Podstawy obróbki cieplnej stopów żelaza
1. Samorzutny proces rozrostu ziarna austenitu  stale gruboziarniste i drobnoziarniste
- warunek: nagrzanie stali do temperatury wyższej niż Ac1  po nagrzaniu do tej
temperatury na granicach międzyfazowych ferrytu i cementytu następuje
niejednorodne zarodkowanie austenitu
- przemiana ma charakter dyfuzyjny; powstające ziarna mają bardzo zróżnicowane
stężenie węgla
- zwiększenie temperatury lub czasu wygrzewania powoduje rozrost ziarn austenitu w
stalach gruboziarnistych
(rys. 4.45, str. 196, Dobrzański)
2. Dyfuzyjna przemiana austenitu w perlit  wpływ przechłodzenia na morfologię i
własności perlitu
- w zakresie przechłodzeń do ok. 175K produktem przemiany jest płytkowa
mieszanina ferrytu i cementytu
- ze spadkiem temperatury grubość płytek jest coraz mniejsza; przy niewielkich
przechłodzeniach perlit jest grubo płytkowy, a przy większych  drobnopłytkowy
- drobnopłytkowy (sorbit hartowania, troostyt hartowania)  szybko się trawi;
charakterystyczne ciemne rozety
- ze wzrostem rozdrobnienia rośnie pole powierzchni międzyfazowej i liczba defektów
sieciowych, maleje możliwość ruchu dyslokacji  wzrost twardości i wytrzymałości,
kosztem własności plastycznych
3. Przemiana martenzytyczna  uwarunkowania i cechy charakterystyczne przemiany
- przemiana bezdyfuzyjna, zachodzi przy dużym przechłodzeniu austenitu do
temperatury Ms
- powstaje martenzyt, czyli przesycony roztwór węgla w żelazie ą
- przemiana zachodzi pod warunkiem ciągłego obniżania temperatury w zakresie od
temperatury początku przemiany Mf do jej końca
- wartości temperatury Ms i Mf zależą od składu chemicznego austenitu i obniżają się
ze zwiększeniem stężenia węgla w austenicie oraz wszystkich niemal dodatków
stopowych z wyjątkiem Al. I Co
4. Definicja i własności martenzytu  wyjaśnienie przyczyn własności, wpływ zawartości
węgla
- przesycony roztwór węgla w żelazie ą
- charakterystyczny relief powierzchni, związany z nachyleniem powierzchni
odpowiadającym każdej płytce lub listwie martenzytu  spowodowany
przemieszczeniem atomów względem atomów sąsiednich
- granice ziarn martenzytu położone wzdłuż nieodkształconej i nie ulegającej obrotowi
płaszczyzny austenitu, zwanej płaszczyzną habitus
5. Austenit nieprzemieniony (szczątkowy)  przyczyny i konsekwencje występowania
- objętość właściwa martenzytu jest o ok. 3% większa od objętości właściwej
austenitu, w wyniku czego w nieprzemienionym austenicie powstają silne naprężenia
ściskające, hamujące lub całkowicie zatrzymujące dalszą przemianę
- przemiana nie przebiega więc w całej objętości i dlatego po jej zakończeniu w
strukturze stali pozostaje austenit szczątkowy
- w wyniku stabilizacji, w przypadku wytrzymania izotermicznego podczas chłodzenia
w zakresie między temperaturami Ms i Mf, udział austenitu szczątkowego w stali
zwiększa się; a także wraz ze zwiększeniem stężenia węgla w stali
6. Przemiany odpuszczania  odpuszczanie niskie, średnie i wysokie; struktury, własności,
zastosowanie
- odpuszczanie polega na nagrzaniu uprzednio zahartowanego elementu do
temperatury poniżej A1, zwykle jednak nie wyższej niż ok. 550st.C.; czas na ogół nie
przekracza 2h; niekiedy stosuje się trzykrotne odpuszczanie po 1h
- głównym celem jest poprawa ciągliwości materiału i zmniejszenie naprężeń, chociaż
następuje to kosztem obniżenia jego twardości
- niskie (100-250st.C.)  narzędzia, wyroby nawęglane i hartowane powierzchniowo
oraz łożyska
- średnie (250-450st.C.)  resory i sprężyny
- wysokie (450-600st.C.)  stale konstrukcyjne i narzędziowe do pracy na gorąco;
rozkład austenitu szczątkowego