Kino japońskie
1
Kino japońskie
Kino japoÅ„skie (jap. åe ,g f ;u nihoneiga? ) liczy już ponad sto lat  zaczęło siÄ™ już w epoce kina niemego, obecnie
na świecie sporą popularnością cieszą się przede wszystkim anime, horrory japońskie oraz klasyki, takie jak np.
filmy Akiry Kurosawy.
Kategorie
Do najważniejszych kategorii kina japońskiego należą przede wszystkim:
" anime  japońskie filmy animowane, niekoniecznie przeznaczone dla dzieci, np. Neon Genesis Evangelion,
Ghost in the Shell, Księżniczka mononoke, Czarodziejka z Księżyca;
" jidai-geki  japońskie filmy historyczne, część których stanowią filmy samurajskie, zwane także chanbara
(onomatopeja szczęku miecza), np. seria o ZatM
ichim lub niektóre filmy Akiry Kurosawy (m.in. Siedmiu
samurajów, Tron we krwi, Ran);
" gendai-geki - japońskie filmy o tematyce współczesnej;
" horrory, nazywane także j-horror, np. The Ring: Krąg, Dark Water, Klątwa ju-on;
" kultowe horrory - na przykład Battle Royale lub Suicide Club;
" kaijk
 filmy o potworach, najbardziej znanym jest seria o Godzilli;
" pinku eiga  filmy pornograficzne, często zaangażowane społecznie i tworzone bardziej w stylu artystycznym,
niż zwykłej pornografii;
" yakuza eiga  filmy mafijne, przedstawiające środowisko yakuzy, np. filmy Takeshiego Kitano.
Historia
Okres kina niemego
Pierwsze pokazy filmowe na ziemiach japońskich odbyły się już w roku 1896, natomiast za pierwszy film powstały
w Japonii uważa siÄ™ krótki dokument Geisha no teodori (¸‚ € n0 Kb Ž Š0 ) z czerwca 1899 roku. Z okoÅ‚o 1905
pochodzi materiał, który uznawany jest za pierwsze anime lub prekursora japońskiej animacji  namalowana
bezpośrednio na pięćdziesięciu klatkach taśmy celuloidowej krótka scena przedstawiająca piszącego chłopca, który
następnie odwraca się do widza i unosi czapkę. Pierwszą profesjonalną japońską aktorką była Tokuko Nagai Takagi,
która w latach 1911-1914 pojawiła się w czterech krótkich filmach zachodniego studia Thanhouser Company [1] .
Pierwszym natomiast aktorem, który zdobył w Japonii dużą sławę, jest Matsunosuke Onoe. Japoński przemysł
filmowy zdominowały dwa typy produkcji: gendaideki, których akcja osadzona była w niedawnej przeszłości kraju,
i jidaideki  filmy o współczesności.
W owym czasie większość japońskich kin zatrudniało benszi  narratora, który komentował wydarzenia dziejące się
na ekranie. Funkcja ta ma swoje korzenie już w klasycznym teatrze japońskim  kabuki i bunraku.
Wielkie trzęsienie ziemi, które nawiedziło Japonię w 1923 roku, bombowe naloty wojsk aliantów na Tokio podczas
II wojny światowej oraz czynniki naturalne sprawiły, że do dziś przetrwało niewiele filmów z tamtego okresu.
Sporym powodzeniem cieszyły się w tamtym okresie filmy Kenjiego Mizoguchiego, którego póz
niejsze produkcje
(np. Życie Oharu) do dziś cieszą się powodzeniem.
Kino japońskie
2
Lata 30. XX wieku
W przeciwieństwie do Hollywoodu, w latach 30. Japończycy nadal często produkowali filmy nieme. Ważniejszymi
filmami dz
więkowymi z tego okresu są produkcje Mizoguchiego  Siostry z Gion (1936), Elegia Naniwy (1936) czy
Opowieść ostatniej chryzantemy (1939). Wraz z nasilaniem się cenzury filmy niektórych reżyserów, m.in. Daisukego
Ity, stały się obiektem ataków. Jako że sporą popularnością już wtedy cieszyły się anime, japoński rząd postanowił
wykorzystywać animacje w celach propagandowych.
Lata 40. XX wieku
Akira Kurosawa kręci swój pierwszy film  Sugata SanshirM
. Wraz z okupacją wojsk alianckich, trwającą od końca
II wojny światowej, do Japonii trafia sporo amerykańskich animacji, których projekcji zabronił przedwojenny rząd.
W tym też okresie powstawały też kolejne propagandowe anime, m.in. MomotarM
no umiwashi oraz inne przygody
Momotara opowiadające o człowieku i zwierzętach walczących o jakiś wspólny cel.
Lata 50. XX wieku
Na lata 50. przypada szczyt japońskiej kinematografii. Trzy filmy
z tego okresu (RashM
mon, Siedmiu samurajów i Tokijska
opowieść) w roku 2002 znalazły się w czołówce najlepszych
filmów wszech czasów w rankingu sporządzonym przez brytyjski
magazyn  Sight & Sound . TÄ™ dekadÄ™ rozpoczÄ…Å‚ RashM
mon
Kurosawy, który zdobył Oscara w kategorii najlepszy film
zagraniczny oraz przyczynił się do rozpowszechnienia kina
japońskiego na zachodzie. W tym też okresie sławę zdobywa
legendarny aktor ToshirM
Mifune. Następnie pojawia się kolejny
film Kurosawy, Piętno śmierci (1952), oraz Tokijska opowieść
Yasujira Ozu (1953). Rok 1954 przyniósł dwa najbardziej
wpływowe japońskie filmy. Pierwszy to kolejny film Kurosawy,
Siedmiu samurajów, opowiadający o grupie samurajskich
wojowników chroniących bezbronnych wieśniaków przed
gangiem złoczyńców, który na Zachodzie przerobiono i wydano w
1960 roku jako Siedmiu wspaniałych. W tym samym roku pojawia
się antynuklearny horror autorstwa Ishira Hondy  Gojira, będący
początkiem serii filmów o Godzilli. I chociaż film był kilkakrotnie
Plakat filmu Siedmiu samurajów
przerabiany na potrzeby zachodnich rynków, stał się
międzynarodową ikoną Japonii i wywołał boom na filmy kaijk
. W
1955 roku Hiroshi Inagaki otrzymuje Oscara za film Musashi Miyamoto  pierwszy z jego samurajskiej trylogii.
Powstają kolejne filmy Kenji Mizoguchi  Życie Oharu (1952), Opowieści księżycowe (1953) i SanshM
dayk
(1954).
Mikio Naruse kręci m.in. Meshi (1950), Ostatnie chryzantemy (1954), Płynące chmury (1955). W 1959 roku pojawia
siÄ™ OhayM
Yasujira Ozu.
Lata 60. XX wieku
W 1961 roku powstaje Straż przyboczna Kurosawy, mająca póz
niej duży wpływ na filmy zachodnie. Coraz częściej
zaczyna kręcić się filmy w kolorze. Kon Ichikawa kręci trzygodzinny dokument TM
kyM
orimpikku o olimpiadzie w
1964 roku. Po filmie Namaszczony do zabijania (1967), surrealistycznym obrazie o yakuzie, Nikkatsu Corporation
zwalnia Seijuna Suzukiegp za kręcenie filmów bez sensu i nie przynoszących żadnych zysków. W 1963 roku powstaje
Tetsuwan Atomu Osamu Tezuki  jedno z pierwszych anime, które staje się ultrapopularne także na Zachodzie. W
Kino japońskie
3
latach 60. powstają najważniejsze filmy Nagisy L
shimy, Kaneta ShindM
oraz ShM
heia Imamury. Obraz Hiroshiego
Teshigahary Kobieta z wydm (1964) zdobywa nagrodÄ™ specjalnÄ… na Festiwalu Filmowym w Cannes, nominowany
jest także do Oscara w kategoriach najlepszy reżyser i najlepszy film zagraniczny. W 1965 roku specjalną nagrodę w
Cannes zdobywa Kwaidan, czyli opowieści niesamowite Masakiego Kobayashiego.
Lata 70. XX wieku
Powstaje Imperium zmysłów (1976) Nagisy L
shimy, inspirowane historią Sady Abe, która to udusiła swojego
kochanka w trakcie stosunku. Przeciwny cenzurze, umieścił w filmie mocne sceny pornograficzne, w wyniku czego
film dostarczono do Francji, gdzie został ocenzurowany; w Japonii do dziś dzień nie zaprezentowano pełnej wersji
filmu. Mimo to pinku eiga stały się odskocznią dla niezależnych filmowców.
Lata 80. XX wieku
W roku 1984 Hayao Miyazaki na podstawie swojej mangi tworzy peÅ‚nometrażowe anime Nausicaä z Doliny Wiatru,
natomiast w roku 1988 powstaje Akira Katsuhiro L
tomo. W połowie lat 80. pojawiają się OAV  anime
przeznaczone bezpośrednio do dystrybucji na kasetach VHS. ShM
hei Imamura zdobywa ZÅ‚otÄ… PalmÄ™ za BalladÄ™ o
Norayamie (1983).
Lata 90. XX wieku
Inamura zdobywa drugą Złotą Palmę, tym razem za film Węgorz. Nagrodę współdzieli z irańskim reżyserem
Abbasem Kiarostamim, ale mimo to zostaÅ‚ czwartÄ…  po Alfie Sjöbergu, Francisie Fordzie Coppoli i Billego Augusta
 osobą, która nagrodę tę zdobyła dwa razy. Powstają filmy Takeshiego Kitano, takie jak Sonatine (1993), Kids
Return (1996) czy Hana-bi (1997), za który otrzymuje Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Takashi
Miike kręci około pięćdziesięciu filmów, zapewniając sobie imponującą filmografię z takimi tytułami jak Audition
(1999), Żywi lub martwi (1999) czy Chk
goku no chM
jin (1998). Hayao Miyazaki kręci dwa filmy, które przynoszą
ogromne zyski i cieszą się dobrymi recenzjami  Szkarłatny pilot (pobił E.T. z 1982) i Księżniczka mononoke, która
utrzymywała się na szczycie najchętniej oglądanych filmów, dopóki nie została zdeklasowana przez Titanica.
XXI wiek
Powstaje Spirited Away: W krainie bogów Miyazakiego, które bije w Japonii boxoffice owy rekord i jako pierwsze
(jak dotychczas, jedyne) anime w historii zdobywa Oscara w kategorii najlepszy film animowany. PojawiajÄ… siÄ™ dwa
nowa filmy Kitana  Lalki (2002) oraz wysokobudżetowy ZatM
ichi. Powstają amerykańskie remaki horrorów, m.in.
The Ring: Krąg i Klątwy ju-on. W 2004 roku pojawia się superprodukcja Godzilla: Ostatnia wojny  powstały dla
uczczenia 50.  urodzin Godzilli film sprzedaje się jednak najgorzej z całej serii. Seijun Suzuki kręci swój 56. film,
Operetta tanuki goten (2005).
Przypisy
[1] Bright Lights Film Journal :: Tokuko Nagai Takagi: Japan's First Actress (http:/ / www. brightlightsfilm. com/ 30/ tokuko. html)
Zobacz też
" anime
" kaijk

" seiyk

" tokusatsu
y
ródła i autorzy artykułu
4
y
ródła i autorzy artykułu
Kino japońskie y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=21855848 Autorzy: Aradek, Beno, Filip em, Kenshin, Michał Buchta, Pottero, Ryuu, Smat, Sophia Kinski, SpiderMum,
Vigilium, Warionm, 5 anonimowych edycji
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Plik:Seven Samurai poster.jpg y
ródÅ‚o: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Seven_Samurai_poster.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: Copyright © 1954 by ., Original uploader
was Palm dogg at en.wikipedia
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/