra
* KOmorki przesuwajac sie ulegaja spaszczeniu
* Warstwa podstawna + kolczysta - warstwy zywe, czynna metabolicznie warstwa naskorka, zdolna do podzialu komorek
3. Warstwa ziarnista
* Jeden lub dwa rzedy komorek
* Tworzy bariere bialkowo-lipidowa tzw bariereReina
* Trudno przepuszczalna dla wody - pod bariera zawartosc wody 70%, powyzej-10% wody Warstwa ziarnista przepuszczalna dla:
gazow
Substancji rozpuszczalnych w tluszczach (witaminy ADEK, hormony, enzymy, aminokwasy) Promieniowanie UV, IR
Substancje uszkaszajace bariere:
mocne zasady, kwasy
jony metali ciezkich
dym tytoniowy (palenie bierne)
4. Warstwa jasna
* Sklada sie ze scisle upakowanych, bezjadrzastych komorek - korneocytow
* Tworza luseczki rogowe, zawierajace bialko keratyne
* Zawiera rowniez glikolipidy, nieprzepuszczajace wody
* Komorki tej warstwy ulegaja zluszczaniu
(wyglad muru - cegly - komorki zrogowaciale, zaprawa sa glikolipidy) Sklad:
*Keratyna (ok.58%)
*NMF (naturalny czynnik nawilzajacy - ok. 30%
Spoiwo miedzykomorkowe
* Lipidy naskorka pelniace funkcje cementu laczacego komorki warstwy rogowej
* Stanowi bariere dla wody - zatrzymuje wode w naskorku
* Zabezpiecza skore przed penetracja substancji hydrofilowych z zewnatrz
* Zapewnia miekkosci i elastycznosc skorze
(rokowania dla skory tlustej po uplywie lat sa lepsze niz dla innych, ze skory normalnej mamy w poddeszlym wieku skore sucha, a ze skory tlustej mamy w podeszlym wieku skore normalna) Sklad lipidow warstwy rogowej:
* Ceramidy ( ok 40%) (sfingolipidy) - tworza lipidowe blaszki cementu miedzykomorkowego w przestrzeni miedzykomorkowej
* Cholesterowl wolny lub w postacji soli (ok 35%)
* Wolne kwasy tluszczowe (ok 25%)
Ceramidy
*Glowne dzialanie - chronia przed utrata wody
* Chronia skore przed czynnikami zewnetrznymi - slonce , mroz, wiatr
* Spowalniaja proces zluszczania naskkorka
* Ich ilosci zmniejsza sie z wiekiem (preparaty z ceramidami polecane dla osob starszych, dla skory wrazliwej, dla Strona 2 z 5
skory suchej, szorsktwiej, uszkodzonej przez UV
NNKT niezbedne nienasycone kwasy tluszczowe
* 74% ceramidow to NNKT (2do4 wiazanpodwojnych)
* Nie syntetyzowane w organizmie - pobierane z zewnatrz
* Do NNKT naleza: kwas alfa-linolenowy, kwas gamma-linolenowy, kwas linolowy, kwas arachidowy (kwasy omega 6)
Biora udzial w gosporadce lipidowej i produkcji sebum (loj skory)
Zrodla NNKT
* Najwiecej NNKT w olejach
wiesiolek
ogorecznik lekarski
tran
olej rybi
Avokado
pestki winogron
NMF - naturalny czynnik nawilzajacy
*Skladnik warstwy rogowej plaszcza hydrolipifowego skory
*Nadaje wlasciwosci hiroskopipjne i hydrofilowe
*Zawiera:
aminokwasy 40%
sole mineralne 18,5%
mleczan sodu, mocznik, amoniak, kwas moczowy
Lipidy lacznie z NMF tworza uklad cieklokrystaliczny pokrywajacy korneocyty Sebum
* loj skory
* wydzielina gruczolow lojowych i pokrywa w zasadzie cala powierzchnie skory (i wlosow) PTF - plaszcz tluszczowy skory
Sklada sie z :
tluszczy i kw tluszczowych
woskow
cholesterolu
triglicerydow
Czynnik stabilizujacy. Hamuje przenikawnie wody, chroni przed czynnikami chemicznycmi, wirusami i grzybami Kwasny odczyn
*Czynniki buforujace:
kwas mlekowy w pocie
wolne nienasycone kwasy w loju
tlen z powietrza
naturalna flora bakteryjna (bardzo wazne, bariera dla inwazji skladnikow patogennych) Czynniki te stanowia naturalna bariere dla bakterii, wirusow, grzybow chorobotworczych Skora wlasciwa
*Zbudowana z tkanki lacznej
* Zawiera w sobie naczynia krwionosne, limfatyczne, zakonczenia nerwowe, gruczoly potowe i lojowe
* Osadzone sa w niej przydatki: wlosy, paznokcie
* W skorze wyrozniamy : komorki, wlokna, miedzykomorkowa substancje podstawowa Rodzaje wlokien
* Kolagenowe (dwa typy istotne, ogolnie jest ich kilkanascie)
Strona 3 z 5
* Retikulinowe
Wlokna kolagenowe
* Podstawowaw masa skory wlasciwej - rusztowanie skory wlasciwej
* Zbudowane z bialka - kolagenu
* Dlugie, grube wlokna o falistym ksztalcie
* Elastyczne (graniczona) odporna na urazy
* 14 typol kolagenu, z czego 2 typy I i III maja znaczenie dla skory
Kolagen typu III
* Kolagen typu mlodzienczego - synteza do 30 lat
* Nadaje skorze elastycznosc, jedrnosc, jest delikatny
* Odpowiada za nawilenie skory - pochlania wode
Kolagen typu I
* Stanowi ok 80% kolagenu o osob doroslych
* Tworzy mase grubych wlokien, odgrywajacych role podpory
* Nie pochlania wody
* Z wliekiem kolagen III zastepowany jest kolagenem I
Wlokna elastynowe
* Bialko elastyna - cienkie krotkie i delikatne wlokienka
* Okreslaja elastycznosci i sprezystosc skory - po rozciagnieciu powracaja o stanu pierwotnego
* Oplatajawlokna kolagenowe
* Absorbuja wode i zatrzymuja ja w tkankach
Kwas hialuronowy - substancja miedzykomorkowa
* W postaci polplynnego zlu (kukopolisacharyd)
* Ma wlasciwosci hydrofilowe - zatrzymuje wode w skorze wlasciwej
Przydatki skory - gruczoly potowe:
1. Ekrynowe
2. Apokrynowe
Ekrynowe
*Wystepuja na calej skorze - najwiecej skorze dloni i stop
* Sa czynne od urodzenia - sa male i wydzielaja pod wodnisty
* Biora udzial w procesie termoleulacji
* POt sklada sie z rozpuszczonymi bialkami, kwasow tluszczowych, soli mineralnych
* Nie smierdzi, pH lekko kwasne, dzialanie przeciwbakteryjne
* Wystepuja glownie do okresu dojrzewania
Apokrynowe
*Sa duze, czynneod okresu dojrzewania
* Wystepuja glownie pod pachami, przy zewnetrzych organach plciowych
* Reaguja na bodzcie emocjonalne - nie termiczne
* Wyglad mleka o zwiekszonej lepkosci
* POaczatkowo bezwonny, stanowi pozywke dla bakterii - rozklad bakteryjny - nieprzyjemny zapach Tkanka podskorna
* Siec wlokien kolagenowych ktore wypelnione sa tkanka tluszczowa
* Spelnia role podporowa i zabezpiecza narzady wewnetrzne
* Chroni rzed wplywem zimna
* Zawiera licznenaczynia krwionosne i komorki nerwowe
Strona 4 z 5
* Stanowi rezerwe energetyczna
Strona 5 z 5