BEZ BAWEA
NY
ją każdą głupotę jako dowód naukowy pułów, by tylko udowodnić tezę,
tego, o czym powszechnie wiadomo. To na której któremuś z ekspertów
wtedy dokonuje się  chrztu kampanii czy koncernów zależy, dodajmy
profilaktycznych, uruchamia się nowe - często z  określonych powo-
komisje fachowców, zabezpiecza finan- dów.
se, kreuje potęgę określonych koncer-
nów farmaceutycznych. Nie bez powodu Pomieszany
zakpił kiedyś Mark Twain:  Istnieją obraz badań
trzy rodzaje kłamstw: kłamstwa, prze-
klęte kłamstwa i statystyki . Gdyby jakiś środek żywnoś-
Gdy spojrzy się na pierwsze z brzegu ciowy rzeczywiście chronił przed
badanie naukowe z np. trzydziestoma rakiem, czy większość badań nie pot-
badaniami szczegółowymi dotyczącymi wierdziłaby takiego wyniku? Nies-
owoców i warzyw, to najpierw okaże tety, jest przeciwnie: każde badanie
się, że w dziesięciu brakuje rozstrzyga- znajduje coś innego! Kto prezentuje np.
jących danych. Z pozostałych dwudzie- szpinak lub żółto-zielone warzywa jako podobne dane nie mogą być w sposób
stu - dziewiętnaście wylicza pozytywny czynnik ochronny, ten równocześnie su- izolowany odnoszone tylko do jednej
związek, cztery badania jednostkowe geruje, że wszystkie inne gatunki są bez- choroby.
pokazują, że całkowite spożycie warzyw użyteczne. A to może tylko oznaczać, że
obniża ryzyko raka, a piętnaście po- pozostałe warzywa nie chronią. Każde Bulwersująca
zostałych ustala każde coś innego. zaś  twierdzenie ochronne może być sałatka danych
W jednym przypadku przed chorobą przez inne badania zaprzeczone.
chroni surowe warzywo, w drugim - go- Problematyka badań jest dobrze Aby ukryć przed obywatelem tę bul-
towane. Jeśli ktoś zechce szczegółów - znana w naukowym świecie. W celu za- wersującą  sałatkę danych , dzien-
proszę bardzo: także brokuły, pomido- pobieżenia spekulacjom i manipulacjom nikarstwo zdrowia - w dbałości o
ry, kapusta, szpinak, marchew zapobie- uruchamia się badania prospektywne, poprawny obraz świata - opuszcza,
gają powstawaniu raka żołądka. co oznacza, że jeszcze przed rozpoczę- co nie pasuje, a znajduje, czego braku-
Prawa statystyki określają, że tego ciem prac naukowcy zakładają pewną je, traktując naukowe spekulacje jako
rodzaju stwierdzenia nie są kuriozal- tezę, do której przez lata zdobywają fakty i taką kompozycję uzdrawiania
ne. Można zaryzyko- dane. Takim bada- oferuje tym, którzy uwierzą w każdą
wać stwierdzenie, że niom przypisuje się nową manię w dziedzinie zdrowej żyw-
wszystkie możliwe wa- większą siłę, chociaż ności. Tak powstaje np.  Dziesięć porad
rzywa - od awocado pozostają w mniej- kulinarnych przeciw nowotworom . Do
do cebuli - oddzielnie szości ze względu na dzisiaj nie istnieje ani jedno badanie,
i w różnych kombi- wysokość potrzeb- które wykazałoby jednoznaczną zależ-
nacjach, zapewniają nych nakładów finan- ność choroby nowotworowej od żywie-
w badaniach praw- sowych, jednak ich nia warzywno-owocowego. Z drugiej
dopodobieństwo przy- wyniki często przyz- strony brakuje statystyk, biochemicz-
padkowego odkrycia nają rację scep- nych wzorów i obserwacji, z których
nieistniejącego związ- tykom. Rzekome cu- wynika, że takie właśnie badania są chy-
ku pomiędzy danym downe działania owo- bione. Ścisłych dowodów brakuje i tam,
ziemiopłodem a cho- ców i warzyw nie i tu.
robą. W celu jego ujawniły się w żad- Wzrost zachorowań na nowotwory
poszukiwania mani- nym z takich badań staje się niepokojący. Jakieś medyczne
puluje się bez skru- prospektywnych.  zwycięstwo mogłoby nam ująć obaw
Za  pomieszany przed rakiem, zawałem, chorobą Alz-
obraz badań odpo- heimera. Im bardziej zbliżamy się do
wiedzialnych jest granic biologicznie możliwego wieku,
kilka czynników. Jak tym aktualniejsze staje się pytanie, jak
to się nieraz zdarza, chcemy się starzeć i umierać. Wojny
w grę mogą wchodzić przeciwko śmierci nie wygrywa się za-
korelacje przypadko- sobnością portfela czy konsumpcyjną
we. Może też być tak, ofertą. Każda pokonana choroba cią-
że w jednym kraju gnie za sobą nową, też śmiertelną. Czy
kiepsko stoi przechowalnictwo jabłek muszą nam zatem bić godziny na walce
i w konsekwencji spożyto więcej nad- ze strachem i w pogoni za środkami czy-
psutych niż w innym. W drugim jabłka niącymi nas nieśmiertelnymi?
mogły zostać potraktowane np. wątpli- Nie dajmy się zwariować. Czy nie na-
wej jakości konserwantami. Jednym leżałoby raczej bardziej skupić się na
z ważnych z
ródeł błędów badań nad prawdziwych ryzykach w postaci np.
żywnością jest też nieuwzględnianie zawadiactwa samochodowego czy pa-
sposobów przygotowywania potraw, a lenia papierosów?
przecież głównie ten aspekt decyduje o Codzienne zmuszanie się do wciąż
wartości zdrowotnej pożywienia. Samo nowych standardów żywieniowych jest
wskazanie na owoc czy warzywo nie wy- czystym marnotrawstwem (jeśli nie
starcza, gdyż jest zasadnicza różnica, wariactwem), przynoszącym pożytek
czy zjada się kompot, owoc świeży czy nie tyle poszukującym, co oferującym
z puszki. Oczywiście, jest możliwe, że każdy nowy  cudowny sposób.
jakiś środek żywnościowy podwyższa
ryzyko raka żołądka, ale obniża ryzyko Stefan Kotusz
RYS. ROKSANA TYFEL, GIMNAZJUM NR 1, LUBLINIEC
raka płuc czy zawału serca, dlatego
KONKURS  MOJA ZIEMIA - MÓJ ŚWIAT 2004
NR 5 (142) MAJ 2005 45